Không nên tự dùng thuốc “kéo
dài tuổi xuân”!
Hiện nay, có một số phụ nữ nghe nói đến việc dùng thuốc chứa
hormone sinh dục nữ estrogen ở phụ nữ mãn kinh giúp sửa chữa những rối
loạn và hiểu lầm là thuốc loại này làm cho tươi trẻ, duy trì mãi nét xuân thì,
nên tự ý sử dụng thuốc một cách bừa bãi. Đây là việc làm sai. Bổ sung
estrogen (và cả progesteron) còn gọi là "liệu pháp hormone thay thế" phải
được bác sĩ khám và chỉ định thuốc, nếu các chị em tự ý dùng là rất nguy
hiểm.
Liệu pháp hormone thay thế
Mãn kinh hay nói nôm na “hết kinh nguyệt” là thời kỳ người phụ nữ chấm
dứt việc có kinh. Bắt đầu từ tuổi 45 trở lên, hoạt động nội tiết của buồng trứng
người phụ nữ bắt đầu bị rối loạn, sau đó ngưng hoạt động ở tuổi 50 hoặc hơn (có
thể đến 55). Sự rối loạn thể hiện ở chỗ buồng trứng teo dần không còn khả năng
tiết ra estrogen, đặc biệt là estradiol. Chính sự giảm dần, thiếu hụt hormone giới
tính này đã ảnh hưởng đến nhiều cơ quan “đích”, dẫn đến các rối loạn như: rối
loạn vận mạch làm bừng bốc hỏa, âm đạo teo làm giao hợp đau, rối loạn trầm cảm,
dễ mắc hai chứng loãng xương và tăng mỡ trong máu...
Với liệu pháp hormone thay thế, bác sĩ chuyên khoa sẽ cho bệnh nhân dùng
thuốc là dẫn chất estrogen, thường kết hợp thêm dẫn chất progesteron hay còn gọi
progestin (progestin và estrogen là 2 hormone nữ giúp người phụ nữ có kinh
nguyệt và thụ thai), nhằm bổ sung sự thiếu hụt mà cơ thể không thích ứng được và
bị rối loạn.
Liệu pháp hormone thay thế còn được dùng để điều trị chứng giảm estrogen
huyết, liên quan đến suy buồng trứng tiên phát hoặc do cắt bỏ tử cung. Trong
trường hợp này, có thể dùng thuốc chỉ có estrogen. Còn trong trường hợp người
phụ nữ còn tử cung bị rối loạn mãn kinh, nên dùng thuốc phối hợp estrogen và
progestin để giảm nguy cơ bị ung thư nội mạc tử cung. Liệu pháp hormone thay
thế đã được chứng minh có thể cải thiện đáng kể hội chứng hậu mãn kinh, giảm
nguy cơ gãy xương (thường có gãy cổ xương đùi và xương quay cánh tay) do
loãng xương, giảm rõ rệt hiện tượng teo và viêm teo của đường tiết niệu. Tuy
nhiên, lợi ích của liệu pháp được công nhận trước đây là làm giảm tần suất và tính
nghiêm trọng của bệnh lý tim mạch, đến nay đã có các công trình nghiên cứu xem
xét lại.
Ở Hoa Kỳ, Tổ chức Hành động vì Sức khỏe phụ nữ, phối hợp với Viện Sức
khỏe Quốc gia đã tiến hành thực hiện hai công trình nghiên cứu lớn đánh giá việc
sử dụng thuốc phối hợp estrogen và progestin để ngừa bệnh tim mạch và chứng
sút giảm trí nhớ ở phụ nữ tuổi mãn kinh. Kết quả đáng buồn là liệu pháp hormone
thay thế lại làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quị, huyết khối, ung thư vú
và không ngừa được sự sút giảm trí nhớ, trái lại làm tăng nguy cơ mất trí nhớ ở
phụ nữ trên 65 tuổi.
Những khuyến cáo khi dùng
Không chỉ định cho phụ nữ mãn kinh dùng thuốc phối hợp estrogen và
progestin để bảo vệ tim mạch, ngừa nhồi máu cơ tim, đột quị và ngừa suy giảm trí
nhớ.
Liệu pháp hormone thay thế chứng tỏ hiệu quả điều trị cơn bốc hỏa và
chứng teo âm hộ - âm đạo. Lưu ý dùng thuốc ở liều thấp nhất có hiệu quả và trong
thời gian ngắn. Đối với chứng teo âm hộ - âm đạo, nên lưu ý sử dụng thuốc cho
tác dụng tại chỗ (tức dạng kem bôi ngoài da như biệt dược estrogel dùng bôi ở cơ
quan sinh dục nữ) thay cho thuốc uống nếu được.
Về việc phòng ngừa chứng loãng xương, chỉ sử dụng liệu pháp hormone
thay thế cho phụ nữ có nguy cơ rõ rệt về rối loạn này, nếu cần nên chọn trị liệu
bằng thuốc thuộc nhóm bisphosphonates (như alendronate, risedronate…) hoặc
thuốc điều hòa thụ thể chọn lọc estrogen (raloxifene).
Khi dùng liệu pháp hormone thay thế, các bác sĩ chuyên khoa nên khám
lâm sàng toàn diện với làm phiến đồ âm đạo, cổ tử cung, chụp tuyến vú, xét
nghiệm đo lipid máu...
Những lưu ý khi dùng
Chống chỉ định, tức không được dùng liệu pháp hormone thay thế ở phụ nữ
nghi ngờ có thai, chảy máu bất thường âm đạo, có tiền sử bị nhồi máu cơ tim hay
bị huyết khối, có bệnh về gan.
Liều dùng thông thường trong liệu pháp hormone thay thế là 0,625mg
estrogen kết hợp với 2,5mg medroxyprogesteron (progestin), đây cũng là liều
được dùng trong hai nghiên cứu kể trên. Hiện nay, có khuyến cáo các nhà sản xuất
dược phẩm nghiên cứu dùng liều thấp nhất của sản phẩm có hiệu quả để ghi nhãn
mới. Vì vậy, bác sĩ khi đã cân nhắc cho sử dụng, sẽ cho dùng với liều thấp nhất.
Đối với thuốc ngừa thai phối hợp, mặc dù có chứa estrogen và progestin,
nhưng loại và liều của 2 dược chất này trong thuốc ngừa thai có khác, nên không
thể xem là liệu pháp hormone thay thế. Hơn nữa, đối tượng dùng thuốc ngừa thai
là phụ nữ trẻ sẽ có thể trạng khác với phụ nữ mãn kinh. Tuy nhiên, vì thuốc có
chứa estrogen nên người phụ nữ dùng thuốc ngừa thai cần ghi nhận nguy cơ bị
huyết khối, các bệnh lý tim mạch, sỏi mật. Nguy cơ có cao hơn đối với phụ nữ hút
thuốc là bị tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng cholestorol máu, vì vậy với những
đối tượng này, bác sĩ cần cân nhắc khi ho dùng thuốc ngừa thai.
Như vậy, ta thấy việc dùng liệu pháp hormone thay thế, trong đó có việc bổ
sung estrogen là không đơn giản, đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn và sự cập
nhật thông tin thường xuyên. Xin các chị em đừng vì nghe lời đồn đại là dùng
thuốc estrogen để trẻ mãi không già, rồi tự ý mua thuốc về dùng một cách tùy tiện,
dùng sai rất nguy hiểm. Thuốc có nguồn gốc hormone nói chung, trong đó có
estrogen phải được bác sĩ chuyên khoa chỉ định và hướng dẫn sử dụng.
