LUẬN VĂN:
Nâng cao chất lượng hoạt động truyền thanh cấp huyện,
thị ở các tỉnh miền Đông Nam bộ
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giữ một vị trí quan trọng trong nền báo chí cách mạng Việt Nam, ngành Phát thanh - Truyền hình (PT - TH) là một hệ thống tổ
chức thống nhất gồm 4 cấp: cấp Trung ương; cấp tỉnh; cấp huyện, thị; cấp phường, xã, thị trấn. Riêng hai cấp huyện, thị và cấp phường,
xã, thị trấn còn được gọi chung bằng một thuật ngữ: truyền thanh cơ sở.
Cùng với đài Trung ương và đài tỉnh, hệ thống các đài truyền thanh cấp huyện, thị cả nước nói chung và ở miền Đông Nam bộ
(ĐNB) nói riêng đã có nhiều đóng góp quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nếu không tính thành phố Hồ Chí Minh, miền ĐNB bao gồm các tỉnh Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Đồng Nai và Bà Rịa -
Vũng Tàu, có diện tích tự nhiên 21.600 km2, chiếm gần 6,5% diện tích cả nước; dân số xấp xỉ 6,7 triệu người, chiếm gần 6,8% dân số cả
nước. Do có nền công nghiệp phát triển mạnh và năng động, ĐNB được xem là vùng kinh tế trọng điểm của các tỉnh phía Nam và đã có
những đóng góp to lớn, thể hiện vai trò vùng kinh tế động lực của cả nước. Khu vực này cũng là vùng có trình độ dân trí và mức thu nhập
bình quân đầu người vào loại khá trong cả nước. Trong những thành tựu ấy, hệ thống thông tin đại chúng, nói chung và đài truyền thanh
huyện, thị nói riêng đã giữ vai trò quan trọng và tạo được những tác động đáng kể.
Hoạt động PT - TH toàn khu vực ĐNB hiện nay đang trong xu hướng ổn định và ngày càng phát triển. Các đài không chỉ tăng cường
thời lượng phát sóng, diện phủ sóng, mà còn nỗ lực cải tiến chương trình, mở thêm chuyên mục theo hướng phục vụ ngày càng cao lượng thông
tin thời sự và nhu cầu học tập, giải trí của các tầng lớp dân cư. Tận dụng những tiến bộ, phát triển của khoa học kỹ thuật, trong những năm gần
đây, các đài địa phương đã xây dựng và mở rộng mạng lưới truyền hình cáp, truyền hình kỹ thuật số đưa hình ảnh, sự kiện thông tin đến các địa
bàn dân cư ở 42 huyện, thị, thành phố, bao gồm 526 xã, phường, thị trấn ở khu vực ĐNB.
Hỗ trợ đắc lực cho phát thanh và truyền hình (PT & TH) trong khu vực là các đài truyền thanh cấp cơ sở, trong đó, truyền thanh cấp
huyện, thị giữ vai trò trọng yếu. Ở ĐNB hiện có 41 đài đang hoạt động với hai loại hình song song là truyền thanh và phát thanh trên sóng
FM. Trong xu hướng phát triển chung của hoạt động truyền thông đại chúng, các đài truyền thanh huyện, thị còn trở thành những cộng tác
viên (CTV) tích cực của các đài tỉnh, chủ động xây dựng chương trình phát sóng, phục vụ nhu cầu thông tin nhanh bằng hình ảnh về các sự
kiện, hoạt động diễn ra tại địa phương mình.
Nếu tính từ năm 1956, nước ta bắt đầu xây dựng các đài phát thanh cấp tỉnh trở xuống, thì đến nay hệ thống đài truyền thanh cấp
huyện cũng đã hoạt động được 53 năm. Qua chừng ấy năm hoạt động và có vai trò không thể thiếu được trong hệ thống phát thanh của cả
nước nhưng đến nay các đài truyền thanh cấp huyện, thị vẫn chưa được coi là cơ quan báo chí. Đội ngũ cán bộ, biên tập viên (BTV), phóng
viên (PV) các đài trong hệ thống này vẫn chưa được công nhận là nhà báo. Riêng ở khu vực ĐNB, các đài truyền thanh cấp huyện, thị vẫn
chưa có sự thống nhất, từ phương thức sản xuất chương trình cho đến những vấn đề cụ thể như: cấu trúc chương trình, tác phẩm, thể loại....
Bên cạnh đó là những khác biệt về định mức phân bổ cho hoạt động thường xuyên; kinh phí đầu tư trang thiết bị; chế độ nhuận bút; cơ
cấu, số lượng nhân sự ..v.v.
Văn kiện Đại hội toàn quốc lần thứ X của Đảng ta đã khẳng định chủ trương phát triển mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động
thông tin, báo chí, phát thanh, truyền hình, xuất bản và phát hành sách trên tất cả các vùng, chú ý nhiều hơn đến vùng sâu, vùng xa, vùng
đồng bào dân tộc thiểu số. Mặc dù vậy, như đã nêu trên, trong thực tế vẫn đang còn rất nhiều bất cập có thể gây ra những ảnh hưởng xấu
đến chất lượng, hiệu quả hoạt động cũng như tâm huyết của đội ngũ công tác ở các đài truyền thanh cấp huyện, thị trong cả nước nói chung
và miền ĐNB nói riêng. Làm thế nào để hạn chế những bất cập ấy, đồng thời tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động để các đài
này vươn lên, xứng tầm với vai trò là cơ quan ngôn luận của Đảng bộ, chính quyền và là diễn đàn của nhân dân địa phương?
Đó là những lý do đã khiến chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu “Nâng cao chất lượng hoạt động truyền thanh cấp huyện,
thị ở các tỉnh miền Đông Nam bộ” cho luận văn Thạc sỹ truyền thông đại chúng của mình. Mong muốn của chúng tôi là tìm ra các giải
pháp tích cực và hiệu quả nhằm hạn chế những nhược điểm, phát huy hơn nữa những ưu thế của các đài truyền thanh cấp huyện, thị. Từ đó,
góp phần cùng hệ thống PT - TH cả nước nói chung và PT - TH ở khu vực ĐNB nói riêng ngày càng làm tốt hơn nhiệm vụ thông tin, tuyên
truyền trong công cuộc đổi mới dưới sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước.
2. Tình hình nghiên cứu
Cùng với báo chí cả nước, báo chí ĐNB đã có sự phát triển mạnh và có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế
- xã hội của khu vực. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động báo chí, PT - TH ở khu vực này.
Trong quá trình khảo sát, chúng tôi nhận thấy có một số sách, giáo trình có liên quan đến đề tài nghiên cứu, cụ thể như sau:
- Cuốn sách Nghề báo nói của tác giả Nguyễn Đình Lương do Nhà xuất bản Văn hoá - Thông tin in và phát hành năm 1993; Giáo trình
Báo chí phát thanh do các tác giả của Khoa Báo chí, Phân viện Báo chí và Tuyên truyền và Đài Tiếng nói Việt Nam biên soạn (Nxb Văn
hóa – Thông tin, Hà Nội, 2002); Chuyên luận: Lý luận báo phát thanh của tác giả Đức Dũng do Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin in và
phát hành năm 2003; Chuyên luận: Các thể loại báo chí phát thanh của tác giả người Nga V.V. Xmirnôp đã được Nhà xuất bản Thông tấn
dịch và phát hành năm 2004; Giáo trình Phát thanh trực tiếp do GS, TS Vũ Văn Hiền và TS Đức Dũng chủ biên được Nhà xuất bản Lý luận
Chính trị in và phát hành năm 2007; Tài liệu “Phát thanh - Truyền thanh nông thôn” do Ban Địa phương, Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN)
dịch và lưu hành nội bộ, tái bản năm 2005....
Liên quan đến đề tài, tác giả đã tham khảo một số công trình nghiên cứu về hoạt động báo chí ở miền ĐNB:
- Luận văn Thạc sỹ Báo chí học của Nguyễn Cẩm Nam (thực hiện năm 2007 tại Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học
quốc gia Hà Nội) có tiêu đề: Tác động của văn hóa bản địa Nam bộ trong công tác tổ chức và tiếp nhận chương trình thời sự, VH-XH trên
các Đài truyền hình Đông Nam bộ (2001-2006). Luận văn này đề cập đến hoạt động báo chí ở khu vực ĐNB nhưng chỉ giới hạn ở loại hình
truyền hình. Qua nghiên cứu, phân tích, chứng minh tác giả khẳng định: chính văn hóa bản địa Nam Bộ quy định cách thức tiếp nhận
thông tin của công chúng địa phương cũng như cách thức tổ chức sản xuất chương trình truyền hình khu vực ĐNB (từ lựa chọn đề
tài, sử dụng ngôn ngữ, lựa chọn trang phục…) đều chịu ảnh hưởng của văn hóa bản địa. Luận văn cũng có nêu hoạt động PT - TH
trong khu vực, nhưng không cụ thể.
- Luận văn Thạc sỹ Truyền thông đại chúng: Báo chí Đồng Nai bảo vệ lợi ích của người lao động trong các khu công nghiệp
của Đỗ Thị Hải Yến (thực hiện năm 2007 tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền). Luận văn này chỉ giới hạn phạm vi khảo sát trong
một địa phương cụ thể là tỉnh Đồng Nai và tập trung nghiên cứu về vai trò của báo chí tỉnh này (gồm Báo Đồng Nai, Báo Lao động
Đồng Nai và Đài PT & TH Đồng Nai) trong việc bảo vệ quyền lợi người lao động ở các khu công nghiệp.
- Luận văn Thạc sỹ truyền thông đại chúng của Phạm Thị Thanh Phương (thực hiện năm 2008 tại Học viện Báo chí và Tuyên
truyền) có tiêu đề: Hệ thống phát thanh, truyền hình các tỉnh miền Đông Nam bộ (khảo sát từ tháng 1/2007 đến tháng 6/2008). Luận văn
tập trung phản ánh về thực trạng phát triển của các đài PT - TH địa phương trong khu vực ĐNB, nhằm đưa ra cái nhìn khách quan về vai
trò, vị thế của loại hình báo chí này thông qua những đóng góp quan trọng, góp phần giúp địa phương phát huy vai trò lãnh đạo, điều hành,
thực hiện có hiệu quả các mục tiêu kinh tế - xã hội đã đề ra. Qua đó, tác giả đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt
động, đáp ứng yêu cầu về thông tin, tuyên truyền, giải trí của công chúng trong bối cảnh mới. Luận văn có đề cập đến hoạt động của các đài
truyền thanh huyện, thị với vai trò là những cộng tác viên đắc lực cho các đài PT & TH trong khu vực. Song, chỉ với 3 trang giới thiệu khái quát
(từ trang 81- 83) nên thực sự đây chỉ mới là những dòng phác thảo mang tính gợi mở về một đội ngũ tuyên truyền đắc lực trong hệ thống phát
thanh 4 cấp ở nước ta nói chung, miền ĐNB nói riêng với nhiều đóng góp quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Trong một phạm vi rộng hơn, liên quan đến đề tài nghiên cứu của chúng tôi có khóa luận tốt nghiệp đại học báo chí, chuyên ngành
Phát thanh của sinh viên Trần Đắc Xuyên, được thực hiện từ tháng 6/2000. Trong khóa luận có tiêu đề Thử đi tìm một mô hình cho phát
thanh cấp huyện này, tác giả cũng đã ít nhiều nêu ra được những điều bất cập trong các mô hình quản lý đài truyền thanh cấp huyện, thị ở
thời điểm của năm 2000 và cố gắng tìm kiếm giải pháp khắc phục. Tuy nhiên, do mức độ của một khóa luận và tình hình thực tế ở nước ta
vào thời điểm năm 2000 nên những vấn đề được đề cập trong khóa luận này đều còn rất sơ lược.
