§¹i häc quèc gia Hµ Néi
Tr-êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n
Khoa B¸o chÝ & TruyÒn th«ng
----------//---------
TrÇn V¨n Long
KÕt cÊu phãng sù ng¾n
truyÒn h×nh
( Kh¶o s¸t phãng sù ng¾n trong ch-¬ng tr×nh thêi sù 19h cña
VTV1 tõ th¸ng 1/ 2007 ®Õn th¸ng 6/2008)
Chuyªn ngµnh: B¸o chÝ häc
M· sè 60 32 01
LuËn v¨n th¹c sü khoa häc b¸o chÝ
Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TSKH. §inh Thuý H»ng
Hµ Néi 2008
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU.....……………………………………………………….1
Chương 1 : NHẬN DIỆN PHÓNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH………8
1.1. Phóng sự và phóng sự truyền hình .……………………….…...8
1.1.1. Phóng sự….………………………………………………………8
1.1.2. Phóng sự truyền hình ……..…………………………………….11
1.2. Phóng sự ngắn truyền hình trên sóng truyền hình Việt Nam...16
1.2.1. Sự ra đời của phóng sự ngắn truyền hình trên sóng
truyền hình Việt Nam………...………………….…………….....16
1.2.2. Các quan niệm về phóng sự ngắn truyền hình…………………..18
1.2.3. Đặc trưng phóng sự ngắn truyền hình…………...…………..…..21
1.2.4. Vị trí của phóng sự ngắn trong hoạt động sáng tạo truyền hình
trên sóng truyền hình Việt Nam...………….……………………34
Chương 2: KẾT CẤU PHÓNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH...….40
2.1.Kết cấu hình thức của phóng sự ngắn truyền hình………..…..41
2.1.1. Kết cấu tuyến tính.………………………….……………...…..42
2.1.2.Kết cấu theo kiểu “lấy điểm để nói diện”.…….…………..……47
2.1.3.Kết cấu theo kiểu diễn giải vấn đề.……………….……….……52
2.1.4. Kết cấu song hành……………….……………….………...…..56
2.2. Kết cấu nội dung của phóng sự ngắn truyền hình……........…62
2.2.1 Đề tài ………………………………………………………...…62
2.2.2. Sự kiện..………………………………………………….……66
2.2.3. Chi tiết……………………………………………………...…71
2.2.4. Quan điểm tư tưởng..…………………….………………........76
Chương 3 : ỨNG DỤNG PHÓNG SỰ NGẮN TRUYỀN HÌNH
VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG THỂ LOẠI...85
3.1. Ứng dụng phóng sự ngắn trong chương trình Thời sự trên
VTV1 ………………………………………………………….……84
3.1.1. Thành công...…………………………………………....…….84
3.1.2. Hạn chế……….……………………………………………………..92
3.2 Xu hướng báo chí tác động tới chất lượng phóng sự ngắn
truyền hình……...…………………………………………….....97
3.2.1. Xu hướng co ngắn về dung lượng tác phẩm………….………...98
3.2.2. Xu hướng đan xen hoà trộn giữa các thể loại báo chí………....98
3.3.Giải pháp nâng cao chất lượng phóng sự ngắn truyền hình....99
3.3.1 Về mặt lý luận……………………………………………….....99
3.3.2 Về mặt đội ngũ ……………………………………………..…101
3.3.3 Về mặt cơ chế …………………………………………..…..…103
KẾT LUẬN………………………………………………………...105
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………...108
PHỤ LỤC ……………………………………………………….…113
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1 - Tính cấp thiết của đề tài
Phóng sự ngắn truyền hình là dạng thể loại đang được sử dụng khá phổ
biến trên sóng truyền hình trong và ngoài nước. Với ưu thế ngắn gọn, thông
tin trực diện, phóng sự ngắn là công cụ quan trọng của những người làm
truyền hình trong việc phản ánh phân tích mổ xẻ sự kiện vấn đề. Cũng vì lý
do này mà phóng sự ngắn được sử dụng khá hiệu quả trong các chương trình
tin tức thời sự. Hiện tại trung bình Chương trình Thời sự 19 giờ của Đài
Truyền hình Việt Nam sử dụng từ 5-6 phóng sự ngắn, chiếm chừng một nửa
lượng tin bài thời sự trong nước. Qua khảo sát của tác giả tại một số đài
truyền hình địa phương như Hà Nội, Hà Tây, Nghệ An, Hà Tĩnh, thời lượng
dành cho phóng sự ngắn trong một chương trình thời sự cũng chiếm từ 40 –
50%. Có thể khẳng định: phóng sự ngắn đã góp phần làm thay đổi diện mạo
các chương trình thời sự truyền hình.
Tại các kỳ liên hoan truyền hình toàn quốc ( sân chơi nghiệp vụ lớn nhất
dành cho người làm truyền hình trong cả nước), số lượng phóng sự ngắn
luôn chiếm tỉ lệ cao nhất trong tổng số tác phẩm dự thi. Không những vậy,
số lượng phóng sự ngắn tham dự kỳ Liên hoan sau bao giờ cũng cao hơn kỳ
Liên hoan trước. Ví dụ Liên hoan Truyền hình toàn quốc lần thứ 21 (năm
2002) có 538 tác phẩm thuộc 8 thể loại dự thi thì phóng sự ngắn đã lên tới
149 tác phẩm, cao hơn hẵn thể loại phóng sự (123 tác phẩm), phim tài liệu
(62 tác phẩm); liên hoan Truyền hình toàn quốc lần thứ 22 (năm 2003) có
150 tác phẩm phóng sự ngắn trong tổng số 548 tác phẩm dự thi; liên hoan
Truyền hình toàn quốc lần thứ 25 (năm 2006) có 160 phóng sự ngắn trong
tổng số 635 tác phẩm dự thi; liên hoan Truyền hình toàn quốc lần thứ 27
(năm 2008) có 212 tác phẩm phóng sự ngắn trong tổng số 742 tác phẩm dự
2
thi. Tác giả Quang Ninh trong một bài viết đăng trên báo Truyền hình số ra
ngày 17/1/2001 đưa ra lời nhận xét về vị trí của phóng sự ngắn tại Liên hoan
truyền hình toàn quốc lần thứ 20 như sau: “ trái với quan niệm lâu nay về
sức hấp dẫn của các chương trình tuyền hình, vượt qua cả phim truyện và
phim ca nhạc, phóng sự ngắn đã thu hút được sự chú ý của người xem nhiều
nhất” [ 37].
Phóng sự ngắn đang ngày càng khẳng định vai trò xung kích trong các
chương trình thời sự, thế nhưng ở góc độ lý luận lại còn rất thiếu những
công trình nghiên cứu công phu, đầy đủ. Còn nhiều ý kiến tranh luận về tên
gọi, dấu hiệu đặc trưng cũng như vị trí của dạng thể loại sinh động, hiệu quả
này. Trong cách sử dụng của các đài truyền hình nước ngoài, phóng sự ngắn
được xác định như là một dạng của tin, còn trong quan niệm của những
người làm truyền hình ở Việt Nam phóng sự ngắn lại được xem là một dạng
của phóng sự. Điều này giải thích vì sao phóng sự ngắn rất ít khi trở thành
đối tượng nghiên cứu độc lập. Đặc biệt việc đi sâu nghiên cứu để rút ra
những đặc điểm tương đồng về kết cấu hình thức cũng như kết cấu nội dung,
từ đó đề xuất những căn cứ khoa học cho công việc sáng tạo tác phẩm là
chưa có. Người làm nghề chủ yếu tự đúc rút kinh nghiệm từ chính hoạt động
thực tiễn hoặc tiếp thu kinh nghiệm từ các đài truyền hình nước ngoài. Hệ
quả tất yếu là chất lượng phóng sự ngắn trên sóng không đều. Nhiều phóng
sự ngắn bộc lộ sai sót hoặc không phát huy được những thế mạnh vốn có.
Trong khi đó trước yêu cầu ngày càng khắt khe của công chúng và trước sự
cạnh tranh quyết liệt của các loại hình truyền thông, hoạt động sáng tạo
truyền hình nói chung, sáng tạo phóng sự ngắn truyền hình nói riêng đang
thường xuyên phải đối diện với áp lực đổi mới. Một trong những giải pháp
đổi mới đó là phải tiếp tục hoàn thiện về mặt lý luận, xác định lý luận là cơ
sở cho hoạt động sáng tạo.