LUẬN VĂN:
Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu gạo của Thành
phố Cần Thơ trong giai đoạn hiện nay
Mở Đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lương thực nói chung và mặt hàng gạo nói riêng có tầm quan trọng đặc biệt đối
với đời sống của con người. Mặc khác, sản xuất lúa gạo lại liên quan đến nông nghiệp,
nông thôn, nông dân, một khu vực nhạy cảm và có vai trò rất quan trọng đối với nền
kinh tế của nhiều nước trên thế giới. Hơn nữa, lúa gạo là một trong những lợi thế so
sánh quan trọng của Việt Nam. Trong điều kiện tự do hóa thương mại, việc đẩy mạnh
sản xuất và xuất khẩu gạo sẽ góp phần khai thác lợi thế so sánh cho phát triển kinh tế,
ổn định chính trị – xã hội.
ở Việt Nam, trong nhiều năm qua, sản xuất và xuất khẩu gạo đã đạt được nhiều
thành tích quan trọng. Gạo xuất khẩu đã trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu
chủ lực của Việt Nam. Đóng góp vào thành tích chung đó phải kể đến hoạt động sản xuất
và xuất khẩu gạo của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Cần Thơ. Tuy
nhiên, hoạt động xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp Cần Thơ trong thời gian qua còn
nhiều hạn chế. Tình trạng sản xuất, chế biến gạo xuất khẩu với quy mô nhỏ, phân tán,
công nghệ xay xát, chế biến lạc hậu đã ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng gạo xuất
khẩu, làm giảm khả năng cạnh tranh của gạo xuất khẩu Cần Thơ trên thị trường thế giới,
hạn chế hiệu quả xuất khẩu của các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo Cần Thơ.
Tình trạng cạnh tranh mua gạo xuất khẩu của người sản xuất và cạnh tranh bán gạo cho
khách hàng nước ngoài, giữa các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu vẫn chưa được
khắc phục, gây thiệt hại cho lợi ích quốc gia và cho doanh nghiệp...
Thực tế trên đòi hỏi cần phải có những giải pháp phù hợp, thúc đẩy xuất khẩu
gạo hơn nữa, để khai thác một cách có hiệu quả tiềm năng, lợi thế so sánh của Cần Thơ
cho phát triển kinh tế của địa phương và phát triển kinh tế đất nước. Thực tế đó cũng đòi
hỏi cần có sự nghiên cứu một cách hệ thống và sâu sắc hoạt động xuất khẩu gạo ở Cần
Thơ, để đề ra một số giải pháp khắc phục những hạn chế trong hoạt động xuất khẩu gạo,
đảm bảo cho hoạt động này phát triển cả về chất và lượng. Đây chính là lý do tác giả
chọn đề tài: " Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu gạo của Thành phố Cần Thơ trong giai
đoạn hiện nay " làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Xuất khẩu gạo là hoạt động được rất nhiều nhà khoa học nghiên cứu mang
tính chất tổng thể trong nền kinh tế và từng địa phương, từng khu vực. Trong thời gian
qua đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết xung quanh vấn đề này. Nghiên cứu
các công trình trên, tác giả nhận thấy có ba hướng nghiên cứu:
Những công trình nghiên cứu về chính sách xuất khẩu nông sản của Việt
Nam:
- PTS Nguyễn Văn Bích, KS Chu Tiến Quang: Chính sách kinh tế và vai trò
của nó đối với phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn Việt Nam, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 1996.
- GS.TS Bùi Xuân Lưu: Bảo hộ hợp lý nông nghiệp Việt Nam trong quá trình
hội nhập kinh tế quốc tế, Nxb Thống kê, Hà Nội, 2004.
- TS. Trịnh Thị Ái Hoa: Chính sách xuất khẩu nông sản Việt Nam - Lý luận và
thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007.
Nhóm các công trình nghiên cứu về chính sách xuất khẩu nông sản của các tác giả
trên đề cập đến các chính sách tác động trực tiếp, gián tiếp đến người sản xuất nông sản;
các chính sách bảo hộ nông sản trong khuôn khổ quy định của Tổ chức Thương mại thế
giới (WTO). Một số tác giả lại bàn về giải pháp kết hợp các chính sách hỗ trợ doanh
nghiệp nhằm làm tăng lợi ích cạnh tranh của các doanh nghiệp khi tham gia xuất khẩu hàng
nông sản.
Những công trình, bài viết về thị trường xuất khẩu nông sản của Việt Nam:
- PTS. Nguyễn Trung Vãn: Lương thực Việt Nam - Thời đổi mới hướng xuất
khẩu, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998.
- PTS. Nguyễn Đình Long, PTS. Nguyễn Tiến Mạnh, Nguyễn Võ Định: Phát huy
lợi thế nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản xuất khẩu Việt Nam, Nxb Nông
nghiệp, Hà Nội, 1999.
- Tác giả Kim Quốc Chính: Dự báo khả năng xuất khẩu gạo của Việt Nam thời
kỳ 2001-2010, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 284, 1/2004.
- TS. Lưu Văn Nghiêm: Marketing mở rộng thị trường, tăng hiệu quả xuất khẩu
gạo của Việt Nam, Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 88, 10/2004.
Nhóm các công trình, bài viết về thị trường xuất khẩu nông sản tập trung phân
tích các động thái của thị trường nông sản, giải pháp để mở rộng thị trường xuất khẩu.
Bên cạnh đó, một số tác giả đưa ra các giải pháp để phát huy khả năng cạnh tranh hàng
nông sản trên phạm vi một quốc gia.
Những công trình, bài viết về giải pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng nông sản
của Việt Nam
- TS. Nguyễn Khắc Thanh: Đẩy mạnh xuất khẩu gạo của Việt Nam trong thời
gian trước mắt, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 310, 3/2004.
- TS. Lê Thị Anh Vân: Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu một số hàng nông sản Việt Nam
giai đoạn 2002-2010, Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 92, 2/2005.
- PGS.TS. Nguyễn Trường Sơn: Nâng cao hiệu quả xuất khẩu gạo ở Việt Nam,
Tạp chí Kinh tế và phát triển, số 96, 6/2005.
- TS. Mai Thị Thanh Xuân: Công nghiệp chế biến với việc nâng cao giá trị hàng
nông sản xuất khẩu ở Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 341, 10/2006.
Đối với nhóm các công trình, bài viết về giải pháp thúc đẩy thúc xuất khẩu hàng nông
sản của Việt Nam, đây là nhóm các vấn đề liên quan trực tiếp đến luận văn này. Những công
trình, bài viết này có đặc điểm chung là nghiên cứu về các giải pháp đồng bộ để đẩy mạnh hoạt
động xuất khẩu nông sản nói chung và xuất khẩu gạo nói riêng ở phạm vi quốc gia. Ngoài ra,
một số tác giả còn đưa ra những luận cứ để định hướng tập trung vào các mặt hàng nông sản
xuất khẩu có lợi thế so sánh của Việt Nam, trong đó có mặt hàng gạo xuất khẩu.
Tóm lại, các công trình, bài viết trên tiếp cận dưới những góc độ khác nhau cả về
mặt lý luận và thực tiễn liên quan đến hoạt động xuất khẩu nông sản nói chung và xuất
khẩu gạo nói riêng. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chi tiết và hệ
thống các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu một mặt hàng cụ thể tại một địa phương cụ thể
thông qua việc khảo sát các doanh nghiệp xuất khẩu.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Mục đích của luận văn là góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về xuất
khẩu gạo và thực tiễn xuất khẩu gạo ở Thành phố Cần Thơ trong điều kiện hội nhập kinh
tế quốc tế. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu gạo của thành phố
Cần Thơ trong thời gian tới.
Với mục đích đó, luận văn có nhiệm vụ:
+ Phân tích và làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về xuất khẩu gạo.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp kinh doanh
xuất khẩu gạo ở thành phố Cần Thơ.
+ Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy xuất khẩu gạo của thành
phố Cần Thơ.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là xuất khẩu gạo. Xuất khẩu gạo nghiên cứu
ở đây được xét theo nghĩa rộng. Điều đó có nghĩa là, nghiên cứu xuất khẩu gạo không chỉ
nghiên cứu động thái xuất khẩu gạo (nghiên cứu về giá trị xuất khẩu, khối lượng xuất
khẩu, chất lượng, giá cả xuất khẩu...) mà còn nghiên cứu một chuỗi các hoạt động, từ thu
mua – xay xát, chế biến – nghiên cứu thị trường – bán hàng cho khách hàng nước ngoài.
Về phạm vi nghiên cứu, luận văn chỉ nghiên cứu hoạt động xuất khẩu gạo của
các doanh nghiệp nhà nước hoạt động trên địa bàn Cần Thơ và các doanh nghiệp của Cần
Thơ là chủ yếu. Hoạt động của các doanh nghiệp các tỉnh bạn trên địa bàn Cần Thơ chỉ
được xem xét tới như là nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp ở Cần Thơ.
Về thời gian, luận văn nghiên cứu hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo
của Cần Thơ trong khoảng thời gian từ 2004 đến 2007, các số liệu được cập nhật đến năm
2007.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Khi nghiên cứu đề tài, luận văn đã sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử. Bên cạnh đó, đề tài còn sử dụng các phương pháp khác
để nghiên cứu như phương pháp nghiên cứu thực tế, trừu tượng hóa, phân tích, tổng hợp,
thống kê, so sánh để giải quyết các vấn đề. Đồng thời, đề tài cũng kế thừa và sử dụng có
chọn lọc những thông tin trong một số công trình nghiên cứu của các tác giả khác đã
công bố.
