Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Rủi ro biến động giá và hiệu ứng lây lan trên thị trường xăng dầu Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH<br /> ---------------<br /> <br /> Huỳnh Đức Trường<br /> <br /> RỦI RO BIẾN ĐỘNG GIÁ VÀ HIỆU ỨNG LÂY LAN<br /> TRÊN THỊ TRƯỜNG XĂNG DẦU VIỆT NAM<br /> <br /> Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng<br /> Mã số: 62340201<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS. Lê Thị Lanh<br /> TS. Nguyễn Tấn Hoàng<br /> <br /> TP. Hồ Chí Minh - Năm 2016<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan Luận án Tiến sĩ “Rủi ro biến động giá và hiệu ứng lây lan trên thị<br /> trường xăng dầu Việt Nam” do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu<br /> được sử dụng trong luận án là trung thực và có nguồn đáng tin cậy.<br /> <br /> Nghiên cứu sinh:<br /> <br /> Huỳnh Đức Trường<br /> Khóa 2008<br /> Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> i<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang phụ bìa<br /> Lời cam đoan<br /> DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................................vi<br /> DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................................ix<br /> DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH.......................................................xi<br /> PHẦN GIỚI THIỆU ............................................................................................................1<br /> 1. Động cơ và mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................1<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................4<br /> 3. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................................5<br /> 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .........................................................................5<br /> 5. Kết cấu luận án.................................................................................................................6<br /> CHƯƠNG 1: KHUNG LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO VÀ ĐO LƯỜNG RỦI RO GIÁ XĂNG<br /> DẦU .....................................................................................................................................7<br /> Khung lý thuyết về rủi ro ...........................................................................................7<br /> 1.1.1 Rủi ro và sự bất định ...........................................................................................7<br /> 1.1.1.1 Rủi ro dưới các góc nhìn khác nhau ............................................................7<br /> 1.1.1.2 Sự bất định ...................................................................................................9<br /> 1.1.2 Phân loại Rủi ro và Rủi ro tài chính..................................................................15<br /> 1.1.3 Quản trị rủi ro tài chính.....................................................................................16<br /> 1.1.3.1 Quản trị rủi ro tài chính và các lợi ích .......................................................16<br /> 1.1.3.2 Sự nổi lên của quản trị rủi ro tài chính ......................................................18<br /> Đo lường rủi ro giá xăng dầu ...................................................................................18<br /> 1.2.1 Tổng quan về giá xăng dầu ...............................................................................18<br /> 1.2.1.1 Tổng quan về cơ chế hình thành giá ..........................................................18<br /> 1.2.1.2 Tổng quan về cơ chế hình thành giá xăng dầu ..........................................20<br /> 1.2.2 Rủi ro biến động giá xăng dầu ..........................................................................23<br /> 1.2.2.1 Đặc điểm biến động giá xăng dầu ..............................................................23<br /> 1.2.2.2 Rủi ro biến động giá xăng dầu ...................................................................24<br /> <br /> ii<br /> <br /> 1.2.3 Đo lường rủi ro và đo lường rủi ro giá xăng dầu ..............................................26<br /> 1.2.3.1 Các chuẩn đo lường rủi ro trước VaR (Risk Metrics) ...............................26<br /> 1.2.3.2 Value-at-Risk – Chuẩn đo lường rủi ro .....................................................32<br /> Lây lan và hiệu ứng lây lan ......................................................................................39<br /> 1.3.1 Tổng quan về lây lan và hiệu ứng lây lan .........................................................39<br /> 1.3.1.1 Nguồn gốc và khái niệm lây lan ................................................................39<br /> 1.3.1.2 Phân loại lây lan .........................................................................................41<br /> 1.3.1.3 Hiệu ứng lây lan .........................................................................................43<br /> 1.3.2 Các kênh lây lan ................................................................................................43<br /> 1.3.3 Đo lường lây lan tài chính ................................................................................45<br /> Bằng chứng thực nghiệm từ các kết quả nghiên cứu trước đây ..............................45<br /> 1.4.1 Bằng chứng thực nghiệm về việc sử dụng VaR trong đo lường rủi ro giá xăng<br /> dầu ..............................................................................................................................45<br /> 1.4.2 Bằng chứng thực nghiệm về hiệu ứng lây lan trên thị trường xăng dầu ..........51<br /> 1.4.3 Các nghiên cứu tại Việt Nam ............................................................................57<br /> 1.4.3.1 Các nghiên cứu về tổ chức và quản lý Nhà nước về kinh doanh xăng dầu ...<br /> ....................................................................................................................57<br /> 1.4.3.2 Các nghiên cứu liên quan về nhận diện rủi ro tài chính, đo lường rủi ro tài<br /> chính và áp dụng VaR vào đo lường rủi ro tài chính. ............................................57<br /> Kết luận chương 1 ..............................................................................................................60<br /> CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU .......................................61<br /> Tổng quan về sự biến động giá xăng dầu thế giới và Việt Nam..............................61<br /> 2.1.1 Tổng quan về sự biến động giá xăng dầu thế giới ............................................61<br /> 2.1.2 Tổng quan về sự biến động giá xăng dầu Việt Nam.........................................66<br /> Đo lường độ biến động giá dầu bằng mô hình ARCH/GARCH/TGARCH ............68<br /> 2.2.1 Các tính chất của độ biến động .........................................................................68<br /> 2.2.2 Tính dừng và mô hình ARIMA ........................................................................70<br /> 2.2.3 Mô hình phương sai có điều kiện của sai số thay đổi (ARCH) ........................72<br /> 2.2.4 Mô hình GARCH ..............................................................................................74<br /> <br /> iii<br /> <br /> 2.2.5 Mô hình TGARCH (Threshold ARCH) ...........................................................77<br /> Tính toán VaR ..........................................................................................................79<br /> 2.3.1 Xác định các thông số ảnh hưởng đến VaR ......................................................79<br /> 2.3.2 Những cách tiếp cận VaR .................................................................................79<br /> 2.3.3 Phân phối sai số tổng quát (GED) ....................................................................89<br /> 2.3.4 Điểm gãy cấu trúc .............................................................................................91<br /> 2.3.5 Tính toán VaR ...................................................................................................92<br /> 2.3.6 Kiểm định các mô hình VaR.............................................................................94<br /> Hiệu ứng lây lan rủi ro .............................................................................................96<br /> 2.4.1 Mô hình MGARCH ..........................................................................................96<br /> 2.4.2 Nền tảng lý thuyết Copula ................................................................................97<br /> 2.4.2.1 Tính chất cơ bản của Copula ...................................................................100<br /> 2.4.2.2 Các loại Copula ........................................................................................102<br /> 2.4.2.3 Quy trình xây dựng hàm Copula ..............................................................102<br /> Dữ liệu nghiên cứu và xử lý dữ liệu ......................................................................105<br /> 2.5.1 Mô tả dữ liệu ...................................................................................................105<br /> 2.5.2 Xử lý dữ liệu ...................................................................................................106<br /> Kết luận chương 2 ............................................................................................................110<br /> CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................................111<br /> Thống kê mô tả và kiểm định tính dừng ................................................................111<br /> 3.1.1 Thống kê mô tả ...............................................................................................111<br /> 3.1.2 Kiểm định tính dừng của dữ liệu ....................................................................116<br /> Ước lượng các mô hình họ GARCH .....................................................................116<br /> 3.2.1 Ước lượng các mô hình họ GARCH trước điểm gãy cấu trúc .......................116<br /> 3.2.2 Ước lượng các mô hình họ GARCH sau điểm gãy cấu trúc ..........................126<br /> 3.2.2.1 Xác định điểm gãy cấu trúc .....................................................................128<br /> 3.2.2.2 Ước lượng các mô hình họ GARCH sau điểm gãy cấu trúc ...................130<br /> Kết quả ước lượng VaR và kiểm định mô hình .....................................................134<br /> 3.3.1 Tính toán VaR với mô hình TGARCH - GED trước điểm gãy cấu trúc .......135<br /> <br />