Nên thưởng thế nào?
Việc đánh giá, xếp loại nhân viên không chỉ đơn thuần dựa vào mục tiêu và thành
tích đạt được. Một hệ thống khen thưởng tối ưu cần đáp ứng các yếu tố bù đắp,
phúc lợi, công nhận và tuyên dương nhân viên.
Một nhân viên mỗi ngày đều đi làm trễ 15 phút nhưng luôn đưa ra được lý do hợp
lý. Người này thực sự có vấn đề về sức khỏe hay là… Một nhân viên khác nữa
nhiều năm qua làm rất tốt một công việc, nhưng gần đây hiệu quả làm việc lại kém
hơn trước. Có nên đưa người này đi đào tạo lại?
Đánh giá, xếp loại…
Trên thực tế, đánh giá quá trình làm việc của nhân viên tại doanh nghiệp không chỉ
đơn giản là đưa ra những nhận xét. Các chuyên gia về nhân sự cho rằng, để việc
đánh giá nhân viên đạt hiệu quả thiết thực, nhà quản lý cần dự tính trước và xác
định được giới hạn của phạm vi đánh giá, cũng như thiết lập môi trường làm việc
phù hợp để thực hiện quá trình đánh giá.
Phần lớn các công ty đều sử dụng một hình thức đánh giá chung cho tất cả công
việc trong nội bộ, nhà quản lý cần biết sử dụng những lời bình luận và giải thích
để mở rộng việc đánh giá, nhằm thay đổi hình thức đánh giá theo từng công việc
cụ thể.
Việc đánh giá nhân viên không chỉ dựa vào cấp quản lý trực tiếp mà cần tham
khảo ý kiến từ tất cả những người có quan hệ với nhân viên, bao gồm cấp lãnh
đạo, đồng nghiệp, khách hàng, đối tác và bản thân nhân viên tự đánh giá mình.
Quy trình đánh giá nhân viên được thực hiện theo bảng điểm, có nhân hệ số để
tính lương, thưởng. Các tiêu chí đánh giá có thể thay đổi theo cấp độ nhân viên
hay quản lý.
Chẳng hạn, nếu nhân viên chỉ được “chấm điểm” dựa trên tinh thần trách nhiệm,
khả năng chuyên môn, các đề xuất cải tiến, kỹ năng giao tiếp thì cấp quản lý được
xét thêm tiêu chí “năng lực quản lý và đào tạo nhân viên”.
Một người quản lý nếu không phát triển nhân viên mới, đào tạo được người thay
thế mình thì dù điểm số thành tích có cao nhưng vẫn không đạt chuẩn xếp loại.
Việc đánh giá nhân viên thực chất là tính theo năng lực và khả năng đóng góp cho
công ty. Trong năm, nhân viên tham gia vào một dự án lớn hoặc làm nhiều dự án
nhỏ thì ngoài các tiêu chí trên, nhân viên còn được xét đến năng lực thể hiện, khối
lượng công việc, khả năng cống hiến, kỹ năng học hỏi từ công việc.
Việc đánh giá, xếp loại nhân viên không nên chỉ dựa vào mục tiêu, thành tích đạt
được mà quan trọng hơn, cách đạt được mục tiêu đó. Vì thế, ngoài mục tiêu kinh
doanh là điều kiện cần trong đánh giá-xếp loại lao động, nhân viên còn được xét
đến các yếu tố khác như tinh thần phối hợp đội nhóm, kỹ năng thương thuyết, cách
giải quyết vấn đề, xử lý khủng hoảng…
Cách đánh giá này quyết định mức lương của từng người, còn mức thưởng sẽ
được xét trên thành quả của tập thể.
Quy trình đánh giá nhân viên được thực hiện theo các khoảng thời gian ba tháng,
sáu tháng hoặc một năm. Hình thức đánh giá theo quí (ba tháng) có ưu điểm là:
kịp thời động viên, khen thưởng hay uốn nắn, sửa chữa khuyết điểm cho nhân
viên. Tuy nhiên, kiểu đánh giá này có thể không thích hợp với các công việc mang
tính chất dự án dài hạn. Nhưng với cách đánh giá vào mỗi cuối năm, có khi lại tạo
cho nhân viên tâm lý đối phó, chỉ chịu “cải thiện” lề lối làm việc vào giai đoạn
trước kỳ đánh giá, sau đó có thể họ lại… “ngựa quen đường cũ”.
Và khen thưởng
Sau quá trình đánh giá và xếp loại, việc khen thưởng không chỉ nhằm mục đích
đem lại… giá trị vật chất cho nhân viên. Các chuyên gia về nhân sự cho rằng, một
hệ thống khen thưởng tối ưu cần đáp ứng các yếu tố bù đắp, phúc lợi, công nhận
và tuyên dương nhân viên.
Tiền bạc chưa hẳn là yếu tố chính tạo nên… xúc cảm cho nhân viên khi được khen
thưởng. Quan trọng hơn, theo các chuyên gia về nhân sự, nhân viên cần được công
nhận và đánh giá cao năng lực thể hiện, thành tích đạt được… tại doanh nghiệp
như một sự biết ơn. Cách làm xem ra cũng không quá phức tạp: một bản nhận xét
cá nhân được người quản lý gửi trực tiếp đến nhân viên; công khai cảm ơn nhân
viên này trước các đồng nghiệp vì những hành động cụ thể đã làm, có tác động
tích cực đến tổ chức…
Đừng quá nhấn mạnh đến yếu tố tiền bạc trong khen thưởng nhân viên, bởi công
ty đã “tưởng thưởng” các giá trị khác cho nhân viên như môi trường làm việc, văn
hóa công ty, các giá trị được chia sẻ, được trở thành đối tác của khách hàng…
Việc thưởng chỉ mang tính khuyến khích, bởi nhân viên sẽ biết ơn doanh nghiệp
hơn vì các khoản lương lãnh hàng tháng.