M Đ UỞ Ầ
1. Tính c p thi t c a đ tài ấ ế ủ ề
Đ t đai là tài nguyên đ c bi t c a qu c gia, ngu n l c quan tr ng phát tri nấ ặ ệ ủ ố ồ ự ọ ể
đ t n c. Không ai có th ph nh n vai trò quan tr ng c a đ t đai đ i v i cu cấ ướ ể ủ ậ ọ ủ ấ ố ớ ộ
s ng c a con ng i, nó có ý nghĩa hàng đ u trong đ i s ng kinh t , chính tr , xãố ủ ườ ầ ờ ố ế ị
h i và an ninh, qu c phòng c a m i qu c gia. ộ ố ủ ỗ ố
Tranh ch p đ t đai là m t hi n t ng x y ra ph bi n trong xã h i. Đ cấ ấ ộ ệ ượ ả ổ ế ộ ặ
bi t, khi n c ta chuy n đ i sang n n kinh t th tr ng, đ t đai tr thành m tệ ướ ể ổ ề ế ị ườ ấ ở ộ
lo i hàng hóa đ c bi t có giá tr thì tranh ch p đ t đai có xu h ng ngày càng giaạ ặ ệ ị ấ ấ ướ
tăng c v s l ng cũng nh m c đ ph c t p. Tình tr ng tranh ch p đ t đai kéoả ề ố ượ ư ứ ộ ứ ạ ạ ấ ấ
dài v i s l ng ng i dân khi u ki n ngày càng đông là v n đ r t đáng đ cớ ố ượ ườ ế ệ ấ ề ấ ượ
quan tâm. Tranh ch p đ t đai phát sinh nhi u nh h ng tiêu c c đ n nhi u m tấ ấ ề ả ưở ự ế ề ặ
c a đ i s ng xã h i nh : Làm đình đ n s n xu t, t n th ng đ n các m i quanủ ờ ố ộ ư ố ả ấ ổ ươ ế ố
h trong c ng đ ng dân c , nh h ng đ n phong t c đ o đ c t t đ p c a ng iệ ộ ồ ư ả ưở ế ụ ạ ứ ố ẹ ủ ườ
Vi t Nam, gây ra s m t n đ nh chính tr , tr t t an toàn xã h i. Tranh ch p đ tệ ự ấ ổ ị ị ậ ự ộ ấ ấ
đai kéo dài n u không đ c gi i quy t d t đi m s d d n đ n “đi m nóng”, bế ượ ả ế ứ ể ẽ ễ ẫ ế ể ị
k x u l i d ng, làm gi m ni m tin c a nhân dân đ i v i Nhà n c. Vì v y, vi cẻ ấ ợ ụ ả ề ủ ố ớ ướ ậ ệ
nghiên c u tranh ch p đ t đai và pháp lu t v gi i quy t tranh ch p đ t đai là c nứ ấ ấ ậ ề ả ế ấ ấ ầ
thi t trong giai đo n hi n nay. Đây cũng là v n đ đang đ c Đ ng, Nhà n c vàế ạ ệ ấ ề ượ ả ướ
các c p, các ngành đ c bi t quan tâm.ấ ặ ệ
K t khi Hi n pháp 1980 ra đ i thì n c ta ch còn l i m t hình th c sể ừ ế ờ ở ướ ỉ ạ ộ ứ ở
h u đ t đai duy nh t - đó là s h u toàn dân v đ t đai, Nhà n c là đ i di n chữ ấ ấ ở ữ ề ấ ướ ạ ệ ủ
s h u [36]. Nhìn chung, trong th i gian qua các quy đ nh c a pháp lu t v đ t đaiở ữ ờ ị ủ ậ ề ấ
đã t ng b c đi vào cu c s ng, phát huy hi u qu đi u ch nh, b o v có hi u quừ ướ ộ ố ệ ả ề ỉ ả ệ ệ ả
ch đ s h u toàn dân đ i v i đ t đai, góp ph n đáng k vào vi c đ a công tácế ộ ở ữ ố ớ ấ ầ ể ệ ư
qu n lý đ t đai vào n n p, khai thác đ t đai ngày càng có hi u qu và ti t ki mả ấ ề ế ấ ệ ả ế ệ
h n. B lu t Dân s năm năm 1995 đã b c đ u thi t l p c ch đ giúp ng iơ ộ ậ ự ướ ầ ế ậ ơ ế ể ườ
s d ng đ t th c hi n các quy n c a mình. Lu t Đ t đai năm 2003 thay th choử ụ ấ ự ệ ề ủ ậ ấ ế
1
Lu t Đ t đai năm 1993 và B lu t Dân s năm 2005 thay th cho B lu t Dân sậ ấ ộ ậ ự ế ộ ậ ự
năm 1995 đã ph n nào gi i quy t đ c nh ng h n ch trong vi c đ m b o th cầ ả ế ượ ữ ạ ế ệ ả ả ự
hi n quy n c a ng i s d ng đ t - m t trong nh ng quy n c b n mang tínhệ ề ủ ườ ử ụ ấ ộ ữ ề ơ ả
đ c thù đ c đi u ch nh b i B lu t Dân s và Lu t Đ t đai, góp ph n n đ nhặ ượ ề ỉ ở ộ ậ ự ậ ấ ầ ổ ị
tr t t , an toàn xã h i, thúc đ y quá trình phát tri n kinh t - xã h i, b o v quy nậ ự ộ ẩ ể ế ộ ả ệ ề
và l i ích h p pháp c a ng i s d ng đ t. M c dù v y, hi n nay n c ta cácợ ợ ủ ườ ử ụ ấ ặ ậ ệ ở ướ
văn b n pháp lu t đi u ch nh vi c tranh ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ tả ậ ề ỉ ệ ấ ấ ả ế ấ ấ
đai có nhi u nh ng ch a th c s đ ng b ; nhi u quy đ nh không phù h p v i đ iề ư ư ự ự ồ ộ ề ị ợ ớ ờ
s ng xã h i, có s mâu thu n, ch ng chéo nhau nh ng l i ch m đ c s a đ i bố ộ ự ẫ ồ ư ạ ậ ượ ử ổ ổ
sung v.v... làm cho công tác gi i quy t tranh ch p đ t đai t i tòa án trong th i gianả ế ấ ấ ạ ờ
qua g p r t nhi u khó khăn và có ph n kém hi u qu . ặ ấ ề ầ ệ ả
Trong nh ng năm qua, do nhi u nguyên nhân khác nhau mà các tranh ch pữ ề ấ
đ t đai n c ta đang ngày càng gia tăng. M i năm, toà án nhân dân các c p th lýấ ở ướ ỗ ấ ụ
và gi i quy t hàng ngàn v tranh ch p đ t đai. Nhìn chung, ngành toà án nhân dânả ế ụ ấ ấ
đã gi i quy t thành công m t s l ng l n các v tranh ch p v đ t đai, ch tả ế ộ ố ượ ớ ụ ấ ề ấ ấ
l ng xét x ngày càng cao, ph n nào b o v đ c quy n và l i ích h p pháp c aượ ử ầ ả ệ ượ ề ợ ợ ủ
các t ch c xã h i và công dân. Tuy nhiên, cũng ph i th a nh n r ng vì nhi u lýổ ứ ộ ả ừ ậ ằ ề
do khác nhau, nhi u lúc, nhi u n i ho t đ ng gi i quy t tranh ch p đ t đai ch aề ề ơ ạ ộ ả ế ấ ấ ư
th c s đem l i hi u qu nh mong mu n, trong đó có c y u t khách quan nh :ự ự ạ ệ ả ư ố ả ế ố ư
Pháp lu t ch a th c s đ ng b ; nhi u quy đ nh không phù h p v i đ i s ng xãậ ư ự ự ồ ộ ề ị ợ ớ ờ ố
h i, có s mâu thu n, ch ng chéo nhau nh ng l i ch m đ c s a đ i b sung... vàộ ự ẫ ồ ư ạ ậ ượ ử ổ ổ
y u t ch quan nh : Đ i ngũ nh ng ng i ti n hành t t ng ch a th c s nh nế ố ủ ư ộ ữ ườ ế ố ụ ư ự ự ậ
th c đ y đ v tính ch t đ c thù c a các v tranh ch p đ t đai; ch m kh c ph cứ ầ ủ ề ấ ặ ủ ụ ấ ấ ậ ắ ụ
các t n t i, v ng m c trong quá trình gi i quy t các v tranh ch p đ t đai; trìnhồ ạ ướ ắ ả ế ụ ấ ấ
đ chuyên môn c a m t s th m phán còn h n ch , v.v..... Trong khi đó, trong hộ ủ ộ ố ẩ ạ ế ệ
th ng các c quan nhà n c thì toà án nhân dân là m t trong nh ng c quan nhàố ơ ướ ộ ữ ơ
n c đ c giao th m quy n gi i quy t các v tranh ch p đ t đai, có vai trò ngàyướ ượ ẩ ề ả ế ụ ấ ấ
càng quan tr ng, đã và đang có nhi u đóng góp đáng k . Vì v y, qua nghiên c uọ ề ể ậ ứ
tranh ch p đ t đai và th c ti n áp d ng các quy đ nh c a pháp lu t v đ t đai hi nấ ấ ự ễ ụ ị ủ ậ ề ấ ệ
2
hành đ gi i quy t các tranh ch p v đ t đai t i tòa án nhân dân nh m phát hi n raể ả ế ấ ề ấ ạ ằ ệ
nh ng h n ch , thi u sót, b t c p c a h th ng pháp lu t và t đó đ a ra đ cữ ạ ế ế ấ ậ ủ ệ ố ậ ừ ư ượ
nh ng ki n ngh , các gi i pháp giúp c quan nhà n c có th m quy n có nh ngữ ế ị ả ơ ướ ẩ ề ữ
đi u ch nh phù h p, góp ph n ti p t c hoàn thi n các văn b n pháp lu t v đ t đaiề ỉ ợ ầ ế ụ ệ ả ậ ề ấ
cho phù h p v i đi u ki n kinh t -xã h i c a đ t n c trong đi u ki n h i nh pợ ớ ề ệ ế ộ ủ ấ ướ ề ệ ộ ậ
hi n nay là vi c làm mang ý nghĩa to l n. ệ ệ ớ
M t khác, đ góp ph n gi i quy t nh ng v n đ lý lu n và th c ti n đặ ể ầ ả ế ữ ấ ề ậ ự ễ ể
hoàn thi n pháp lu t v đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai cũng nh nângệ ậ ề ấ ả ế ấ ấ ư
cao hi u qu c a công tác gi i quy t tranh ch p đ t đai t i tòa án n c ta, c nệ ả ủ ả ế ấ ấ ạ ở ướ ầ
có nh ng công trình khoa h c nghiên c u m t cách có h th ng v các v n đ này.ữ ọ ứ ộ ệ ố ề ấ ề
Đây là vi c làm có ý nghĩa v m t lý lu n và th c ti n c p thi t. Hi n nay, Vi tệ ề ặ ậ ự ễ ấ ế ệ ở ệ
Nam ch a có m t công trình nào nghiên c u m t cách t ng th và chuyên sâu vư ộ ứ ộ ổ ể ề
v n đ tranh ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án n c ta. ấ ề ấ ấ ả ế ấ ấ ằ ở ướ
Xu t phát t nh ng căn c lý lu n và th c ti n trên thì vi c nghiên c u đấ ừ ữ ứ ậ ự ễ ệ ứ ề
tài “Tranh ch p đ t đaiấ ấ và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án n cả ế ấ ấ ằ ở ướ
ta” là m t nhu c u c p bách trong tình hình hi n nay.ộ ầ ấ ệ
2. M c đích và nhi m v nghiên c u c a Lu n ánụ ệ ụ ứ ủ ậ
Đ tài “ềTranh ch p đ t đaiấ ấ và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án ả ế ấ ấ ằ ở
n c taướ ” có m c đích làm sáng t nh ng v n đ lý lu n và th c ti n v tranh ch p đ tụ ỏ ữ ấ ề ậ ự ễ ề ấ ấ
đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án. T đó đ xu t nh ng gi i pháp hoànả ế ấ ấ ằ ừ ề ấ ữ ả
thi n pháp lu t và t ch c th c hi n pháp lu t v gi i quy t tranh ch p đ t đai Vi tệ ậ ổ ứ ự ệ ậ ề ả ế ấ ấ ở ệ
Nam.
Đ đ t đ c m c đích nói trên, lu n án có các nhi m v sau đây: ể ạ ượ ụ ậ ệ ụ
- Làm sáng t nh ng v n đ mang tính lý lu n v tranh ch p đ t đai và gi iỏ ữ ấ ề ậ ề ấ ấ ả
quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án. C th là, ế ấ ấ ằ ụ ể nghiên c u làm rõ khái ni m tranhứ ệ
ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án cũng nh các khái ni mấ ấ ả ế ấ ấ ằ ư ệ
khác có liên quan, đ t đó phân tích đ c đi m c a tranh ch p đ t đai, phân lo iể ừ ặ ể ủ ấ ấ ạ
tranh ch p đ t đai, nguyên nhân và h u qu c a tranh ch p đ t đai và xác đ nh vaiấ ấ ậ ả ủ ấ ấ ị
trò gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án.ả ế ấ ấ ằ Nghiên c u nh ng vân đê ly luân vêư) ư* ) + ) , +
3
quyên s dung đât, tranh châp đât đai va giai quyêt tranh châp đât đai băng toa an.+ ư- , ) ) ) + - ) ) ) + + )
- Nghiên c u cácứ yêu tô chi phôi viêc giai quyêt tranh châp đât đai ) ) ) , - ) ) ) b ng tòa ánằ;
căn c đanh gia hiêu qua va ư) ) ) , - + cac yêu tô quyêt đinh hiêu qua cua viêc giai quyêt tranh châp) ) ) ) , , - - , - ) )
đât đai tai toa an) , + ) .
- Phân tích, đanh gia th c trang phap luât vê giai quyêt tranh châp đât đai va) ) ư, , ) , + - ) ) ) +
th c tiên ap dung phap luât đê giai quyêt tranh châp đât đai băng toa an, t đo chi raư, * ) , ) , - - ) ) ) + + ) ư+ ) -
nh ng kho khăn, v ng măc trong qua trinh giai quyêt tranh châp đât đai c a tòa ánư* ) ươ) ) ) + - ) ) ) ủ
hiên nay.,
- Nêu cac ph ng h ng va đê xuât cac giai phap cu thê, thich h p gop phân) ươ ươ) + + ) ) - ) , - ) ơ, ) +
hoan thiên cac quy đinh cua phap luât vê giai quyêt tranh châp đât đai, giup cac c+ , ) , - ) , + - ) ) ) ) ) ơ
quan ch c năng nói chung và tòa án nói riêng giai quyêt cac tranh châp nay môt cachư) - ) ) ) + , )
co hiêu qua, tranh viêc khiêu kiên keo dai gây anh h ng x u đên nhiêu măt cua đ i) , - ) , ) , ) + - ươ- ấ ) + , - ơ+
sông xa hôi.) * ,
3. Đ i t ng nghiên c u c a lu n ánố ượ ứ ủ ậ
Lu n án có đ i t ng nghiên c u là: Các văn b n quy ph m pháp lu t n iậ ố ượ ứ ả ạ ậ ộ
dung v tranh ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai qua các th i kỳ l ch sề ấ ấ ả ế ấ ấ ờ ị ử
khác nhau; th c ti n công tác gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án n c taự ễ ả ế ấ ấ ằ ở ướ
thông qua m t s v án c th trong nh ng năm g n đây. ộ ố ụ ụ ể ữ ầ
4. Nh ng đi m m i c a lu n án ữ ể ớ ủ ậ
Th nh t,ứ ấ lu n án đã nghiên c u m t cách có h th ng, toàn di n khái ni mậ ứ ộ ệ ố ệ ệ
tranh ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án; đ a ra quan ni mấ ấ ả ế ấ ấ ằ ư ệ
v quy n s d ng đ t, qua đó làm rõ b n ch t pháp lý c a tranh ch p đ t đai; cácề ề ử ụ ấ ả ấ ủ ấ ấ
hình th c gi i quy t tranh ch p; xác đ nh đ c ứ ả ế ấ ị ượ cac yêu tô chi phôi viêc giai quyêt) ) ) ) , - )
tranh châp đât đai ) ) b ng tòa ánằ; căn c đanh gia hiêu qua va ư) ) ) , - + cac yêu tô quyêt đinh hiêu) ) ) ) , ,
qua cua viêc giai quyêt tranh châp đât đai tai toa an nhân dân- - , - ) ) ) , + ) .
Th hai,ứ lu n án đã phân tích và đánh giá m t cách toàn di n và khách quanậ ộ ệ
th c tr ng các quy đ nh c a pháp lu t n i dung v tranh ch p đ t đai và gi i quy tự ạ ị ủ ậ ộ ề ấ ấ ả ế
tranh ch p đ t đai cũng nh th c ti n áp d ng pháp lu t đ t đai đ gi i quy t cácấ ấ ư ự ễ ụ ậ ấ ể ả ế
tranh ch p đ t đai t i tòa án n c ta. Đã ch ra đ c nh ng u đi m và h n chấ ấ ạ ướ ỉ ượ ữ ư ể ạ ế
4
trong các quy đ nh pháp lu t đ t đai và vi c áp d ng pháp lu t vào gi i quy t tranhị ậ ấ ệ ụ ậ ả ế
ch p đ t đai b ng tòa án Vi t Nam đ làm c s hoàn thi n pháp lu t v đ t đaiấ ấ ằ ở ệ ể ơ ở ệ ậ ề ấ
và gi i quy t tranh ch p đ t đai Vi t Nam, đ m b o công b ng và n đ nh xãả ế ấ ấ ở ệ ả ả ằ ổ ị
h i.ộ
Th ba,ứ lu n án đã đ ra đ c ph ng h ng và các gi i pháp đ ng b vàậ ề ượ ươ ướ ả ồ ộ
c th đ kh c ph c nh ng h n ch , khó khăn, b t c p góp ph n hoàn thi n phápụ ể ể ắ ụ ữ ạ ế ấ ậ ầ ệ
lu t đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án n c ta nh m đ m b oậ ấ ả ế ấ ấ ằ ở ướ ằ ả ả
hi u qu trong gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng tòa án trong tình hình hi n nay.ệ ả ả ế ấ ấ ằ ệ
5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a lu n ánọ ự ễ ủ ậ
Có th coi lu n án là công trình đ u tiên nghiên c u chuyên sâu và toàn di nể ậ ầ ứ ệ
v tranh ch p đ t đai và gi i quy t tranh ch p đ t đai b ng con đ ng tòa ánề ấ ấ ả ế ấ ấ ằ ườ
thông qua th c ti n áp d ng pháp lu t đ xét x các tranh ch p v đ t đai. Nh ngự ễ ụ ậ ể ử ấ ề ấ ữ
k t lu n và đ xu t, ki n ngh mà lu n án nêu ra đ u có c s khoa h c và th cế ậ ề ấ ế ị ậ ề ơ ở ọ ự
ti n. Vì v y, chúng có giá tr tham kh o trong vi c s a đ i pháp lu t. ễ ậ ị ả ệ ử ổ ậ
Nh ng k t qu nghiên c u c a lu n án có th có giá tr tham kh o đ i v iữ ế ả ứ ủ ậ ể ị ả ố ớ
nh ng ng i làm công tác xét x các tranh ch p v đ t đai trong h th ng tòa ánữ ườ ử ấ ề ấ ệ ố
nhân dân.
6. B c c c a lu n ánố ụ ủ ậ
Ngoài ph n M đ u, K t lu n, Danh m c tài li u tham kh o lu n án có 4ầ ở ầ ế ậ ụ ệ ả ậ
ch ng:ươ
Ch ng 1. T ng quan tình hình nghiên c u, c s lý thuy t và ph ng phápươ ổ ứ ơ ở ế ươ
nghiên c u.ứ
Ch ng 2: Nh ngươ ữ vân đê ly luân và th c ti n vê tranh châp đât đai Vi t) + ) , ự ễ + ) ) ở ệ
Nam.
Ch ng 3: Nh ng v n đ lý lu n v giươ ữ ấ ề ậ ề i quy t tranh ch p đ t đai, v phápả ế ấ ấ ề
lu t gi i quy t tranh ch p đ t đai và th c trang phap luât vê giai quyêt tranh châpậ ả ế ấ ấ ư, , ) , + - ) )
đât đai b ng tòa án Vi t Nam.) ằ ở ệ
5