ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------
TĂNG THỊ HOÀN
TRUYỆN NGẮN NGUYỄN QUANG THIỀU
NHÌN TỪ GÓC ĐỘ THỂ LOẠI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Hà Nội - 2012
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------
TĂNG THỊ HOÀN
TRUYỆN NGẮN NGUYỄN QUANG THIỀU
NHÌN TỪ GÓC ĐỘ THỂ LOẠI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số : 60.22.34
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Thị Bích Thu
Hà Nội - 2012
1
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................... 3
1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................... 3
2. Lịch sử nghiên cứu ................................................................................. 4
4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 7
5. Đóng góp của luận văn ........................................................................... 7
6. Cấu trúc của luận văn ............................................................................. 8
PHẦN NỘI DUNG ................................................................................... 9
Chương 1: TRUYỆN NGẮN NGUYỄN QUANG THIỀU
TRONG DÒNG MẠCH CỦA TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM THỜI KÌ
ĐỔI MỚI .................................................................................................. 9
1.1 Khái quát chung về truyện ngắnViệt Nam thời kì đổi mới ........... 9
1.1.1 Giới thuyết truyện ngắn ............................................................... 9
1.1.2 Truyện ngắn thời kì đổi mới ...................................................... 11
1.2 Nguyễn Quang Thiều - khát vọng đổi mới truyện ngắn .............. 15
1.2.1 Quá trình sáng tác của Nguyễn Quang Thiều ............................ 15
1.2.2 Khát vọng sáng tạo trong truyện ngắn Nguyễn Quang Thiều ......... 17
Chương 2: CỐT TRUYỆN VÀ KẾT CẤU TRONG TRUYỆN NGẮN
NGUYỄN QUANG THIỀU ................................................................... 22
2.1 Cốt truyện trong truyện ngắn Nguyễn Quang Thiều .................. 22
2.1.1 Khái niệm cốt truyện ................................................................. 22
2.1.2 Nghệ thuật xây dựng cốt truyện ................................................. 22
2.2 Kết cấu trong truyện ngắn Nguyễn Quang Thiều ....................... 32
2.2.1 Khái niệm kết cấu ...................................................................... 32
2.2.2 Nghệ thuật tạo dựng kết cấu trong truyện ngắn Nguyễn Quang
Thiều .................................................................................................. 33
2
Chương 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT
TRONG TRUYỆN NGẮN NGUYỄN QUANG THIỀU ...................... 42
3.1 Một số kiểu nhân vật ..................................................................... 42
3.1.1 Nhân vật với khát vọng kiếm tìm hạnh phúc đời thường. ........... 42
3.1.2 Nhân vật cô đơn, bất hạnh ......................................................... 45
3.1.3 Nhân vật với chiều sâu tâm linh ................................................ 50
3.1.4 Nhân vật với những lỗi lầm, lạc hậu .......................................... 52
3.2 Nghệ thuật xây dựng nhân vật ...................................................... 57
3.2.1 Nghệ thuật miêu tả ngoại hình ................................................... 57
3.2.2 Nghệ thuật phân tích tâm lý nhân vật ........................................ 59
Chương 4: NGHỆ THUẬT TRẦN THUẬT TRONG TRUYỆN NGẮN
NGUYỄN QUANG THIỀU ................................................................... 65
4.1 Ngôn ngữ ........................................................................................ 65
4.1.1 Ngôn ngữ đa nghĩa, giàu hình ảnh ............................................ 65
4.1.2 Ngôn ngữ giàu chất thơ ............................................................. 70
4.2 Giọng điệu ...................................................................................... 73
4.2.1 Giọng tâm tình, sẻ chia .............................................................. 74
4.2.2 Giọng cảm thương trước nỗi đau và thân phận con người......... 76
4.3 Không – thời gian nghệ thuật ....................................................... 79
4.3.1 Không gian nghệ thuật .............................................................. 79
4.3.2 Thời gian nghệ thuật ................................................................. 86
PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................ 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 94
3
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1 Nguyễn Quang Thiều là một gương mặt nổi bật trong nền văn
học Việt Nam đương đại. Với một hành trình sáng tạo không mệt mỏi,
một ý thức cách tân mạnh mẽ, ông đã có những đóng góp nhất định trên
nhiều thể loại: Thơ, trường ca, tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện thiếu nhi,
dịch thuật, tiểu luận và tản văn. Hiện nay, ông đã xuất bản 10 tập thơ, 16
tập văn xuôi, 3 tập sách dịch. Ở thể loại nào ông cũng để lại ấn tượng tốt
đẹp, đặc biệt ở thơ và truyện ngắn. Với thơ, Nguyễn Quang Thiều đã
làm mất ngủ những người yêu thơ và đánh thức đời sống phê bình văn
học bấy lâu vốn trầm lặng và buồn tẻ. Bên cạnh đó, mảng truyện ngắn
của ông cũng đọng lại nhiều dư âm trong lòng độc giả với nhiều giải
thưởng có uy tín.
1.2 Sáng tác của Nguyễn Quang Thiều đã trở thành tâm điểm của
các cuộc tranh luận. Dù tán thành hay phản đối người ta không thể phủ
nhận truyện ngắn của ông góp phần làm mới thể loại. Trong bối cảnh xã
hội hiện nay, xu hướng dân chủ hóa tạo điều kiện cho các giới nghiên
cứu, phê bình có cái nhìn cởi mở hơn, khách quan hơn khi đánh giá về
một hiện tượng văn học. Tìm hiểu truyện ngắn Nguyễn Quang Thiều,
chúng tôi mong muốn có cái nhìn khoa học và toàn diện hơn về cuộc đời
và sự nghiệp văn học của ông.
1.3 Thời kì đổi mới có thể coi là thời kỳ hoàng kim của truyện
ngắn. Nhiều tác phẩm đã được đưa vào giảng dạy ở bậc trung học phổ
thông và đại học. Do vậy, qua hiện tượng Nguyễn Quang Thiều, chúng
tôi muốn góp phần tìm hiểu thêm về diện mạo văn học giai đoạn này. Đề
tài này sẽ là sự gợi mở để chúng tôi nghiên cứu sâu hơn dòng mạch vận
động của văn học Việt Nam đương đại nói chung và truyện ngắn nói
