Ký sinh trùng và hiện tượng ký sinh
1. Định nghĩa và các khái niệm cơ bản về ký sinh trùng y học
- Định nghĩa: Ký sinh trùng là những sinh vật ký sinh hay sống nhờ vào các sinh
vật khác đang sống; chiếm các chất của sinh vật đó để sống, phát triển và sinh sản.
- Các khái niệm về ký sinh trùng
+ Trong y học, sinh vật bị ký sinh trùng ký sinh chủ yếu là người, do đó đối tượng
nghiên cứu của ký sinh trùng y học là những ký sinh trùng gây bệnh hoặc truyền
bệnh cho người.
+ Vì ký sinh trùng là những sinh vật nên chúng có thể thuộc giới động vật hoặc là
thực vật tùy loaị
+ Sinh vật phải ký sinh vào một sinh vật khác để tồn tại và phát triển, được gọi là
ký sinh trùng (KSV).
+ Sinh vật mà bị ký sinh trùng ký sinh hay sống nhờ, được gọi là vật chủ của ký
sinh trùng.
2. Khái niệm về hiện tượng ký sinh
- Định nghĩa: Hiện tượng ký sinh là một sinh vật phải ký sinh hay sống nhờ vào
sinh vật khác để tồn tại.
- Đặc điểm của hiện tượng ký sinh: Hiện tượng ký sinh là một hiện tượng đặc biệt
xảy ra khi một sinh vật thì hoàn toàn được lợi, còn sinh vật khác thì hoàn toàn bị
thiệt hại.
- Phân biệt hiện tượng ký sinh với các hiện tượng sau: Hiện tượng ký sinh khác
với :
+ Hiện tượng cộng sinh:Sự sống chung giữa hai sinh vật là bắt buộc và cả hai cùng
có lợi. Ví dụ: đơn bào sống trong ruột mối.
+ Hiện tượng tương sinh: Sự sống chung giữa hai sinh vật không có tính chất bắt
buộc, khi sống chung thì cả hai đều có lợi. Ví dụ: con cua biển và hải tức.
+ Hiện tượng hội sinh: Khi sống chung thì một bên có lợi bên kia không lợi nhưng
không hại. Ví dụ: Entamoeba coli trong ruột già của người.
3. Khái niệm về vật chủ của ký sinh trùng
- Định nghĩa: Vật chủ của ký sinh trùng là những sinh vật bị ký sinh trùng ký sinh
hay sống nhờ.
- Phân loại vật chủ của ký sinh trùng
Trong y học chia 3 loại vật chủ là:
- Vật chủ chính (VCC):
- Định nghĩa: Vật chủ chính của ký sinh trùng là những sinh vật chứa ký sinh trùng
hay mang ký sinh trùng ở giai đoạn trưởng thành hoặc là ở giai đoạn sinh sản hữu
giới. Ví dụ: Người có con giun đũa trưởng thành ký sinh ở ruột non, nên người là
vật chủ chính của con giun đũa.
+ Vật chủ phụ (VCP):
Định nghĩa: Vật chủ phụ của ký sinh trùng là những sinh vật chứa ký sinh trùng
hay mang ký sinh trùng ở giai đoạn chưa trưởng thành (ấu trùng) hoặc là ở giai
đoạn sinh sản vô giới.
Ví dụ: Trong cơ thể người thì ký sinh trùng sốt rét có giai đoạn sinh sản vô giới,
nên người là vật chủ phụ của ký sinh trùng sốt rét.
+ Vật chủ trung gian (VCTG):
Định nghĩa: Trong y học dùng khái niệm vật chủ trung gian để gọi những sinh
vật đóng vai trò trung gian truyền bệnh (TGTB) từ người bệnh sang người lành
hoặc là từ động vật sang người.
Ví dụ: Bọ chét chuột truyền vi khuẩn dịch hạch từ chuột sang người.