Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ giải pháp phòng ngừa rủi ro tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày những lý luận về phương thức tín dụng chứng từ và rủi ro trong phương thức tín dụng chứng tư; thực trạng rủi ro trong thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam; giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ tại NHNo & PTNT Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ giải pháp phòng ngừa rủi ro tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THỊ THANH XUÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ BẰNG PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2007
1 MUÏC LUÏC [\ Trang TRANG BÌA PHUÏ LÔØI CAM ÑOAN LÔØI CAÛM ÔN MUÏC LUÏC i DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT v DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU vi DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ, HÌNH VEÕ vii DANH MUÏC CAÙC VÍ DUÏ MINH HOÏA viii LÔØI MÔÛ ÑAÀU ix CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ TÍN DUÏNG 1 CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1.1. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø - phöông thöùc thanh toaùn chuû 1 yeáu ñöôïc aùp duïng hieän nay 1.1.1. Khaùi nieäm phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1 1.1.2. Ñaëc tröng cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø 2 1.1.3. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc TDCT 3 1.1.3.1. UCP 3 1.1.3.2. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá khaùc 4 1.1.3.3. Moái quan heä giöõa caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø phaùp 5 luaät Vieät Nam 1.2. Khaùi nieäm ruûi ro 6 1.2.1. Ruûi ro laø gì? 6
2 1.2.2. Phaân loaïi ruûi ro 7 1.3. Tín duïng chöùng töø – moät phöông thöùc thanh toaùn quoác teá 8 tieàm aån nhieàu ruûi ro 1.3.1. Khaùi nieäm ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá 8 1.3.2. Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C 9 1.3.2.1. Quy trình thanh toaùn tín duïng chöùng töø 9 1.3.2.2. Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn L/C 10 1.3.3. Baøi hoïc kinh nghieäm töø nhöõng ruûi ro trong thanh toaùn theo 19 phöông thöùc TDCT cuûa caùc NHTM treân theá giôùi KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 21 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG THANH 22 TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM 2.1. Toång quan veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & 22 PTNT Vieät Nam 2.1.1. Sô löôïc veà lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa NHNo & 22 PTNT Vieät Nam 2.1.2. Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 23 2.1.2.1. Toå chöùc hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo 23 2.1.2.2. Keát quaû hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo & 24 PTNT Vieät Nam trong thôøi gian qua 2.2. Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc TDCT 30 taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 2.2.1. Caùc ruûi ro mang tính chaát vó moâ 32 2.2.1.1. Ruûi ro chính trò, phaùp lyù 32 2.2.1.2. Ruûi ro hoái ñoaùi 34 2.2.2. Caùc ruûi ro tröïc tieáp 35
3 2.2.2.1. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng phaùt haønh 35 2.2.2.2. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng thoâng baùo 46 2.2.2.3. Ruûi ro khi NHNo laø ngaân haøng chieát khaáu/thöông löôïng 50 2.3. Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong thanh toaùn baèng L/C taïi 52 NHNo & PTNT Vieät Nam 2.3.1. Nguyeân nhaân khaùch quan 52 2.3.1.1. Nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng cuûa NHNo 52 2.3.1.2 Nguyeân nhaân töø thöïc traïng neàn kinh teá 53 2.3.2. Nguyeân nhaân chuû quan cuûa NHNo 54 2.3.2.1. Trình ñoä nghieäp vuï cuûa caùn boä ngaân haøng coøn thaáp 54 2.3.2.2. Thöïc traïng taøi chính yeáu keùm 54 2.3.2.3. Trình ñoä coâng ngheä ngaân haøng coøn thaáp 55 2.3.2.4. Vöôùng maéc trong quy trình nghieäp vuï thanh toaùn L/C 55 2.3.2.5. Trình ñoä vaän duïng UCP cuûa NHNo coøn thaáp 56 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 57 CHÖÔNG 3 GIAÛI PHAÙP PHOØNG NGÖØA VAØ HAÏN CHEÁ RUÛI RO 58 TRONG THANH TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM 3.1. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa 58 NHNo & PTNT Vieät Nam 3.1.1. Xu höôùng phaùt trieån cuûa vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn 58 tín duïng chöùng töø 3.1.1.1. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaãn laø phöông thöùc thanh 58 toaùn quan troïng trong thöông maïiquoác teá taïi Vieät Nam 3.1.1.2. Caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ña daïng hoùa phöông 59 thöùc tín duïng chöùng töø ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp 3.1.1.3. Söï ra ñôøi cuûa UCP600 59
4 3.1.2. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng TTQT taïi NHNo ñeán 2010 60 3.1.2.1 Chieán löôïc phaùt trieån cuûa NHNo & PTNT VN ñeán 2010 60 3.1.2.2. Ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá theo 61 phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT VN Caùc giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn 62 3.2. quoác teá theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam 3.2.1. Nhöõng giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong noäi boä 63 NHNo & PTNT Vieät Nam 3.2.1.1. Muïc tieâu 63 3.2.1.2. Noäi dung 63 3.2.2. Moät soá kieán nghò 76 3.2.2.1. Kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû 76 3.2.2.2. Kieán nghò ñoái vôùi Ngaân haøng Nhaø nöôùc 77 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 80 KEÁT LUAÄN xv TAØI LIEÄU THAM KHAÛO xvii PHUÏ LUÏC xxi
5 DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT Y Z CHÖÕ VIEÁT TAÉT NGUYEÂN VAÊN TTQT Thanh toaùn quoác teá TDCT Tín duïng chöùng töø L/C Letter of Credit (Thö tín duïng) NHNo Ngaân haøng Noâng nghieäp & Phaùt trieån Noâng thoân NHNo & PTNT Vieät Vieät Nam Nam Ngaân haøng phaùt haønh/thoâng baùo/xaùc nhaän/ NHPH/TB/XN/CK/TL chieát khaáu/thöông löôïng NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc XNK Xuaát nhaäp khaåu The Society for Worldwide Interbank Financial SWIFT Tele-communication (Toå chöùc vieãn thoâng taøi chính quoác teá toaøn caàu) Uniform Customs and Practice for Documentary UCP Credit (Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà TDCT) International Chamber of Commerce (Phoøng ICC Thöông maïi quoác teá) International Standard Banking Practice for the ISBP Examination of Documents under Documentary Credit ISP International Standby Practice
6 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU Y Z Trang - Bieåu 2.1 : Doanh soá thanh toaùn XNK cuûa 4 NHTM nhaø nöôùc 25 - Bieåu 2.2 : Doanh soá thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo 2001-2005 26 - Baûng 2.3 : Tyû troïng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo 2001-2005 27 - Bieåu 2.4 : Soá löôïng ngaân haøng ñaïi lyù cuûa NHNo 1996-2005 29 - Baûng 2.5 : Doanh soá thanh toaùn quoác teá baèng L/C taïi NHNo 2001-2005 31 - Baûng 3.1 : Caùc chæ tieâu phaùt trieån chuû yeáu cuûa NHNo ñeán 2010 60 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ, HÌNH VEÕ Y Z Trang Sô ñoà 1.1 : Quy trình thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø 10 Sô ñoà 1.2 : Caùc loaïi ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng L/C 11 Sô ñoà 3.1 : Phaân loaïi haïn möùc tín duïng, chieát khaáu cho khaùch haøng 70 Sô ñoà 3.2 : Heä thoáng giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro PT TDCT76
7 DANH MUÏC CAÙC VÍ DUÏ MINH HOÏA Y Z Trang - Ví duï 1 : Veà ruûi ro phaùp lyù, chính trò 32 - Ví duï 2 : Veà ruûi ro phaùp lyù, chính trò 33 - Ví duï 3 : Veà ruûi ro hoái ñoaùi 34 - Ví duï 4 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 35 - Ví duï 5 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 36 - Ví duï 6 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 38 - Ví duï 7 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 39 - Ví duï 8 : Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 40 - Ví duï 9 : Veà ruûi ro tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 43 - Ví duï10: Veà ruûi ro ñaïo ñöùc ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 45 - Ví duï11: Veà ruûi ro ñaïo ñöùc ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh 45 - Ví duï12: Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng thoâng baùo 47 - Ví duï13: Veà ruûi ro kyõ thuaät ñoái vôùi ngaân haøng thoâng baùo 48
8 LÔØI MÔÛ ÑAÀU [\ 1. YÙ nghóa vaø tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Ngaøy nay, thöông maïi quoác teá ñaõ trôû thaønh moät boä phaän khoâng theå thieáu ñoái vôùi moãi quoác gia. Môû roäng thöông maïi khoâng chæ ñôn thuaàn laø tìm kieám lôïi nhuaän, phaùt huy lôïi theá so saùnh maø coøn laø caùch toát nhaát ñeå ñaåy nhanh toác ñoä phaùt trieån kinh teá. Thöïc hieän chuû tröông ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc doanh nghieäp xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam ñaõ môû roäng quan heä buoân baùn vôùi nhieàu nöôùc treân theá giôùi, trong ñoù coù caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån nhö Hoa Kyø, Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc trong khoái Lieân minh chaâu Aâu – EU. Môû roäng quan heä buoân baùn vôùi caùc nöôùc ñoàng nghóa vôùi vieäc phaûi chaáp nhaän caùc luaät chôi chung, trong ñoù coù vieäc phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh chaët cheõ cuûa caùc phöông thöùc thanh toaùn trong thöông maïi quoác teá. Trong quaù trình phaùt trieån ñoù, thanh toaùn quoác teá laø moät dòch vuï ngaøy caøng trôû neân quan troïng ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, noù laø moät maét xích quan troïng thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc cuûa ngaân haøng phaùt trieån; ñoàng thôøi noù coøn hoã trôï vaø thuùc ñaåy hoaït ñoäng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp phaùt trieån. Thanh toaùn quoác teá ra ñôøi döïa treân neàn taûng thöông maïi quoác teá, nhöng thöông maïi quoác teá coù toàn taïi vaø phaùt trieån coøn phuï thuoäc vaøo khaâu thanh toaùn coù thoâng suoát, kòp thôøi, an toaøn vaø chính xaùc ñöôïc hay khoâng.
9 Vì vaäy, trong nhieàu naêm qua caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung vaø NHNo & PTNT Vieät Nam noùi rieâng ñaõ khoâng ngöøng naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, ña daïng hoùa caùc phöông thöùc thanh toaùn nhö chuyeån tieàn, nhôø thu, tín duïng chöùng töø, … Trong ñoù, phöông thöùc thanh toaùn quoác teá baèng tín duïng chöùng töø laø moät nghieäp vuï cô baûn, phuïc vuï ñaéc löïc cho hoaït ñoäâng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá. Do phöông thöùc thanh toaùn naøy coù nhieàu öu vieät neân nhu caàu söû duïng raát cao (chieám khoaûng 65%) vaø coù xu höôùng ngaøy caøng phaùt trieån, laø nguoàn thu tieàm naêng cuûa ngaân haøng. Tuy nhieân, tín duïng chöùng töø khoâng phaûi laø moät nghieäp vuï ñôn giaûn, noù ñoøi hoûi phaûi ñöôïc ñaàu tö thích ñaùng veà nghieäp vuï vaø coâng ngheä. Thöïc teá cho thaáy, tín duïng chöùng töø vaãn coøn tieàm aån nhieàu ruûi ro, gaây thieät haïi veà taøi chính vaø uy tín khoâng chæ cho caùc doanh nghieäp tham gia xuaát nhaäp khaåu maø cho caû ngaân haøng. NHNo & PTNT Vieät Nam laø moät trong nhöõng ngaân haøng thöông maïi haøng ñaàu, vôùi maïng löôùi roäng lôùn gaàn 2000 chi nhaùnh treân caû nöôùc, ñaây laø ñieàu kieän toát ñeå giuùp hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá phaùt trieån. Qua hôn 10 naêm tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, beân caïnh nhöõng thaønh quaû, vieäc vaän duïng phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø cuõng ñaõ vaø ñang gaëp moät soá khoù khaên, ñaëc bieät laø vaán ñeà ruûi ro – moät vaán ñeà gaây haäu quaû nghieâm troïng cho ngaân haøng khoâng chæ veà taøi saûn, vaät chaát maø caû uy tín khoâng chæ ôû phaïm vi trong nöôùc maø coøn caû quoác teá. Chính vì vaäy, vieäc phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø laø moät vieäc laøm caàn thieát maø caùc ngaân haøng thöông maïi noùi chung vaø NHNo & PTNT Vieät Nam noùi rieâng, cuõng nhö caùc doanh nghieäp phaûi ñaëc bieät chuù troïng vaø quan taâm.
10 Xuaát phaùt töø nhaän thöùc ñoù, toâi muoán ñi saâu vaøo nghieân cöùu ñeà taøi : “Thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø – Giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro taïi NHNo & PTNT Vieät Nam”, vôùi mong muoán töø nhöõng thöïc tieãn phaùt sinh vaø baøi hoïc kinh nghieäm ñeå ñöa ra moät soá giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn naøy, goùp phaàn ñöa tín duïng chöùng töø thaønh phöông thöùc thanh toaùn hoaøn thieän vaø tin caäy nhaát hieän nay. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu moät soá vaán ñeà cô baûn sau : - Phaân tích nhöõng quy ñònh cuûa caùc vaên baûn phaùp lyù lieân quan trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, ñaëc bieät laø nhöõng quy ñònh trong UCP500, 1993 vôùi nhöõng ñieàu khoaûn deã gaây ruûi ro cho caùc beân. Töø ñoù, giuùp caùc beân tham gia vaøo phöông thöùc thanh toaùn naøy hieåu roõ taàm quan troïng cuûa vieäc vaän duïng UCP500 ñeå phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro xaûy ra. - Hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam vaø nhöõng ruûi ro phaùt sinh (2001 – 2005) - Toång hôïp nhöõng loaïi ruûi ro coù theå xaûy ra ñoái vôùi caùc ngaân haøng khi tham gia phöông thöùc thanh toaùn theo tín duïng chöùng töø khi laø : Ngaân haøng phaùt haønh, ngaân haøng thoâng baùo, ngaân haøng xaùc nhaän, chieát khaáu thö tín duïng, … - Giôùi thieäu vaø phaân tích moät soá baøi hoïc kinh nghieäm töø nhöõng ruûi ro trong thöïc tieãn, tìm ra nhöõng haïn cheá cuõng nhö nguyeân nhaân phaùt sinh ñeå töø ñoù coù bieän phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu 3.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu
11 Thanh toaùn quoác teá laø moät vaán ñeà raát roäng, tuy nhieân trong phaïm vi ñeà taøi naøy taäp trung nghieân cöùu veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø nhöõng ruûi ro phaùt sinh cuõng nhö bieän phaùp haïn cheá vaø phoøng ngöøa ruûi ro ñoù. 3.2. Phaïm vi nghieân cöùu - Khoâng gian : ruûi ro trong thanh toaùn baèng L/C trong heä thoáng NHNo & PTNT Vieät Nam. Ngöôøi vieát ñöùng treân giaùc ñoä cuûa ngaân haøng nghieân cöùu veà ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. - Thôøi gian : caùc baùo caùo hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá giai ñoaïn 2001 – 2005. 4. Tính môùi cuûa luaän vaên Maëc duø thanh toaùn baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø khoâng phaûi laø vaán ñeà môùi meû, ñaõ coù moät soá coâng trình nghieân cöùu cuõng nhö taùc phaåm vieát veà vaán ñeà naøy, nhö: - “Thanh toaùn quoác teá trong ngoaïi thöông” cuûa PGS.TS. Ñinh Xuaân Trình - “Hoûi ñaùp veà thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu qua phöông thöùc tín duïng chöùng töø “ cuûa GS.TS. Voõ Thanh Thu - “Thanh toaùn quoác teá baèng L/C – Caùc tranh chaáp thöôøng phaùt sinh vaø caùch giaûi quyeát” cuûa PGS.TS. Nguyeãn Thò Quy - “Ñaùnh giaù vaø phoøng ngöøa ruûi ro trong kinh doanh ngaân haøng” cuûa PGS.TS. Nguyeãn Vaên Tieán - Chuyeân ñeà toát nghieäp “Moät soá bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Chi nhaùnh Khu cheá xuaát Taân Thuaän” cuûa Traàn Thò Ngoïc Dieäp naêm 2004 Tuy nhieân, ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng thöông maïi cuõng nhö hoaït ñoäng thanh toaùn ngaøy caøng trôû neân phoå bieán vaø phaùt trieån thì vieäc nghieân cöùu veà
12 nhöõng maët traùi, nhöõng ruûi ro khi aùp duïng phöông thöùc thanh toaùn naøy laø vieäc voâ cuøng caàn thieát, ñaëc bieät trong giai ñoaïn hieän nay. Nhìn chung caùc coâng trình treân ñaõ taäp trung vaø nghieân cöùu nhöõng khía caïnh cuûa hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá noùi chung cuõng nhö phöông thöùc tín duïng chöùng töø noùi rieâng nhöng chöa ñi saâu vaøo nghieân cöùu ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá baèng phöông thöùc L/C, ñaëc bieät laø vôùi moät ngaân haøng thöông maïi haøng ñaàu ôû Vieät Nam. Hôn nöõa, trong boái caûnh baûn söûa ñoåi UCP600 ñaõ ñöôïc Uyû ban thöông maïi ngaân haøng – Phoøng Thöông maïi quoác teá (ICC) thoâng qua vaøo ngaøy 25/10/2006, vaø chính thöùc coù hieäu löïc töø 01/07/2007 vôùi nhöõng söûa ñoåi boå sung so vôùi UCP500 thì vieäc phaân tích nhöõng ñieåm môùi cô baûn cuûa UCP600 ñaëc bieät veà khía caïnh ngaên ngöøa ruûi ro laø moät vieäc laøm voâ cuøng caàn thieát. Treân cô sôû tieáp thu vaø keá thöøa nhöõng tinh hoa cuûa caùc coâng trình treân, ñieåm môùi cuûa luaän vaên naøy laø nghieân cöùu moät maûng cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá – ñoù chính laø ruûi ro trong phöông thöùc TDCT taïi moät ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc, haøng ñaàu cuûa VN – Ngaân haøng No & PTNT. Hôn nöõa, coù leõ ñaây laø laàn ñaàu tieân moät luaän vaên nghieân cöùu veà Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø baûn söûa ñoåi naêm 2007, soá xuaát baûn 600 – UCP600, tuy chöa ñaày ñuû nhöng cuõng ñaùnh daáu söï tìm toøi nghieân cöùu cuûa ngöôøi vieát, ñaëc bieät trong vaán ñeà phoøng ngöøa ruûi ro. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu Caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng keát hôïp trong ñeà taøi : ñieàu tra, phaân tích thöïc teá, thoáng keâ, toång hôïp, so saùnh döïa treân cô sôû soá lieäu thoáng keâ cuûa NHNo vaø PTNT Vieät Nam. Beân caïnh ñoù, toâi nghieân cöùu nhöõng kinh nghieäm töø nhöõng tình huoáng ñaõ phaùt sinh treân thöïc teá ôû moät soá ngaân haøng baïn trong nöôùc, cuõng nhö nöôùc ngoaøi ñeå töø ñoù ruùt ra ñöôïc baøi hoïc caàn thieát, vaän duïng trong coâng vieäc.
13 6. Noäi dung nghieân cöùu Chöông 1 : Nhöõng lyù luaän veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø ruûi ro trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø Chöông naøy neâu ra nhöng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø vaø nhöõng ruûi ro trong phöông thöùc ñoù. Ñaây chính laø cô sôû lyù luaän neàn taûng cho vieäc ñi saâu phaân tích nhöõng ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø ôû chöông tieáp theo. Chöông 2 : Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam - Giôùi thieäu veà hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá cuûa NHNo noùi chung cuõng nhö vò trí cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø. - Phaân tích ñi saâu vaøo nhöõng ruûi ro vaø keát hôïp vôùi nhöõng ví duï minh hoïa thöïc teá ñaõ xaûy ra taïi NHNo trong thôøi gian 2001 -2005 ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc, nguyeân nhaân vaø haïn cheá, laøm tieàn ñeà cho caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ôû chöông tieáp theo. Chöông 3 : Giaûi phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn quoác teá theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam - Neâu ra nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn theo tín duïng chöùng töø cuõng nhö ñònh höôùng phaùt trieån hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá taïi NHNo & PTNT Vieät Nam ñeán 2010. - Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän phöông thöùc tín duïng chöùng töø cuõng nhö phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong phöông thöùc naøy taïi NHNo.
14 CHÖÔNG1: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1.1. PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ - PHÖÔNG THÖÙC THANH TOAÙN CHUÛ YEÁU ÑÖÔÏC AÙP DUÏNG HIEÄN NAY 1.1.1. Khaùi nieäm phöông thöùc tín duïng chöùng töø Phöông thöùc tín duïng chöùng töø laø moät söï thoaû thuaän, trong ñoù moät ngaân haøng (ngaân haøng môû thö tín duïng), theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng (ngöôøi yeâu caàu môû thö tín duïng), seõ môû moät thö tín duïng cho ngöôøi höôûng lôïi do khaùch haøng chæ ñònh trong ñoù cam keát seõ traû moät soá tieàn nhaát ñònh cho ngöôøi ñoù (ngöôøi höôûng lôïi cuûa thö tín duïng) hoaëc chaáp nhaän hoái phieáu do ngöôøi naøy kyù phaùt trong phaïm vi soá tieàn ñoù, khi ngöôøi naøy xuaát trình cho ngaân haøng moät boä chöùng töø thanh toaùn phuø hôïp vôùi nhöõng quy ñònh ñeà ra trong thö tín duïng (Letter of Credit – L/C). Theo Ñieàu 2 - UCP600, 2007 – “ Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø” cuûa Phoøng Thöông maïi quoác teá, trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coù 4 beân tham gia chính : - Ngöôøi yeâu caàu môû thö tín duïng (Applicant) : laø ngöôøi mua, ngöôøi nhaäp khaåu haøng hoùa. - Ngöôøi höôûng lôïi thö tín duïng (Beneficiary) : laø ngöôøi baùn, ngöôøi xuaát khaåu.
15 - Ngaân haøng môû hay ngaân haøng phaùt haønh thö tín duïng (Issuing bank , Opening bank) : laø ngaân haøng theo yeâu caàu cuûa ngöôøi xin môû hoaëc nhaân danh chính mình phaùt haønh thö tín duïng. - Ngaân haøng thoâng baùo (Advising bank) : laø ngaân haøng thoâng baùo thö tín duïng theo yeâu caàu cuûa ngaân haøng phaùt haønh. Ngoaøi caùc thaønh phaàn chuû yeáu treân, trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coøn coù theå coù söï tham gia cuûa: - Ngaân haøng xaùc nhaän (Confirming bank) : laø ngaân haøng theo yeâu caàu hoaëc uyû quyeàn cuûa ngaân haøng phaùt haønh theâm söï xaùc nhaän cuûa mình ñoái vôùi thö tín duïng. - Ngaân haøng chæ ñònh (Nominated bank) : laø ngaân haøng thöông löôïng, chieát khaáu boä chöùng töø, trong tröôøng hôïp thö tín duïng cho pheùp. Trong thöïc tieãn, khi ngöôøi nhaäp khaåu vaø ngöôøi xuaát khaåu löïa choïn phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø cho hôïp ñoàng cuûa mình, hoï thöôøng goïi ñoù laø “thanh toaùn baèng thö tín duïng”. Lyù do vì, trong ngoaïi thöông, tín duïng chöùng töø laø loaïi tín duïng do ngaân haøng môû cho ngöôøi nhaäp khaåu, ñöôïc ñaûm baûo baèng caùc chöùng töø göûi haøng cuûa ngöôøi xuaát khaåu. Coøn thö tín duïng laø vaên baûn theå hieän loaïi tín duïng ñoù vaø laø söï cam keát tröïc tieáp cuûa ngaân haøng vôùi ngöôøi xuaát khaåu. 1.1.2. Ñaëc tröng cuûa phöông thöùc tín duïng chöùng töø - Phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø lieân quan ñeán hai quan heä hôïp ñoàng ñoäc laäp. Ñoù laø quan heä giöõa ngöôøi môû thö tín duïng vôùi NHPH vaø quan heä giöõa NHPH vôùi ngöôøi xuaát khaåu. - Trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø coù hai nguyeân taéc cô baûn :
16 + Ñoäc laäp : Thö tín duïng ñöôïc môû treân cô sôû hôïp ñoàng mua baùn, nhöng sau khi ñaõ môû roài, thö tín duïng laïi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi hôïp ñoàng mua baùn hay baát cöù moät hôïp ñoàng naøo khaùc laøm cô sôû cho thö tín duïng, thaäm chí ngay caû khi thö tín duïng coù daãn chieáu ñeán caùc hôïp ñoàng ñoù. + Tuaân thuû nghieâm ngaët : Ngaân haøng chæ thanh toaùn neáu caùc chöùng töø giao haøng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi thö tín duïng, ñuùng vôùi caùc chæ daãn cuûa ngöôøi mua. Theo nguyeân taéc naøy, ngaân haøng seõ kieåm tra toaøn boä chöùng töø ngöôøi baùn xuaát trình heát söùc kyõ löôõng, neáu thanh toaùn khoâng ñuùng – ngaân haøng seõ phaûi chòu traùch nhieäm. - Trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø, caùc beân giao dòch chæ caên cöù vaøo chöùng töø chöù khoâng caên cöù vaøo haøng hoùa. - Phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñaûm baûo moät caùch töông ñoái quyeàn lôïi cuûa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua trong hoaït ñoäng ngoaïi thöông. Chính vì vaäy, phöông thöùc thanh toaùn naøy ñöôïc söû duïng vôùi phaïm vi roäng, giuùp caùc doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc nhau coù theå tham gia giao dòch, trao ñoåi mua baùn haøng hoùa. 1.1.3. Vaên baûn phaùp lyù quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.3.1. UCP Phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc thöïc hieän theo baûn Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø (Uniform Customs and Practice for Documentary Credit – UCP). Ñaây laø moät vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø khoâng mang tính chaát baét buoäc caùc beân phaûi aùp duïng. Ra ñôøi töø naêm 1933 ñeán nay, UCP ñaõ qua 5 laàn söûa ñoåi, boå sung vaø laàn gaàn ñaây nhaát laø thaùng 10/1993, coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/1994 (baûn söûa ñoåi
17 1993, soá xuaát baûn 500, UCP500). Tuy nhieân, caùc vaên baûn ra ñôøi sau khoâng huyû boû caùc vaên baûn tröôùc ñoù neân taát caû caùc vaên baûn ñeàu coù giaù trò phaùp lyù nhö nhau. UCP500 chæ aùp duïng trong hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá, khoâng aùp duïng trong thanh toaùn noäi ñòa. Hieän nay, sau ba naêm soaïn thaûo vaø chænh lyù, ngaøy 25/10/2006 Uyû ban Ngaân haøng cuûa Phoøng Thöông maïi Quoác teá (ICC) ñaõ thoâng qua Baûn quy taéc thöïc haønh thoáng nhaát veà tín duïng chöùng töø môùi (UCP600) thay theá cho baûn UCP500. UCP600 seõ coù hieäu löïc töø ngaøy 01/07/2007. UCP600 coù moät soá thay ñoåi cô baûn so vôùi UCP500 nhö sau: - Thöù nhaát, UCP600 ñaõ boå sung nhieàu ñònh nghóa vaø giaûi thích thuaät ngöõ môùi ñeå laøm roõ nghóa caùc thuaät ngöõ coøn gaây tranh caõi, tinh giaûn caùc ñieàu khoaûn so vôùi UCP500. - Thöù hai, thuaät ngöõ “thôøi gian hôïp lyù” (reasonable time) cho vieäc töø choái hoaëc chaáp nhaän caùc taøi lieäu ñaõ ñöôïc thay theá baèng khoaûng thôøi gian coá ñònh laø “05 ngaøy laøm vieäc ngaân haøng”. - Thöù ba, UCP600 boå sung theâm caùc quy ñònh môùi cho pheùp chieát khaáu thö tín duïng traû chaäm. - Thöù tö, theo UCP600, caùc ngaân haøng coù theå chaáp nhaän taøi lieäu baûo hieåm coù caùc noäi dung daãn chieáu ñeán caùc ñieàu khoaûn mieãn tröø (exclusion clause). 1.1.3.2. Caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá khaùc ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.3.2.1. ISBP645 ISBP - International Standard Banking Practice (Taäp quaùn ngaân haøng theo tieâu chuaån quoác teá aùp duïng cho vieäc kieåm tra chöùng töø trong phöông thöùc
18 tín duïng chöùng töø) ñöôïc Phoøng Thöông maïi quoác teá phaùt haønh thaùng 01/2003, laø taøi lieäu boå sung mang tính thöïc tieãn cho UCP500. ISBP khoâng söûa ñoåi UCP, giaûi thích chi tieát roõ raøng laøm theá naøo nhöõng quy taéc naøy ñöôïc aùp duïng trong giao dòch haøng ngaøy. Thoâng qua vieäc söû duïng ISBP, nhöõng ngöôøi laøm vieäc kieåm tra chöùng töø coù theå thöïc haønh coâng vieäc cho phuø hôïp vôùi caùc taäp quaùn maø caùc ñoàng nghieäp cuûa hoï ñang söû duïng treân theá giôùi. Do vaäy, ISBP ra ñôøi goùp phaàn laøm giaûm ñaùng keå soá löôïng chöùng töø bò töø choái thanh toaùn do coù loãi chöùng töø khi xuaát trình laàn ñaàu tieân. 1.1.3.2.2. eUCP500 Laø phuï luïc cuûa UCP veà xuaát trình chöùng töø ñieän töû, giuùp cho phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc söû duïng phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi ñieän töû. Vôùi vai troø ñoù, eUCP khoâng thay theá UCP, ñöôïc soaïn thaûo ñeå söû duïng cuøng vôùi UCP. 1.1.3.2.3. ISP98 ISP98 – International Standby Practices (Quy taéc thöïc haønh tín duïng döï phoøng quoác teá) ñöôïc Phoøng Thöông maïi quoác teá ban haønh, cung caáp caùc quy taéc veà thöïc haønh nghieäp vuï ngaân haøng tieâu chuaån ñoái vôùi thö tín duïng vaø caùc cam keát ñoäc laäp coù lieân quan nhö thö tín duïng döï phoøng. ISP98 laø moät saûn phaåm mang tính caùch maïng veà vieäc aùp duïng UCP ñoái vôùi thö tín duïng döï phoøng. Tuy nhieân, thö tín duïng döï phoøng vaãn coù theå ñöôïc phaùt haønh theo UCP neáu caùc beân quyeát ñònh nhö vaäy. 1.1.3.3. Moái quan heä giöõa caùc vaên baûn phaùp lyù quoác teá vaø phaùp luaät Vieät Nam Hieän nay, Vieät Nam cuõng nhö nhieàu nöôùc khaùc chöa coù luaät rieâng tröïc tieáp ñieàu chænh hoaït ñoäng thanh toaùn tín duïng chöùng töø. Tuy nhieân, ñoái vôùi
19 tröôøng hôïp khoâng coù luaät quoác gia ñieàu chænh, phaùp luaät Vieät Nam cho pheùp caùc beân tham gia ñöôïc aùp duïng taäp quaùn quoác teá, thaäm chí laø luaät nöôùc ngoaøi. - Boä luaät Daân söï 33/2005/QH11 ngaøy 14/06/2005 - Luaät Thöông maïi soá 36/2005/QH11 ngaøy 14/06/2005 - Luaät caùc Toå chöùc tín duïng - Luaät caùc coâng cuï chuyeån nhöôïng 49/2005/QH11 ngaøy 29/11/2005 - Phaùp leänh ngoaïi hoái 28/2005/PL-UBTVQH11 ngaøy 13/12/2005 - Nghò ñònh 63/1998/NÑ-CP ngaøy 17/08/1998 veà quaûn lyù ngoaïi hoái - Nghò ñònh 64/2001/NÑ-CP ngaøy 20/09/2001 tröïc tieáp ñieàu chænh veà hoaït ñoäng thanh toaùn qua caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Caùc ñieàu luaät treân cuøng theå hieän moät ñieåm quan troïng laø chæ aùp duïng taäp quaùn quoác teá vôùi ñieàu kieän noù khoâng traùi vôùi nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa phaùp luaät Vieät Nam hoaëc khoâng bò phaùp luaät Vieät Nam caám. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu xaûy ra xung ñoät phaùp luaät khi aùp duïng taäp quaùn quoác teá thì luaät Vieät Nam seõ chieám öu theá vaø ñöôïc aùp duïng. Nhö vaäy, caùc beân tham gia hoaït ñoäng thanh toaùn baèng phöông thöùc tín duïng chöùng töø ñöôïc pheùp thoûa thuaän aùp duïng UCP vôùi tö caùch laø taäp quaùn thöông maïi quoác teá. Tuy nhieân, neáu luaät Vieät Nam coù söï khaùc bieät vôùi UCP thì luaät Vieät Nam seõ chieám öu theá vaø phaûi ñöôïc tuaân thuû. 1.2. KHAÙI NIEÄM RUÛI RO 1.2.1. Ruûi ro laø gì? Coù khaù nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà ruûi ro : - Ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc