Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm" nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm trong những năm qua và chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của chúng, làm căn cứ cho đề xuất giải pháp. Đề xuất một số giải pháp chủ yếu để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, bất cập, tiếp tục tăng cường quản lý nhà nước về đất đai, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội Quận Hoàn Kiếm trong những năm tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VIỆT HƯNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội, năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VIỆT HƯNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRƯƠNG QUỐC CHÍNH Hà Nội, năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình khoa học nào khác. Đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Trương Quốc Chính. Hà Nội, ngày 30 tháng 11 năm 2024 Tác giả Phạm Việt Hưng
LỜI CẢM ƠN Để thực hiện luận văn tôi đã nhận được sự giúp đỡ, sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể: Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo Học Viện, Ban Quản lý đào tạo sau đại học, các thầy, cô giáo đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình đào tạo thạc sỹ chuyên ngành quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia, cũng như đã giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Trương Quốc Chính- Giảng viên Học Viện Chính Trị khu vực 1 đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trong thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn UBND quận Hoàn Kiếm, phòng Tài Nguyên & Môi trường Quận Hoàn Kiếm, các phòng chuyên môn của Quận đã giúp đỡ trong quá trình tôi thực hiện đề tài. Tôi xin cảm ơn đến gia đình, người thân, các cán bộ đồng nghiệp, bạn bè đã động viên và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình thực hiện đề tài của tôi. Hà Nội, ngày 30 tháng 11 năm 2024 Tác giả Phạm Việt Hưng
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ............................................................................ 2 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................... 5 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ....................................................... 8 7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN CẤP QUẬN ....................................................................................9 1.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc quản lý nhà nước về đất đai................. 9 1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về đất đai .................................................... 9 1.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về đất đai ................................................... 13 1.1.3. Các nguyên tắc quản lý nhà nước về đất đai .......................................... 15 1.2. Nội dung quản lý nhà nước về đất đai ......................................................... 19 1.2.1. Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách về quản lý, sử dụng đất đai. ............................................................ 20 1.2.2. Lập, điều chỉnh, quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất .................... 22 1.2.3. Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất. ...24 1.2.4. Xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý nhà nước về đất đai ...................................................................................................................... 26 1.2.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát theo dõi, đánh giá việc chấp hành quy định của pháp luật về đất đai của người sử dụng đất và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai: .............................................................................................................. 29 1.2.6. Thống kê tình hình sử dụng đất, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai: ....................................................................................... 30
1.3. Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về đất đai. ............................... 31 1.3.1. Yếu tố chính trị, pháp lý ............................................................................ 31 1.3.2. Năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức................................................ 32 1.3.3. Nhận thức của người sử dụng đất đai ...................................................... 33 1.3.4. Yếu tố về cơ sở vật chất, kĩ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số ................................................................................................................. 33 1.3.5. Yếu tố hội nhập quốc tế ........................................................................... 34 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 35 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀN KIẾM, ThÀNH PHỐ HÀ NỘI .............................................36 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của Quận Hoàn Kiếm, Thành phố Hà Nội ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đất đai. ...................................................... 36 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của quận Hoàn Kiếm ...................... 36 2.1.2. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn quận Hoàn Kiếm. ......................................................... 41 2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội ................................................................................................. 44 2.2.1. Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách về quản lý, sử dụng đất đai ............................................................. 44 2.2.2. Lập, điều chỉnh, quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trên địa bàn quận.. 47 2.2.3. Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất ....52 2.2.4. Xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý nhà nước về đất đai.. 54 2.2.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát theo dõi, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, khiếu kiện, xử lý vi phạm pháp luật về đất đai.................................................. 58 2.2.6. Thống kê tình hình sử dụng đất, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai ......................................................................................... 59 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội............................................................................................... 65
2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân: ......................................................... 65 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm:......................................................................... 69 Tiểu kết Chương 2 ........................................................................................... 74 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀN KIẾM. ....... 75 3.1. Quan điểm, định hướng quản lý nhà nước về đất đai ................................. 75 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn quận Hoàn Kiếm ..................................................................................................................... 78 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện và triển khai thực hiện đúng các quy định pháp luật về đất đai .................................................................................................................. 78 3.2.2. Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính về đất đai. .................................... 79 3.2.3. Thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực của cán bộ, công chức quản lý nhà nước về đất đai ..................................................................... 80 3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, phục vụ công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn quận Hoàn Kiếm ................................................. 83 3.2.5. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan trong quản lý nhà nước về đất đai................................ 83 3.2.6. Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành luật pháp và giải quyết khiếu nại tố cáo trong quản lý sử dụng đất đai ................................................ 85 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 87 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 90
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNQSD Chứng nhận quyền sử dụng HĐND Hội đồng nhân dân QLĐĐ Quản lý đất đai QLNN Quản lý nhà nước SDĐ Sử dụng đất UBND Ủy ban nhân dân KT- XH Kinh tế - xã hội TPHN Thành phố Hà Nội
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Đây không chỉ là tư liệu sản xuất quan trọng và không thể thay thế mà còn là nền tảng để con người sinh sống và tổ chức các hoạt động kinh tế, xã hội. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, những thay đổi trong quản lý và sử dụng đất đai luôn là vấn đề nhận được sự quan tâm đặc biệt. Bởi lẽ, đất đai không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của từng cá nhân, cộng đồng và mối quan hệ giữa các cộng đồng, mà trên phạm vi vĩ mô, nó còn tác động sâu sắc đến sự phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh của mỗi quốc gia. Nhận thức rõ tầm quan trọng này, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ban hành Luật Đất đai qua từng thời kỳ nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý và sử dụng đất đai trên cả nước. Hiện nay, nước ta đang tích cực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Quá trình này đã đặt ra những yêu cầu cấp thiết đối với công tác quản lý Nhà nước trên mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, trong đó công tác quản lý Nhà nước về đất đai giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Trong những năm gần đây, công tác quản lý và sử dụng đất đai ở nước ta còn gặp nhiều khó khăn và diễn biến phức tạp. Quá trình thực hiện quản lý và sử dụng đất đã bộc lộ không ít hạn chế và yếu kém, đồng thời phát sinh nhiều vấn đề mới vượt ngoài tầm kiểm soát của Nhà nước như: tình trạng sử dụng đất sai mục đích, giao đất trái thẩm quyền, tranh chấp và lấn chiếm đất đai, quy hoạch không đúng nguyên tắc, cùng với đó là số lượng các vụ khiếu nại, tố cáo vi phạm pháp luật về đất đai ngày càng gia tăng… Quận Hoàn Kiếm là trung tâm hành chính, chính trị, kinh tế và văn hóa của Thành phố Hà Nội, đồng thời là khu vực nội đô lịch sử quan trọng. Trong suốt thời gian qua, công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn quận luôn 1
được thực hiện một cách chặt chẽ, đúng pháp luật và đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dân. Việc ban hành và triển khai các chính sách quản lý đất đai đã nhận được sự đồng thuận cao trong nhân dân. Nhờ đó, hiệu quả quản lý đất đai đã góp phần tạo nên diện mạo khang trang, hiện đại cho Quận Hoàn Kiếm, xứng đáng là trung tâm kinh tế và là “một lẵng hoa đẹp” của Thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy quan hệ đất đai đang phát sinh nhiều vấn đề mới và ngày càng phức tạp, trong khi công tác quản lý chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của Quận Hoàn Kiếm nói riêng, cũng như của TP. Hà Nội và cả nước nói chung. Năng lực quản lý đất đai còn hạn chế, tình trạng đơn thư khiếu nại liên quan đến đất đai vẫn diễn biến phức tạp. Các vi phạm trong quản lý, sử dụng đất, cùng với tình trạng lãng phí đất đai vẫn tiếp diễn. Hơn nữa, việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai vẫn còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với thực tiễn phát triển của thành phố. Những hạn chế này chủ yếu xuất phát từ những điểm yếu trong công tác quản lý nhà nước về đất đai tại Quận. Do đó, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp hiệu quả để nâng cao công tác quản lý nhà nước về đất đai tại Quận Hoàn Kiếm là rất cấp thiết. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Quản lý nhà nước về đất đai tuy không phải là vấn đề mới, nhưng vẫn luôn là một chủ đề mang tính thời sự và được quan tâm sâu sắc hiện nay. Đã có nhiều công trình nghiên cứu được thực hiện trên các phương diện, khía cạnh khác nhau và ở nhiều cấp độ, từ phạm vi toàn quốc đến từng địa phương cụ thể, nhằm làm rõ công tác quản lý nhà nước về đất đai. Kể từ khi bước vào thời kỳ đổi mới và Luật Đất đai năm 1987 ra đời, các nghiên cứu về đất đai, đặc biệt là công tác quản lý nhà nước về đất đai, đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh các vấn đề liên quan đến quy hoạch xây dựng, nhiều khía cạnh khác như quản lý đất đai gắn liền với mục tiêu 2
chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm bất bình đẳng giàu nghèo và đảm bảo công bằng xã hội cũng đã được chú trọng. Các vấn đề kỹ thuật như quy hoạch sử dụng đất, định giá đất, giải quyết tranh chấp đất đai… cũng đã được nghiên cứu và thảo luận một cách sâu rộng. Thêm vào đó, các chủ đề liên quan đến quản lý đất đai, thị trường quyền sử dụng đất trong bất động sản, giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng và quy hoạch sử dụng đất đã trở thành các đề tài thu hút sự quan tâm lớn từ báo chí và các tạp chí chuyên ngành. Đối với giới nghiên cứu, đặc biệt là các nghiên cứu sinh và học viên cao học, đã có nhiều công trình khoa học tập trung vào lĩnh vực đất đai và quản lý nhà nước về đất đai, nhất là trong các chương trình đào tạo chuyên ngành Quản lý đất đai tại một số trường đại học. Trong số các nghiên cứu đó, có nhiều công trình có liên quan trực tiếp và có thể tham khảo cho đề tài này: Cuốn sách "Quản lý nhà nước về đất đai" do Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái Sơn (chủ biên), Nhà xuất bản Nông Nghiệp, Hà Nội, xuất bản năm 2007, đã trình bày một số vấn đề lý luận quan trọng về công tác quản lý nhà nước đối với đất đai và bộ máy quản lý đất đai. Trong tác phẩm này, tác giả làm rõ cơ sở pháp lý trong hoạt động quản lý đất đai, bao gồm các nội dung như: quy định về lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất; quy định về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; công tác quản lý cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; thống kê và kiểm kê đất đai; giám sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất; thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật đất đai; và giải quyết các tranh chấp liên quan đến đất đai. Luận văn thạc sĩ của học viên Nguyễn Ngọc Lưu (năm 2016) với đề tài: “Hoàn thiện quản lý nhà nước về quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa”. Luận văn đã có nghiên cứu rất kỹ về thực trạng điều kiện tự nhiên của tỉnh Khánh Hòa tác động đến việc quy hoạch sử dụng đất nói chung và đất nông nghiệp nói riêng. Ngoài ra, luận văn đã phân tích những cơ chế pháp luật của nhà nước về quy hoạch đất trong giai đoạn 10 năm và những 3
thay đổi của địa phương kể từ khi chính sách quy hoạch sử dụng đất được áp dụng. Những mặt tích cực, hạn chế đều được tác giả phân tích kỹ bằng các lập luận, dẫn chứng, so sánh đối chiếu xác đáng. Luận văn thạc sĩ của học viên Nguyễn Hoàng Nguyên (năm 2019) với đề tài: “Quản lý nhà nước về đất đai từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”. Tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về đất đai, những chính sách pháp luật, quy định của nhà nước về quản lý đất đai từ trước năm 2019. Ngoài ra, tác giả cũng phân tích kỹ điều kiện tự nhiên cùng thực trạng quản lý nhà nước về đất đai từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng. Luận văn thạc sĩ cũng chỉ ra những kết quả đã đạt được cùng ưu điểm, nhược điểm trong hoạt động quản lý đất đai của chính quyền TP. Đà Nẵng để tạo cơ sở cho những đề xuất, kiến nghị giúp địa phương nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về đất đai. Luận văn thạc sĩ của Ngô Tôn Thanh với đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định” (năm 2020) đã làm rõ cơ sở lý luận và các căn cứ pháp lý trong quản lý nhà nước về đất đai. Thông qua việc phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý đất đai tại thị xã An Nhơn, tác giả đã chỉ ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và tác động của các vấn đề này đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất các giải pháp nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, phát huy các mặt tích cực và khắc phục những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của thị xã An Nhơn. Luận văn thạc sĩ của Phan Thị Thanh Tâm (năm 2021) với về tài “Quản lý nhà nước về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An”. Bên cạnh việc phân tíchc các chính sách pháp luật của nhà nước về quản lý đất đai nói chung và việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất qua các thời kỳ nói riêng. Tác giả đã tập trung vào việc phân tích tình hình kinh tế xã hội, thực trạng quỹ đất của huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An cũng như thực 4
trạng cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại địa bàn. Những ưu điểm, nhược điểm của công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên địa bàn đều được phân tích rõ ràng bằng các số liệu, dẫn chứng cụ thể. Đồng thời những đề xuất của tác giả trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An cũng có tính thực tiễn cao, hoàn toàn có thể áp dụng vào thực tế địa phương và trở thành bài học cho các địa phương khác trên cả nước có thể áp dụng trong thực tế địa bàn của mình. Những công trình, bài viết trên đều xuất phát từ yêu cầu thực tiễn và lý luận, đã đề cập đến các khía cạnh quan trọng liên quan đến đề tài. Dựa trên nền tảng của những nghiên cứu trước đó, luận văn này đóng góp một phần vào việc nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, đồng thời là tài liệu hữu ích cho công tác của chính tác giả trong tương lai. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: hoạt động quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm, Thành phố Hà Nội. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về nội dung: Từ khi có luật đất đai năm 1993 quy định quản lý nhà nước về đất đai bao gồm 07 nội dung Luật đất đai năm 2003 quy định quản lý nhà nước về đất đai tăng lên 13 nội dung, đến luật đất đai năm 2013 hoạt động quản lý nhà nước quy định tại Điều 22 với 15 nội dung tuy nhiên tình trạng quản lý đất đai bị buông lỏng, chưa thực sự mang lại kết quả như mong muốn đến luật đất đai năm 2024 nội dung quản lý nhà nước về đất đai bao gồm 18 nội dung được quy định tại điều 20 đã cơ bản đáp ứng các nội dung về quản lý nhà nước về đất đai trên phạm vi cả nước. Do hạn chế về thời gian. Quy mô nghiên cứu cho một đơn vị cấp Quận vì vậy luận văn này chỉ tập trung vào 06 nội dung quan trọng, cụ thể như sau: - Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách về quản lý, sử dụng đất đai. 5
- Lập, điều chỉnh, quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất - Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất. - Xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý nhà nước về đất đai: - Thanh tra, kiểm tra, giám sát theo dõi, đánh giá việc chấp hành quy định của pháp luật về đất đai của người sử dụng đất và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai - Thực hiện thống kê về tình hình sử dụng đất, đồng thời giải quyết các tranh chấp, khiếu nại và tố cáo liên quan đến đất đai - Phạm vi về không gian: Tại địa bàn quận Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội - Phạm vi về thời gian: giai đoạn từ năm 2018 - 2023. Đây là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, khi pháp luật về đất đai đang được sửa đổi để khắc phục tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất và đồng bộ. Mục tiêu là giải quyết các khó khăn, vướng mắc và bất cập phát sinh trong thực tiễn, đồng thời ngăn chặn tình trạng thất thoát và lãng phí tài nguyên. Quá trình sửa đổi này cũng nhằm tạo điều kiện để các quy định pháp luật có thể đi vào cuộc sống, hỗ trợ công tác tổ chức thi hành hiệu quả, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh, cũng như bảo vệ chủ quyền quốc gia. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Dựa trên nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất đai tại Quận Hoàn Kiếm trong thời gian tới. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý nhà nước về đất đai làm căn cứ lý thuyết để triển khai nghiên cứu thực tiễn của đề tài; 6
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm trong những năm qua và chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của chúng, làm căn cứ cho đề xuất giải pháp. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, bất cập, tiếp tục tăng cường quản lý nhà nước về đất đai, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội Quận Hoàn Kiếm trong những năm tiếp theo. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận: Phép biện chứng duy vật bao gồm các quan điểm và nguyên tắc phương pháp luận cơ bản như: tính khách quan, tính toàn diện, sự phát triển, tính lịch sử - cụ thể và tính thực tiễn. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện nghiên cứu luận văn, tác giả kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, trong đó chủ yếu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và thu thập thông tin từ các nguồn thứ cấp: Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: Tác giả thu thập các thông tin và số liệu thứ cấp từ các tài liệu của Quận Hoàn Kiếm và TP. Hà Nội, cùng với các bài báo, luận văn, v.v. Đây là nguồn tài liệu quan trọng giúp chứng minh và làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu, phục vụ cho quá trình phân tích, tổng hợp và đánh giá. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Dựa trên các thông tin, số liệu thống kê đã thu thập, tác giả tiến hành tổng hợp tài liệu, công trình nghiên cứu để đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước (QLNN). Đồng thời, tác giả đề xuất các giải pháp tăng cường công tác QLNN về đất đai, dựa trên việc tổng hợp các ý kiến, giải pháp của chuyên gia, các quan điểm, chủ trương của Đảng, và chính sách, pháp luật của Nhà nước về đất đai. 7
Phương pháp quan sát: Sử dụng phương pháp quan sát để thu thập thông tin thông qua các hoạt động đi kiểm tra thực tế trong phạm vi trách nhiệm. Qua phương pháp quan sát này tác giả sẽ đánh giá tình hình thực tế QLNN về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn đã tiến hành nghiên cứu một cách hệ thống các vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với đất đai, đồng thời phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất đai tại Quận Hoàn Kiếm. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể trở thành tài liệu tham khảo hữu ích tại các cơ sở nghiên cứu và đào tạo về quản lý nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý nhà nước đối với đất đai. Các giải pháp được đề xuất trong luận văn có giá trị tham khảo đối với các nhà quản lý trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai tại Quận Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài Mở đầu, Kết luận, Mục lục và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp quận Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm – Thành phố Hà Nội. Chương 3: Định hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn Quận Hoàn Kiếm, Thành phố. Hà Nội. 8
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN CẤP QUẬN 1.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc quản lý nhà nước về đất đai 1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về đất đai - Khái niệm đất đai: Đất đai là một khái niệm dùng để chỉ phần đất nằm trên bề mặt của Trái Đất, bao gồm các yếu tố tự nhiên và nhân tạo có giá trị về mặt kinh tế, xã hội, và môi trường. Đất đai là một vùng lãnh thổ có ranh giới, vị trí và diện tích xác định, với các đặc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi theo chu kỳ có thể dự báo được. Những yếu tố tự nhiên và kinh tế - xã hội như thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình, địa mạo, địa chất, thủy văn, hệ thực vật, động vật cư trú, và hoạt động sản xuất của con người đều có ảnh hưởng lớn đến việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai. Theo quy định tại Điều 54, Hiến pháp 2013 thì đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật. Trong nền sản xuất, đất đai giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Đất đai là điều kiện vật chất mà mọi sản xuất và sinh hoạt đều cần tới. Đất đai là khởi điểm tiếp xúc và sử dụng tự nhiên ngay sau khi nhân loại xuất hiện. Theo Hội nghị quốc tế về Môi trường ở Rio de Janeiro, Brazil (1993), Đất đai là một diện tích cụ thể của bề mặt trái đất, bao gồm tất cả các thành phần của môi trường sinh thái, cả trên và dưới bề mặt. Điều này bao gồm khí hậu bề mặt, thổ nhưỡng, dạng địa hình, mặt nước, các lớp trầm tích gần bề mặt cùng với nước ngầm và khoáng sản trong lòng đất. Đồng thời, đất đai còn bao gồm hệ động thực vật, trạng thái định cư của con người và các kết quả của con 9
người trong quá khứ và hiện tại, chẳng hạn như san nền, hồ chứa nước, hệ thống tiêu thoát nước, đường xá, nhà cửa, v.v. Mọi quốc gia đều cần sự can thiệp và điều tiết của Nhà nước đối với đất đai, một yếu tố quan trọng của nền kinh tế, vì các lý do sau: Thứ nhất, hàng hoá và dịch vụ công, bao gồm các cơ sở hạ tầng như điện, cấp thoát nước, giao thông công cộng, bưu chính viễn thông, y tế, giáo dục, bảo vệ môi trường, thường do Nhà nước cung cấp thông qua các ngành kinh tế công cộng. Những sản phẩm này liên quan chặt chẽ đến đất đai, hàng hoá và dịch vụ, và sẽ có chi phí thấp hơn nếu việc sử dụng đất đai được quản lý hiệu quả. Thứ hai, đất đai là không gian cơ bản cho sản xuất và sinh hoạt của con người, đồng thời có tính chất khan hiếm. Do đó, trong quá trình sử dụng đất đai, không thể tránh khỏi những mâu thuẫn, như: mâu thuẫn giữa sự phát triển nhanh chóng của kinh tế - xã hội và sự hạn chế của đất đai; mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và lợi ích cộng đồng; mâu thuẫn giữa hiệu quả và sự công bằng. Việc giải quyết những mâu thuẫn này cần có sự can thiệp từ Nhà nước. Thứ ba, sự hạn chế của thị trường đất đai là một nguyên nhân quan trọng khiến Nhà nước cần can thiệp và điều tiết quá trình vận hành của nền kinh tế đất đai. Thị trường đất đai không phải là một thị trường cạnh tranh hoàn hảo, do tính cố định của đất đai, quyền sở hữu đất đai tập trung trong tay một số ít người và xu hướng độc quyền. Bản chất của thị trường đất đai là một thị trường không hoàn chỉnh và bị chia cắt. Hơn nữa, tính không lưu động của đất đai và sự đơn nhất về giá trị của từng thửa đất khiến các bên tham gia giao dịch khó có được thông tin chính xác về giá trị thực của chúng. Điều này tạo ra khó khăn trong việc điều tiết và phân bổ đất đai một cách hiệu quả. Đất đai, thu nhập từ đất và việc sử dụng đất đều gắn liền với lợi ích của cá nhân, cộng đồng và toàn xã hội. Với những biến động phức tạp của thị trường đất đai, việc quản lý của Nhà nước là cần thiết và là một công việc không hề đơn giản. Thứ tư, đất đai luôn gắn liền với phạm vi lãnh thổ của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, các chính sách quản lý đất đai nói chung, đặc biệt là phân 10
cấp quản lý đất đai, vẫn còn một số bất cập cần được hoàn thiện và điều chỉnh để phù hợp với thực tế của từng địa phương. Trên thực tế, đất đai là lĩnh vực chủ yếu do chính quyền địa phương quản lý, trong khi các biến động về đất đai trong nền kinh tế thị trường diễn ra liên tục. Chính quyền địa phương có khả năng nắm bắt và giải quyết kịp thời những vấn đề này, do đó, việc phân cấp quản lý đất đai cho chính quyền địa phương theo một hệ thống thống nhất là xu hướng phát triển của quản lý nhà nước về đất đai. Quản lý đất đai ở Việt Nam có những đặc thù riêng, đặc biệt là đất đai thuộc sở hữu toàn dân, yêu cầu quản lý phải thể hiện rõ vai trò của người dân trong việc kiểm tra, giám sát và sử dụng đất sao cho hiệu quả nhất cho cộng đồng và xã hội. Nhà nước, đặc biệt là chính quyền địa phương các cấp, là đại diện quyền sở hữu đất đai toàn dân tại từng địa phương, theo quy định của pháp luật. Những mục tiêu này cần được cụ thể hóa bằng các chính sách và phương pháp tổ chức khoa học trong công tác quản lý đất đai, với các hành động thiết thực thay vì chỉ dừng lại ở các khẩu hiệu. Đất đai là một tài nguyên đặc biệt, vừa có nguồn gốc tự nhiên vừa là kết quả của sự khai phá và tác động của con người. Nếu không có yếu tố tự nhiên, con người dù tài giỏi đến đâu cũng không thể tự tạo ra đất đai. Con người có thể xây dựng các công trình, sản xuất và chế tạo vô số hàng hóa, sản phẩm, nhưng không thể sáng tạo ra đất đai. Đất đai là nguồn tài nguyên hữu hạn, con người không thể tạo ra thêm đất ngoài diện tích tự nhiên sẵn có của trái đất, chỉ có thể chuyển mục đích sử dụng từ mục đích này sang mục đích khác. Đất đai có độ màu mỡ tự nhiên, và nếu được sử dụng hợp lý, cải tạo đúng cách, đất đai không chỉ không bị thoái hóa mà còn có thể trở nên màu mỡ hơn. Đất đai là một loại hàng hóa đặc biệt, đồng thời là tư liệu sản xuất quan trọng và là yếu tố không thể thiếu trong môi trường sống. Nó là không gian để phân bố các khu dân cư, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng. Độ màu mỡ của đất, sự phân bổ không đồng đều, và khả năng trở nên tốt hay xấu, cũng như hiệu quả sử dụng của đất phụ thuộc rất lớn vào công tác quản lý nhà nước, kế hoạch và biện pháp khai thác của người sử 11
dụng đất. Vì vậy, việc quản lý đất đai không thể đơn giản hóa, cả trong nhận thức lẫn hành động. Chính vì vậy, quyền sở hữu, quyết định và sử dụng đất, dù là của Nhà nước hay người dân, đều cần phải hiểu rõ và tôn trọng những đặc điểm và tính chất đặc biệt của đất đai. Quản lý là một yếu tố khách quan, được hình thành và quy định bởi lịch sử, là quá trình tác động, chỉ huy và điều khiển các quá trình xã hội cũng như hành vi con người để chúng phát triển theo các quy luật và đạt được mục tiêu đề ra, phù hợp với ý chí của người quản lý. Quản lý là sự tác động có định hướng vào một hệ thống, nhằm tổ chức, điều chỉnh và phát triển hệ thống đó theo những quy luật nhất định. - Khái niệm quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với sự hình thành của nhà nước và gắn liền với chức năng, vai trò của nhà nước trong xã hội có giai cấp. QLNN là hình thức quản lý đặc thù, thể hiện hoạt động tổ chức và điều hành của quyền lực nhà nước thông qua các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Quản lý nhà nước ở Việt Nam có một số đặc điểm cơ bản như sau: Thứ nhất, QLNN có quyền lực đặc biệt và tính tổ chức cao. Thứ hai, QLNN có mục tiêu chiến lược rõ ràng và các chương trình, kế hoạch để thực hiện các mục tiêu đó. Thứ ba, QLNN được thực hiện theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Thứ tư, trong QLNN, không có sự tách biệt tuyệt đối giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Thứ năm, QLNN bảo đảm tính liên tục và ổn định trong tổ chức. Quản lý nhà nước là hình thức quản lý xã hội đặc thù, thể hiện quyền lực nhà nước. Quyền lực này được sử dụng để điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi con người, nhằm duy trì trật tự pháp luật và phát triển các mối quan hệ xã hội. Thông qua đó, quản lý nhà nước thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, góp phần bảo vệ và thúc đẩy sự ổn định, phát triển xã hội. - Khái niệm QLNN về đất đai: Quản lý nhà nước về đất đai là quá trình tổ chức và điều chỉnh các hành vi, hoạt động của người sử dụng đất thông qua quyền lực nhà nước của các cơ quan và cá nhân có thẩm quyền. Quá trình này 12