HC VIỆN CHÍNH TRỊ QUC GIA H CHÍ MINH
NGUYỄN NHƯ QUẢNG
LỢI ÍCH KINH T CA NGƯỜI LAO ĐỘNG TRONG CÁC
CÔNG TY DT MAY TNH NINH BÌNH
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH: KINH T CHÍNH TRỊ
Mã số: 9310102
NI 2025
Công trình được hoàn thành tại
Hc viện Chính tr quc gia H Chí Minh
Người hướng dn khoa hc:
PGS,TS. NGUYN MINH QUANG
Phn bin 1:………………………………
.……………………………...
Phn bin 2:………………………………
…………………………….....
Phn bin 3:………………………………
…………………………….....
Luận án s đưc bo v trước Hội đồng chm luận án cấp hc vin
hp ti Hc vin Chính tr quc gia H Chí Minh
vào hồi…..giờ…..ngày….. tháng….. năm
Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc Gia
Thư viện Hc viện Chính trị quc gia H Chí Minh
1
M ĐẦU
1. Tình cấp thiết của đề tài
Chủ đề lợi ích kinh tế của người lao động trong doanh nghiệp đã thu hút sự quan
tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong thời gian qua. Kết quả của các công trình nghiên
cứu tớc đây đã chỉ ra rằng việc thực hiện lợi ích kinh tế cho người lao động đóng vai
trò quan trọng trong thúc đẩy năng suất lao động gia tăng lợi nhuận cho doanh
nghiệp. Đây được xem một chiến ợc quan trọng nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh,
xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ, đồng thời nâng cao uy tín ca
doanh nghiệp trên thị trường. Vì vậy, dưới góc độ lý luận, nghn cứu lợi ích kinh tế
của người lao động góp phần làm sáng tỏ trạng thái quan hệ lợi ích kinh tế và mc độ
phân phối lợi ích kinh tế giữa các chủ thể trong quan hệ lợi ích đó. Từ đó, bổ sung cơ
sở luận để xây dựng chính sách pn phối thu nhập phù hợp, đảm bảo công bằng
hướng tới mục tu phát triển bền vững trong lĩnh vực dệt may.
Hiện nay, Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế đang phát triển, trình độ sản xuất
còn thấp, nguồn lao động dồio nhưng chủ yếu là lao động chưa qua đào tạo. Trong
đường lối CNH, H thời kỳ đổi mới đất nước, Nhà nước rất quan m đầu phát
triển ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong đó ngành ng nghiệp dệt may. Gần
40 năm đổi mới đã chứng minh ngành dệt may những đóng góp rất lớn o việc gia
tăng quy mô kim ngạch xuất khẩu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm
nâng cao đời sống cho người lao động.
Tỉnh Ninh Bình địa phương truyền thống và thế mạnh phát triển ngành dệt
may, đặc biệt trên địa n tỉnh Nam Định cũ. ng suất lao động, năng lực cạnh
tranh ngày càng nâng cao, quy sản xuất ngày càng được mở rộng từng bước hội
nhập kinh tế, tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu. Qua đó, thúc đẩy tăng trưởng
kinh tế của tỉnh, tạo ra việc làm mới, xóa đói giảm nghèo, ổn định tình hình kinh tế -
hội. Trên nền tảng phát triển đó, các công ty dệt may từng bước thực hiện lợi ích
kinh tế cho ngưi lao động như tăng thu nhập, tạo việc làm ổn định, thực hiện bảo hiểm
theo luật định đảm bảo an toàn, vệ sinh lao động.
Tuy nhn, thu nhập trung bình của nời lao động trong c công ty dệt may
tỉnh Ninh Bình còn thấp, cụ th trên địa bàn tỉnh Nam Định chỉ đạt 9,7 triệu
đồng/tháng. Mức thu nhập này thấp hơn so với thu nhập trung bình của lao động dệt
may cả nước thu nhập của người lao động trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế
tạo mức lương đủ sống do Liên minh sàn lương châu Á (AFWA) tính cho người lao
động dệt may ở Việt Nam là 12,4 triệu đồng/nời/tháng [73]. Tỷ lệ giữa tốc độ tăng
trưởng thu nhập của người lao động so với tốc độ tăng trưởng của lợi nhuận đạt 55,4%.
Tỷ lệ giữa chi phí lao động với doanh thu của công ty dệt may cũng rất thấp chỉ đạt
18,14%. Điều này phản ánh quan hphân phối trong công ty dệt may chưa hợp dẫn
tới lợi ích kinh tế của người lao động chưa đạt được như kỳ vọng. Trạng thái quan hệ
lợi ích kinh tế giữa ni lao động chsở hữu ng ty dệt may những thời điểm
chưa i a, còn xảy ra u thuẫn, xung đột về lợi ích kinh tế. Hậu quả đình ng,
ngưng việc tập thể ngày càng gia ng về số ợng mức độ phức tạp của vụ việc.
Điều này làm giảm vai trò động lực của lợi ích kinh tế, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt
động sản xuất kinh doanh, năng suất lao động của c công ty dệt may, gây mất trật tự
2
an toàn xã hội, ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư, kìm hãm sự phát triển kinh
tế - hội trên địa n tỉnh Ninh Bình.
Chính vì vậy, nghiên cứu lợi ích kinh tế của người lao động trong các công ty
dệt may tỉnh Ninh Bình, có ý nghĩa cả về lý lun thực tiễn. Kết quả nghn cứu s
góp phần xây dựng quan hệ lợi ích kinh tế hài hòa, ổn định giữa người lao động với
người sử dụng lao động và đảm bảo công bằng trong phân phối lợi ích kinh tế tại các
công ty dệt may, tđó thúc đẩy ngành công nghiệp dệt may tn địa n tỉnh phát triển
theo hướng bền vững, gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, nâng cao giá trsản phẩm và tham gia
sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, đề tài: Lợi ích kinh tế của người lao động
trong các công ty dệt may ở tỉnh Ninh Bình được nghiên cứu sinh lựa chọn làm luận
án tiến chuyên nnh Kinh tế chính trị.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Góp phần bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận để đánh giá thực trạng lợi ích kinh
tế của nời lao động trong các công ty dệt may ở tỉnh Ninh Bình. Từ đó, đề xuấtc
quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện hài hòa lợi ích kinh tế của ngưi lao động
trong cácng ty dệt may theo hướng chuyên sâu, tch ứng với điều kiện thực tế ca
tỉnh Ninh Bình hiện nay, trong đó:
Chun sâu được hiểu là lợi ích kinh tế gắn với từng người lao động cụ thể với
các vị tviệc làm, ngạch bậc, công đoạn khác nhau, ơng ng với đó là họ được
hưởng lợi ích kinh tế khác nhau theo ngun tắc phân phối theo lao động nhằm khắc
phục nh trạng pn phối nh quân.
Thích ứng phù hợp với thực tiễn, điều kiện cụ thể của quốc gia, của tỉnh
công ty dệt may trong thời khội nhập phát triển.
2.2. Nhim v nghiên cứu
Để thực hiện mục đích nghiên cứu, luận án có các nhiệm vụ cơ bản sau:
-
Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước có liên quan
đến đề tài đã được công bố, chỉ ra những nội dung đã được luận giải và những vấn đề
chưa được đề cập hoặc đã được đề cập nhưng chưa đầy đủ. Từ đó, làm khoảng
trống khoa học mà luận án cần phải tập trung nghiên cứu.
-
Xây dựng khung lý luận về lợi ích kinh tế của người lao động trong các công
ty dệt may theo hướng tiếp cận của khoa học Kinh tế chính trị. Đồng thời, nghiên cứu
kinh nghiệm của một số tỉnh/thành phố trong nước ngoài nước về thực hiện lợi ích
kinh tế của người lao động trong các công ty dệt may. Qua đó, rút ra bài học kinh
nghiệm, ý nghĩa tham khảo đối với các công ty dệt may tỉnh Ninh Bình hiện nay.
-
Phân tích thực trạng lợi ích kinh tế của người lao động trong các công ty dệt
may tỉnh Ninh Bình, nghiên cứu cụ thể trên địa bàn tỉnh Nam Định giai đoạn 2012
- 2022. Từ đó, đánh giá những kết quả đã đạt được, chỉ ra những hạn chế và luận giải
ngun nhân.
-
Từ những hạn chế đã được chra, đặt trong bối cảnh mới từ thực tiễn, luận án
đề xuất quan điểm, giải pháp nhằm thực hiện hài hòa lợi ích kinh tế của người lao
động trong các công ty dệt may theo hướng chuyên sâu, thích ứng với điều kiện thực
tế ở tỉnh Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
3
Đối ợng nghiên cứu của luận án lợi ích kinh tế của người lao động trong các
công ty dệt may trên địa bàn cấp tỉnh được nghiên cứu cụ thể trên địa bàn tỉnh Ninh
Bình. Dưới góc độ Kinh tế chính trị học có thể hiểu: Lợi ích kinh tế thuộc phạm t
phân phối một trong ba mặt của quan hsản xuất bốn khâu của quá trình tái
sản xuất. Trong đó, sản xuất là khâu quyết định còn phân phối có tính độc lập tương
đối tác động trở lại đối với sản xuất.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
*
Phạm vi nội dung
Lợi ích kinh tế của người lao động trong các công ty dệt may rất đa dạng,
vậy luận án tập trung nghiên cứu những nội dung bản như: Thu nhập, việc làm,
bảo hiểm theo luật định an toàn, vệ sinh lao động. Bởi vì, đây những lợi ích kinh
tế bản, được quy định ràng, cụ thể trong hệ thống pháp luật hiện hành nh
hưởng trực tiếp đến đời sống của người lao động trong các công ty dệt may.
*
Phạm vi không gian
Tại Kỳ họp thứ 9 ngày 12/06/2025 của Quốc hội khóa 15 đã ban hành Nghị
quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó sắp
xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy n số của tỉnh Nam, tỉnh Nam Định
tỉnh Ninh Bình thành tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Ninh Bình [85]. Theo Nghị quyết s
1674/NQ-UBTVQH15 vviệc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp của tỉnh Ninh
Bình năm 2025 ban hành ngày 16/06/2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định
sắp xếp tỉnh Nam Định thành 57 các xã, phường [116]. vậy, phạm vi không
gian của luận án được giới hạn nghiên cứu lợi ích kinh tế của người lao động trong
các công ty dệt may trên địa bàn tỉnh Nam Định cũ (hiện nay là 57 xã, phường). Bởi
vì, tỉnh Nam Định cũ có truyền thống lịch sử phát triển ngành công nghiệp dệt may,
quy sản xuất, số lượng doanh nghiệp lực lượng lao động lớn hơn so với tỉnh
Ninh Bình và Hà Nam trước khi sáp nhập.
Trên địa bàn tỉnh Nam Định các công ty dệt may gồm những loại hình
sau: Công ty dệt may nhà nước, công ty dệt may nhân trong nước công ty dệt
may FDI. Tuy nhiên, luận án chỉ nghiên cứu lợi ích kinh tế của người lao động trong
công ty dệt may nhân trong nước, công ty dệt may FDI tham gia sản xuất kinh
doanh tại công đoạn dệt may trong chuỗi giá trị. Bởi vì, các công ty này chiếm
99% trong tổng số các công ty dệt may trên địa bàn tỉnh Nam Định thường
xảy ra xung đột, mâu thuẫn về lợi ích kinh tế giữa người lao động với người sử dụng
lao động. Ngoài ra, việc lựa chọn các công ty này giúp luận án tập trung phân tích
nhóm người lao động những đặc điểm chung, từ đó xác định được bản chất của lợi
ích kinh tế của người lao động.
*
Phạm vi thời gian
Luận án nghiên cứu lợi ích kinh tế của người lao động trong các công ty dệt
may ở tỉnh Ninh Bình, nghiên cứu chủ yếu trên địa bàn tỉnh Nam Định cũ giai đoạn
2012 - 2022 và một số tư liệu có bổ sung đến năm 2023 để đảm bảo tính thời sự của
đề tài luận án.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận