Để lãi suất hạ, doanh nghiệp cần “tự
hoàn thiện”
DN duy trì, phát triển sản xuất - kinh doanh, cũng như gia tăng khả năng cạnh
tranh. Về mặt lý thuyết, để kiềm chế lạm phát thì phải thực hiện chính sách thắt
chặt tiền tệ, phải duy trì một mức lãi suất cao hơn lạm phát và rút tiền trong lưu
thông. Tuy nhiên, theo quan sát và đánh giá của cá nhân tôi thì lạm phát ở Việt
Nam giai đoạn này chủ yếu là do chi phí đẩy, chứ không phải do cầu kéo.
Vì vậy, việc NHNN đang một mặt kiểm soát chặt chẽ cung tiền và tăng trưởng tín
dụng thông qua việc đặt ra giới hạn tăng trưởng tín dụng theo năng lực của từng
nhóm ngân hàng, khống chế tăng trưởng tín dụng đối với những lĩnh vực không
khuyến khích để hướng dòng tín dụng vào sản xuất - kinh doanh, cùng với từng
bước thực thi việc hạ lãi suất là giải pháp phù hợp để góp phần giảm lạm phát.
Như vậy, để đảm bảo hiệu quả chống lạm phát thì đi đôi với hạ lãi suất, Chính phủ
và NHNN cần phải đẩy nhanh và thực hiện quyết liệt, hiệu quả việc tái cơ cấu nền
kinh tế, đặc biệt tái cơ cấu DN mà trọng tâm là DNNN, cũng như nâng cao chuẩn
mực, chất lượng hoạt động của hệ thống ngân hàng. Có như vậy, đồng vốn tín
dụng với mức lãi suất thấp mới phát huy hiệu quả tối đa vào công cuộc phát triển
kinh tế đất nước, mà không tạo sức ép lên lạm phát.
Vậy theo ông, phản ứng của người gửi tiền sẽ như thế nào khi lãi suất huy
động hạ xuống? Liệu người dân có rút tiền khi lãi suất không còn hấp dẫn?
Lẽ đương nhiên là người gửi tiền bao giờ cũng muốn lãi suất cao. Nhưng mức lãi
suất cao ấy phải hợp lý trong sự hài hòa tổng thể của nền kinh tế, chứ không thể kỳ
vọng một cái gì đó quá xa được, vì như thế sẽ dẫn đến sự bất ổn. Chẳng hạn như
năm 2008, lãi suất huy động nhiều thời điểm lên tới trên 20%/năm, nhưng lạm
phát năm đó cũng lên tới trên 20%, thì mức lãi suất đó cũng không phải là cao.
Còn năm nay, Chính phủ quyết tâm khống chế lạm phát ở mức một con số, thậm
chí một số tổ chức quốc tế dự báo lạm phát năm nay chỉ vào khoảng 8 - 8,5%, thì
việc hạ lãi suất huy động xuống 10 - 12% là hoàn toàn bình thường và xét về thực
chất, lãi suất thực hưởng của người gửi tiền có khi còn cao hơn mức lãi suất
20%/năm của năm 2008.
Hơn thế, trong điều kiện nền kinh tế trong nước và quốc tế còn nhiều khó khăn
hiện nay, với trải nghiệm rủi ro ở các kênh đầu tư khác như chứng khoán, vàng,
bất động sản trong thời gian qua, tôi cho rằng, nhu cầu gửi tiết kiệm vẫn là sự lựa
chọn của phần đông những người tiết kiệm và có dòng tiền nhàn rỗi.
Kinh doanh là nói về tương lai, tương lai là nói về kỳ vọng, kỳ vọng là nói về niềm
tin, những chuyện đó phải rất rõ. Chính phủ đặt ra mục tiêu điều hành, thể hiện
niềm tin và sự quyết tâm của mình trong chính sách và phải truyền tải niềm tin đến
cho người dân, cho DN và mọi người phải đồng thuận cùng nhau hợp sức biến
điều đó trở thành hiện thực. Nếu chúng ta càng có được nhiều sự đồng thuận của
người dân và DN thì việc thực thi các mục tiêu chính sách càng dễ dàng hơn.
Nhưng dường như để tạo được niềm tin đó, cần một quá trình?
Như tôi đã nói, muốn thực hiện chính sách thành công, người dân cùng doanh
nghiệp phải đồng thuận. Muốn vậy, ngoài việc chính sách đưa ra phải đúng, trúng,
việc thực thi quyết liệt, nghiêm túc, thì công tác tuyên truyền để người dân, DN
hiểu cũng rất quan trọng. Tôi cho rằng, công tác tuyên truyền nhiều khi chưa được
tốt.
Đồng thời, cần phải kiểm soát được kỳ vọng. Do kỳ vọng của con người thường
ngắn hạn, nên trong quá trình thực thi các giải pháp phải làm bật lên những kết
quả ngắn hạn. Ví dụ, Thống đốc NHNN đặt ra 5 mục tiêu cho nhiệm kỳ của ông,
một trong những mục tiêu ấy là ổn định giá trị VND, giảm tình trạng đô la hóa
trong nền kinh tế, đưa dần mặt bằng lãi suất xuống... Mặc dù tất cả những việc ấy
cần phải có thời gian, song phải cho người dân, DN thấy được những nỗ lực thực
thi và kết quả của nó.
Trên thực tế, việc tỷ giá ổn định trong một thời gian dài vừa qua đã xóa bỏ tâm lý
găm giữ ngoại tệ, nhờ đó cung - cầu ngoại tệ được cải thiện, tỷ giá càng ổn định,
thậm chí còn có xu hướng giảm. Rõ ràng, đây là những thành quả ngắn hạn đã
được triển khai. Và những việc đó chúng ta phải truyền thông để mọi người thấy
rõ.
Tuy vậy, vẫn còn những băn khoăn về vấn đề thanh khoản, đặc biệt của các
ngân hàng nhỏ khi hạ lãi suất huy động. Bởi lẽ, tình trạng vượt trần lãi suất
14%/năm được cho là vẫn đang rải rác xảy ra?
Những ngân hàng yếu kém hoặc có khó khăn về thanh khoản thường tìm cách lách
lãi suất bằng cách này cách khác, vì tình thế ép buộc phải như vậy. Tuy nhiên,
NHNN đã lường trước vấn đề này và có những giải pháp cụ thể. Chẳng hạn,
NHNN xác định và khoanh vùng các ngân hàng yếu kém, không cho những ngân
hàng yếu kém được tăng trưởng tín dụng, cũng như kiểm soát chặt chẽ hoạt động
của các ngân hàng này. Bên cạnh đó, NHNN sẽ theo dõi sát để kịp thời hỗ trợ
thanh khoản cho ngân hàng, cũng như kiểm soát chặt thị trường và xử lý nghiêm
những trường hợp vi phạm. Vì vậy, việc các ngân hàng này chạy đua huy động
vốn là khó có thể xảy ra.
NHNN vừa điều chỉnh trần lãi suất huy động từ 14%/năm xuống 13%/năm,
qua đó các ngân hàng có điều kiện giảm lãi suất cho vay. Nhiều DN cho rằng,
mức hạ lãi suất như vậy là “không đáng kể”, thưa ông?
Ngay cả lãi suất huy động giảm thấp hơn nữa thì lãi suất cho vay cao hay thấp còn
tùy thuộc vào chính bản thân DN. Nhiều người nghĩ rằng, ngân hàng không muốn
hạ lãi suất cho vay là để gia tăng lợi nhuận. Điều đó không đúng.
Ngân hàng là một trung gian tài chính, huy động vốn vào thì phải cho vay ra và lãi
suất đầu vào và đầu ra phải phù hợp thì ngân hàng mới kiếm được lợi nhuận. Nếu
lãi suất cho vay quá cao sẽ không thể cho vay ra được, vốn dồn ứ ở ngân hàng thì
không thể có lãi để trả người gửi tiền.
Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hàng đầu đối với các ngân hàng là bảo đảm an toàn
cho đồng vốn. Có nghĩa vấn đề ở đây là phải cân bằng được rủi ro và lợi nhuận,
tức là DN phải đạt được những tiêu chí như thế nào mới được cho vay và lãi suất
sẽ tương ứng với mức độ rủi ro của các món vay, mức độ rủi ro của từng khách
hàng. Nhiều khi lãi suất bị đẩy lên bởi phương án kinh doanh của DN còn nhiều
vấn đề, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Lẽ đương nhiên là ngân hàng luôn mong muốn DN có
chất lượng cao, sử dụng vốn hiệu quả, có khả năng trả được nợ gốc và lãi đầy đủ.
Với những DN như vậy, tất nhiên lãi suất bao giờ cũng ở mức ưu đãi. Tuy nhiên,
hiện những DN đạt được tiêu chuẩn đó tại Việt Nam rất ít, hầu hết là những DN
không đạt chuẩn, nên ngân hàng buộc phải nâng lãi suất cho vay cao lên. Vì vậy,
để lãi suất hạ thấp, bản thân các DN cũng cần “tự hoàn thiện” mình.