Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------- ------/-----

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHƢ ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

ĐẮK LẮK - NĂM 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------- ------/-----

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHƢ ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

Chuyên ngành: Quản lý công

Mã số: 8 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. LÊ VĂN TỪ

ĐẮK LẮK - NĂM 2023

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, Luận văn “Quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Nhƣ Anh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trƣớc tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Lê Văn Từ,

ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn. Thầy đã rất tận tình

hƣớng dẫn tôi chi tiết từ phƣơng pháp đến nội dung cũng nhƣ cách thức trình

bày trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới quý thầy, cô tại Học viện

hành chính quốc gia đã hỗ trợ, tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong suốt quá

trình hoàn thiện luận văn.

Đồng thời, tôi cũng xin chân thành cảm ơn ban Lãnh đạo, các phòng

nghiệp vụ và đồng nghiệp tại BHXH tỉnh Đắk Lắk đã giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong

việc thu thập số liệu làm luận văn.

Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã hết sức cố gắng để hoàn thiện

luận văn xong cũng không thể tránh khỏi sai sót. Kính mong nhận đƣợc sự

đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo trong hội đồng khoa học, bạn bè và

đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v

DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vi

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................. vii

MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................. 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 6

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 6

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................... 6

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .................................................. 8

7. Kết cấu của luận văn .................................................................................. 8

Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN .................................................................................... 9 1.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện ..................................................................... 9

1.2. Quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện .................................. 17

1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện .......................................................................................................... 24

1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện ở một số địa phƣơng và bài học rút ra cho tỉnh Đắk Lắk ............................................ 27

Tiểu kết chƣơng 1.......................................................................................... 30

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK .............................. 31

2.1. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................................................ 31

2.2. Kết quả thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................................................................................................... 34

2.3. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ................................................................................................. 41

iv

2.4. Đánh giá chung ...................................................................................... 63

Tiểu kết chƣơng 2.......................................................................................... 68

Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ........................................................................... 69

3.1. Quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ............................................................................. 69

3.2. Một số giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................................... 71

3.3. Kiến nghị ............................................................................................... 76

Tiểu kết chƣơng 3.......................................................................................... 78 KẾT LUẬN ................................................................................................... 79

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

BHXH BHXH

Bảo hiểm thất nghiệp BHTN

Bảo hiểm y tế BHYT

Quản lý nhà nƣớc QLNN

Ủy ban nhân dân UBND

Hội đồng nhân dân HĐND

LĐTB&XH Lao động - Thƣơng binh & Xã hội

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Mô tả hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của Nhà nƣớc .............. 13

Bảng 1.2. Độ tuổi nghỉ hƣu theo quy định tại Điều 4 Nghị Định của Chính

Phủ ................................................................................................................... 14

Bảng 2.1. Tình hình phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh

Đắk Lắk giai đoạn 2018-2022 ......................................................................... 36

Bảng 2.2. Số ngƣời đƣợc giải quyết chế độ giai đoạn 2018-2022 .................. 38

Bảng 2.3. Một số chỉ tiêu chính về công tác thông tin, tuyên truyền giai

đoạn 2018-2022 ............................................................................................... 44

Bảng 2.4. Kênh tuyên truyền ngƣời dân dễ tiếp cận nhất về BHXH tự nguyện

......................................................................................................................... 47

Bảng 2.5. Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai

đoạn 2018-2022 ............................................................................................... 51

Bảng 2.6. Tình tình tham gia BHXH tự nguyện so với lực lƣợng lao động

trong độ tuổi của tỉnh năm 2018-2022 ............................................................ 52

Bảng 2.7. Lý do khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH tự nguyện . 56

Bảng 2.8. Kết quả thực hiện chi chế độ BHXH tự nguyện từ năm 2018-2022

......................................................................................................................... 56

Bảng 2.9. Độ tuổi của ngƣời dân đƣợc khảo sát ............................................. 58

Bảng 2.10. Bảng tổng hợp các tổ chức dịch vụ thu giai đoạn 2018-2022 ...... 60

Bảng 2.11. Mong muốn của ngƣời lao động về các Tổ chức dịch vụ thu ...... 61

Bảng 2.12. Thống kê công tác kiểm tra đại lý thu giai đoạn 2018-2022 ........ 62

vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Bộ máy quản lý nhà nƣớc về BHXH ............................................. 22

Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy quản lý của BHXH tỉnh Đắk Lắk ....................... 33

Sơ đồ 2.2. Sơ đồ hệ thống quản lý nhà nƣớc về BHXH cấp tỉnh ................... 48

Biểu đồ 2.1. Đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện năm 2022 ...................... 35

Biểu đồ 2.2. Phƣơng thức đóng BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

......................................................................................................................... 35

Biểu đồ 2.3. Biểu đồ thể hiện số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện trên địa

bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022 ........................................................ 37

Biểu đồ 2.4. Mức độ hiểu biết của ngƣời dân về chính sách BHXH tự nguyện

......................................................................................................................... 46

Biểu đồ 2.5. Biểu đồ thể hiện số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh

Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022 ...................................................................... 52

Biểu đồ 2.6. Tình hình tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời dân ................ 53

Biểu đồ 2.7. Tình trạng việc làm của ngƣời dân đƣợc điều tra ....................... 54

Biểu đồ 2.8. Thu nhập của ngƣời dân đƣợc điều tra ....................................... 55

Biểu đồ 2.9. Nhu cầu của ngƣời dân về các chế độ BHXH tự nguyện ........... 58

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Vấn đề an sinh xã hội đƣợc xem là một trong những nền tảng vững

chắc cho sự phát triển kinh tế và ổn định xã hội ở mọi quốc gia trên thế giới.

Và chính sách BHXH đƣợc xem là một trong những chính sách ƣu việt nhằm

bảo đảm quyền và lợi ích của nhân dân. Là trụ cột trong hệ thống chính sách

an sinh xã hội, BHXH thực sự đã trở thành một công cụ đắc lực và hiệu quả

trong việc điều tiết xã hội, gắn phát triển kinh tế với thực hiện công bằng và

tiến bộ xã hội, đảm bảo phát triển bền vững trong nền kinh tế thị trƣờng định

hƣớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam và là một trong những chính sách luôn

đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm. Để đảm bảo an sinh xã hội cũng nhƣ sự

phát triển của đất nƣớc, Nhà nƣớc đã mở rộng độ bao phủ việc thực hiện

BHXH cho mọi lao động thông qua chính sách BHXH tự nguyện chứ không

chỉ dừng lại ở chính sách BHXH bắt buộc nhƣ trƣớc đây.

Với nhiều chính sách ƣu việt, BHXH với việc phát triển đối tƣợng tham

gia BHXH tự nguyện đƣợc chính quyền các cấp rất quan tâm, thông qua hoạt

động QLNN giúp những đối tƣợng lao động tự do, ngƣời dân khu vực nông

thôn... giảm bớt khó khăn, đảm bảo thu nhập, ổn định cuộc sống của mình khi

về già. Tại tỉnh Đắk Lắk mặc dù trong những năm vừa qua, công tác phát

triển đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh đạt đƣợc những

kết quả rất đáng khích lệ nhƣng là một tỉnh miền núi, tỷ lệ đồng bào dân tộc

thiểu số nhiều, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của tỉnh còn ở mức tƣơng đối cao,

ngƣời dân chủ yếu làm nông nghiệp, lâm nghiệp, thu nhập của ngƣời lao động

ở nông thôn thấp, không ổn định nên việc phát triển và duy trì đối tƣợng tham

gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh là điều cần thiết và rất có ý nghĩa để

giải quyết những khó khăn thực tế mà ngƣời dân địa phƣơng gặp phải. Điều

2

đó đòi hỏi công tác tuyên truyền, phổ biến, tổ chức thực hiện chính sách, pháp

luật về BHXH của Đảng và Nhà nƣớc, cũng nhƣ việc quản lý thu, chi, triển

khai các hoạt động chính sách BHXH… là rất cần thiết và vấn đề cấp bách.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay, một số cấp ủy, đơn vị liên quan tại địa phƣơng

chƣa thực sự quan tâm đến việc triển khai chính sách BHXH tự nguyện, còn

xem nhẹ công tác tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện, chƣa gắn việc

phát triển an sinh xã hội với phát triển kinh tế địa phƣơng, nên công tác lãnh

đạo, chỉ đạo chƣa sâu sát; việc duy trì phát triển đối tƣợng tham gia chƣa

đƣợc cơ quan BHXH và các tổ chức dịch vụ thu thực hiện tốt, kỹ năng tuyên

truyền, vận động của nhân viên đại lý, cán bộ BHXH còn chƣa chuyên

nghiệp, chƣa đƣợc đào tạo bài bản… bên cạnh đó hệ thống chính sách pháp

luật của Nhà nƣớc về BHXH tự nguyện vẫn còn nhiều hạn chế chƣa đủ sức hấp

dẫn đối với ngƣời dân. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về

BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” để làm đề tài nghiên cứu.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Theo những nội dung và cách tiếp cận khác nhau về BHXH nói chung

và BHXH tự nguyện nói riêng của các nhà khoa học, quản lý đã nghiên cứu,

tác giả phân ra 2 chủ đề nhƣ sau:

- Những nghiên cứu liên quan đến BHXH tự nguyện:

+ Hoàng Bá (2013), “Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Người dân chưa mặn

mà”, đăng trên Thời báo Ngân hàng [3]. Trong đó đã chỉ ra là do mức đóng

cao, chế độ hƣởng ít, thời gian đóng dài mà thu nhập của ngƣời lao động thấp

đó là nguyên nhân khiến ngƣời dân chƣa muốn tham gia, bài đã chỉ ra những

hạn chế về chính sách, quá trình thực hiện nhƣng còn chung chung, chƣa đƣa

ra biện pháp cụ thể.

+ Phạm Thị Lan Phƣơng (2015), “Nghiên cứu phát triển bảo hiểm xã

hội tự nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”[32]. Đề tài

3

đã góp phần bổ sung và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên

quan đến BHXH, phát triển BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động. Đánh

giá thực trạng phát triển BHXH tự nguyện ở tỉnh Vĩnh Phúc và xây dựng mô

hình các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển BHXH tự nguyện. Qua đó đề

xuất các giải pháp phát triển BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động.

+ Hoàng Thu Thủy, Lê Thị Hồng Nghĩa (2017), “Phát triển bảo hiểm

xã hội tự nguyện – nghiên cứu tại tỉnh Kon Tum”, Tạp chí Khoa học và Công

nghệ đại học Đà Nẵng, số 2 [38]. Nhóm tác giả nghiên cứu sự phát triển của

chính sách BHXH tự nguyện và đánh giá thực trạng triển khai chính sách này

tại địa phƣơng và đề xuất giải pháp phát triển chính sách là: nâng cao nhận

thức của ngƣời lao động, nâng cao chất lƣợng dịch vụ BHXH tự nguyện cho

nông dân và hoàn thiện cơ chế chính sách.

+ Hoàng Thu Thủy và Bùi Hoàng Minh Thƣ (2018): “Các nhân tố ảnh

hưởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của nông dân: Trường hợp địa

bàn tỉnh Phú Yên”. Tạp chí Phát triển Khoa học & Công nghệ: Chuyên san

Kinh tế - Luật và Quản lý, Tập 2, Số 4 [39]. Nhóm tác giả nghiên cứu với đối

tƣợng cụ thể là nông dân, và phân tích đƣợc 05 nhân tố ảnh hƣởng đến ý định

tham gia của nông dân trên địa bàn tỉnh. Đề tài đã tập trung đi sâu vào một

nhóm đối tƣợng, phần nào giải thích đƣợc ý định tham gia BHXH tự nguyện

của đối tƣợng là nông dân.

+ Bùi Sỹ Lợi (2019) với đề tài: “Nghiên cứu giải pháp mở rộng diện

bao phủ BHXH đối với lao động khu vực phi chính thức tại Việt Nam”[31].

Đề tài đã đánh giá việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện đối với ngƣời

lao động khu vực không chính thức từ đó chỉ ra những nguyên nhân ngƣời lao

động chƣa tham gia và đƣa ra những giải pháp để cải cách chính sách, trong

đó có nâng cao hỗ trợ đóng của Nhà nƣớc, và huy động sự tƣơng trợ của xã

hội.

4

Đề tài đánh giá việc triển khai thực hiện chính sách BHXH tự nguyện

đối với ngƣời lao động khu vực không chính thức, chỉ ra nguyên nhân ngƣời

lao động chƣa tham gia đóng từ đó đƣa ra những giải pháp để cải cách chính

sách, trong đó có giải pháp về tăng mức hỗ trợ của nhà nƣớc cũng nhƣ sự hỗ

trợ của xã hội.

+ Ngô Minh Thắng (2020): “Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia

BHXH tự nguyện của người lao động trên địa bàn tỉnh vĩnh long”, Tạp chí

khoa học Đại học Cửu Long, số 19 [42]. Tác giả nghiên cứu đề xuất 06 nhân

tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động và đã

chứng minh đƣợc 5 yếu tố có ảnh hƣởng đến ý định tham gia của ngƣời lao

động, nghiên cứu đã có những đóng góp nhất định về mặt lý thuyết cũng nhƣ

ứng dụng thực tiễn tại địa phƣơng.

+ Nguyễn Thị Hiển và Trƣơng Thị Phƣợng và (2013), “Các nhân tố ảnh

hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động khu vực phi

chính thức tại tỉnh Phú Yên”, Tạp chí khoa học Công nghệ thủy sản, số 2,

(tr181-186)[28]. Qua nghiên cứu nhóm tác giả đã chỉ ra đƣợc có 6 nhân tố ảnh

hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao động khu vực phi

chính thức: truyên thông, thu nhập, nhận thức tính an sinh xã hội của BHXH

tự nguyện, hiểu biết về BHXH tự nguyện, thái độ và ảnh hƣởng xã hội.

- Những nghiên cứu liên quan đến QLNN về BHXH tự nguyện:

+ Hồ Tấn Tiên (2017), “Quản lý nhà nước về BHXH trên địa bàn tỉnh

Quảng Ngãi”[37], trên cơ sở đánh giá thực trạng QLNN trên địa bàn tỉnh

Quảng Ngãi, luân văn đã chỉ ra các nguyên nhân ảnh hƣởng đến công tác

QLNN về BHXH trên địa bàn tỉnh nhƣ những hạn chế trong công tác lãnh

đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền; công tác phối hợp, tuyên

truyền và công tác thanh tra kiểm tra, từ đó đƣa ra 02 nhóm giải pháp nhằm

5

tăng cƣờng công tác quản lý về BHXH đối với các cơ quan QLNN và đối với

tổ chức, cá nhân.

+ Phạm Quốc Thuật (2018), “QLNN về thu BHXH bắt buộc trên địa bàn

quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh”[40], luận văn làm rõ nội dung QLNN

về thu BHXH bắt buộc, chỉ ra các yếu tố tác động đến hoạt động QLNN về

thu BHXH bắt buộc, và phân tích thực trạng QLNN cho thấy những hạn chế

về công tác quản lý các đơn vị tham gia, về số nợ đọng cũng nhƣ công tác đôn

đốc, quản lý nợ tìm ra những nguyên dân dẫn đến các hạn chế trên, đồng thời

đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo sự tăng trƣởng của quỹ BHXH và giải

quyết đầy đủ các chế độ cho NLĐ.

+ Hoàng Văn Cƣơng (2018), “Hoàn thiện chính sách và đề xuất quy

trình thực hiện BHXH tự nguyện đối với lao động phi chính thức ở việt

nam”[22]. Đề tài đã phân tích các yếu tố chính sách và quy trình thực hiện

BHXH tự nguyện ở Việt Nam hiện nay cho thấy: Việc ngƣời lao động phi

chính thức hay lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện là còn thấp, đƣợc

giải thích bởi nhiều nhân tố, trong đó có nhân tố về nội dung chính sách, hành

vi ngƣời sử dụng, về quy trình tổ chức, triển khai, về các chính sách hỗ trợ và

về các điều kiện tác động, qua đó cho thấy việc hoàn thiện cơ chế chính sách

và tổ chức triển khai chính sách BHXH tự nguyện là hết sức cần thiết để thu

hút ngƣời tham gia

Tổng quan các đề tài nghiên cứu đã đề cập về thực trạng BHXH tự

nguyện tại Việt Nam, các yếu tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia của ngƣời

dân, nguyên nhân vì sao chính sách BHXH tự nguyện chƣa thu hút ngƣời dân

tham gia cũng nhƣ thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện của địa phƣơng, từ

đó đƣa ra các giải pháp để tăng cƣờng công tác QLNN về BHXH tự nguyện

cũng nhƣ phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, tại tỉnh Đắk

Lắk chƣa có đề tài nào nghiên cứu công tác QLNN về BHXH tự nguyện đối

6

với tỉnh miền núi thuộc Tây nguyên, vì vậy việc lựa chọn đề tài để nghiên cứu

là cần thiết đối với thực tiễn sau này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận văn là trên cơ sở làm rõ lý luận và phân tích thực

trạng công tác QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk từ đó đề

xuất các giải pháp tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện địa bàn tỉnh Đắk

Lắk.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt đƣợc mục đích trên, nhiệm vụ của luận văn là:

Hệ thống hóa, phân tích và làm rõ thêm lý luận nội dung QLNN về

BHXH tự nguyện.

Đánh giá và phân tích thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa

bàn tỉnh Đắk Lắk .

Đề xuất các giải pháp để tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện trên

địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu:

Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn

QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi không gian: Tại tỉnh Đắk Lắk

Phạm vi thời gian: Từ năm 2018-2022

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp luận

Luận văn dùng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch

sử làm cơ sở phƣơng pháp luận cho việc nghiên cứu.

7

5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể

Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Tìm hiểu kết quả nghiên cứu

từ các công trình có liên quan về công tác QLNN về tự nguyện đối với ngƣời

lao động, đánh giá các quan điểm hợp lý và chƣa hợp lý từ đó đƣa ra các kiến

giải theo cách tiếp cận của tác giả.

Phương pháp điều tra xã hội học: Xây dựng phiếu khảo sát ngƣời lao

động địa bàn tỉnh Đắk Lắk để thu thập thông tin liên quan đề tài nghiên cứu.

Số phiếu đƣợc phát ra là 200 phiếu, số phiếu thu về 200 phiếu. Mục đích điều

tra chủ yếu để tìm hiểu thực trạng tham gia BHXH tự nguyện của ngƣời lao

động trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk (gồm đối tƣợng tham gia, tình trạng việc làm

và mức thu nhập của ngƣời lao động, sự hiểu biết của ngƣời lao động về

chính sách BHXH tự nguyện cũng nhƣ lý do khiến ngƣời lao động chƣa tham

gia BHXH tự nguyện) và mức độ tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh

hiện này, qua đó để nắm bắt đƣợc mong muốn của ngƣời dân về công tác

tuyên truyền, quản lý, quyền lợi về chế độ.

Phương pháp xử lý số liệu: Phiếu sau khi thu về đƣợc tiến hành tổng

hợp, xử lý bằng phần mềm excel; thiết lập các bảng và biểu đồ minh họa; sử

dụng các kết quả này làm minh chứng cho nội dung luận văn

Phương pháp tổng hợp và phân tích định lượng: Dựa trên những tài

liệu, thông tin thực tiễn của các cơ quan BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk và

các dữ liệu thu thập đƣợc để phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về BHXH

tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, những kết quả và hạn chế làm cở sở để

đƣa ra những kết luận và đề xuất các giải pháp nâng cao QLNN về BHXH tự

nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Bên cạnh đó, luận văn sử dụng phƣơng pháp thống kê, phân tích, so

sánh... để làm cơ sở, căn cứ cho các nhận định và nội dung phân tích của luận

văn.

8

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

6.1. Đóng góp về lý luận

Luận văn hệ thống hóa, bổ sung, làm rõ thêm những cơ sở lý luận về

BHXH tự nguyện và QLNN về BHXH tự nguyện. Đồng thời đề tài chỉ ra thực

trạng; phân tích những nhân tố ảnh hƣởng đến việc tham gia BHXH tự

nguyện của ngƣời lao động trong thời gian vừa qua để từ đó tác giả sẽ đƣa ra

những khuyến nghị phù hợp để nâng cao QLNN về BHXH tự nguyện trên địa

bàn tỉnh Đắk Lắk.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn

Những đề xuất của luận văn là cở sở để BHXH tỉnh Đắk Lắk tham

khảo trong việc tăng cƣờng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk

Lắk; luận văn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy trong các

cơ sở đào tạo, bồi dƣỡng và cơ quan hữu quan liên quan đến QLNN về

BHXH tự nguyện.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài các phần nhƣ phần mở đầu, mục lục, danh mục từ viết tắt, danh

mục bảng, sơ đồ, biểu đồ bố cục của luận văn gồm 3 chƣơng nhƣ sau:

Chƣơng 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện

Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện trên địa

bàn tỉnh Đắk Lắk

Chƣơng 3: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp tăng cường quản lý nhà

nước về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

9

Chƣơng 1

CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ

BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

1.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện

1.1.1. Một số khái niệm

1.1.1.1. Bảo hiểm xã hội

BHXH là một trong những trụ cột chính của chính sách an sinh xã hội,

góp phần cho sự phát triển đất nƣớc. Có nhiều khái niệm BHXH nhƣ:

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế ILO (1999): “BHXH là sự bảo vệ của

xã hội đối với các thành viên của mình thông qua các biện pháp công cộng

nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế, xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu

nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật,

tuổi già, chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia

đình đông con” [37, tr.6].

Theo từ điển bách khoa Việt Nam: “BHXH là sự thay thế hoặc bù đắp

một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do

ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất

nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của

các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm

bảo đảm an toàn đời sống của người lao động và gia đình họ, đồng thời góp

phần đảm bảo an toàn xã hội” [37, tr.6].

Theo Luật BHXH năm 2014: “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù

đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập

do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động

hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”[33].

1.1.1.2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện

10

BHXH tự nguyện là một chính sách an sinh của Đảng và Nhà nƣớc, ra

đời từ năm 2008 nhằm tạo cơ hội cho mọi ngƣời lao động ở khu vực phi chính

thức đƣợc tham gia BHXH, với mục tiêu ngày càng có nhiều ngƣời đƣợc bảo

đảm an sinh xã hội sau khi hết tuổi lao động.

Theo Luật BHXH (2014): “BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do

Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức

đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền

đóng BHXH để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất”[33].

1.1.2. Đặc điểm và vai trò của bảo hiểm xã hội tự nguyện

1.1.2.1. Đặc điểm bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHXH tự nguyện về cơ bản có những đặc điểm của BHXH nói chung,

và có những đặc điểm riêng sau:

Thứ nhất, BHXH tự nguyện là chính sách an sinh xã hội của Đảng và

Nhà nƣớc, do Nhà nƣớc tổ chức thực hiện; đƣợc Nhà nƣớc bảo hộ, hỗ trợ mức

đóng, cấp miễn phí thẻ BHYT; không vì lợi nhuận và mục đích duy nhất là vì

cuộc sống của ngƣời dân.

Thứ hai, BHXH tự nguyện đƣợc áp dụng đối với những ngƣời lao động

không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc (chủ yếu là ngƣời khu vực nông

thôn, ngƣời lao động làm các công việc tự do, công việc tự làm có thu

nhập…)

Thứ ba, ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có thể lựa chọn mức thu

nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH phù hợp với điều kiện tài chính của mình

với những phƣơng thức đóng rất linh hoạt: đóng hằng tháng, hằng quý, sáu

tháng, hằng năm hoặc đóng một lần cho nhiều năm.

Thứ tư, chính sách BHXH tự nguyện hiện đang đƣợc thực hiện với hai

chế độ là hƣu trí và tử tuất. Do không có quan hệ lao động theo hợp đồng nên

trách nhiệm đóng góp thuộc về ngƣời lao động.

11

1.1.2.2. Vai trò của bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHXH là trụ cột chính, là xƣơng sống trong hệ thống an sinh xã hội, đã

đem lại chỗ dựa vững chắc cuộc sống cho ngƣời tham gia, góp phần đảm bảo

an toàn xã hội. Vì vậy BHXH tự nguyện có vai trò quan trọng đối với ngƣời

dân cũng nhƣ sự phát triển bền vững của xã hội.

Thứ nhất, góp phần đảm bảo thu nhập ổn định cuộc sống cho người lao

động khi hết tuổi lao động: Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện khi đủ các điều

kiện theo quy định sẽ đƣợc hƣởng lƣơng hƣu hàng tháng khi về già, đƣợc Nhà

nƣớc cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hƣởng lƣơng hƣu, thân

nhân đƣợc hƣởng trợ cấp mai táng và chế độ tuất khi ngƣời tham gia qua đời,

với các chế độ đƣợc hƣởng giúp ngƣời lao động và thân nhân có cuộc sống ổn

định, giảm nhẹ gánh nặng phụ thuộc vào con cái và phúc lợi xã hội.

Thứ hai, góp phần đảm bảo công bằng giữa những người lao động:

Mọi ngƣời lao động dù là khu vực chính thức hay phi chính thức đều tham gia

vào các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc, họ đều có quyền

đƣợc hƣởng các chính sách an sinh xã hội nói chung và chính sách BHXH nói

riêng, do vậy việc ban hành chính sách pháp luật về BHXH tự nguyện cho lao

động là cần thiết và có vai trò rất to lớn để từng bƣớc góp phần thực hiện

công bằng xã hội.

Thứ ba, mở rộng diện bao phủ BHXH tự nguyện góp phần đảm bảo an

sinh xã hội: với nguyên tắc đóng hƣởng, chia sẻ rủi ro, khi phát triển, mở rộng

đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện sẽ làm giảm đi đáng kể các đối tƣợng

hƣởng bảo trợ xã hội, các đối tƣợng thuộc các chính sách đảm bảo an sinh xã

hội khác sẽ ngày càng giảm đi, từ đó làm giảm chi tiêu cho ngân sách Nhà

nƣớc, giúp Nhà nƣớc điều tiết nguồn lực tài chính, góp phần đảm bảo an sinh

xã hội bền vững.

12

1.1.3. Nội dung bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHXH tự nguyện gồm có 4 nội dung chính đó là: Đối tƣợng tham gia,

mức đóng, phƣơng thức đóng và chế độ hƣởng, cụ thể:

1.1.3.1. Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

Căn cứ khoản 4 Điều 2 Luật BHXH 2014: Ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không thuộc đối tƣợng

tham gia BHXH bắt buộc, tức là những ngƣời làm các công việc tự do, công

việc tự làm có thu nhập (không hƣởng tiền lƣơng, tiền công, không thuộc đối

tƣợng đang tham gia BHXH bắt buộc).

1.1.3.2. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Về mức đóng BHXH tự nguyện, căn cứ quy định tại Điều 10 Nghị định

số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số

điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện, mức đóng BHXH hằng tháng

bằng 22% mức thu nhập tháng do ngƣời tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn.

Mức thu nhập tháng do ngƣời tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn thấp nhất

bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn (hiện nay là 1.500.000

đồng/tháng), cao nhất bằng 20 lần mức lƣơng cơ sở.

Mức đóng hàng tháng = Mức thu nhập lựa chọn x 22% - Mức hỗ trợ

của Nhà nƣớc (+ địa phƣơng nếu có).

Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện đƣợc Nhà nƣớc hỗ trợ tiền đóng theo

tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ

nghèo của khu vực nông thôn (giai đoạn 2022-2025 quy định là 1.500.000

đồng), cụ thể tại bảng 1.1 dƣới đây:

13

TT Người tham gia

Tỷ lệ (%) Nhà nước hỗ trợ

Số tiền Nhà nước hỗ trợ hàng tháng

Mức đóng thấp nhất hàng tháng Nhà nước chưa hỗ trợ

Mức đóng thấp nhất hàng tháng khi Nhà nước hỗ trợ

Bảng 1.1. Mô tả hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của Nhà nước

1

330.000 30%

99.000

231.000

2

330.000 25%

82.500

247.500

3

330.000 10%

33.000

297.000 Ngƣời thuộc hộ nghèo Ngƣời thuộc hộ cận nghèo Ngƣời thuộc đối tƣợng khác

Nguồn: Cổng thông tin điện tử BHXH Việt Nam

Số tiền hỗ trợ đƣợc giảm trừ ngay khi ngƣời tham gia đóng BHXH tự

nguyện. Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH tự nguyện

thực tế của mỗi ngƣời nhƣng không quá 10 năm (120 tháng). Ngoài ra, tùy

theo mỗi địa phƣơng cũng có mức hỗ trợ thêm cho ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện

1.1.3.3. Phương thức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Hiện nay có tất cả 06 phƣơng thức tham gia mà ngƣời tham gia có thể

lựa chọn. Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện đƣợc chọn một trong các phƣơng

thức đóng sau:

- Hằng tháng;

- 03 tháng một lần;

- 06 tháng một lần;

- 12 tháng một lần;

- Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhƣng không quá 5 năm một lần;

- Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với ngƣời đã đủ tuổi

hƣởng lƣơng hƣu nhƣng thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm.

Trƣờng hợp ngƣời tham gia BHXH đã đủ tuổi nghỉ hƣu theo quy định

mà thời gian đã đóng BHXH còn thiếu trên 10 năm nếu có nguyện vọng thì

tiếp tục đóng BHXH tự nguyện theo một trong 05 phƣơng thức đầu cho đến

14

khi thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm thì đƣợc đóng một lần cho

những năm còn thiếu (theo phƣơng thức cuối).

1.1.3.4. Chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện

Theo Khoản 2, Điều 4, Luật BHXH 2014, BHXH tự nguyện gồm có 02

chế độ là hƣu trí và tử tuất, cụ thể:

Một là, chế độ hưu trí:

- Điều kiện hƣởng: Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện đƣợc hƣởng

lƣơng hƣu hàng tháng khi có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và đủ tuổi theo

quy định.

Tuổi nghỉ hƣu theo quy định:

+ Năm 2020: nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi.

+ Năm 2021: nam đủ 60 tuổi 03 tháng, nữ đủ 55 tuổi 04 tháng.

+ Sau đó, mỗi năm tăng thêm 03 tháng với lao động nam, 04 tháng với

lao động nữ. Tuổi nghỉ hƣu với lao động nam sẽ đạt 62 tuổi vào năm 2028,

với lao động nữ sẽ đạt 60 tuổi vào năm 2035.

Nếu đủ điều kiện về tuổi, nhƣng thời gian đóng BHXH còn thiếu không

quá 10 năm (120 tháng) đƣợc lựa chọn đóng một lần cho thời gian còn thiếu

cho đủ 20 năm để hƣởng lƣơng hƣu.

Bảng 1.2. Độ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại Điều 4 Nghị định 135

của Chính phủ

Lao động nữ

Lao động nam Năm nghỉ hưu Tuổi nghỉ hưu 60 tuổi 3 tháng

2021

Năm nghỉ hưu 2021

Tuổi nghỉ hưu 55 tuổi 4 tháng

2022

60 tuổi 6 tháng

2022

55 tuổi 8 tháng

2023

60 tuổi 9 tháng

2023

56 tuổi

2024

61 tuổi

2024

56 tuổi 4 tháng

2025

61 tuổi 3 tháng

2025

56 tuổi 8 tháng

2026

61 tuổi 6 tháng

2026

57 tuổi

15 61 tuổi 9 tháng

2027

57 tuổi 4 tháng

62 tuổi

2028

57 tuổi 8 tháng

2027 Từ năm 2028 trở đi

2029

58 tuổi

2030

58 tuổi 4 tháng

2031

58 tuổi 8 tháng

2032

59 tuổi

2033

59 tuổi 4 tháng

2034

59 tuổi 8 tháng

Từ năm 2035 trở đi

60 tuổi

Nguồn: Nghị định Chính phủ

- Mức lƣơng hƣu hàng tháng:

Lƣơng hƣu hàng tháng = Tỷ lệ hƣởng lƣơng hƣu hàng tháng x Mức bình

quân thu nhập tháng đóng BHXH

Trong đó: tỷ lệ hƣởng lƣơng hƣu của ngƣời lao động đƣợc tính bằng

45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH và tƣơng ứng với số năm

đóng BHXH nhƣ sau:

+ Lao động nam nghỉ hƣu vào năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19

năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm;

+ Lao động nữ nghỉ hƣu từ năm 2020 trở đi là 15 năm. Sau đó cứ thêm

mỗi năm đóng BHXH, ngƣời lao động cả nam và nữ đƣợc tính thêm 2%; mức

tối đa bằng 75%.

- Quyền lợi khi hƣởng lƣơng hƣu:

+ Lƣơng hƣu đƣợc điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu

dùng và tăng trƣởng kinh tế phù hợp với ngân sách nhà nƣớc và quỹ BHXH.

+ Đƣợc hƣởng BHYT do Quỹ BHXH đóng tiền để đƣợc cấp thẻ BHYT.

+ Mức hƣởng phụ thuộc vào mức đóng: Mức đóng cao thì mức hƣởng

cao.

16

- Trợ cấp một lần khi nghỉ hƣu:

Ngƣời có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tƣơng ứng với tỷ lệ

hƣởng lƣơng hƣu 75%, khi nghỉ hƣu, ngoài lƣơng hƣu còn đƣợc hƣởng trợ

cấp một lần.

Mức trợ cấp một lần đƣợc tính theo số năm đóng BHXH cao hơn số năm

tƣơng ứng với tỷ lệ hƣởng lƣơng hƣu 75%, cứ mỗi năm đóng BHXH thì đƣợc

tính bằng 0,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

Ngoài ra, nếu ngƣời tham gia BHXH tự nguyện không đủ điều kiện để

hƣởng lƣơng hƣu mà không có nhu cầu tham gia tiếp thì có thể làm thủ tục

hƣởng BHXH một lần.

Ngƣời tham gia BHXH tự nguyện dừng đóng BHXH tự nguyện mà

chƣa đủ điều kiện để hƣởng lƣơng hƣu theo quy định mà không nhận BHXH

một lần thì đƣợc bảo lƣu thời gian đóng BHXH.

Hai là, chế độ tử tuất:

- Trợ cấp mai táng (Điều 80 Luật BHXH 2014): Ngƣời tham gia

BHXH tự nguyện chết thì ngƣời lo mai táng đƣợc nhận trợ cấp mai táng bằng

10 tháng lƣơng cơ sở tại tháng ngƣời tham gia BHXH tự nguyện chết khi

thuộc một trong các trƣờng hợp sau:

+ Có tổng thời gian đóng BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện từ đủ

60 tháng trở lên.

+ Ngƣời đang hƣởng lƣơng hƣu.

- Trợ cấp tuất (Điều 81 Luật BHXH 2014):

Ngƣời đang đóng BHXH tự nguyện hoặc đang bảo lƣu thời gian đóng

BHXH chết thì thân nhân đƣợc hƣởng trợ cấp tuất một lần tính theo số năm

đã đóng BHXH, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập

tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH trƣớc năm 2014; bằng 02

17

tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho các năm đóng từ năm

2014 trở đi.

+ Trƣờng hợp ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng

BHXH chƣa đủ một năm thì mức trợ cấp bằng số tiền đã đóng nhƣng mức tối

đa bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

+ Trƣờng hợp ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có cả thời gian đóng

BHXH bắt buộc và tự nguyện thì mức trợ cấp tuất một lần tối thiểu bằng 03

tháng mức bình quân tiền lƣơng và thu nhập tháng đóng BHXH.

Ngƣời đang hƣởng lƣơng hƣu chết thì thân nhân đƣợc hƣởng trợ cấp

tuất một lần tính theo thời gian đã hƣởng lƣơng hƣu, nếu chết trong 02 tháng

đầu hƣởng lƣơng hƣu thì tính bằng 48 tháng lƣơng hƣu đang hƣởng; nếu chết

vào những tháng sau đó, cứ hƣởng thêm 01 tháng lƣơng hƣu thì mức trợ cấp

giảm đi 0,5 tháng lƣơng hƣu.

1.2. Quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện

1.2.1. Một số khái niệm

Quản lý: là sự tác động có định hƣớng và có tổ chức của chủ thể quản

lý lên đối tƣợng quản lý bằng các phƣơng thức nhất định để đạt tới những

mục tiêu nhất định.

Quản lý nhà nƣớc: là hoạt động thực thi quyền lực nhà nƣớc do các cơ

quan nhà nƣớc (lập pháp, hành pháp, tƣ pháp) tiến hành đối với tất cả cá nhân

và tổ chức trong xã hội, trên mọi mặt của đời sống xã hội bằng cách sử dụng

quyền lực nhà nƣớc có tính cƣỡng chế đơn phƣơng nhằm mục tiêu phục vụ

lợi ích chung của cả cộng đồng, duy trì ổn định, an ninh trật tự và thúc đẩy xã

hội phát triển theo một định hƣớng thống nhất của nhà nƣớc.

Quản lý nhà nƣớc về BHXH là quá trình quản lý và điều hành của nhà

nƣớc trong việc tổ chức, triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH

trong khuôn khổ pháp luật quy định nhằm đảm bảo đúng quyền và nghĩa vụ

18

của các bên tham gia, góp phần bảo đảm sự công bằng, ổn định và phát triển

bền vững của đất nƣớc.

Từ những khái niệm về quản lý và từ hoạt động thực tiễn QLNN về

BHXH, có thể đƣa ra khái niệm QLNN về BHXH tự nguyện nhƣ sau:

“QLNN về BHXH tự nguyện là quá trình quản lý và điều hành của nhà nƣớc

trong việc tổ chức, triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH tự

nguyện trong khuôn khổ pháp luật quy định nhằm đảm bảo đúng quyền và

nghĩa vụ của các bên tham gia, góp phần bảo đảm sự công bằng, ổn định và

phát triển bền vững của đất nƣớc”.

1.2.2. Yêu cầu, tầm quan trọng của quản lý nhà nước về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

1.2.2.1. Mục tiêu lớn phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất

nước

Với quan điểm BHXH là một trong những chính sách xã hội quan

trọng, là trụ cột trong hệ thống chính sách an sinh xã hội, góp phần thực hiện

tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội, góp phần phát

triển kinh tế - xã hội; trong các Nghị quyết của Đảng luôn đặt ra mục tiêu

nhằm đảm bảo công bằng và phát triển bền vững BHXH. Đó là thực hiện có

hiệu quả các chính sách, chế độ BHXH; tăng nhanh diện bao phủ đối tƣợng

tham gia BHXH, nhất là BHXH tự nguyện. Phấn đấu đến năm 2030 có

khoảng 60 % lực lƣợng lao động tham gia BHXH. Sử dụng an toàn và bảo

đảm cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn. Để thực hiện đƣợc điều đó, đòi hỏi

công tác quản lý để triển khai thực hiện chính sách BHXH phải đƣợc nâng

cao, kịp thời nắm nhịp với xu thế phát triển của xã hội.

1.2.2.2. Xuất phát từ yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa của dân, do dân và vì dân

19

Nhà nƣớc pháp quyền là nhà nƣớc đặt mình dƣới pháp luật, đƣợc tổ

chức và hoạt động theo Hiếp pháp và pháp luật, và quản lý xã hội bằng pháp

luật. Mọi thành viên xã hội, kể cả nhà nƣớc, cán bô, công chức, nhân dân, đều

phải tuân thủ pháp luật, và công tác quản lý hoạt động của BHXH cũng không

ngoại lệ.

Việc tăng cƣờng QLNN đối với hoạt động BHXH tự nguyện nhằm mục

đích tạo ra cơ chế, chính sách công bằng, dân chủ, đáp ứng nguyện vọng của

đại đa số nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, đồng thời

giải quyết những bất cập về chế độ, chính sách BHXH tự nguyện, kịp thời

giải quyết những kiến nghị hợp pháp, chính đáng của nhân dân bằng việc bổ

sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách, tăng cƣờng công tác kiểm tra, giải quyết

kịp thời những kiến nghị của nhân dân, đó cũng là mục tiêu mà nhà nƣớc luôn

hƣớng tới là phục vụ con ngƣời, góp phần xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã

hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.

1.2.2.3. Xuất phát từ yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực

Hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành một trong những động lực quan

trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, làm tăng sức mạnh

tổng hợp quốc gia; tạo điều kiện để hoàn thiện thể chế kinh tế thị trƣờng xã

hội chủ nghĩa, góp phần tích cực vào các thành tựu tăng trƣởng, phát triển

kinh tế và nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trƣờng quốc tế. Để trở

thành một nƣớc phát triển cần phải gắn với việc đảm bảo an sinh xã hội, phúc

lợi xã hội cho nhân dân, cần phải có những điều chỉnh phù hợp để mở rộng

diện bao phủ BHXH. Cùng với định hƣớng BHXH toàn dân, việc thực hiện

phát triển đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện và xây dựng hệ thống BHXH

hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện

đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nƣớc. Việc tăng cƣờng công tác quản lý

20

của nhà nƣớc về BHXH nhằm đạt mục đích bao phủ BHXH toàn dân là điều

cần thiết, phù hợp với nhu cầu của quốc tế và khu vực.

1.2.2.4. Vai trò của quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện

Quản lý nhà nƣớc có tác động điều chỉnh quan hệ giữa các bên tham

gia BHXH, nhằm điều chỉnh các quan hệ đó thực hiện đúng quyền và nghĩa

vụ của mình, hƣớng tới mục đích an sinh xã hội theo mục tiêu mà Đảng và

nhà nƣớc đã đề ra.

Quản lý nhà nƣớc góp phần bảo vệ lợi ích chính đáng của ngƣời tham

gia, bảo đảm sự công bằng trong xã hội, nâng cao trách nhiệm của các cơ

quan, tổ chức có liên quan trong thực hiện chính sách BHXH, bảo tồn đƣợc

quỹ bảo hiểm, góp phần vào thực hiện an sinh xã hội của nƣớc ta. Bên cạnh

đó, QLNN về BHXH cũng nhằm nâng cao đời sống tinh thần và vật chất của

nhân dân, tiền đề cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc.

Quản lý nhà nƣớc về BHXH nhằm quản lý các hoạt động về BHXH

đƣợc triển khai đúng quy định, hiệu quả, đảm bảo cho bộ máy nhà nƣớc hoạt

động hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của quản lý nhà nƣớc.

1.2.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện

1.2.3.1. Ban hành, tổ chức thực hiện văn bản pháp luật về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

Để triển khai chính sách BHXH tự nguyện cần phải căn cứ vào các văn

bản pháp luật do Nhà nƣớc xây dựng và ban hành theo quy định. Các chính sách

này đƣợc cụ thể hóa trong các văn bản triển khai thực hiện nhƣ về đối tƣợng,

mức đóng, phƣơng thức, chế độ hƣởng, đồng thời cũng quy định rõ các điều kiện

hƣởng đối với từng loại chế độ, từng mức trợ cấp, quy trình thực hiện…và các

chính sách này phải phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế chung của đất nƣớc,

nhƣ vậy mới đảm bảo tính thống nhất, công bằng trong toàn xã hội.

21

Ngoài ra, trong quá trình triển khai cũng cần chú trọng đến cơ sở vật chất,

nguồn nhân lực thì mới thực hiên tốt các khâu trong quá trình tổ chức thực hiện

chính sách. Bên cạnh đó, quá trình triển khai cần có sự kiểm tra, giám sát của cơ

quan QLNN về BHXH và các cơ quan chức năng có liên quan theo quy định của

pháp luật.

1.2.3.2. Tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về bảo hiểm xã hội

tự nguyện

Đây là một nội dung quan trọng, bởi đối tƣợng tham BHXH tự nguyện

chủ yếu là những ngƣời có trình độ nhận thức thấp, là nông dân, là dân tộc ở

vùng sâu, vùng xa, với công việc không ổn định, thƣờng xuyên thay đổi cả

công việc lẫn nơi ở với mức thu nhập thấp. Do đó, đòi hỏi công tác tuyên

truyền cần đƣợc các cơ quan quản lý về BHXH tự nguyện chú trọng và tích

cực triển khai, nếu xem nhẹ công tác tuyên truyền thì việc mở rộng đối tƣợng

tham gia BHXH tự nguyện sẽ rất hạn chế, thậm chí không thực hiện đƣợc.

Việc tuyên truyền không chỉ dừng ở những ngƣời lao động, ngƣời nông

dân mà cần phải tuyên truyền đến các cấp, các ngành, các đơn vị, tổ chức để

tất cả mọi ngƣời có thể nhận thức đƣợc đầy đủ ý nghĩa, vai trò, tầm quan

trọng của chính sách BHXH tự nguyện, để tuyên truyền sâu, rộng, mang tính

lan tỏa đến toàn thể các tầng lấp nhân dân. Do vậy, cần phải xác định rõ, công

tác tuyên truyền là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong suốt quá trình thực

hiện.

1.2.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện

BHXH là chính sách an sinh của Đảng và Nhà nƣớc, vì quyền lợi của

ngƣời lao động, đƣợc nhà nƣớc bảo hộ, quản lý phân cấp từ Trung ƣơng đến

địa phƣơng, hệ thống cơ quan QLNN về BHXH tự nguyện ở Việt Nam khái

quát theo mô hình sau:

22 Chính phủ

Cơ quan QLNN về BHXH

BHXH tại Trung ƣơng

Cơ quan QLNN về BHXH tại địa phƣơng

BHXH tại địa phƣơng

Nguồn: Tác giả tự tổng hợp

Ghi chú: Chỉ đạo trực tiếp

Báo cáo kết quả theo định kỳ

Sơ đồ 1.1. Bộ máy quản lý nhà nước về BHXH

Tại Điều 8, Luật BHXH 2014 quy định cơ quan QLNN về BHXH nhƣ

- Chính phủ thống nhất QLNN về BHXH, chỉ đạo xây dựng và thực

hiện các văn bản quy phạm pháp luật, chế độ, chính sách về BHXH.

- Bộ LĐTB&XH chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan xây dựng

trình cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành các văn bản pháp luật về

BHXH; chủ trì thực hiện công tác tuyên truyền chính sách pháp luật; thực

hiện thanh tra, kiểm tra theo quy định; thực hiện hợp tác quốc tế trong lĩnh

vực BHXH, thực hiện báo cáo theo quy định.

- Bộ, cơ quan ngang bộ phối hợp Bộ LĐTB&XH trong việc xây dựng

chính sách, pháp luật liên quan đến BHXH; theo dõi việc thực hiện chính

23

sách, pháp luật về BHXH, thực hiện báo cáo với cơ quan có thẩm quyền

QLNN về BHXH của mình.

- BHXH Việt Nam tham gia, phối hợp với Bộ LĐTB&XH Bộ Tài

chính, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng thực hiện theo dõi, triển

khai thực hiện pháp luật về BHXH; phối hợp với các cơ quan liên quan thanh

tra, kiểm tra thực hiện chế độ, chính sách BHXH; kiến nghị các Bộ, ngành

liên quan giải quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền về BHXH.

- UBND các cấp thực hiện quản lý nhà nƣớc về BHXH trong phạm vi

địa phƣơng theo phân cấp của Chính phủ.

Về cơ cấu tổ chức: BHXH Việt Nam đƣợc tổ chức và quản lý theo hệ

thống dọc, tập trung, thống nhất từ trung ƣơng đến địa phƣơng. Toàn bộ hoạt

động của ngành BHXH đƣợc triển khai hoạt động theo nguyên tắc trực tuyến,

các tổ chức BHXH ở cấp dƣới quan hệ với cấp trên liền kề theo nguyên tắc

trực thuộc.

1.2.3.4. Quy trình, thủ tục đăng ký tham gia và quản lý thu, chi quỹ bảo

hiểm xã hội tự nguyện

Để triển khai thực hiện chính sách BHXH tự nguyện không thể thiếu

khâu thủ tục đăng ký tham gia và thụ hƣởng chính sách BHXH tự nguyện.

Thủ tục càng đơn giản, thuận tiện thì việc tiếp cận của ngƣời dân về chính

sách càng gần, nhu cầu tham gia của ngƣời lao động càng cao, và nếu thủ tục

rƣờm ra, phức tạp thì ngƣợc lại vì đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện khác

với BHXH bắt buộc, hầu hết là ngƣời ngƣời lao động tay chân, ngƣời dân ở

vùng sâu, vùng xa, trình độ còn hạn chế.

Về quy trình, thủ tục tham gia đƣợc thực hiện theo quy định, mà cơ

quan trực tiếp triển khai thực hiện đó là BHXH Việt Nam. Do đó, các cơ quan

quản lý khi xây dựng quy trình thủ tục cần phải lấy ngƣời lao động là chính,

để thƣờng xuyên đổi mới theo hƣớng linh hoạt, thủ tục phải đơn giản, tạo điều

24

kiện thuận lợi nhất để ngƣời dân có thể tiếp cận một cách dễ dàng nhất về

chính sách BHXH tự nguyện.

Trên cơ sở các văn bản hƣớng dẫn về BHXH tự nguyện, ngƣời tham

gia lựa chọn mức đóng, phƣơng thức đóng theo nhu cầu, là cơ sở để cơ quan

BHXH thực hiện thu phí và là cơ sở để giải quyết các chế độ cho ngƣời tham

gia thụ hƣởng. Công tác thi, chi đòi hỏi phải đúng quy định để đảm bảo hoạt

động của chính sách BHXH tự nguyện.

Và để BHXH tự nguyện tồn tại và phát triển thì không thể thiếu đƣợc

nguồn quỹ BHXH, và quỹ phải đƣợc quản lý hiệu quả để đảm bảo hoạt động

của BHXH tự nguyện.

1.2.3.5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật về bảo

hiểm xã hội tự nguyện

Thực hiện công tác thanh tra tra nhằm phòng ngừa, nâng cao ý thức

tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích

hợp pháp của ngƣời lao động, nâng cao nhận thức của các tổ chức, cá nhân về

vai trò, trách nhiệm, mục đích, ý nghĩa của việc tham gia BHXH đồng thời

thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội tạo niềm tin vững chắc cho nhân dân

về các chính sách an sinh xã hội của Đảng, Nhà nƣớc nói chung và chính sách

BHXH nói riêng.

Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát nhằm đảm bảo các hoạt động

của BHXH tự nguyện thực hiện đúng quy định của pháp luật, hoạt động

thanh tra chủ yếu thực hiện dọc theo hệ thống BHXH, bên cạnh đó hoạt

động thanh tra còn đƣợc thực hiện đối với các Tổ chức dịch vụ thu. Thông

qua hoạt động thanh tra, kiểm tra sẽ đánh giá đƣợc hiệu quả trong quản lý,

chấn chỉnh những hành vi sai lệch của ngƣời thi hành công vụ, của các nhân

viên thu nhằm đảm bảo đƣợc quyền lợi cho ngƣời tham gia. Qua đó giúp nhà

quản lý nhận biết và đánh giá đƣợc quá trình hoạt động từ đó đổi mới, hoàn

25

thiện, nâng cao nội dung và chất lƣợng điều hành công tác quản lý.

1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

1.3.1. Nhân tố khách quan

1.3.1.1. Chính sách pháp luật của Nhà nước

Chính sách BHXH tự nguyện nếu rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp với điều

kiện thực tế khách quan, bảo về quyền lợi và tạo sự công bằng cho ngƣời lao

động thuộc khu vực kinh tế phi chính thức, lao động khu vực nông thôn, lao

động không có quan hệ lao động thì sẽ có sức hấp dẫn để ngƣời lao động

ngƣời tham gia, từ đó các hoạt động QLNN về BHXH tự nguyện sẽ đƣợc

triển khai hiệu quả. Bên cạnh đó, trong chính sách, nếu có mức hỗ trợ đóng

phù hợp với điều kiện sống của NLĐ, thì khả năng triển khai chính sách vào

cuộc sống sẽ thành công. Ngoài ra, một chính sách ban hành mà có nhiều lợi

ích, sẽ tạo sức hấp dẫn cho ngƣời tham gia thì mức độ bao phủ chính sách sẽ

đƣợc mở rộng hơn.

1.3.1.2. Nhân tố kinh tế - xã hội

Mỗi một quốc gia, mỗi một địa phƣơng sẽ có những quy định khác nhau

với cùng một loại chính sách tùy thuộc vào tình hình phát triển kinh tế - xã hội

của quốc gia, địa phƣơng đó, điều đó có nghĩa là trong công tác QLNN cũng sẽ

có những cách thức, quy định khác nhau. Thực tiễn cho thấy điều kiện kinh tế -

xã hội luôn thay đổi theo xu thế của thời đại, thay đổi theo thời gian và không

gian, và có tác động đến các chính sách pháp luật, và chính sách BHXH tự

nguyện cũng không ngoại lệ, do đó khi xây dựng và triển khai thực hiện chính

sách BHXH tự nguyện cần gắn với tình hình kinh tế - xã hội, và từ đó đòi hỏi

công tác QLNN nhà nƣớc nói chung và về BHXH tự nguyện nói riêng cũng phải

thay đổi phù hợp với tình hình chung trong quá trình quản lý và triển khai thực

hiện.

26

1.3.1.3. Nhận thức của người lao động

Khi ban hành một chính sách pháp luật và để chính sách đó đƣợc triển

khai thực hiện hiệu quả thì nhận thức của ngƣời lao động cũng là nhân tố cần

đƣợc tính đến, và chính sách BHXH tự nguyện cũng vậy, nếu ngƣời lao động

nhận thức đúng đắn và đầy đủ thì họ có thể tham gia nhƣng cũng có thể vì một

số quy định trong chính sách lại không nhƣ họ mong muốn nhƣ về thời gian

đóng dài, tuổi nghỉ hƣu cao…mà họ không tham gia. Bên cạnh đó còn có thái độ

của ngƣời lao động, thái độ của ngƣời lao động bị tác động bởi xã hội, có xu

hƣớng, tính chất đám đông, thái độ tốt thể hiện chính sách BHXH tự nguyện,

công tác quản lý về BHXH tự nguyện phù hợp và ngƣợc lại, thái độ cũng bị chi

phối tùy vào những thời điểm và hoàn cảnh khác nhau đƣợc bộc ở trạng thái tâm

lý của ngƣời lao động, sâu sa là do nhận thức chi phối.

1.3.2. Nhân tố chủ quan

1.3.2.1. Năng lực cán bộ, công chức, viên chức thực hiện quản lý nhà

Đây là yếu tố quan trọng, có ảnh hƣởng đến hiệu quả của hoạt động

nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện

QLNN về BHXH tự nguyện. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có năng lực

thì sẽ nắm bắt đúng, đủ các quy định của chính sách BHXH tự nguyện, trong quá

trình triển khai thực hiện các khâu từ tuyên truyền, đến quá trình thu và giải

quyết chế độ đều đảm bảo kịp thời, đúng quy định và đảm bảo đƣợc quyền lợi

của ngƣời tham gia. Đảm bảo thực hiện chính sách có hiệu quả giúp cho hoạt

động QLNN về BHXH tự nguyện đƣợc thực hiện một cách trôi chảy, góp phần

quan trọng trong việc đƣa chính sách BHXH tự nguyện vào cuộc sống, mặt khác

giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của ngƣời lao động.

1.3.2.2. Công tác tuyên truyền, phổ biến chế độ chính sách bảo hiểm xã

hội tự nguyện

27

Công tác tuyên truyền có vai trò quan trọng trong việc tạo dựng niềm tin

của nhân dân đối với chủ trƣơng, chính sách BHXH của Đảng, Nhà nƣớc ta, góp

phần định hƣớng dƣ luận, tạo sự ổn định tƣ tƣởng trong quá trình triển khai thực

hiện. Thông qua tuyên truyền nếu đƣợc nhân dân đồng thuận, ủng hộ và tích cực

tham gia thì đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện sẽ đƣợc mở rộng và không

ngừng tăng lên. Công tác tuyên truyền góp phần đƣa chính sách đi vào cuộc

sống, giúp ngƣời dân hiểu rõ nội dung chính sách pháp luật, những thông tin mà

họ chƣa rõ.

Đối với ngƣời dân lao động nông nghiệp, ngƣời dân ở vùng sâu, vùng xa,

ngƣời dân là ngƣời đồng bào dân tộc thiểu số, một bộ phận có trình độ thấp,

nhận thức về các chính sách còn hạn chế, ít đƣợc biết đến thì công tác tuyên

truyền càng có vai trò quan trọng hơn, đòi hỏi công tác quản lý về BHXH tự

nguyện trong việc tuyên truyền chính sách để phát triển ngƣời tham gia là rất cần

thiết.

1.3.2.3. Thu nhập của người lao động

Thu nhập là nhân tố đóng vai trò quyết định đến việc tham gia BHXH tự

nguyện của ngƣời lao động không chỉ hiện tại mà cả tƣơng lai. Nếu khả năng tài

chính của ngƣời lao động hạn hẹp, chỉ đủ lo cuộc sống hàng ngày, không đủ để

tích lũy cho việc tham gia BHXH tự nguyện thì rất khó cho các cơ quan quản lý

về BHXH tự nguyện tuyên truyền, vận động ngƣời lao động tham gia và đối với

mỗi vùng, miền, khu vực mà mức thu nhập của ngƣời lao động cũng có thể khác

nhau vì vậy khi triển khai chính sách này, các cơ quan quản lý cần chú trọng đa

dạng hóa nội dung và hình thức tuyên truyền cho phù hợp, đây cũng là cơ sở

quan trọng để cơ quan BHXH căn cứ lập kế hoạch hàng năm nhằm quản lý tốt

quá trình mở rộng diện bao phủ.

1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện ở

một số địa phƣơng và bài học rút ra cho tỉnh Đắk Lắk

28

1.4.1. Kinh nghiệm tỉnh Đắk Nông

Năm 2021, tỉnh Đắk Nông đƣợc giao chỉ tiêu BHXH tự nguyện 15.996

ngƣời, tăng 5.866 ngƣời (157,9%) so với năm 2020. Đây là khó khăn và thách

thức không nhỏ đối với khả năng thực hiện trong điều kiện của một tỉnh thuộc

khu vực Tây Nguyên, điều kiện kinh tế cũng nhƣ mức sống của ngƣời dân còn

nhiều khó khăn, thêm ảnh hƣởng của đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh tại

nhiều địa phƣơng trên địa bàn tỉnh, nhiều lao động mất việc làm đã ảnh hƣởng

đến thu nhập và đời sống của đại đa số ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện.

Trƣớc những khó khăn đó, để hoàn thành chỉ tiêu, BHXH tỉnh Đắk Nông đã có

những giải pháp sau:

Tăng cƣờng hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động, linh hoạt, sáng tạo

với từng thành phần dân tộc, tôn giáo trên địa bàn, tập trung vào các hội nghị

nhóm nhỏ, phát huy vai trò của ngƣời có uy tín trong cộng đồng, mở rộng mạng

lƣới dịch vụ thu, kiện toàn, tiếp nhận, đào tạo đội ngũ từ các hệ thống đại lý cũ.

Cùng với đó, BHXH tỉnh cũng triển khai đa dạng các hình thức tuyên truyền trên

sóng phát thanh, truyền hình, báo chí, website của cơ quan BHXH tỉnh. Với

quan điểm chủ động đến với ngƣời dân, đƣa chính sách BHXH tự nguyện đến

gần nhân dân, BHXH tỉnh Đắk Nông đã đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền

phù hợp với diễn biến phức tạp của dịch Covid -19... Đến hết năm 2021 đạt

109% kế hoạch BHXH Việt Nam giao.

1.4.2. Kinh nghiệm tỉnh Kom Tum

Số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện năm 2022 tăng 1.951 ngƣời so với

năm 2021. Có đƣợc kết quả trên BHXH tỉnh Kom Tum đã triển khai các giải

pháp sau:

Chủ động đề xuất các giải pháp để phát triển ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện nhƣ: Phối hợp với UBND xã, phƣờng, thị trấn tổ chức hội nghị tuyên

truyền, tuyên truyền trực tiếp với ngƣời dân tại các khu dân cƣ trên địa bàn tỉnh

29

về chính sách BHXH tự nguyện; phối hợp với Đài phát thanh - Truyền hình tỉnh

tổ chức tuyên truyền dƣới hình thức phóng sự; đăng bài trên báo Kon Tum; kêu

gọi, vận động các nhà hảo tâm, doanh nghiệp hỗ trợ.

Đặc biệt, trong năm 2022, BHXH tỉnh đã chủ động và phối hợp với các

cấp, ngành huy động các nguồn tài trợ, xã hội hóa hoặc kêu gọi hỗ trợ tặng sổ

BHXH, cho ngƣời dân có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn, đã thực hiện hỗ trợ

BHXH tự nguyện cho 524 ngƣời.

Đẩy mạnh công tác truyền thông với nối dụng, hình thức thiét thực, phù

hợp với tình hình thực tế của địa phƣơng, đồng thời mở rộng, đào tạo lạo hệ

thống Tổ chức dịch vụ thu trên địa bàn tỉnh.

1.4.4. Bài học kinh nghiệm

BHXH tỉnh Đắk Lắk có thể rút ra bài học kinh nghiệm nhƣ sau:

Thứ nhất, tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh tăng

cƣờng công tác tham mƣu trong việc triển khai thực hiện chính sách BHXH tự

nguyện, nhất là trong công tác giao chỉ tiêu phát triển ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện.

Thứ hai, chủ động phối hợp với các sở, ban ngành và các đoàn thể liên

quan trong tổ chức thực hiện các hoạt động chính sách BHXH trên địa bàn tỉnh.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đổi mới nội dung, hình thức

tuyên truyền thiết thực, nội dung ngắn gọn, dễ hiểu phù hợp với từng nhóm

ngƣời, từng thành phần dân tộc, tôn giáo trên địa bàn, từng địa phƣơng, chú

trọng hình thức tuyên truyền miệng, tuyên truyền trực tiếp nhằm vận động

ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ tư, chú trọng mở rộng, đào tạo, bồi dƣỡng mạng lƣới nhân viên thu

theo hƣớng chuyên nghiệp, hiệu quả, có trình độ công nghệ thông tin đáp ứng

yêu cầu.

30

Thứ năm, phối hợp với các cấp, ngành huy động các nguồn tài trợ, xã hội

hóa hoặc kêu gọi hỗ trợ tặng sổ BHXH, cho ngƣời dân có hoàn cảnh khó khăn

trên địa bàn.

Tiểu kết chƣơng 1

Trong chƣơng 1, luận văn đã hệ thống đƣợc cơ sở lý luận về QLNN trong

lĩnh vực BHXH tự nguyện, luận văn đã làm rõ nội hàm những khái niệm liên

quan đến đề tài nhƣ: BHXH tự nguyện, QLNN về BHXH tự nguyện. Trên cơ sở

đó, luận văn phân tích vai trò, nội dung, các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác

QLNN về BHXH tự nguyện. Ngoài ra, luận văn cũng đã giới thiệu kinh nghiệm

QLNN về BHXH tự nguyện ở một số địa phƣơng các tỉnh Tây Nguyên nhƣ Đắk

Nông, Kom Tum. Trên cơ sở đó đã rút ra bài học kinh nghiệm trong việc QLNN

về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

31

Chƣơng 2

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ

NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

2.1. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã

hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên

Đắk Lắk nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, có vị trí địa lý đặc biệt

quan trọng về an ninh, chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội đối với Tây Nguyên

và cả nƣớc. Tỉnh có 15 đơn vị hành chính cấp huyện (13 huyện, 01 thị xã và

01 thành phố); 184 xã, phƣờng, thị trấn (trong đó 54 xã khu vực III, đặc biệt

khó khăn về phát triển kinh tế - xã hội); có 2.199 thôn, buôn, tổ dân phố

(trong đó có 608 buôn đồng bào dân tộc thiểu số). Diện tích tự nhiên

1.307.041 ha đứng thứ 4 cả nƣớc, trong đó có trên 40% diện tích là đất bazan

màu mỡ. Địa hình phức tạp và đa dạng cùng với sự khác biệt về khí hậu nên ở

Đắk Lắk có nhiều vùng sinh thái khác nhau, thuận lợi cho việc phát triển nông

lâm nghiệp quy mô lớn với những cây công nghiệp lâu năm nhƣ cà phê, cao

su, chè…tuy nhiên khó khăn lớn nhất của các cao nguyên này là thiếu nƣớc

về mùa khô đã phần nào ảnh hƣởng đến đời sống của ngƣời dân. Với địa bàn

rộng, địa hình giao thông đi lại khó khăn nên sự tiếp cận của ngƣời dân với

các chính sách BHXH tự nguyện, cũng nhƣ việc tuyên truyền các chính sách

của Nhà nƣớc tới ngƣời dân còn hạn chế, đặc biệt đối với vùng sâu, vùng xa.

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội

Dân số của tỉnh đến cuối năm 2022 là 1.918.440 ngƣời, với 49 dân tộc

anh em cùng sinh sống, trong đó có khoảng 37,24% dân số toàn tỉnh là ngƣời

dân tộc thiểu số, với thành phần dân cƣ khá đa dạng, trình độ dân trí của một

bộ phận ngƣời dân còn thấp, nên chƣa ý thức tự giác tham gia BHXH tự

nguyện, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của tỉnh còn ở mức tƣơng đối cao... Vì thế

32

nhận thức về chính sách BHXH tự nguyện còn hạn chế, bên cạnh đó, phần

đông ngƣời lao động Đắk Lắk là chủ yếu làm nông, lâm nghiệp, thu nhập của

ngƣời dân thu nhập thƣờng thấp và không ổn định; lực lƣợng lao động trong

độ tuổi lao động còn nhiều, việc làm thiếu ổn định dẫn đến việc tham gia

BHXH tự nguyện rất hạn chế.

2.1.3. Chức năng, nhiệm vụ của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đắk Lắk

Thực hiện Nghị định số 19/CP ngày 16/02/1995 của Chính phủ, ngày

15/6/1995 Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam có Quyết định số 18/QĐ-BHXH-

TCCB về việc thành lập BHXH tỉnh Đắk Lắk.

Là đơn vị trực thuộc BHXH Việt Nam, tổ chức theo hệ thống dọc từ tỉnh

đến huyện, có chức năng giúp Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam thực hiện các

chính sách, chế độ BHXH và quản lý quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

BHXH tỉnh Đắk Lắk còn đƣợc giao thêm nhiệm vụ quản lý thực hiện

chế độ BHYT cho công chức, viên chức và các đối tƣợng khác trên địa bàn

tỉnh theo Quyết định số 20/2002/QĐ-TTg ngày 24/01/2002 của Thủ tƣớng

Chính phủ

Ngày 07/01/2004, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam có Quyết định số

24/QĐ BHXH-TCCB về việc thành lập BHXH tỉnh Đắk Lắk trực thuộc

BHXH Việt Nam, trên cơ sở chia tỉnh Đắk Lắk thành tỉnh Đắk Lắk và tỉnh

Đăk Nông theo tinh thần Nghị quyết số 22/2003/QH XI ngày 26/11/2003 của

Quốc hội.

Ngày 16/9/2022, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam ban hành Quyết định

số 2355/QĐ-BHXH quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ

chức của Bảo hiểm xã hội địa phƣơng, theo đó BHXH tỉnh Đắk Lắk là có

nhiệm vụ thực hiện quản lý hoạt động thu, chi và các hoạt động khác liên

quan đến BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

2.1.3. Tổ chức bộ máy của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đắk Lắk

33

2.1.4.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức

Tính đến tháng 12/2022 toàn ngành BHXH tỉnh có 292 lao động (với

244 viên chức biên chế và 48 lao động hợp đồng theo Nghị định số

68/2000/NĐ-CP của Chính phủ) trong đó:

Văn phòng BHXH tỉnh: 109 ngƣời;

BHXH các huyện, thị xã: 183 ngƣời.

GIÁM ĐỐC

PHÓ GIÁM ĐỐC

Phòng

Chế độ

Giám

Tổ

Truyền

Văn

định y

chức

BHXH

Thông

phòng

tế

cán bộ

Phòng Kế hoạch – Tài chính

Phòng Thanh tra – Kiểm tra

Phòng CÔNG NGHỆ THÔN G TIN

Phòng Quản lý Thu- Sổ, Thẻ

BHXH các huyện, thị xã

Về cơ cấu tổ chức gồm: 09 Phòng nghiệp vụ và 14 BHXH huyện, thị xã.

Nguồn: Tác giả tự tổng hợp

Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy quản lý của BHXH tỉnh Đắk Lắk

quan hệ chức năng

Ghi chú: quan hệ trực tuyến

Theo sơ đồ 2.1 thì Giám đốc BHXH tỉnh Đắk Lắk chịu trách nhiệm

điều hành toàn bộ hoạt động của cơ quan trên cơ sở giao trách nhiệm cho các

Phó giám đốc trực tiếp quản lý các phòng chức năng và các huyện đƣợc phân

công.

34

2.1.4.2. Chức năng của các Phòng chuyên môn

BHXH tỉnh Đắk Lắk có 09 phòng chức năng nhƣ sau:

- Phòng Quản lý Thu - Sổ, Thẻ

- Phòng Chế độ BHXH

- Phòng Giám định BHYT

- Phòng Kế hoạch - Tài chính

- Phòng Thanh tra - Kiểm tra

- Phòng Tổ chức cán bộ

- Phòng Truyền thông

- Phòng Công nghệ thông tin

- Văn phòng

Về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và chế độ quản lý của

các phòng nghiệp vụ thuộc BHXH tỉnh đƣợc thực hiện theo Quyết định

2355/QĐ-BHXH ngày 16/9/2022 của BHXH Việt Nam.

2.2. Kết quả thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh

Đắk Lắk

2.2.1. Về đối tượng, phương thức tham gia bảo hiểm xã hội tự

nguyện

- Về đối tƣợng tham gia: Tính đến hết năm 2022 có 18.431 ngƣời tham

gia đóng BHXH tự nguyện, chủ yếu tập trung ở những đối tƣợng khác chiếm

91% (16.776 ngƣời) đây chủ yếu là những ngƣời tham gia BHXH bắt buộc đã

nghỉ việc chuyển sang đóng BHXH tự nguyện, và những ngƣời lớn tuổi tham

gia đề phòng cho cuộc sống sau này, còn lại là đối tƣợng nghèo và cận nghèo

9% (1.655 ngƣời), đƣợc thể hiện ở biểu đồ 2.1 sau:

35 5,6%

3,4 %

Nghèo

Cận nghèo

Đối tƣợng khác

91%

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Biều đồ 2.1. Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện năm 2022

- Về phƣơng thức đóng: Tùy thuộc vào khả năng thu nhập của mình,

ngƣời lao động có thể chọn những phƣơng thức đóng phù hợp với nhu cầu,

45,3%

Đóng định kỳ hàng tháng

19,3%

Đóng định kỳ 3 tháng

14,2%

Đóng định kỳ 6 tháng

Năm 2022

17,1%

Đóng định kỳ 12 tháng

0,1%

Đóng một lần cho những năm còn thiếu Đóng 1 lần cho nhiều năm về sau nhƣng không quá 5 năm một lần

2000

4000

6000

8000 10000

điều kiện của mình.

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Biểu đồ 2.2. Phương thức đóng BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

năm 2022

36

Nhìn vào biểu đồ 2.2 cho thấy, đa số ngƣời tham gia lựa chọn phƣơng

thức đóng hàng tháng, chiếm 45,3%, điều này phù hợp với thực tế là khi lựa

chọn những phƣơng thức đóng này thì số tiền cho mỗi lần đóng không quá

lớn, phù hợp cho ngƣời lao động có mức thu nhập thấp và không ổn định để

có thể duy trì việc tham gia đóng BHXH tự nguyện. Với phƣơng thức đóng 3

tháng, 6 tháng, 12 tháng cũng đƣợc số đông ngƣời lao động lựa chọn, thƣờng

sẽ rơi vào những ngƣời lao động có thu nhập ổn định. Hai phƣơng thức còn

lại chỉ khi ngƣời lao động có nhu cầu, và đủ điều kiện mới tham gia.

2.2.2. Công tác phát triển người tham gia bảo hiểm xã hội tự

nguyện

Công tác phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện tăng liên tục qua

các năm. Đặc biệt, năm 2020, 2021 do ảnh hƣởng của đại dịch Covid-19 đã

tác động không nhỏ đến các hoạt động kinh tế, xã hội dẫn đến thu nhập của

ngƣời dân không ổn định, đời sống ngƣời dân gặp nhiều khó khăn, và cũng do

tình hình dịch bệnh nên công tác truyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật

về BHXH chỉ triển khai thông qua các phƣơng tiện thông tin đại chúng,

không tổ chức các hoạt động tuyên truyền tập trung, lƣợng thông tin cung cấp

còn hạn chế so với nhu cầu của ngƣời lao động nên việc phát triển BHXH tự

nguyện còn hạn chế. Tuy nhiên, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã triển khai nhiều giải

pháp để duy trì và phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn

tỉnh, từ đó góp phần hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch BHXH Việt Nam giao.

Bảng 2.1. Tình hình phát triển người tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh

Đắk Lắk giai đoạn 2018-2022

Stt

2018

2019

2020

2021

2022

Năm

1

3.632

6.949 13.322 18.046 18.431

2

3.057

6.765 13.128 18.041 18.046

Nội dung Số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện (Đvt: ngƣời) Số ngƣời theo kế hoạch giao (Đvt: ngƣời)

37

3

575

184

194

5

385 118,8

102,7

101,5

100

102 Tăng/giảm so với kế hoạch (Đvt: ngƣời) Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch phát triển đối tƣợng ( Đvt:%)

4 Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Tại bảng 2.1 cho thấy số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có xu hƣớng

tăng lên qua các năm, năm sau luôn cao hơn năm trƣớc, tổng số ngƣời tham

gia BHXH tự nguyện năm 2022 đạt 18.431 ngƣời, tăng 14.799 ngƣời

(507,46%) so với cùng kỳ năm 2018, đạt 100% kế hoạch BHXH Việt Nam.

Năm 2020, 2021 mặc dù bị ảnh hƣởng của dịch Covid-19 nhƣng số ngƣời

tham gia BHXH tự nguyện vẫn có sự chuyển biến mạnh, năm 2020 số ngƣời

tham gia là 13.322 ngƣời, tăng 6.373 ngƣời so với cuối năm 2019 và giữ vững

20000

tốc độ cho đến năm 2022.

102%

100%

18000

16000

101,5%

14000

Số ngƣời tham gia

12000

10000

102,7%

Số ngƣời so với kế hoạch

8000

6000

118,8%

4000

2000

2018

2019

2020

2021

2022

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Biểu đồ 2.3. Biểu đồ thể hiện số người tham gia BHXH tự nguyện trên địa

bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022

2.2.3. Công tác giải quyết hưởng chế độ bảo hiểm xã hội

Từ năm 2018 đến năm 2022 số ngƣời đủ điều kiện đƣợc giải quyết

38

chế độ hƣu trí là 627 ngƣời, chế độ tuất là 82 ngƣời, trợ cấp mai táng phí

là 29 ngƣời, trợ cấp BHXH một lần là 1.027 ngƣời.

Bảng 2.2. Số người được giải quyết chế độ giai đoạn năm 2018 - 2022 Đvt: Người

Năm

2018

2019

2020

2021

2022

Tổng

TT

Chế độ

121

106

150

137

113

627 1 Hƣu trí

4

10

8

3

32

57 2 Tuất 1 lần

3 Tuất tháng

0

1

23

0

25 4 Mai táng phí

3

7

3

10

6

29

72

79

153

260

463

1.027 5 BHXH 1 lần

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Qua bảng 2.2 cho thấy số ngƣời đủ điều kiện giải quyết lƣơng hƣu tăng

cao vào năm 2020 (150 ngƣời) và giảm dần đến năm 2022 còn 113 ngƣời, số

ngƣời giải quyết chế độ hƣu trí giai đoạn này đều rơi vào những trƣờng hợp

đã có thời gian tham gia BHXH bắt buộc, nhƣng chƣa đủ thời gian 20 năm

theo quy định và chuyển sang tham gia BHXH bắt buộc để đủ điều kiện

hƣởng lƣơng hƣu khi đủ tuổi về hƣu.

Ngƣợc lại, số ngƣời thanh toán trợ cấp một lần tăng dần qua các năm,

đặc biệt giai đoạn năm 2020-2022 do tác động của đại dịch Covid-19 thì số

ngƣời hƣởng chế độ BHXH một lần cao hơn rất nhiều so với số đối tƣợng

phát triển đƣợc thêm, năm 2018 chỉ có 72 ngƣời nhƣng đến năm 2022 là 463

ngƣời. Ngoài ra, do thời gian đóng BHXH quá dài, công thêm tuổi nghỉ hƣu

tăng, sự kiên trì tham gia của ngƣời dân thấp cũng là nguyên nhân khiến

ngƣời lao động không theo chính sách BHXH tự nguyện đến lúc hƣởng hƣu

và phải thanh toán trợ cấp một lần. Số ngƣời hƣởng BHXH một lần tăng dần

đều hàng năm nhƣng chƣa có giải pháp hữu hiệu để hạn chế tình trạng này.

39

Việc giải quyết hồ sơ cho ngƣời tham gia BHXH tự nguyện đã đƣợc thực

hiện kịp thời và đầy đủ theo quy định cho ngƣời tham gia, khi họ đủ điều kiện

thụ hƣởng chính sách. Và qua đó, đã giúp cho ngƣời dân nhận thấy đƣợc

quyền lợi và lợi ích thiết thực mang lại khi tham gia BHXH tự nguyện.

2.2.4. Đánh giá chung

- Kết quả đạt được: Trong thời gian qua, toàn thể công chức, viên chức

và ngƣời lao động trong ngành BHXH tỉnh Đắk Lắk đã rất nỗ lực, quyết tâm,

cố gắng; phát huy tinh thần trách nhiệm, tâm huyết với Ngành, phục vụ Nhân

dân; đoàn kết, vƣợt qua áp lực, khó khăn, thách thức trong bối cảnh dịch bệnh

vẫn còn phức tạp, cơ bản trong năm đã hoàn thành tốt nhiệm vụ về công tác

phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện, số ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện năm 2022 tăng 385 ngƣời so với năm 2021, công tác giải quyết chế

độ, chính sách về BHXH kịp thời đảm bảo quyền lợi cho ngƣời tham gia;

thƣờng xuyên chủ động bám sát, phối hợp chặt chẽ với các Sở, ban, ngành

trong thực hiện nhiệm vụ; công tác tuyên truyền tiếp tục đƣợc đẩy mạnh; tăng

cƣờng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số tiếp tục đƣợc triển khai

quyết liệt.

BHXH các huyện, thị xã đã chủ động tham mƣu cho cấp ủy, chính

quyền địa phƣơng và phối hợp tốt với phòng, ban nên việc triển khai thực

hiện chính sách BHXH đƣợc thuận lợi và mang lại hiệu quả cao.

- Những khó khăn, hạn chế:

Nền kinh tế của Đắk Lắk chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, khu công

nghiệp ít, doanh nghiệp của tỉnh hầu hết có quy mô nhỏ, siêu nhỏ, phân tán...

số lao động rất ít, chủ yếu làm theo mùa vụ, những năm gần đây do khó khăn

trong sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp phải ngừng hoạt động hoặc thu

hẹp sản xuất, lao động không có việc làm phải nghỉ việc không thuộc đối

tƣợng tham gia BHXH bắt buộc nhƣng lại không đủ điều kiện để tham gia

40

BHXH tự nguyện nên công tác phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện

còn chậm, thiếu tính bền vững.

Bên cạnh đó, Đắk Lắk là một tỉnh mà nông dân, hộ nghèo (chiếm

12,81%), hộ cận nghèo (chiếm 9,72%), đồng bào dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ

khá lớn trong dân số, do đó ngƣời lao động thuộc diện tham gia BHXH tự

nguyện chủ yếu là nông dân, lao động tự tạo việc làm.

Việc điều chỉnh mức đóng BHXH tự nguyện từ ngày 01/01/2022 theo

quy định về chuẩn nghèo đa chiều đã ảnh hƣởng đến ngƣời tham gia BHXH

tự nguyện do điều kiện kinh tế khó khăn, thu nhập hạn chế, không ổn định

nên năm 2022 còn 1.328 ngƣời không tiếp tục tham gia và không phát triển

mới. Mặt khác, chính sách BHXH tự nguyện hiện nay chƣa thật sự hấp dẫn,

chế độ quyền lợi hƣởng còn hạn chế nên ngƣời dân chƣa đầu tƣ nguồn tài

chính dài hạn để tham gia.

Công tác tuyên truyền cũng gặp khó khăn trong việc tiếp cận đối tƣợng

tiềm năng. Phần đa ngƣời dân còn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nƣớc nên

để thay đổi đƣợc nhận thức của ngƣời dân là thực sự rất khó khăn.

Nhiều huyện có địa bàn dân cƣ rộng, phân bố không đồng đều, đa số

ngƣời dân làm nông nghiệp, thu nhập thấp và không ổn định nên công tác

tuyên truyền chƣa đƣợc thƣờng xuyên, gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận

đối tƣợng. Do đó, cán bộ tuyên truyền cấp huyện phải tranh thủ thời gian

ngày nghỉ, buổi tối, đến từng thôn buôn để trực tiếp tuyên truyền chính sách

BHXH, BHYT. Hoạt động truyền thông yêu cầu ngày càng chuyên nghiệp,

đổi mới với nhiều hình thức đa dạng và hiện đại, tuy nhiên viên chức, ngƣời

lao động phụ trách công tác truyền thông BHXH cấp huyện còn kiêm nhiệm

nhiều công việc chuyên môn khác dẫn đến hoạt động công tác truyền thông

chƣa đạt đƣợc hiệu quả cao.

41

2.3. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự nguyện

trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

2.3.1. Ban hành, tổ chức thực hiện văn bản pháp luật về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

Trong giai đoạn 2018-2022, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã chủ động tham

mƣu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản để lãnh đạo, chỉ đạo tổ

chức triển khai thực hiện chính sách BHXH, trong đó đặc biệt chú trọng đến

việc mở rộng ngƣời tham gia BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động làm

nghề tự do, cụ thể nhƣ sau:

- Tỉnh Ủy Đắk Lắk xây dựng Chƣơng trình số 29-CTr/TU ngày

21/8/2018 của Tỉnh ủy Đắk Lắk về thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW chỉ

đạo các cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu, triển khai thực hiện. Hằng năm,

ban hành Nghị quyết về nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, trong đó

có chỉ tiêu về tăng tỷ lệ bao phủ BHXH trên lực lƣợng lao động của tỉnh và

nhiều công văn chỉ đạo, đôn đốc các tổ chức cơ sở đảng, hội đoàn thể cùng

vào cuộc chung tay thực hiện chính sách BHXH tự nguyện.

Trên cơ sở đó, BHXH tỉnh đã tham mƣu UBND tỉnh xây dựng, ban

hành nhiều văn bản triển khai thực hiện, cũng nhƣ để có giải pháp phát triển

hiệu quả ngƣời tham gia BHXH tự nguyện từ 2018-2022 nhƣ Quyết định về

giao chỉ tiêu phát triển đối tƣợng tham gia BHXH; các Kế hoạch tuyên

truyền; triển khai thực hiện BHXH, BHYT toàn dân; triển khai các giải pháp

nâng cao năng lực và hiệu quả trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHTN

trên địa bàn tỉnh…

- Thông qua các kỳ họp hàng tháng, UBND tỉnh trực tiếp nghe báo cáo

từ các Sở, ban, ngành để nắm bắt tình hình thực hiện chính sách BHXH,

BHYT để chỉ đạo, tháo gỡ những khó khăn, vƣớng mắc. Đồng thời, BHXH

tỉnh tham mƣu UBND tỉnh ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc,

42

giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện nhƣ về việc tăng

cƣờng công tác phát triển đối tƣợng tham gia, việc tăng cƣờng chỉ đạo thực

hiện chính sách, pháp luật về BHXH, về tuyên truyền chính sách BHXH và

giao chỉ tiêu phát triển đối tƣợng tham gia BHXH, cụ thể: Công văn số

4281/UBND-KGVX ngày 19/5/2021 về tuyên truyền chính sách BHXH năm

2021; Công văn số 6083/UBND-KGVX ngày 08/7/2021 về việc tăng cƣờng

công tác phát triển đối tƣợng tham gia BHXH, BHTN trên địa bàn tỉnh; Quyết

định số 830/QĐ-UBND ngày 12/4/2021 về việc giao chỉ tiêu thực hiện bảo

hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp năm 2021; Công văn số

4296/UBND-KGVX ngày 25/5/2022 về việc triển khai Nghị quyết số 69/NQ-

CP của Chính phủ về việc giao chỉ tiêu phát triển đối BHXH tỉnh Đắk Lắk đã

thực hiện nghiêm các văn bản quy định về thực hiện chính sách BHXH tự

nguyện theo đúng phân cấp quản lý, chức năng và nhiệm vụ đƣợc giao nhằm

thực hiện có hiệu quả công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk

Lắk.

2.3.2. Tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

Công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH tự

nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong những năm qua luôn đƣợc BHXH

tỉnh Đắk Lắk quan tâm, phổ biến đến toàn thể cán bộ, viên chức, ngƣời lao

động trong đơn vị, đồng thời chỉ đạo Phòng Truyền thông chủ trì triển khai

thực hiện trong toàn tỉnh.

Phòng Truyền thông và phát triển đối tƣợng đã phối hợp với các đơn vị Liên đoàn Lao động, Sở LĐTB&XH, Phòng LĐTB&XH, Hội Nông dân tỉnh, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Trung tâm dân số, Bƣu điện tỉnh, UBND các xã, phƣờng, các tổ chức đoàn thể, Tổ trƣởng thôn buôn… tổ chức các buổi đối thoại, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH tự nguyện đến ngƣời lao động trên địa bàn tỉnh.

43

Tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ, nhân viên các tổ chức dịch vụ thu, BHXH các huyện, thị xã, cán bộ Bƣu điện tỉnh Đắk Lắk để phổ biến những quy định mới về chính sách BHXH tự nguyện nhằm nâng cao trình độ nghiệp vụ tƣ vấn và hƣớng dẫn cho ngƣời lao động, ngƣời dân.

Đa dạng về các nội dung và hình thức tuyên truyền để phù hợp với nhiều

loại đối tƣợng:

- Làm phóng sự về BHXH tự nguyện phát trên đài truyền thanh, truyền hình, cơ quan BHXH ký hợp đồng với Đài phát thanh truyền hình tỉnh, hệ thống truyền thanh của xã, phƣờng, thị trấn phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH tự nguyện đến ngƣời dân cƣ trên địa bàn; sử dụng xe loa tuyên truyền chạy dọc các tuyến đƣờng; lắp đặt pano quảng cáo tại các phƣờng, xã, thị trấn; làm các băng rôn, cờ phƣớn, tờ rơi phát trực tiếp cho các tổ chức dịch vụ thu, treo trên các trục tuyến chính; đƣa thông tin về BHXH tự nguyện lên các báo đài địa phƣơng, trên Công thông tin điện tử của tình, ngành.

- Tƣ vấn về chính sách BHXH tự nguyện cho ngƣời lao động đến liên hệ trong các ngày làm việc hàng tuần và các phiên việc làm lƣu động tại các xã, phƣờng trên địa bàn toàn tỉnh.

- Trực tiếp trả lời, giải đáp thắc mắc của ngƣời dân, ngƣời lao động về chính sách BHXH tự nguyện trên trang website, Fangage, Zalopage, qua điện thoại hoặc giải đáp trực tiếp tại các địa điểm tiếp nhận BHXH của Trung tâm phục vụ hành chính công của tỉnh.

- Do diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 trên địa bàn tỉnh trong năm 2021, BHXH tỉnh đã đẩy mạnh tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện thông qua mạng xã hội Fanpage, Zalopage. Tổ chức các buổi livestream tƣ vấn về chính sách BHXH tự nguyện đến ngƣời lao động trên Fanpage của BHXH tỉnh Đắk Lắk, trong năm 2021 Ngành BHXH đã phối hợp với Ngành Bƣu điện tổ chức đƣợc 15 hội nghị livestream trực tuyến trên Fanpage về tƣ vấn chính sách BHXH tự nguyện với gần 02 triệu lƣợt theo dõi trực tuyến, phối hợp với Đài phát thanh truyền hình tỉnh tổ chức đƣợc 03 số phát sóng chƣơng trình tƣ vấn và giải đáp thắc mắc về chính sách BHXH tự nguyện cho khán thính giả trên địa bàn tỉnh.

44

- Phối hợp với Ban tuyên giáo Tỉnh ủy tổ chức Hội nghị tuyên truyền

chính sách BHXH tự nguyện đối với cán bộ, đảng viên trên toàn tỉnh,đây là

đội ngũ trực tiếp triển khai đƣa chính sách BHXH tự nguyện đi vào cuộc sống

dân cƣ tại các địa phƣơng.

- Phối hợp với cơ quan Bƣu điện tỉnh, Hội liên hiệp phụ nữ, Hội nông

dân tổ chức Hội nghị tuyên truyền, đối thoại trực tiếp đến ngƣời dân trên từng

địa bàn xã, phƣờng để tuyên truyền vận động hội viên tham gia BHXH tự

nguyện, xây dựng các mô hình phát triển BHXH tự nguyện với các hội viên.

- Phối hợp với các cơ quan truyền thông, báo chí thực hiện các tin bài,

video, clip, phóng sự, chƣơng trình đối thoại trực tiếp trên sóng truyền hình,

phản ảnh tình hình, phân tích thực trạng, thuận lợi, khó khăn và thách thức

trong quá trình thực hiện chính sách BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh; tăng

cƣờng truyền thông trên Đài Truyền thanh - Truyền hình huyện, hệ thống loa

truyền thanh cơ sở đến tận thôn, buôn, xã, phƣờng về chính sách BHXH tự

nguyện bằng 03 thứ tiếng Kinh, Ê đê và M’Nông.

Bảng 2.3. Một số chỉ tiêu chính về công tác thông tin, tuyên truyền

Stt

Tiêu chí

Năm 2018

Năm 2019

Năm 2020

Năm 2021

Năm 2022

Tổng số đơn vị sở, ngành, tổ chức CT-XH ký hợp đồng, quy chế phối hợp truyền thông (đơn vị)

161

133

205

194

146

Truyền thông trên các cơ quan truyền thông báo đài (tin, bài, phóng sự)

144

646

5299

8088

Truyền thông qua hệ thống loa truyền thanh cơ sở (lƣợt)

354

517

515

1025

650

Hoạt động của Cổng TTĐT BHXH tỉnh (Số lƣợng tin, bài, ảnh, video..)

giai đoạn 2018-2022

45

15.417

272.453

170.049

226.672 166.965

Tuyên truyền trực quan, in và phát hành các ấn phẩm

Số hội nghị

213

117

212

379

378

Số người tham dự hội nghị

20.763

14.950

26.556

18.020

21.210

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Qua bảng 2.3 cho thấy, công tác thông tin, tuyên truyền đƣợc thực hiện

với nhiều hình thức đa dạng, phong phú nhƣ tuyên truyền trên Cổng thông tin

điện tử, Đài Phát thanh và Truyền hình; hệ thống loa truyền thanh các xã,

phƣờng, thị trấn; treo pano áp phích; phát tờ rơi, tờ gấp tuyên truyền; tổ chức

Lễ ra quân tuyên truyền, vận động ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện; tổ

chức Hội nghị tuyên truyền, hội nghị khách hàng cho các nhóm đối tƣợng tại

cơ sở; tuyên truyền qua hình thức trực tuyến trên các nền tảng mạng xã

hội...từ 2018-2022 đã tổ chức 1.299 hội nghị trực tiếp về chính sách BHXH,

BHYT, số hội nghị cũng tăng dần qua các năm, tuy nhiên, khó khăn của việc

tổ chức hội nghị này là khó tập trung đƣợc ngƣời dân vào những tháng cuối

năm do đặc thù của tỉnh ngƣời dân chủ yếu làm nông, canh tác cà phê, do đó

khi vào vụ mùa ngƣời dân chỉ lo để đi làm.

Bên cạnh đó, BHXH tỉnh ban hành Kế hoạch số 3605/KH-BHXH ngày

27/12/2018 về hƣởng ứng và phát động phong trào thi đua thực hiện Nghị

quyết số 28-NQ/TW giai đoạn 2018-2030 từ cấp tỉnh đến cấp huyện.

Để hiểu rõ hơn hiệu quả của việc tuyên truyền BHXH tự nguyện đến

nhận thức của ngƣời dân qua số liệu từ kết quả phát 200 phiếu điều tra đến

ngƣời dân ở địa bàn tỉnh Đắk Lắk qua các biểu đồ sau:

46 Không biết 4,5%

Biết rất rõ 12%

Không biết

Biết sơ sơ

Biết sơ sơ 47%

Biết rõ

Biết rõ 36,5%

Biết rất rõ

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra

Biểu đồ 2.4. Mức độ hiểu biết của người dân về chính sách BHXH

tự nguyện

Biểu đồ 2.4 cho thấy tỷ lệ hiểu biết của ngƣời dân về chính sách BHXH

tự nguyện chƣa cao lắm, chỉ có 12% là biết rất rõ và 36,5% là biết rõ về chính

sách BHXH tự nguyện, số ngƣời dân nghe nhƣng vẫn chƣa biết rõ về quy

định, thủ tục cũng nhƣ quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện chiếm tới

47%, còn lại đã nghe nhƣng vẫn không biết chiếm 4,5%. Điều đó cho thấy

việc tiếp cận thông tin qua các kênh nhƣ: văn bản, quy định của nhà nƣớc, qua

truyền thông, truyền hình, qua ngƣời thân, bạn bè, quảng cáo, pa nô, áp phích,

các hội nghị hay qua các cán bộ BHXH, chính quyền, đoàn thể vẫn chƣa tạo

đƣợc hiệu quả cao, chƣa mang tính thuyết phục để ngƣời dân có thể nắm bắt,

hiểu rõ. Hoặc có những ngƣời dân nghe nhƣng không quan tâm, không muốn

tìm hiểu cũng nhƣ quan tâm nên chƣa chủ động để nắm bắt thông tin để hiểu

rõ hơn về quyền lợi của chính sách BHXH tự nguyện mang lại, từ đó ảnh

hƣởng đến quyết định tham gia BHXH tự nguyện.

47

Bảng 2.4. Kênh tuyên truyền người dân dễ tiếp cận nhất về BHXH

tự nguyện

Nội dung Số người Tỷ lệ (%)

Qua các hội nghị tuyên truyền

68 34

Qua cán bộ BHXH

92 46

Qua các Tổ chức dịch vụ thu

50 25

Các phƣơng tiện thông tin đại chúng

89 44,5

Qua băng rô, quảng cáo, tờ rơi

30 15

Qua cán bộ xã, phƣờng, tổ dân phố

25 12,5

Qua mạng xã hội nhƣ facebook, zalo…

37 18,5

Qua ngƣời khác

75 37,5

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra

Bảng 2.4 cho thấy hình thức tuyên truyền qua cán bộ BHXH chiếm tỷ

lệ cao nhất 46%, thực tế cho thấy những ngƣời có nhu cầu tham gia hoặc

muốn biết về chính sách BHXH tự nguyện hầu nhƣ đều lên trực tiếp cơ quan

BHXH để có thể nắm bắt rõ nhất các thông tin mà ngƣời dân còn chƣa rõ.

Tuy nhiên, hình thức tuyên truyền qua các phƣơng tiện thông tin đại chúng,

qua các hội nghị tuyên truyền, qua các Tổ chức dịch vụ thu cũng giúp ngƣời

dân dễ tiếp cận với chính sách BHXH tự nguyện với tỷ lệ lần lƣợt là 44,5%,

34% và 25%. Hình thức tuyên truyền qua ngƣời thân, bạn bè cũng chiếm tỷ

lệ cao là 37,5%, điều đó cho thấy việc tuyên truyền bằng miệng mang lại

hiệu quả cao hơn so với các hình thức tuyên truyền qua văn bản, quảng cáo,

tờ rời…Việc tiếp cận của BHXH tự nguyện của ngƣời dân thông qua các

hình thức khác cũng mang lại khả năng tiếp cận cho ngƣời dân, tuy nhiên

chiếm tỷ lệ chƣa cao.

48

2.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện

trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Hệ thống tổ chức cơ quan QLNN về BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk:

BHXH tỉnh Đắk Lắk chịu sự QLNN về BHXH trên địa bản tỉnh của

UBND tỉnh Đắk Lắk. Đƣợc thể hiện theo sơ đồ 2.2 nhƣ sau:

UBND tỉnh

Sở LĐTB&XH

BHXH tỉnh

UBND huyện, thị xã

Phòng LĐTB&XH

BHXH huyện, thị xã

Nguồn: Tác giả tự tổng hợp

Ghi chú: Chỉ đạo trực tiếp

Báo cáo kết quả định kỳ

Quan hệ phối hợp

Sơ đồ 2.2. Sơ đồ hệ thống QLNN về BHXH cấp tỉnh

Qua sơ đồ 2.2, ta thấy:

- UBND tỉnh: có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức thực hiện tất cả các hoạt

động về chính sách BHXH, từ tuyên truyền, xây dựng chỉ tiêu xây dựng chỉ

tiêu phát triển đối tƣợng tham gia BHXH trong kế hoạch phát triển kinh tế -

xã hội hằng năm trình HĐND tỉnh quyết định; về công tác thanh tra, kiểm tra

cũng nhƣ kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền trong việc sửa đổi, bổ sung

chính sách, pháp luật về BHXH.

49

- Sở LĐTB&XH: là cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thực hiện

chức năng tham mƣu, giúp UBND tỉnh QLNN trong các lĩnh vực, trong đó có

lĩnh vực BHXH.

2.3.4. Quy trình, thủ tục đăng ký tham gia và quản lý thu, chi quỹ bảo

hiểm xã hội tự nguyện

- Quản lý quy trình, thủ tục đăng ký tham gia BHXH tự nguyện:

Quy trình thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk đƣợc BHXH

tỉnh thống nhất triển khai, thực hiện theo đúng văn bản hƣớng dẫn, quy định

của BHXH Việt Nam. Các văn bản hƣớng dẫn, quy định của BHXH Việt

Nam đƣợc niêm yết công khai tại trụ sở làm việc của BHXH tỉnh, BHXH

huyện, thị xã, các Trung tâm phục vụ hành chính công, trên Cổng thông tin

điện tử của BHXH tỉnh Đắk Lắk, đảm bảo ngƣời lao động và các đơn vị có

thể truy cập và nắm bắt kịp thời.

Cùng với đó, 100% các thủ tục hành chính đƣợc niêm yết, công khai tại

Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính của BHXH tỉnh, BHXH

các huyện, thị xã và đăng tải đầy đủ nội dung trên Cổng thông tin điện tử

BHXH tỉnh theo hƣớng dẫn tại Công văn số 3414/BHXH-PC ngày 23/8/2012

của BHXH Việt Nam, đã cắt giảm từ 114 thủ tục xuống còn 25 thủ tục, tạo

thuận lợi tối đa cho ngƣời dân, doanh nghiệp khi giao dịch với cơ quan

BHXH, đã thực hiện đa dạng hóa nhiều phƣơng thức tiếp nhận hồ sơ và trả

kết quả thủ tục hành chính.

Các văn bản hƣớng dẫn, quy định của BHXH Việt Nam đƣợc niêm yết

công khai tại trụ sở làm việc của BHXH tỉnh, BHXH huyện, thị xã, Trung tâm

phục vụ hành chính công của tỉnh, Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của các

huyện, thị xã, trên Cổng thông tin điện tử của BHXH tỉnh Đắk Lắk, đảm bảo

ngƣời lao động và ngƣời dân có thể truy cập và nắm bắt kịp thời.

- Quản lý thu, chi quỹ BHXH:

50

Hàng năm căn cứ tình hình thực tế, BHXH tỉnh Đắk Lắk ban hành kế

hoạch thu bảo hiểm BHXH tự nguyện giao văn phòng, BHXH các huyện, thị

xã, các tổ chức dịch vụ thu BHXH, BHYT thực hiện theo sát kế hoạch BHXH

Việt Nam giao cho tỉnh.

Tại BHXH tỉnh, công tác thu BHXH tự nguyện đƣợc giao cho Phòng

Quản lý thu, Văn Phòng, Phòng Kế hoạch tài chính, các phòng còn lại theo

chức năng nhiệm vụ phối hợp, hỗ trợ để công tác thu đạt hiệu quả.

Tại các huyện, thị xã công tác thu BHXH tự nguyện đƣợc BHXH tỉnh

giao cho BHXH các huyện, thị xã thực hiện.

Ngành BHXH đã xây dựng và áp dụng hệ thống phần mềm Thu và quản

lý sổ thẻ (https://tst.bhxh.gov.vn) vào quản lý, theo dõi mức đóng BHXH tự

nguyện của ngƣời lao động tham gia.

Hàng tháng, cán bộ chuyên quản thu sẽ đối chiếu số tiền thu BHXH tự

nguyện với các tổ chức dịch vụ thu, từ đó có cơ sở để trích hoa hồng cho các

tổ chức đó.

BHXH tỉnh Đắk Lắk đã mở tài khoản chuyên thu BHXH tự nguyện tại

các ngân hàng có trụ sở tại Đắk Lắk thuận tiện cho các tổ chức dịch vụ thu, cá

nhân NLĐ, ngƣời dân trong quá trình nộp tiền đóng BHXH tự nguyện.

+ Công tác xây dựng kế hoạch:

Căn cứ vào chỉ tiêu, kế hoạch thu BHXH tự nguyện của BHXH Việt

Nam giao và tiềm năng ngƣời lao động của từng huyện, thị xã, BHXH tỉnh

xây dựng kế hoạch thu, phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện hàng năm

để giao chỉ tiêu cho BHXH các huyện, thị xã, và giao chỉ tiêu cho các Tổ

chức dịch vụ thu. Chỉ tiêu kế hoạch giao phải đảm bảo trong khả năng của

từng đơn vị, phù hợp với số lực lƣợng lao động của từng huyện, thị xã để có

thể phấn đấu hoàn thành vƣợt mức kế hoạch thu BHXH tự nguyện và chỉ tiêu

về phát triển đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện.

51

+ Kết quả thu BHXH tự nguyện:

Bảng 2.5. Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

giai đoạn 2018 - 2022

Stt

Năm

2018

2019

2020

2021

2022

Nội dung

16.882 29.759 50.651 76.471 101.026

1 Số thu BHXH tự nguyện thực hiện (Đvt: triệu đồng)

16.881 22.033 46.557 76.318 100.521

Số thu BHXH tự nguyện theo kế hoạch (Đvt: triệu đồng)

2

3

181.2

170.2

150.9

132.1 Tốc độ phát triển số thu BHXH tự nguyện so với năm trƣớc (Đvt:%)

100 135,1

108.8 100,2

100,5

Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch phát triển đối tƣợng (Đvt:%)

4 Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Từ bảng 2.5 ta thấy, tổng số thu tăng dần qua các năm. Năm 2020,

2021 mặc dù đại dịch Covid 19 đã ảnh hƣởng đến tất cả các lĩnh vực kinh tế -

xã hội, ngƣời lao động mất việc làm, thu nhập bị giảm sút, tuy nhiên số thu

BHXH tự nguyện cũng đảm bảo tăng đều hàng năm, đạt và vƣợt chỉ tiêu kế

hoạch giao, nhất là năm 2019 tỷ lệ hoàn thành vƣợt kế hoạch BHXH Việt

Nam giao đạt 135,1%. Để đạt đƣợc kết quả trên là sự nổ lực của toàn Ngành

BHXH tỉnh Đắk Lắk trong công tác tham mƣu, phối hợp với các cấp, ngành

và trong công tác tuyên truyền về thực hiện chính sách BHXH tự nguyện.

52

120000

100,5%

100000

100,2%

80000

Số thu

108,8%

60000

Số kế hoạch

135,1%

40000

100%

20000

2018

2019

2020

2021

2022

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Biểu đồ 2.5. Biểu đồ thể hiện số thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2018 – 2022

+Về mức độ bao phủ của BHXH tự nguyện:

Mức độ bao phủ BHXH tự nguyện của tỉnh so với lực lƣợng lao động

(số ngƣời thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện) của tỉnh là còn thấp. Qua

báo cáo kết quả 05 năm nhƣ sau:

Bảng 2.6. Tình tình tham gia BHXH tự nguyện so với lực lượng lao động

trong độ tuổi của tỉnh năm 2018-2022

Stt

Chỉ tiêu

Năm 2018

Năm 2019

Năm 2020

Năm 2021

Năm 2022

3.632

6.949

13.322

18.046

18.431 Số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện (Đvt: ngƣời)

1 932.300 949.900 936.400 953.200 962.000

Số ngƣời trong độ tuổi lao động (Đvt: ngƣời)

2 0,38

0,73

1,42

1,89

1,92

Mức độ bao phủ BHXH tự nguyện (Đvt:%)

3 Nguồn: Tác giả tổng hợp

53

Bảng 2.6 cho thấy, mức độ bao phủ BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh

năm 2020 tăng trƣởng mạnh, đạt độ bao phủ là 1,42%, tăng 0.69% so với năm

2019. Mức độ bao phủ BHXH tự nguyện năm 2021, 2022 đến nay có dấu hiệu

chững lại, phát triển chậm, nhất là đối tƣợng mới, kể cả đối tƣợng đang tham

gia cũng phải dừng. Do tình hình dịch bệnh, việc triển khai công tác tuyên

truyền có phần hạn chế, và sau dịch bệnh, tình hình kinh tế của ngƣời dân mới

bắt đầu phục hồi, còn nhiều khó khăn, nên số đối tƣợng tham gia không

nhiều.

Tác giả tiến hành khảo sát 200 ngƣời dân thì có 71 ngƣời đã tham gia

BHXH tự nguyện (chiếm 35,5%), còn lại 129 ngƣời là chƣa tham gia (chiếm

Đã tham gia 35.5%

Chƣa tham gia 65.5%

65,5%) đƣợc thể hiện ở biểu đồ 2.6 dƣới đây:

Nguồn: Tổng hợp từ dữ liệu điều tra

Biểu đồ 2.6. Tình hình tham gia BHXH tự nguyện của người dân

Qua biểu đồ 2.6 số ngƣời chƣa tham gia vẫn còn chiếm tỷ lệ lớn,

65,5%, nguyên nhân có thể là do ảnh hƣởng của thu nhập, do ảnh hƣởng của

chế độ chính sách về điều kiện, thời gian, chế độ hƣởng hoặc do sự hiểu biết

về chính sách BHXH tự nguyện của ngƣời dân còn hạn chế. Điều đó cho thấy

việc thực hiện các công tác về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

còn thấp, đồng thời còn cho biết tiềm năng để khai thác ngƣời tham gia

54

BHXH tự nguyện của tỉnh là còn lớn.

Tác giả cũng đã khảo sát tình trạng việc làm của ngƣời dân trong những

năm gần đây, qua khảo sát cho thấy sau đại dịch covid 19, tình hình việc làm

của ngƣời dân còn gặp nhiều khó khăn, chỉ có 46 ngƣời là có việc làm đầy đủ,

ổn định chiếm 23%; có đến 96 ngƣời là có việc làm nhƣng không ổn định

chiếm 48%, còn lại là đã có việc nhƣng nghỉ và chƣa có việc làm. Thể hiện ở

100

biểu đồ 2.7 dƣới đây:

48%

Số người

Tỷ lệ %

23%

20,5%

8,5%

Có việc làm đầy đủ, ổn định

Chƣa có việc làm

Có việc làm nhƣng không ổn định

Đã có việc làm nhứng tạm nghỉ việc

Nguồn: Tổng hợp từ dữ liệu điều tra

Biểu đồ 2.7. Tình trạng việc làm của người dân được điều tra

Kết quả khảo sát thu nhập của ngƣời dân nhƣ sau:

55 31%

25,5%

26,5%

11,5%

5,5%

11

51

62

53

23

Từ 2 triệu đến dƣới 3 triệu

Từ 3 triệu đến dƣới 5 triệu

Từ 5 triệu trở lên

Dƣới 1,5 triệu Từ 1,5 triệu đến dƣới 2 triệu

Nguồn: Tổng hợp từ dữ liệu điều tra

Biểu đồ 2.8. Thu nhập của người dân được điều tra

Kết quả điều tra ở biểu đồ 2.8 cho thấy thu nhập của ngƣời dân dƣới 3

triệu vẫn chiếm tỷ lệ lớn 42,5%, trong đó dƣới 1,5 triệu 5,5%, từ 1,5 đến dƣới

2 triệu là 11,5%, từ 2 triệu đến dƣới 3 triệu là 25,5%, hầu nhƣ mức thu nhập

của ngƣời dân ở mức từ 3 triệu đến dƣới 5 triệu chiếm 31% và từ 5 triệu trở

lên chiếm 26,5%, với từng mức thu nhập của ngƣời dân, sẽ là cơ sở để cơ quan

BHXH tự nguyện, đại lý thu tuyên truyền, tƣ vấn mức tham gia phù hợp với

thu nhập của họ. Đây cũng là một yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định tham gia

của ngƣời lao động.

Tác giả cũng khảo sát lý do khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH

tự nguyện, kết quả cho thấy nhƣ sau:

56

Bảng 2.7. Lý do khiến người lao động chưa tham gia BHXH tự nguyện

Nội dung Số người Tỷ lệ (%)

Không thấy rõ lợi ích của chính sách 21 10,5

Chƣa hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm 29 14,5

Không biết hỏi ai/cơ quan nào 13 6,5

Thời gian đóng quá dài 71 35,5

Chƣa có điều kiện về tài chính 90 45

Nguồn: Tổng hợp từ dữ liệu điều tra

Qua bảng 2.7 cho thấy lý do nhiều nhất là do chƣa có điều kiện về tài

chính chiếm 45%, sau đó do thời gian đóng quá dài 35,5%, điều này đòi hỏi

Nhà nƣớc cần có điều chỉnh chính sách để thu hút ngƣời tham gia. Bên cạnh

đó việc chƣa hiểu rõ về quyền lợi, trách nhiệm cũng nhƣ lợi ích của chính sách

BHXH tự nguyện cũng chiếm tỷ lệ tƣơng đối lần lƣợt là 14,5% và 10,5%, cho

thấy các cơ quan BHXH cần tăng cƣờng hơn nữa công tác tuyên truyền chính

sách BHXH tới ngƣời dân.

+ Kết quả chi BHXH tự nguyện:

Từ năm 2018 đến năm 2022 tổng số tiền chi trả lƣơng hƣu 111.880

triệu đồng; hƣởng BHXH một lần là 16.654 triệu đồng; trợ cấp mai táng và

trợ cấp tuất một lần với số tiền lần lƣợt là 406 triệu đồng và 1.578 triệu đồng.

Bảng 2.8. Kết quả thực hiện chi chế độ BHXH tự nguyện từ năm 2018 - 2022

Năm 2018

Năm 2019

Năm 2020

Năm 2021

Năm 2022

Nội dung

Số tiền

Số người

Đvt: triệu đồng

B

Chi BHXH tự nguyện

Lƣơng hƣu

605 14.995 702 18.766 840 22.284

971

25.461 1.074 30.374

57

BHXH một lần

1.644

1.994

162

3.336

294

4.204

508

5.476

Trợ cấp một lần khi nghỉ hƣu

Trợ cấp mai táng

134

Trợ cấp tuất 1 lần

132

389

206

459

392

Tổng cộng

688 16.811 800 21.233 1.014 25.885 1.298 30.258 1.620 36.331

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Cụ thể qua bảng 2.8 cho thấy số ngƣời đủ điều kiện hƣởng lƣơng hƣu từ

năm 2018 đến năm 2022 đã tăng dần, từ 605 hồ sơ năm 2018 lên 1.074 hồ sơ

năm 2022, số ngƣời hƣởng chế độ hƣu trí giai đoạn này đều rơi vào những

trƣờng hợp đã tham gia BHXH bắt buộc, nhƣng chƣa đủ thời gian 20 năm

theo quy định và chuyển sang tham gia BHXH tự nguyện để đủ điều kiện

hƣởng lƣơng hƣu khi đủ tuổi về hƣu.

Số ngƣời hƣởng trợ cấp một lần tăng dần qua các năm, năm 2020-2022

do tác động của đại dịch Covid-19 thì số ngƣời hƣởng chế độ BHXH một lần

cao hơn rất nhiều so với số đối tƣợng phát triển đƣợc thêm, bên cạnh đó do

thời gian đóng BHXH quá dài cũng là nguyên nhân khiến ngƣời lao động

thanh toán trợ cấp một lần. Số ngƣời hƣởng BHXH một lần tăng dần đều

hàng năm nhƣng chƣa có giải pháp hữu hiệu để hạn chế tình trạng này.

Bên cạnh việc tổ chức thực hiện các chế độ cho ngƣời lao động tham gia

BHXH tự nguyện, để nắm bắt đƣợc mong muốn của ngƣời dân ngoài 02 chế

độ đang hƣởng của chính sách BHXH tự nguyện là hƣu trí và chế độ tử tuất

có cần thiết bổ sung các chế độ khác không thì có 192/200 là có.

58 86%

85,5%

85%

83,5%

180

160

140

120

100

Không đồng ý

Bình thƣờng

Đồng ý, rất đồng ý

Chế độ BHYT

Chế độ ốm đau Chế độ thai sản Chế độ tại nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra

Biểu đồ 2.9. Nhu cầu của người dân về các chế độ BHXH tự nguyện

Tại biểu đồ 2.9, tác giả đã tiến hành khảo sát mong muốn của 200 ngƣời

dân về các chế độ nhƣ ốm đau, chế độ thai sản và chế độ tại nạn lao động -

bệnh nghề nghiệp, chế độ BHYT, và kết quả cho thấy mong muốn của ngƣời

dân về các chế độ trên là rất lớn.

Bảng 2.9. Độ tuổi của người dân được khảo sát

TT Độ tuổi Tổng số người Tỷ lệ (%)

Dƣới 20 tuổi 5 2,5 1

Từ 21- 30 tuổi 31 15,5 2

Từ 31- 40 tuổi 70 35 3

Từ 41- 50 tuổi 55 27,5 4

Trên 51 tuổi 39 19,5 5

Tổng 200

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra

Ở bảng 2.9 độ tuổi ngƣời lao động ở nhóm dƣới 51 tuổi là 161 ngƣời với

59

tỷ lệ 80,5%, là nhóm ngƣời dân có sức khỏe tốt, đặc biệt là nhóm dƣới 41 tuổi

là 106 ngƣời chiếm tỷ lệ 53%, đây là những ngƣời lao động chính trong gia

đình, vì vậy cũng là nhân tố tác động đến mong muốn hƣởng các chế độ thai

sản, ốm đau, TNLĐ, BNN và chế độ BHYT, điều đó thể hiện rõ hơn ở biểu

đồ 2.10. Đây cũng là cơ sở để đề xuất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung về các chế

độ đƣợc hƣởng của BHXH tự nguyện.

- Quản lý, phát triển mạng lưới Tổ chức dịch vụ thu trên địa bàn:

Tổ chức dịch vụ thu có thể là các tổ chức kinh tế, xã hội, chính trị - xã

hội, bƣu điện, các tổ chức khác có năng lực và điều kiện để thực hiện việc thu

BHXH, BHYT. Nhờ có các tổ chức này đã giúp mở rộng mạng lƣới thu

BHXH tự nguyện, tăng cƣờng sự tiếp cận của ngƣời dân đến các chế độ

BHXH. Giúp nâng cao hiệu quả công tác thu BHXH tự nguyện, giảm thiểu

chi phí quản lý và thời gian giải quyết hồ sơ cho ngƣời tham gia. Vì vậy việc

xây dựng, phát triển Tổ chức dịch vụ thu ở các cơ sở là biện pháp hiệu quả

đƣa chính sách an sinh xã hội của nhà nƣớc đến gần với ngƣời dân, đặc biệt là

ngƣời dân ở vùng sâu, vùng sa, vùng có hoàn cảnh khó khăn.

Thực hiện theo quy định của Ngành, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã xây dựng,

ký kết hợp đồng với các Tổ chức dịch vụ thu đảm bảo mỗi xã, phƣờng có ít

nhất 1 Tổ chức dịch vụ thu. Tính đến hết tháng 12/2022 toàn tỉnh có 26 Tổ

chức dịch vụ thu trên tất cả các địa bàn của 15 huyện, thị xã, thành phố với

640 điểm thu và 940 nhân viên đại lý thu để thực hiện thu BHYT, thu BHXH

tự nguyện cho ngƣời lao động có nhu cầu tham gia. Số lƣợng nhân viên đại lý

thu đƣợc thể hiện qua bảng số liệu sau:

60

Bảng 2.10. Bảng tổng hợp các tổ chức dịch vụ thu giai đoạn 2018-2022

Năm

Stt

2018

2019

2020

2021

2022

1

192

206

193

212

26

2

717

662

586

613

640

3

1.613

1.522

993

860

940 Nội dung Tổng số Tổ chức dịch vụ thu (Đvt: tổ chức) Tổng số điểm thu (Đvt: điểm thu) Tổng số nhân viên Tổ chức dịch vụ thu (Đvt: nhân viên)

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Tại bảng 2.10, trƣớc 2022 có 212 tổ chức dịch vụ thu (gồm các khối,

loại hình sau: UBND xã, phƣờng, các đơn vị sự nghiệp, các tổ chức chính trị

- xã hội, các tổ chức kinh tế), với 613 điểm thu và 860 nhân viên thu BHXH

tự nguyện. Nhƣng từ năm 2022 thực hiện theo Quyết định 1155/QĐ-BHXH

ngày 12/5/2022 về ban hành quy chế quản lý hoạt động của tổ chức dịch vụ

thu BHXH, BHYT thì khối loại hình UBND xã, phƣờng và các tổ chức chính

trị xã hội đƣợc nhập chung vào các tổ chức kinh tế, do đó tổng số đại lý thu

năm 2022 chỉ còn 26 tổ chức dịch vụ thu, số điểm thu và số nhân viên thu

ngày càng đƣợc phát triển, mở rộng, tạo điều kiện tối đa cho ngƣời lao động

tham gia và nộp tiền đóng BHXH tự nguyện.

Tuy nhiên, các tổ chức dịch vụ thu vẫn còn bộc lộ một số tồn tại, hạn

chế nhƣ: Hệ thống tổ chức dịch vụ thu chƣa thật sự ổn định về điểm thu và

nhân viên thu; một số điểm thu chƣa đáp ứng theo yêu cầu trong công tác vận

động, phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện, đa số nhân viên thu đang

kiêm nhiệm nhiều việc, chƣa bám sát địa bàn để vận động tuyên truyền, tƣ

vấn trực tiếp… chỉ ƣu tiên phát triển đối tƣợng tham gia BHYT; trình độ nhân

viên đại lý thu chƣa chuyên nghiệp, còn hạn chế kỹ năng, hiểu biết chƣa sâu

chính sách BHXH tự nguyện, nên chƣa thuyết phục đƣợc ngƣời lao động

tham gia, chủ yếu là để ngƣời dân tự tìm đến khi có nhu cầu tham gia BHXH

tự nguyện.

61

Bảng 2.11. Mong muốn của người lao động về các Tổ chức dịch vụ thu

TT

Nội dung

Số người

Tỷ lệ %

1

138 69%

2

86 43%

3

89 44,5%

Nhân viên Tổ chức dịch vụ thu cần trực tiếp tuyên truyền, tƣ vấn ngƣời dân Nâng cao chất lƣợng tƣ vấn, thái độ phục vụ của nhân viên Tổ chức dịch vụ thu Tổ chức dịch vụ thu cần bố trí lịch tƣ vấn cụ thể tại địa điểm để tiểu thƣơng chủ động tiếp cận

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu điều tra

Qua bảng 2.11 khi khảo sát ngƣời dân về các Tổ chức dịch vụ thu cần

làm gì để khuyến khích ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện, kết quả có

69% là cần nhân viên Tổ chức dịch vụ thu trực tiếp tuyên truyền, tƣ vấn về

chính sách BHXH tự nguyện, nhƣ vậy cho thấy việc tuyên truyền chính sách

BHXH tự nguyện của các tổ chức dịch vụ thu hiệu quả chƣa cao, bên cạnh đó

việc nâng cao chất lƣợng tƣ vấn cũng nhƣ thái độ của các nhân viên thu cũng

cần đƣợc nâng cao, các Tổ chức dịch vụ thu cũng cần có lịch tƣ vấn cụ thể để

ngƣời dân tiện liên hệ.

- Bên cạnh đó công tác ứng dụng công nghệ thông tin cũng đƣợc chú

trọng. Tập trung đẩy mạnh thực hiện giao dịch điện tử theo quy định tại Nghị

định số 166/2016/NĐ-CP ngày 24/12/2016 của Chính phủ, nhằm đáp ứng cải

cách thủ tục hành chính của Ngành, rút ngắn thời gian cho các tổ chức, cá

nhân khi đến giao dịch, đồng thời hạn chế đƣợc hồ sơ quá hạn, rất nhiều hồ sơ

đã đƣợc trả trƣớc thời hạn quy định. Đến hết năm 2022, toàn tỉnh đã có

4.069/5.287 đơn vị (chiếm tỷ lệ 76,96%) tham gia thực hiện giao dịch điện tử

với cơ quan BHXH.

Bên cạnh đó BHXH tỉnh cũng tích cực Triển khai, hƣớng dẫn cài đặt,

sử dụng ứng dụng VssID cho các đơn vị sử dụng lao động và ngƣời dân, đến

62

hết năm 2022 BHXH tỉnh Đắk Lắk đã cài đặt ứng dụng VssID cho 337.144

ngƣời.

Và để tạo điều thuận lợi nhất cho ngƣời lao động khi tham gia BHXH

tự nguyện, BHXH tỉnh cũng triển khai đăng ký tham gia, thu tiền đóng

BHXH tự nguyện trên Cổng dịch vụ công để giúp tiết kiệm thời gian, đảm

bảo quyền lợi của ngƣời tham gia.

2.3.5. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo hiểm xã

hội tự nguyện

BHXH tỉnh đã bám sát quy định của pháp luật, hƣớng dẫn của BHXH

Việt Nam về công tác thanh tra, kiểm tra, thƣờng xuyên chỉ đạo, đôn đốc,

kiểm tra công tác thu tại BHXH các huyện thị xã, các Tổ chức dịch vụ thu

thông qua cán bộ chuyên quản để đôn đốc, nhắc nhở trực tiếp. Bên cạnh đó,

cán bộ phụ trách nghiệp vụ về BHXH tự nguyện cũng có trách nhiệm nhắc

nhở, đôn đốc nhân viên thu kịp thời tiền đóng tiền thu BHXH tự nguyện vào

cơ quan BHXH đúng thời gian quy định để đảm bảo quyền lợi của ngƣời

tham gia.

Hàng năm, ban hành kế hoạch và tổ chức kiểm tra đại lý thu BHXH tự

nguyện trong việc thực hiện thu, trích nộp BHXH tự nguyện, tính từ năm

2018 đến năm 2022 BHXH tỉnh đã tiến hành kiểm tra đƣợc 147 đại lý thu,

đƣợc thể hiện ở bảng 2.12 nhƣ sau:

Bảng 2.12. Thống kê công tác kiểm tra đại lý thu giai đoạn 2018-2022

STT Năm Số Đại lý kiểm tra

1 2018 30

2 2019 30

3 2020 31

4 2021 36

63

5 2022 20

Cộng 147

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk

Qua bảng 2.12 ta thấy công tác kiểm tra đại lý thu hàng năm đều

đƣợc tổ chức thực hiện, tuy nhiên số đại lý đƣợc kiểm tra còn thấp, chƣa

đƣợc chú trọng nhƣ đối với BHXH bắt buộc. Vì vậy cần có giải pháp xây

dựng kế hoạch kiểm tra các nhân viên thu thƣờng xuyên để đảm bảo kế

hoạch, nhằm kiểm soát, chấn chỉnh kịp thời những tồn tại, hạn chế của đại

lý thu.

2.4. Đánh giá chung

Công tác quản lý BHXH tự nguyện luôn đƣợc BHXH tỉnh Đắk Lắk

quan tâm, xác định là nhiệm vụ trọng tâm, luôn bám sát các chủ trƣơng, chính

sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc, văn bản hƣớng dẫn của BHXH Việt

Nam và các cơ quan cấp trên. BHXH tỉnh luôn chủ động tham mƣu UBND

tỉnh, phối hợp với các sở, ban, ngành địa phƣơng trong thực hiện QLNN về

BHXH tự nguyện. Nhờ đó chính sách BHXH ngày càng đƣợc ngƣời dân biết

đến, mức độ bao phủ đƣợc mở rộng.

2.4.1. Ưu điểm

Trong quá trình triển khai các hoạt động về BHXH tự nguyện, BHXH

tỉnh luôn nhận đƣợc sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh,

góp phần đƣa chính sách BHXH tự nguyện đến gần với ngƣời dân, về cơ bản

đáp ứng đƣợc yêu cầu, nhiệm vụ, phát huy đƣợc vai trò, tính hiệu quả trong

xây dựng, tổ chức thực hiện chính sách BHXH, cụ thể:

Một là, công tác QLNN về BHXH tự nguyện từng bƣớc đƣợc nâng lên.

BHXH tỉnh đã kịp thời phối hợp với các ban, ngành tham mƣu Tỉnh ủy,

UBND tỉnh ban hành các văn bản chỉ đạo, trong đó giao trách nhiệm cụ thể

64

cho các sở, ngành và tập trung các giải pháp cụ thể nhằm phấn đấu hoàn thành

đạt và vƣợt mức các mục tiêu của nghị quyết.

Hai là, các cấp ủy, chính quyền ngày càng chú trọng hơn trong công tác

tổ chức, triển khai thực hiện các hoạt động QLNN về BHXH tự nguyện.

UBND tỉnh đã lãnh đạo, chỉ đạo triển khai hiệu quả việc thực hiện chính sách

BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh nhằm tăng số ngƣời tham gia cũng nhƣ

mức bao phủ về BHXH tự nguyện. Số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện của

tỉnh có sự chuyển biến mạnh vào năm 2020 với số ngƣời tham gia là 13.322

ngƣời, tăng 6.284 ngƣời so với cuối năm 2019; tiếp tục giữ vững tốc độ tăng

đến năm 2022.

Ba là, công tác phối hợp truyền thông chính sách BHXH tự nguyện với

các cơ quan thông tấn, báo chí đã có nhiều đổi mới ngày càng đƣợc quan tâm,

tăng cƣờng về số lƣợng, đổi mới nội dung và hình thức truyền thông, hƣớng

đến tính chuyên nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp triển khai

đồng bộ, hiệu quả các hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH tự

nguyện trên địa bàn tỉnh.

Bốn là, các dịch vụ về BHXH đƣợc nâng cao nhƣ công tác cải cách thủ

tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số đƣợc triển

khai quyết liệt và đạt đƣợc nhiều thành tựu đáng kể.

2.4.2. Hạn chế

Bên cạnh các kết quả đạt đƣợc, vẫn còn bộc lộ một số hạn chế cần khắc

phục trong thời gian tới để nâng cao hiệu quả QLNN về BHXH tự nguyện

trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, nhằm góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội

mà Đảng và Nhà nƣớc đã đề ra, các hạn chế đó là:

Thứ nhất, sự phối hợp giữa cơ quan BHXH với các Sở, ban, ngành

chƣa đƣợc chặt chẽ nên việc triển khai, tổ chức thực hiện các chính sách

BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh hiệu quả chƣa cao, do một số cấp ủy,

65

chính quyền chƣa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình.

Thứ hai, công tác phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện có tăng

nhƣng chậm và thiếu tính bền vững. Mức độ bao phủ đối tƣợng tham gia

BHXH tự nguyện còn ở mức thấp, chỉ chiếm 1,92% lực lƣợng lao động trong

độ tuổi của năm 2022.

Thứ ba, công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về

BHXH tự nguyện tại một số BHXH huyện chƣa đƣợc thƣờng xuyên, hiệu quả

chƣa cao. Nội dung tuyên truyền còn chƣa đa dạng và hấp dẫn ngƣời tham

gia. Mặt khác, ở những nơi vùng sâu, vùng xa điều kiện cơ sở vật chất để

ngƣời dân nắm bắt và cập nhật thông tin còn hạn chế nên tình trạng ngƣời dân

thiếu thông tin vẫn còn.

Thứ tư, mặc dù số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện tại các Tổ chức

dịch vụ thu ngày càng tăng, nhƣng hiệu quả vẫn chƣa cao, chƣa tạo sự đột phá

về phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện, các Tổ chức dịch vụ thu chƣa

chú trọng trong công tác duy trì và phát triển ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện, mà hầu nhƣ chỉ khai thác để thu lợi nhuận trƣớc mắt.

Thứ năm, cán bộ làm công tác tuyên truyền tại BHXH các huyện thị xã

chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu về số lƣợng và chất lƣợng, chuyên môn, nghiệp

vụ về tổ chức thực hiện công tác tuyên truyền, phát triển ngƣời tham gia còn

hạn chế.

Thứ sáu, ở Đắk Lắk, do đặc điểm đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện

là nông dân nên trình độ nhận thức về chính sách BHXH tự nguyện còn thấp,

nhất là những ngƣời sống ở vùng kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn

còn có tƣ tƣởng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nƣớc, bên cạnh đó do

ảnh hƣởng dịch Covid-19 mức thu nhập của ngƣời dân thấp, không ổn định đã

ảnh hƣởng đến việc tham gia BHXH tự nguyện.

66

2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế

Một số nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế trong việc phát triển

đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện của tỉnh Đắk Lắk nhƣ sau:

Thứ nhất, sự phối kết hợp trong các hoạt động của các cơ quan quản lý,

các ban ngành về công tác chỉ đạo còn thiếu đồng bộ, chƣa chặt chẽ, chƣa đáp

ứng đƣợc yêu cầu quản lý thực tiễn đặt ra; chƣa xây dựng đƣợc cơ sở dữ liệu

tập trung nhằm khai thác thông tin phối hợp giữa các cấp, các ngành; việc

phối hợp giữa các bên để tiến hành thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy

định của pháp luật về BHXH chƣa thƣờng xuyên nên dẫn đến việc triển khai

thực hiện các chính sách BHXH tự nguyện chƣa hiệu quả.

Thứ hai, do tác động của tình hình dịch bệnh, đời sống kinh tế và thu

nhập ngƣời lao động tự do gặp rất nhiều khó khăn nên ngƣời dân không đủ

khả năng để tiếp tục tham gia hoặc tham gia mới BHXH tự nguyện, nhất là ở

vùng sâu, vùng xa. Mặt khác, chính sách BHXH tự nguyện chỉ dừng ở hai chế

độ do đó chƣa có sức hấp dẫn đối với ngƣời lao động.

Thứ ba, một số đơn vị liên quan chƣa coi trọng công tác truyền thông,

coi việc tuyên truyền, phổ biến chính sách về BHXH tự nguyện là trách

nhiệm của riêng ngành BHXH. Công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách,

pháp luật về BHXH tự nguyện tại một số BHXH huyện, thị xã chƣa đƣợc

thƣờng xuyên, nội dung và hình thức tuyên truyền chƣa đƣợc lựa chọn phù

hợp theo từng nhóm đối tƣợng.

Thứ tư, các Tổ chức dịch vụ thu và nhân viên thu phân bổ chƣa đồng

đều trên địa bàn tỉnh, chủ yếu tập trung ở nơi có điều kiện kinh tế phát triển,

còn ở vùng sâu, vùng xa, nơi có mật độ dân cƣ thƣa thớt số lƣợng nhân viên

thu hạn chế. Hệ thống tổ chức dịch vụ thu chƣa tổ chức theo dõi, đánh giá kết

quả vận động, phát triển mới ngƣời tham gia BHXH tự nguyện của từng nhân

viên thu; chƣa đầu tƣ thời gian cho việc vận động ngƣời tham gia đáo hạn,

67

khai thác mới ngƣời tham gia BHXH tự nguyện; đa số nhân viên thu là cán bộ

kiêm nhiệm do vậy bị ảnh hƣởng bởi khối lƣợng công việc chuyên môn

nhiều, chƣa bám sát địa bàn để vận động tuyên truyền, tƣ vấn trực tiếp; một

số nhân viên thu chƣa dành nhiều thời gian để tìm hiểu kỹ chính sách BHXH

nên khả năng truyền thông, thuyết phục và giải đáp thắc mắc cho ngƣời dân

về chế độ BHXH còn hạn chế.

Thứ năm, tại BHXH các huyện, thị xã, nguồn nhân lực còn thiếu, do đó

cán bộ truyền thông hầu hết là đang kiêm nhiệm, vẫn chú trọng vào chuyên

môn chính, chƣa thật sự đầu tƣ vào công tác tuyên truyền nên kỹ năng tuyên

truyền, cách thức tuyên truyền còn hạn chế, chƣa thật sự sáng tạo, đa dạng.

Thứ sáu, là tỉnh miền núi với tỷ lệ đồng bào dân tộc thiếu số nhiều,

trình độ học vấn của ngƣời lao động còn thấp, do đó ngƣời lao động ít lo cho

tƣơng lai xa, chỉ nghĩ đến lợi ích trƣớc mắt, ngƣời nông dân chƣa có thói quen

tham gia BHXH để chủ động lo cho tuổi già. Nhiều ngƣời, nhất là ngƣời lớn

tuổi còn nặng tƣ tƣởng về già sẽ có con cháu chăm lo nuôi dƣỡng cho nên họ

chƣa nhận thức đầy đủ về những chế độ, quyền lợi của chính sách BHXH tự

nguyện mang lại nên không muốn tham gia và không quan tâm đến BHXH tự

nguyện.

68

Tiểu kết chƣơng 2

Trong chƣơng 2, tác giả giới thiệu khái quát về BHXH tỉnh Đắk Lắk.

Những kết quả đạt đƣợc về thực hiện chính sách BHXH tự nguyện của tỉnh,

và phân tích thực trạng QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh, chƣơng

này đã đƣa ra và đánh giá sơ lƣợc các nội dung QLNN về BHXH tự nguyện

nhƣ việc ban hành, tổ chức thực hiện các văn bản về BHXH tự nguyện, việc

tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về BHXH tự nguyện, việc quản lý

quỹ và triển khai các hoạt động BHXH tự nguyện từ đó nêu lên đƣợc những

ƣu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế trong công tác QLNN về BHXH tự

nguyện của tỉnh, để tìm ra phƣơng hƣớng giải quyết, nhằm nâng cao hiệu quả

QLNN về BHXH tự nguyện.

69

Chƣơng 3

QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

3.1. Quan điểm, mục tiêu quản lý nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội tự

nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

3.1.1. Quan điểm

Với quan điểm BHXH là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội

trong nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa, góp phần quan

trọng trong thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị -

xã hội, đời sống Nhân dân, phát triển bền vững đất nƣớc. Tỉnh ủy Đắk Lắk đã

có những quan điểm chỉ đạo cụ thể để phát triển đối tƣợng tham gia BHXH tự

nguyện trong thời gian tới: tăng nhanh diện bao phủ đối tƣợng tham gia

BHXH, nhất là BHXH tự nguyện tạo điều kiện để ngƣời cao tuổi hƣởng

lƣơng hƣu và chăm sóc y tế, hƣớng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Xây dựng

chính sách khuyến khích ngƣời lao động tham gia vào chính sách BHXH tự

nguyện. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đặc biệt hình thức tuyên truyền trực

tiếp với ngƣời dân, ngƣời lao động. Việc thu nộp BHXH tự nguyện cần phải

có cách làm linh hoạt và phù hợp với từng đối tƣợng.

3.1.2. Mục tiêu

Để tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 28-NQ/TW

ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ƣơng trong thời gian tới, Tỉnh ủy

Đắk Lắk đã xây dựng chƣơng trình thực hiện với mục tiêu cải cách chính sách

BHXH để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội,

từng bƣớc mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, nhất là BHXH tự

nguyện. Phấn đấu đến năm 2025 đạt khoảng 20% lực lƣợng lao động tham

gia, trong đó nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự

70

nguyện chiếm khoảng 1% lực lƣợng lao động trong độ tuổi, và đến năm 2030,

có khoảng 30% lực lƣợng lao động tham gia BHXH, trong đó nông dân và lao

động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 3%

lực lƣợng lao động trong độ tuổi. Đồng thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản

lý nhà nƣớc và thực hiện chính sách BHXH tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại,

hiệu quả, tin cậy và minh bạch.

Để đạt đƣợc mục tiêu này, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã ra kế hoạch cho thời

gian tới cụ thể nhƣ sau:

- Tùy theo đặc thù của từng địa phƣơng, giao chỉ tiêu hợp lý, đảm bảo

tính khả thi trong quá trình thực hiện, nhất là về số ngƣời tham gia BHXH tự

nguyện, cần giao chỉ tiêu trên cơ sở dữ liệu số đối tƣợng chƣa tham gia trên

địa bàn, bám sát địa bàn dân cƣ, tập trung vào các nhóm tiềm năng, gặp gỡ

trực tiếp từng ngƣời dân, hoặc từng nhóm tuyên truyền vận động để ngƣời

dân hiểu đƣợc những lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện.

- Phối hợp chặt chẽ với UBND thành phố, huyện, xã, phƣờng, thị trấn

trên địa bàn, các tổ chức dịch vụ thu, Bƣu điện, hội, đoàn thể, tăng cƣờng

công tác thông tin, truyền thông, chú trọng cải tiến nội dung, đa dạng hóa các

hình thức tuyên truyền, lựa chọn loại hình phù hợp với trình độ, nhận thức và

đặc điểm riêng của từng nhóm tiềm năng, mở rộng phạm vi tiềm năng phù

hợp với tính chất đặc thù của từng nhóm, vùng miền, trƣớc mắt tập trung vào

các nhóm có điều kiện khả năng tham gia.

- Tăng cƣờng công tác kiểm tra, hƣớng dẫn, đào tạo, nâng cao chất

lƣợng hoạt động của các đại lý thu BHXH tự nguyện, giao chỉ tiêu, đánh giá

kết quả hoạt động của tổ chức dịch vụ thu, dừng triển khai đối với các điểm

thu chƣa đáp ứng điều kiện cơ sở vật chất và năng lực của nhân viên đại lý

thu; cùng với đó, mở rộng hơn nữa hệ thống đại lý thu; tăng cƣờng công tác

thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm những trƣờng hợp có dấu hiệu vi phạm.

71

3.2. Một số giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc về bảo

hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

3.2.1. Tăng cường công tác xây dựng văn bản, chỉ đạo và triển khai

thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện

Xác định đƣợc vai trò, tầm quan trọng, ý nghĩa của chính sách BHXH tự

nguyện, sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp chính quyền địa phƣơng, sự phối

hợp của các Sở, ban, ngành, do đó trong thời gian đến, BHXH tỉnh Đắk Lắk

cần thƣờng xuyên báo cáo, tranh thủ ý kiến chỉ đạo, đồng thời tăng cƣờng

tham mƣu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh chỉ đạo các cấp, các ngành trong triển

khai, thực hiện chính sách BHXH tự nguyện. Hàng năm, tham mƣu cho Tỉnh

ủy đƣa chỉ tiêu tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện trên lực lƣợng lao động vào

Nghị quyết nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng

của tỉnh. Bên cạnh đó việc tham mƣu UBND tỉnh trong việc ban hành các văn

bản đẩy mạnh công tác truyền thông cũng cần đƣợc chú trọng.

Xây dựng các quy chế, kế hoạch với Liên đoàn Lao động tỉnh Đắk Lắk

về đối thoại, tuyên truyền Luật BHXH, Luật BHYT, Pháp luật Lao động trong

công nhân lao động, cán bộ công đoàn cơ sở để nâng cao trách nhiệm và

nghĩa vụ của mỗi tổ chức, các nhân từ đó lan tỏa đến các thành viên hộ gia

đình và toàn xã hội để phát huy hiệu quả trách nhiệm cộng đồng trong phát

triển đối tƣợng tham gia.

Đồng thời, BHXH tỉnh cần tham mƣu UBND tỉnh Đắk Lắk xem xét

cân đối từ nguồn kinh phí của địa phƣơng để có chính sách hổ trợ thêm mức

đóng BHXH tự nguyện cho ngƣời dân là đồng bào dân tộc thiểu số và có

chính sách hỗ trợ, giải quyết công ăn việc làm cho họ để giải quyết khó khăn

trƣớc mắt cho ngƣời dân là đồng bào dân tộc thiểu số, tạo điều kiện cho họ có

đủ điều kiện tham gia đóng BHXH tự nguyện.

72

3.2.2. Tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền, nâng cao

nhận thức về chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện

Công tác truyền thông có vai trò quan trọng trong việc duy trì, phát

triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện, vì vậy để công tác tuyên truyền đạt

hiệu quả cần thay đổi nội dung, phƣơng pháp tuyên truyền về BHXH tự

nguyện, đồng thời cần phải phát triển truyền thông về BHXH tự nguyện qua

các phƣơng tiện thông tin đại chúng.

Để hoạt động truyền thông có sự lan tỏa đến các tầng lớp dân cƣ, trƣớc

hết cần tuyên truyền chính sách về BHXH tự nguyện cho các cán bộ làm công

tác tại các tổ, thôn, buôn, các trƣởng làng…vì đây là những ngƣời thƣờng

xuyên, trực tiếp tiếp xúc với dân.

Tăng cƣờng tin, bài, định hƣớng dƣ luận, tạo thuận lợi cho việc tổ chức

thực hiện đƣợc hiệu quả, nhanh chóng đƣa Nghị quyết mới của Đảng đi vào

đời sống xã hội; chủ động cung cấp thông tin, số liệu, kết quả thực hiện chính

sách BHXH, kịp thời đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, lệch lạc về

các chính sách của Đảng và Nhà nƣớc.

Tiếp tục đẩy mạnh truyền thông qua các phƣơng tiện thông tin đại

chúng: ký hợp đồng tuyên truyền với Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh thực

hiện Chuyên mục “BHXH - Ngôi nhà chung”; ký hợp đồng với Báo Đắk Lắk,

Cổng thông tin điện tử tỉnh để thông tin, tuyên truyền chính sách và phản ánh

kịp thời các hoạt động liên quan đến công tác tổ chức thực hiện chế độ, chính

sách BHXH tự nguyện, phổ biến các chế độ, chính sách, pháp luật về BHXH

tự nguyện. Đồng thời đẩy mạnh truyền thông trên mạng xã hội nhƣ Fanpage,

Zalopage của BHXH tỉnh; BHXH các huyện, thị xã và facebook, zalo cá nhân

cán bộ, viên chức bằng các hình thức đa dạng, linh hoạt nhƣ video clip ngắn

gọn, … tạo hiệu ứng mạnh giúp ngƣời dân dễ hiểu và tiếp cận. Đa dạng hóa

các hình thức truyền thông, đẩy mạnh các hoạt động truyền thông trực quan,

73

truyền thông qua hệ thống loa truyền thanh cơ sở bằng 03 thứ tiếng Kinh, Ê

đê và M’nông, đẩy mạnh hình thức đối thoại trực tiếp trên sóng truyền hình

để kịp thời giải đáp những thắc mắc của ngƣời tham gia về chính sách BHXH.

Tác giả khảo sát 200 ngƣời dân về vấn đề các cơ quan liên quan cần

làm gì, kết quả có 138/200 phiếu là các cơ quan liên quan cần truyền thông

rộng rãi về chính sách BHXH tự nguyện; 108/200 phiếu là cần vận động tham

gia thông qua những ngƣời có uy tín; 138/200 phiếu là cần tuyên truyền qua

những ngƣời hiểu biết trong gia đình. Cho thấy nhu cầu về truyền thông là rất

cần thiết.

3.2.3 Tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành

trong công tác quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội tự nguyện

Bên cạnh việc xây dựng, kiện toàn, củng cố, nâng cao chất lƣợng đội ngũ

báo cáo viên, tuyên truyền viên tại các hội nghị, cuộc họp do các cơ quan,

đoàn thể, đơn vị trên địa bàn tổ chức, cụ thể:

Phối hợp chặt chẽ với Sở LĐTB&XH trong triển khai thực hiện chính

sách BHXH tự nguyện, trong công tác tham mƣu UBND tỉnh để thực hiện có

hiệu quả chính công tác BHXH tự nguyện.

Ký hợp đồng Phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đăng tải nội dung

nhƣ: Phổ biến, tuyên truyền các chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà

nƣớc liên quan đến công tác BHXH tự nguyện (văn bản mới); tuyên truyền

các hoạt động của ngành BHXH, và kết quả đạt đƣợc trong việc tổ chức thực

hiện BHXH, tự nguyện, tuyên truyền biểu dƣơng gƣơng ngƣời tốt, việc tốt

trong thực hiện công tác BHXH tự nguyện trên Bản tin Thông báo nội bộ.

Phối hợp với các cơ quan truyền thông, báo chí thực hiện các tin bài,

video, clip, phóng sự, chƣơng trình đối thoại trực tiếp trên sóng truyền hình,

phản ảnh tình hình, phân tích thực trạng, thuận lợi, khó khăn và thách thức

trong quá trình thực hiện chính sách BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh.

74

Phối hợp với UBND xã, phƣờng, thị trấn, các Tổ chức dịch vụ thu tổ

chức các hội nghị đối thoại trực tiếp về chính sách BHXH tự nguyện với

ngƣời dân, để chính sách BHXH tự nguyện đƣợc triển khai sâu rộng hơn tới

các tầng lớp dân cƣ, kịp thời tiếp nhận những bất cập trong quá trình tổ chức

thực hiện để đề xuất cơ quan có thẩm quyền ở địa phƣơng xem xét, điều chỉnh

phù hợp với thực tế.

Phối hợp với các hội đoàn thể của tỉnh, phối hợp với các cơ sở tôn giáo

để tƣ vấn, truyền thông về chính sách BHXH tự nguyện để các cha xứ, chức

sắc tu hành (đây đƣợc xem là những ngƣời có uy tín trong cộng đồng) tuyên

truyền cho các con chiên, tăng ni, phật tử thuộc độ tuổi lao động tham gia

BHXH tự nguyện để đảm bảo cuộc sống bằng cách nhận trợ cấp hƣu trí khi về

già.

Phối hợp với Liên đoàn Lao động tỉnh xây dựng kế hoạch về đối thoại,

tuyên truyền Luật BHXH, Luật BHYT, Pháp luật Lao động trong công nhân

lao động để hiểu rõ về chính sách BHXH tự nguyện, từ đó tuyên truyền đến

gia đình, bạn bè.

3.2.4. Kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ chức dịch vụ

thu bảo hiểm xã hội tự nguyện

Để mở rộng đối tƣợng tham gia BHXH tự nguyện, không thể phủ nhận

đƣợc tầm quan trọng của các Tổ chức dịch vụ thu. Cần đào tạo, phát triển,

nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tổ chức dịch vụ thu:

- Sát hạch và tuyển dụng nhân viên đại lý có tác phong nhanh nhẹn, hoạt

bát, tình thần trách nhiệm cao, có khả năng diễn thuyết và có giọng nói truyền

cảm, kỹ năng tiếp cận và ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng máy vi tính

văn phòng đáp ứng yêu cầu về truyền thông, marketing, thực hiện quy trình

chuyên môn nghiệp vụ thu BHXH tự nguyện.

75

- Mở rộng mạng lƣới tổ chức dịch vụ thu BHXH gắn liền với bồi dƣỡng,

tập huấn kiến thức về chính sách BHXH tự nguyện, nghiệp vụ tuyên truyền

miệng cho đội ngũ nhân viên.

- Thƣờng xuyên phối hợp với Bƣu điện, các Tổ chức dịch vụ rà soát,

kiện toàn lại nhân viên thu, có chế độ khen thƣởng đối với các nhân viên thu

hiệu quả, tổ chức bồi dƣỡng lại, hoặc thanh lý hợp đồng đối với những nhân

viên thu không hiệu quả qua các năm.

- Bên cạnh đó, các Tổ chức dịch vụ thu cũng cần chú trọng công tác

chăm sóc đối tƣợng, đây là điều là hết sức quan trọng để duy trì ngƣời dân

tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện bởi tâm lý ngại, hay quên không tiếp tục

đóng tiền tham gia BHXH tự nguyện thƣờng xuyên xảy ra. Do đó, trách

nhiệm của nhân viên thu là rà soát đối tƣợng, gọi điện nhắc, hỏi thăm để tạo

sự gần gũi, niềm tin đối với đối tƣợng.

3.2.5. Tăng cường quản lý, đào tạo để nâng cao năng lực, chất lượng

phục vụ của cơ quan Bảo hiểm xã hội

Để thu hút đối tƣợng tham gia vào chính sách BHXH tự nguyện, ngành

BHXH đã không ngừng nâng cao chất lƣợng phụ vụ nhƣ tích cực ứng dụng

công nghệ thông tin, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm tạo mọi điều kiện

thuận lợi nhất cho ngƣời lao động khi tham gia và thụ hƣởng các chế độ

BHXH. Bên cạnh đó vẫn còn một số vấn đề cần hoàn thiện:

- Thƣờng xuyên, liên tục cập nhập, nâng cấp các phần mềm nghiệp vụ

ngành để đảm bảo các hoạt động. Tập trung phát triển hơn nữa ứng dụng

VssID, là một trong những ứng dụng trên nền tảng thiết bị di động, qua đó

cung cấp các tính năng tiện ích để tìm kiếm, tra cứu các thông tin đóng,

hƣởng BHXH, BHYT mang lại lợi ích và nâng cao sự hài lòng từ phía ngƣời

dân, doanh nghiệp, góp phần xây dựng thành công BHXH số trên địa bàn

tỉnh.

76

- Các quy trình thủ tục cần đƣợc cải cách, đơn giản hóa. Đẩy mạnh các

phƣơng thức thu tiền đóng tham gia BHXH tự nguyện trên Cổng dịch vụ công

ngành BHXH.

- Tăng cƣờng công tác bồi dƣỡng kỹ năng tuyên truyền cho đội ngũ cán

bộ tuyên truyền của phòng Truyền Thông. Đội ngũ làm công tác truyền thông

cần không ngừng đƣợc nâng cao trình độ, bồi dƣỡng kỹ năng, phƣơng pháp

tuyên truyền, vận động, có khả năng nắm bắt tình hình tƣ tƣởng và dƣ luận xã

hội.

- Thƣờng xuyên quán triệt, giáo dục đạo đức công vụ, nâng cao thái độ,

tinh thần và trách nhiệm phụ vụ của cán bộ viên chức và ngƣời lao động theo

hƣớng phục vụ, tạo ấn tƣợng tốt, đảm bảo sự hài lòng cho ngƣời tham gia.

3.3. Kiến nghị

3.3.1. Đối với Quốc hội

- Mở rộng các chế độ BHXH tự nguyện, tạo điều kiện chuyển đổi thuận

lợi giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc: Chính sách BHXH tự nguyện

hiện chỉ dừng ở hai chế độ, chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu, nguyện vọng của

ngƣời tham gia trong tình hình mới hiện nay. Đề nghị Quốc hội xem xét bổ

sung thêm chế độ ốm đau, thai sản đối với ngƣời lao động khi tham gia

BHXH tự nguyện, để đảm bảo quyền lợi và tạo sự hấp dẫn cho ngƣời tham

gia. Mặt khác, khi ngƣời lao động làm nghề tự do chuyển sang nghề ở khu

vực chính thức tham gia BHXH bắt buộc thì sẽ tƣơng đồng giữa chính sách

BHXH tự nguyện và BHXB bắt buộc.

- Sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí về thời gian đóng BHXH tự

nguyện: Hiện tại theo quy định của Luật BHXH, ngƣời lao động đủ điều kiện

hƣởng chế độ hƣu thì cần phải đóng BHXH đủ 20 năm. Đa số ngƣời lao động

có tâm lý e ngại đối với việc tham gia BHXH tự nguyện bởi thời gian đóng 20

năm là quá dài, không biết có còn sống để đƣợc hƣởng chế độ hƣu trí hay

77

không. Đề nghị Quốc hội nghiên cứu sửa đổi điều kiện về thời gian đóng

BHXH để tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện nhằm tạo điều

kiện cho ngƣời lao động đƣợc tiếp cận và thụ hƣởng quyền lợi BHXH.

Qua khảo sát 173/200 ngƣời dân là có mong muốn về việc điều chỉnh

giảm số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm để nghỉ hƣu.

3.3.2. Đối với Bảo hiểm xã hội Việt Nam

Để chính sách BHXH tự nguyện đi nhanh, đi sâu vào cuộc sống xã hội

đến từng hộ gia đình và từng ngƣời lao động thì công tác truyền thông là tiên

quyết và xuyên suốt.

Do vậy, kiến nghị ngành BHXH phải có chiến lƣợc và cơ chế đào tạo

nhân viên truyền thông để nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả, linh hoạt

theo hƣớng nhân viên phát triển thị trƣờng theo hình thức kinh doanh, lấy

khách hàng là trung tâm, coi khách hàng là thƣợng đế để xây dựng các giải

pháp tiếp cận truyền thông cho phù hợp. Chú trọng việc đào tạo và sát hạch

các nhân viên thu đảm bảo yêu cầu tinh thông nghiệp vụ, am hiểu chính sách

và chu đáo với khách hàng. Bởi các nhân viên này là cánh tay nối dài của cơ

quan BHXH trong việc triển khai chính sách BHXH tự nguyện, họ đóng vai

trò và vị trí quan trọng trong việc phát triển nhanh tốc độ tăng ngƣời tham gia

BHXH tự nguyện. Mặt khác, chủ động và kịp thời hơn trong công tác tham

mƣu cho các cấp đảng, chính quyền tăng cƣờng sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với

công tác BHXH nói chung, BHXH tự nguyện nói riêng. Chủ động phối hợp

theo phƣơng châm sát hơn và hiệu quả hơn với các cơ quan liên quan để tổ

chức thực có hiệu quả chính sách BHXH tự nguyện tại tỉnh.

3.3.3. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh

Thƣờng xuyên Ban hành các văn bản chỉ đạo các sở, ngành, UBND cấp

huyện, xã trong công tác phối hợp chỉ đạo, thực hiện các giải pháp về thu,

78

phát triển ngƣời tham gia BHXH tự nguyện theo tinh thần của Nghị Quyết số

28-NQ/TW ngày 23/5/2018.

Tăng cƣờng sự lãnh đạo của đảng, chính quyền các cấp, huy động sự vào

cuộc đầy trách nhiệm và đồng bộ của hệ thống chính trị trên địa bàn để làm

tốt công tác phát triển BHXH tự nguyện đối với ngƣời lao động tại tỉnh.

UBND tỉnh Đắk Lắk xem xét hỗ trợ thêm ngoài phần hỗ trợ của nhà

nƣớc, để các cán bộ thôn, buôn trên địa bàn có điều kiện tham gia BHXH tự

nguyện, cũng đồng thời góp phần động viên khuyến khích số cán bộ này an

tâm gắn bó công tác lâu dài cùng chính quyền cơ sở các xã.

Tiểu kết chƣơng 3

Trên cơ sở quan điểm, mục tiêu của Đảng và Nhà nƣớc về BHXH tự

nguyện, tỉnh Đắk Lắk đã đƣa ra mục tiêu của tỉnh đến năm 2030, và để đạt

đƣợc mục tiêu đó BHXH tỉnh đã đề ra kế hoạch cụ thể cho thời gian tới.

Từ những thực trạng đã phân tích ở chƣơng 2, trên cơ sở nghiên cứu

tình hình thực tế công tác QLNN về BHXH tự nguyện tại tỉnh Đắk Lắk, tác

giả đề xuất năm nhóm giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công

tác QLNN về BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh, đồng thời có kiến nghị với

Quốc hội, BHXH Việt Nam và UBND tỉnh Đắk Lắk.

79

KẾT LUẬN

Chính sách BHXH tự nguyện thể hiện tính nhân văn, ƣu việt của Đảng

và Nhà nƣớc đối với Nhân dân, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, là một

trong những trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội hiện nay, có ý nghĩa sâu

sắc đối với ngƣời nông dân, ngƣời lao động tự do, ngƣời có thu nhập thấp, thu

nhập không ổn định nhằm giúp ngƣời tham gia đƣợc hƣởng các chế độ để

giảm bớt những khó khăn, rủi ro, nhất là khi về già, góp phần ổn định cuộc

sống cho ngƣời lao động và sự phát triển của toàn xã hội; đảm bảo chính sách

an sinh xã hội, thể hiện sự công bằng, bình đẳng, tiến bộ, văn minh và phát

triển kinh tế xã hội của đất nƣớc.

Tuy nhiên, tại tỉnh Đắk Lắk số ngƣời tham gia BHXH tự nguyện qua

các năm tuy có tăng, nhƣng thiếu bền vững, còn chƣa tƣơng xứng với tiềm

năng của tỉnh. Do vậy, luận văn đã phân tích khá cụ thể những kết quả đạt

đƣợc cũng nhƣ những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế

trong phát triển BHXH tự nguyện tại tỉnh Đắk Lắk, trong đó nguyên nhân

chính là do nhận thức của ngƣời dân còn hạn chế, cùng với đó ảnh hƣởng của

dịch bệnh, mức giá sinh hoạt tăng cao, đời sống kinh tế và thu nhập của ngƣời

dân ở vùng sâu, vùng xa, ngƣời lao động tự do gặp rất nhiều khó khăn nên

ngƣời dân không đủ khả năng để tiếp tục tham gia hoặc tham gia mới BHXH

tự nguyện. Mặt khác, chính sách BHXH tự nguyện hiện nay chƣa thật sự hấp

dẫn, chế độ quyền lợi hƣởng còn hạn chế nên ngƣời dân chƣa đầu tƣ nguồn tài

chính dài hạn để tham gia.

Từ đó đề ra những giải pháp cho công tác QLNN về BHXH tự nguyện

trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, chủ yếu tập trung vào tuyên truyền tính ƣu việt của

chính sách BHXH tự nguyện, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân

về chính sách BHXH tự nguyện, trách nhiệm của các cơ quan QLNN về

BHXH tự nguyện và hiệu quả hoạt động của hệ thống đại lý thu tại địa

80

phƣơng…Bên cạnh đó, luận văn đã đƣa ra các kiến nghị cụ thể đối với Quốc

hội, BHXH Việt Nam, UBND tỉnh Đắk Lắk, tạo điều kiện để thực hiện các

giải pháp nêu trên nhằm tăng cƣờng công tác QLNN về BHXH tự nguyện tỉnh

Đắk Lắk, đảm bảo an sinh xã hội bền vững nhất./.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Chính trị (2012), Nghị quyết của Bộ Chính trị về tăng cường sự

lãnh đạo của đảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012 – 2020, Hà

Nội.

2. BHXH Việt Nam (2012), Công văn 3414/BHXH-PC về việc hướng

dẫn niêm yết công khai các thủ tục hành chính, Hà Nội.

3. Hoàng Bá (2013), BHXH tự nguyện: “Ngƣời dân chƣa mặn mà”,

Thời báo Ngân hàng.

4. BHXH Việt Nam (2016), Quyết định số 1599/QĐ-BHXH về ban hanh

quy định hoạt động đại lý thu BHXH, BHYT, Hà Nội.

5. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội (2016), Thông tư 01/2016/TT-

BLĐTBXH ngày 18/02/2016 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số

điều của luật BHXH về BHXH tự nguyện, Hà Nội.

6. BHXH Việt Nam (2017), Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày

14/4/2017 ban hành quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN;

quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT, Hà Nội.

7. BHXH Đắk Lắk (2018), Báo cáo kết quả công tác năm 2018 và

phương hướng, nhiệm vụ năm 2019, Đắk Lắk.

8. Ban Chấp hành Trung ƣơng (2018), Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy

Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách BHXH, Hà Nội.

9. BHXH Đắk Lắk (2019), Báo cáo kết quả công tác năm 2019 và

phương hướng, nhiệm vụ năm 2020, Đắk Lắk.

10. BHXH Đắk Lắk (2020), Báo cáo kết quả công tác năm 2020 và

phương hướng, nhiệm vụ năm 2021, Đắk Lắk.

11. BHXH Đắk Lắk (2021), Báo cáo kết quả công tác năm 2021 và

phương hướng, nhiệm vụ năm 2022, Đắk Lắk.

12. BHXH Đắk Lắk (2021), Kế hoạch số 3593/KH-BHXH ngày

28/9/2021 về phát triển người tham gia BHXH, BHYT giai đoạn 2021-202,

Đắk Lắk.

13. BHXH Đắk Lắk (2022), Báo cáo kết quả công tác năm 2022 và

phương hướng, nhiệm vụ năm 2023, Đắk Lắk.

14. BHXH Đắk Lắk (2022), Báo cáo kết quả công tác thông tin,

truyền thông năm 2022, Đắk Lắk.

15. BHXH Việt Nam (2022), Quyết định số 2355/QĐ-BHXH ngày

16/9/2022 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của

BHXH địa phương, Hà Nội.

16. BHXH Việt Nam (2022), Quyết định số 2356/QĐ-BHXH ngày

16/9/2022 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và chế độ

quản lý của các phòng làm việc thuộc BHXH tỉnh, thành phố trực thuộc Trung

ương, Hà Nội.

17. BHXH Việt Nam (2022), Quyết định số 1155/QĐ-BHXH về ban hành

quy chế quản lý hoạt động của tổ chức dịch vụ thu BHXH, BHYT, Hà Nội.

18. BHXH Việt Nam (2022), Quyết định số 3511/QĐ-BHXH ngày

21/11/2022 của BHXH Việt Nam ban hành quy trình đăng ký tham gia BHXH

tự nguyện trên Cổng dịch vụ công theo Quyết định số 422/QĐ-TTg ngày

04/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh mục dịch vụ công trực

tuyến tích hợp, cung cấp trên cổng dịch vụ công quốc gia năm 2022, Hà Nội.

19. Chính phủ (2015), Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 05/02/2016,

quy định chi tiết về BHXH tự nguyện, Hà Nội.

20. Chính Phủ (2016), Nghị định số 01/2016/NĐ-CP ngày 05/01/2016

Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BHXH Việt

Nam, Hà Nội.

21. Chính phủ (2016), Nghị định số 166/2016/NĐ-CP ngày 01/03/2017,

về giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH, BHYT và BHXH tự nguyện, Hà

Nội.

22. Hoàng Văn Cƣơng (2018), “Hoàn thiện chính sách và đề xuất quy

trình thực hiện BHXH tự nguyện đối với lao động phi chính thức ở việt nam”

Đề tài khoa học, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ƣơng, Hà nội.

23. Chính phủ (2020), Nghị định số 135/2020/NĐ-CP ngày 18/11/2020

của Chính phủ quy định về tuổi nghỉ hưu, Hà Nội.

24. Chính phủ (2021), Nghị định số 07/2021/NĐ-CP ngày 27/01/2021

của Chính phủ quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025, Hà

Nội.

25. Nguyễn Công Dũng (2018), Phát triển đối tượng tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, Luận văn

thạc sĩ, Trƣờng Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh, Thái Nguyên.

26. Mỹ Hoa (2011), “Tham gia BHXH tự nguyện: Vì sao ít thu hút

ngƣời dân tham gia”, Báo Quảng Ngãi.

27. Bùi Văn Hồng (2004), Nghiên cứu mở rộng đối tượng tham gia

BHXH đối với người lao động tự tạo việc làm, Đề tài khoa học, Trung tâm

nghiên cứu khoa học BHXH, Hà Nội.

28. Nguyễn Thị Hiển và Trƣơng Thị Phƣợng và (2013), “Các nhân tố

ảnh hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của NGƢỜI LAO

ĐỘNGkhu vực phi chính thức tại tỉnh Phú Yên”, Tạp chí khoa học Công nghệ

thủy sản, số 2, (tr 181-186).

29. Bùi Thị Hải Hòa (2020), Quản lý nhà nước về thu BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện gio linh, tỉnh quảng trị, Luận văn thạc sĩ Quản lý công,

Học viện hành chính Quốc gia.

30. Bùi Thị Hồng Hạnh (2021), Phát triển đối tượng tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn thành phố huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, Học viện hành

chính Quốc gia.

31. Bùi Sỹ Lợi (2019), Nghiên cứu mở rộng diện bao phủ BHXH đối

với lao động phi chính thức ở Việt Nam, BHXH Việt Nam.

32. Phạm Thị Lan Phƣơng (2015), “Nghiên cứu phát triển BHXH tự

nguyện đối với người lao động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”, Luận án tiến sĩ,

Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Hà Nội.

33. Quốc hội (2014), Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014,

Hà Nội.

34. Quốc hội (2019), Luật Thi hành án dân sự số 41/2019/QH14 ngày

14/6/2019, Hà Nội.

35. Hà Văn Sỹ (2016), Tổ chức triển khai BHXH tự nguyện ở Việt Nam,

Luận án Tiến sĩ kinh tế, Đại học kink tế Quốc dân, Hà Nội.

36. Dƣơng Phƣơng Thảo (2014), Pháp luật về BHXH tự nguyện – Thực

trạng và giải pháp, Luận văn thạc sĩ Luật học, Đại học quốc gia Hà Nội.

37. Hồ Tấn Tiên (2017), Quản lý nhà nước về BHXH trên địa bàn tỉnh

Quảng Ngãi, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia,

thành phố Huế.

38. Hoàng Thu Thủy, Lê Thị Hồng Nghĩa (2017), “Phát triển bảo hiểm

xã hội tự nguyện – nghiên cứu tại tỉnh Kon Tum”, Tạp chí Khoa học và Công

nghệ đại học Đà Nẵng, Quyển 2( Số 2, tr 95-101)

39. Hoàng Thu Thủy, Bùi Hoàng Minh Thƣ (2018), “Các nhân tố ảnh

hƣởng đến ý định tham gia BHXH tự nguyện của nông dân:Trƣờng hợp địa

bàn tỉnh Phú Yên”, Tạp chí Phát triển Khoa học & Công nghệ: Chuyên san

Kinh tế - Luật và Quản lý, Tập 2 (Số 4, tr.54-61)

40. Phạm Quốc Thuật (2018), Quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc

trên địa bàn quận Gò Vấp thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sĩ Quản lý

công, Học viện Hành chính Quốc gia, thành phố Hồ Chí Minh.

41. Tỉnh ủy Đắk Lắk (2018), Chương trình thực hiện Nghị quyết số 28-

NQ/TW, ngày 23/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII về cải cách chính

sách BHXH, Đắk Lắk.

42. Ngô Minh Thắng (2020) “Các yếu tố ảnh hƣởng đến ý định tham gia

BHXH tự nguyện của ngƣời lao động trên địa bàn tỉnh vĩnh long”, Tạp chí khoa

học Đại học Cửu Long (số 19, tr.44-54).

PHỤ LỤC

PHỤ LỤC 1: PHIẾU KHẢO SÁT TÌNH HÌNH THỰC HIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BHXH TỰ NGUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

Trước hết xin cảm ơn Ông/Bà đã tham gia cuộc khảo sát này của chúng tôi!

Để tìm hiểu thực trạng công tác quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện nhằm

đề xuất những giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về BHXH tự nguyện trong

thời gian tới trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, xin Ông/Bà vui lòng khoanh tròn hoặc điền

những thông tin vào nội dung mà Ông/Bà cho là phù hợp hoặc đúng nhất. Những

thông tin Ông/Bà cung cấp chúng tôi chỉ sử dụng vào mục đích nghiên cứu và được

bảo mật theo quy định.

PHẦN 1. THÔNG TIN CHUNG VỀ NGƢỜI ĐƢỢC KHẢO SÁT

Câu 1. Tuổi của Ông/Bà?

1. Dƣới 20 tuổi

4. Từ 41-50tuổi

2. Từ 21-30 tuổi

5. Trên 51 tuổi

3. Từ 31-40 tuổi

Câu 2. Giới tính: ☐ 1. Nam

☐ 2. Nữ

Câu 3. Trình độ học vấn cao nhất của Ông/Bà?

1. Không biết chữ

5. Dạy nghề/Trung cấp

2. Tiểu học (Cấp I)

6. Cao đẳng/Đại học

3. Trung học cơ sở (Cấp II)

7. Trên đại học

4. Trung học phổ thông (Cấp III)

Câu 4. Xin Ông/Bà cho biết tình trạng việc làm của Ông/bà trong những năm gần

đây?

1. Có việc làm đầy đủ, ổn định

2. Có việc làm nhƣng không ổn định

3. Đã có việc làm nhƣng tạm nghỉ việc

4. Chƣa có việc làm

Câu 5. Thu nhập bình quân hàng tháng của cá nhân Ông/Bà khoảng:

1. Dƣới 1,5 triệu

4 Từ 3 triệu đến dƣới 5 triệu

2. Từ 1,5 triệu đến dƣới 2 triệu

5. Từ 5 triệu trở lên

3. Từ 2 triệu đến dƣới 3 triệu

PHẦN 2. NHẬN THỨC, HIỂU BIẾT VÀ TIẾP CẬN THÔNG TIN

Câu 6. Hiện nay Ông/Bà có tham gia BHXH tự nguyện không?

1. Có tham gia

 2. Chƣa tham gia

Câu 7. Ông/Bà có biết đến chính sách BHXH tự nguyện của Nhà nƣớc đang thực

hiện cho ngƣời dân không?

1. Không biết

2. Biết sơ sơ

3. Biết rõ

4. Biết rất rõ

Câu 8. Theo Ông/Bà, kênh tuyên truyền nào có thể giúp Ông/Bà dễ tiếp nhận thông

tin về BHXH tự nguyện. (có thể lựa chọn NHIỀU phương án trả lời)

1. Qua các hội nghị tuyên truyền, phổ biến, đối thoại, tƣ vấn trực tiếp,...

2. Qua cán bộ BHXH

3. Qua các tổ chức dịch vụ thu (Bƣu điện…)

4. Các phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ truyền hình, truyền thanh xã,

buôn..

5. Qua băng rôn, quảng cáo, tờ rơi, tờ gấp

6. Qua cán bộ, xã phƣờng, tổ dân phố nơi cƣ trú

7. Mạng xã hội nhƣ facebook, zalo, youtube,...

8.Qua ngƣời khác

Câu 9. Theo Ông/Bà, lý do gì khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH tự

nguyện? (có thể lựa chọn NHIỀU phương án trả lời)

1. Không thấy rõ lợi ích của chính sách

2. Chƣa hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm

3. Không biết hỏi ai/ cơ quan nào để đƣợc hƣớng dẫn

5. Thời gian đóng quá dài

6. Chƣa có điều kiện về tài chính

7. Khác, cụ thể………………………………………………

PHẦN 3: ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG

Câu 10. Hiện nay, BHXH tự nguyện có 02 chế độ là hƣu trí và tử tuất, Ông/bà có

thấy cần thiết phải bổ sung chế độ khác nữa không?

1. Có

2. Không

Đồng ý

Câu hỏi (lựa chọn 01 đáp án phù hợp nhất) Đối với chế độ BHXH tự nguyện

Không đồng ý

Bình thƣờng

Rất đồng ý

Rất không đồng ý 



Câu 11. Cần nâng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện Câu 12. Cần điều chỉnh giảm số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm để nghỉ hƣu Câu 13. Xác định cụ thể mức (tiền) lƣơng hƣu hàng tháng đƣợc hƣởng trong tƣơng lai Câu 14. Bổ sung chế độ ốm đau (gói đóng bổ sung và có điều kiện khi hưởng quyền lợi ốm đau) Câu 15. Bổ sung chế độ thai sản (gói đóng bổ sung có sự hỗ trợ của Nhà nước và có điều kiện khi hưởng thai sản) Câu 16. Bổ sung chế độ TNLĐ, BNN (gói đóng bổ sung có sự hỗ trợ của Nhà nước và có điều kiện khi hưởng tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp) Câu 17. Bổ sung chế độ BHYT (gói đóng bổ sung có sự hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH dài hạn hoặc giảm mức đóng BHYT khi cùng tham gia BHXH tự nguyện)

Câu 18. Theo Ông/Bà, để khuyến khích ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện, các cơ quan liên quan cần làm gì? (có thể lựa chọn NHIỀU phương án trả lời)  Nhân viên tổ chức dịch vụ thu/cán bộ BHXH cần trực tiếp tuyên truyền, tƣ vấn đến ngƣời dân  Nâng cao chất lƣợng tƣ vấn, thái độ phục vụ của nhân viên tổ chức dịch vụ thu  Tổ chức dịch vụ thu cần bố trí lịch tƣ vấn cụ thể tại địa điểm để tiểu thƣơng chủ động tiếp cận  Truyền thông rộng rãi về chính sách BHXH tự nguyện  Vận động tham gia thông qua những ngƣời có uy tín (Tổ trƣởng dân phố, già làng, trƣởng bản, chức sắc tôn giáo …)  Tuyên truyền qua những ngƣời hiểu biết trong gia đình (con em là sinh viên, ngƣời đi làm trong các cơ quan, doanh nghiệp, các Hội, đoàn thể v.v…)  Điều chỉnh chính sách để thu hút ngƣời tham gia Khác (xin ghi rõ):………………… ……………………………………………………..

Xin chân thành cảm ơn!

PHỤC LỤC 2: BẢNG TỔNG HỢP KẾT QUẢ PHIẾU ĐIỀU TRA

Câu

Nội dung hỏi

1

2

3 Trả lời 5 31 70 55 39 92 108 6 56 70

Tỷ lệ % 2,5% 15,5% 35% 27,5% 19,5% 46% 54% 3% 28% 35%

23 43 2

11,5% 21,5% 1%

4

46 96 41 17

23% 48% 20,5% 8,5%

5

6

11 23 51 62 53 71 129

5,5% 11,5% 25,5% 31% 26,5% 35,5% 64,5%

7

9 94

4,5% 47%,

Tuổi của Ông/Bà? 1. Dƣới 20 tuổi 2. Từ 21-30 tuổi 3. Từ 31-40 tuổi 4.Từ 41-50tuổi 5. Trên 51 tuổi Giới tính: Nam Nữ Trình độ học vấn cao nhất của Ông/Bà? 1. Không biết chữ 2. Tiểu học (Cấp I) 3. Trung học cơ sở (Cấp II) 4. Trung học phổ thông (Cấp III) 5. Dạy nghề/Trung cấp 6. Cao đẳng/Đại học 7. Trên đại học Xin Ông/Bà cho biết tình trạng việc làm của Ông/bà trong những năm gần đây? 1. Có việc làm đầy đủ, ổn định 2. Có việc làm nhƣng không ổn định 3. Đã có việc làm nhƣng tạm nghỉ việc 4. Chƣa có việc làm Thu nhập bình quân hàng tháng của cá nhân Ông/Bà khoảng: Dƣới 1,5 triệu Từ 1,5 triệu đến dƣới 2 triệu Từ 2 triệu đến dƣới 3 triệu Từ 3 triệu đến dƣới 5 triệu Từ 5 triệu trở lên Hiện nay Ông/Bà có tham gia BHXH tự nguyện không? 1. Có tham gia 2. Chƣa tham gia Ông/Bà có biết đến chính sách BHXH tự nguyện của Nhà nƣớc đang thực hiện cho ngƣời dân không? 1. Không biết 2. Biết sơ sơ

73 24

36,5% 12%

34%

92 50

46% 25%

8

44,5%

30 25 37 75

15% 12,5% 18,5% 37,5%

9

21 29 13 71

10,5% 14,5% 6,5% 35,5%

45%

10

11

192 8 9 29 124

96% 4% 4,5% 14,5% 62%

3. Biết rõ 4. Biết rất rõ Theo Ông/Bà, kênh tuyên truyền nào có thể giúp Ông/Bà dễ tiếp nhận thông tin về BHXH tự nguyện. 1. Qua các hội nghị tuyên truyền, phổ biến, đối thoại, tƣ vấn trực tiếp,... 2. Qua cán bộ BHXH 3. Qua các tổ chức dịch vụ thu (Bƣu điện…) 4. Các phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ truyền hình, truyền thanh xã, buôn.. 5. Qua băng rôn, quảng cáo, tờ rơi, tờ gấp 6. Qua cán bộ, xã phƣờng, tổ dân phố nơi cƣ trú 7. Mạng xã hội nhƣ facebook, zalo, youtube,... 8.Qua ngƣời khác Theo Ông/Bà, lý do gì khiến ngƣời lao động chƣa tham gia BHXH tự nguyện? 1. Không thấy rõ lợi ích của chính sách 2. Chƣa hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm 3. Không biết hỏi ai/ cơ quan nào để đƣợc hƣớng dẫn 5. Thời gian đóng quá dài 6. Chƣa có điều kiện về tài chính Hiện nay, BHXH tự nguyện có 02 chế độ là hƣu trí và tử tuất, Ông/bà có thấy cần thiết phải bổ sung chế độ khác nữa không? 1. Có 2. Không Cần nâng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện: Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý

15%

Rất đồng ý

12

6,5%

48%

38,5%

13 Cần điều chỉnh giảm số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm để nghỉ hƣu: Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý Xác định cụ thể mức (tiền) lƣơng hƣu hàng tháng đƣợc hƣởng trong tƣơng lai

11,5%

124

62%

13,5%

Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý

1,5%

13,5%

14

43%

42%

Bổ sung chế độ ốm đau Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý

13,5%

15

43%

Bổ sung chế độ thai sản Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý

16%

16

40,5%

43%

Bổ sung chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý

1,5%

13%

17

43,5%

42%

138

69%

43%

18

44,5%

Bổ sung chế độ BHYT Không đồng ý Bình thƣờng Đồng ý Rất đồng ý Theo Ông/Bà, để khuyến khích ngƣời dân tham gia BHXH tự nguyện, các cơ quan liên quan cần làm gì? (có thể lựa chọn NHIỀU phương án trả lời 1. Nhân viên tổ chức dịch vụ thu/cán bộ BHXH cần trực tiếp tuyên truyền, tƣ vấn đến ngƣời dân 2. Nâng cao chất lƣợng tƣ vấn, thái độ phục vụ của nhân viên tổ chức dịch vụ thu 3. Tổ chức dịch vụ thu cần bố trí lịch tƣ vấn cụ thể tại địa điểm để tiểu thƣơng chủ động tiếp cận 4. Truyền thông rộng rãi về chính sách BHXH tự nguyện

138

69%

108

54%

5. Vận động tham gia thông qua những ngƣời có uy tín (Tổ trƣởng dân phố, già làng, trƣởng bản, chức sắc tôn giáo …)

138

69%

6. Tuyên truyền qua những ngƣời hiểu biết trong gia đình (con em là sinh viên, ngƣời đi làm trong các cơ quan, doanh nghiệp, các Hội, đoàn thể v.v…) 7. Điều chỉnh chính sách để thu hút ngƣời tham gia

132

66%