Nghiên cứu mối tương quan giữa kích thước siêu âm thận với tuổi, giới, chiều cao, cân nặng của người trưởng thành

T¹p chÝ Y - d-îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò H×NH TH¸I HäC-2017<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỐI TƢƠNG QUAN GIỮA KÍCH THƢỚC<br /> SIÊU ÂM THẬN VỚI TUỔI, GIỚI, CHIỀU CAO, CÂN NẶNG<br /> CỦA NGƢỜI TRƢỞNG THÀNH<br /> Nguyễn Thị Sinh*; Trịnh Xuân Đàn*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định một số chỉ số trung bình về kích thước siêu âm thận và tìm mối tương<br /> quan giữa chiều dài thận, bề dày nhu mô thận với tuổi, chiều cao, trọng lượng cơ thể của người<br /> trưởng thành. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu mô tả trên 500 người khoẻ<br /> mạnh, trong đó 211 người nhóm tuổi 18 - 39, 228 người nhóm tuổi 40 - 59 và 61 người nhóm<br /> tuổi > 59, gồm 250 nam và 250 nữ. Kết quả và kết luận: kích thước thận giảm dần theo tuổi,<br /> chiều dài thận, chiều rộng thận, bề dày thận, bề dày nhu mô thận ở nam giới lớn hơn ở nữ giới<br /> (p < 0,05). Chiều dài thận, bề dày nhu mô thận có mối tương quan thuận tuyến tính với chiều<br /> cao, cân nặng và tương quan nghịch với tuổi của người trưởng thành.<br /> * Từ khoá: Kích thước thận; Siêu âm thận; Người trưởng thành.<br /> <br /> Research of Correlation between Renal Ultrasound Size with Age,<br /> Gender, Height, Weight of Adults<br /> Summary<br /> Objectives: To determine the average index of renal ultrasound size and to find the<br /> correlation between the length of the kidney, renal parenchymal thickness with age, height,<br /> body weight of adult. Subjects and methods: A prospective descriptive study on 500 healthy<br /> people, including 211 people aged 18 - 39, 228 people aged 40 - 59 and over 59 years old<br /> group: 61 people, including 250 males and 250 females. Results and conclusion: Kidney size<br /> decreases with age, renal length, width kidney, kidney thickness, renal parenchymal thickness<br /> that is greater in male than in female (p < 0.05). The length of kidney, renal parenchymal<br /> thickness have a linear positive correlation with height, weight and have a linear unpositive<br /> correlation with age of an adult.<br /> * Keywords: Renal size; Renal ultrasound; Adults.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Kích thước và chức năng thận có liên<br /> hệ chặt chẽ với nhau, đánh giá kích<br /> thước thận là việc cần phải làm trong<br /> chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân<br /> biệt các bệnh về thận - tiết niệu, gián tiếp<br /> <br /> đánh giá chức năng thận. Có nhiều phương<br /> pháp đo kích thước thận, tuy nhiên siêu<br /> âm thận vẫn được ưu tiên lựa chọn bởi vì<br /> siêu âm có độ chính xác cao, không độc<br /> hại, dễ sử dụng, kinh tế, thăm khám được<br /> nhiều lần, nhiều góc độ [3, 4, 5].<br /> <br /> * Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên<br /> Người phản hồi (Corresponding): Trịnh Xuân Đàn (trinhxuandan@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 20/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 25/08/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 28/08/2017<br /> <br /> 47<br /> <br /> T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò H×NH TH¸I HäC-2017<br /> Tại các nước phát triển, những chỉ số<br /> về kích thước thận đã được nghiên cứu<br /> khá đầy đủ. Ở Việt Nam, đã có nhiều<br /> nghiên cứu giải phẫu về chỉ số kích thước<br /> thận nhưng có rất ít công trình nghiên<br /> cứu về kích thước siêu âm thận. Vì vậy,<br /> các nhà chẩn đoán hình ảnh vẫn dùng<br /> kích thước siêu âm của người nước<br /> ngoài để tham chiếu. Các tác giả nước<br /> ngoài đều nhấn mạnh tầm quan trọng của<br /> chiều dài thận, vì chiều dài thận chính xác<br /> là cơ sở để tính toán đúng thể tích và<br /> trọng lượng thận, gián tiếp phản ánh tình<br /> trạng chức năng thận. Tuy nhiên, chiều<br /> dài thận giống như chiều cao cơ thể bị chi<br /> phối bởi kiểu gen, tập quán và thói quen<br /> dinh dưỡng nên chỉ số này khác nhau ở<br /> mỗi nước. Điều này cho thấy chúng ta<br /> không nên lấy chỉ số kích thước thận ở<br /> người nước ngoài áp dụng cho người<br /> Việt Nam [2]. Vì vậy, mục tiêu của đề tài<br /> này: Xác định một số chỉ số trung bình về<br /> kích thước siêu âm thận và mối tương<br /> quan giữa chiều dài thận, bề dày nhu mô<br /> thận với tuổi, giới và cân nặng của người<br /> trưởng thành bình thường<br /> Kết quả thu được có thể là hằng số<br /> tham chiếu, làm cơ sở khoa học cho các<br /> công trình nghiên cứu tiếp theo về vấn<br /> đề này, cũng như đóng góp vào việc<br /> nghiên cứu chỉ tiêu sinh học của người<br /> Việt Nam.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 500 người trưởng thành đến khám tại<br /> Bệnh viện Trường Đại học Y - Dược Thái<br /> Nguyên năm 2013.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn: người trưởng<br /> thành ≥ 18 tuổi, tiền sử và hiện tại không<br /> mắc bệnh về thận tiết niệu cũng như<br /> bệnh liên quan đến thận - tiết niệu.<br /> * Địa điểm nghiên cứu: Phòng siêu âm<br /> tổng quát, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu mô tả - diện điều tra cắt<br /> ngang.<br /> * Chỉ tiêu nghiên cứu:<br /> - Tuổi, giới, chiều cao, cân nặng.<br /> - Chiều dài thận, chiều rộng thận, bề<br /> dày thận, bề dày nhu mô thận.<br /> * Kỹ thuật thu thập số liệu:<br /> - Đo chiều cao bằng thước dây, đo cân<br /> nặng bằng cân bàn Trung Quốc.<br /> - Bác sỹ Chuyên khoa Chẩn đoán Hình<br /> ảnh đo kích thước thận theo chiều dài thận,<br /> chiều rộng thận, bề dày thận, độ dày nhu<br /> mô thận bằng máy siêu âm HDX11 Phillip.<br /> * Xử lý số liệu: theo các phương pháp<br /> thống kê y học trên phần mềm SPSS 18.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Chiều cao, cân nặng của đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Bảng 1: Chiều cao và cân nặng trung bình theo nhóm tuổi của đối tượng nghiên cứu.<br /> (18 - 39) tuổi<br /> <br /> (40 - 59) tuổi<br /> <br /> > 59 tuổi<br /> <br /> Nam<br /> (n = 122)<br /> <br /> Nữ<br /> (n = 89)<br /> <br /> Nam<br /> (n = 107)<br /> <br /> Nữ<br /> (n = 121)<br /> <br /> Nam<br /> (n = 21)<br /> <br /> Nữ<br /> (n = 40)<br /> <br /> p<br /> <br /> Chiều cao ( cm)<br /> <br /> 163,9 ±<br /> 5,3<br /> <br /> 155,9 ±<br /> 6,0<br /> <br /> 163,3 ±<br /> 6,0<br /> <br /> 156,2 ±<br /> 5,1<br /> <br /> 161,4 ±<br /> 5,4<br /> <br /> 154,9 ±<br /> 5,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Cân nặng (kg)<br /> <br /> 58,4 ±<br /> 6,8<br /> <br /> 49,9 ±<br /> 5,4<br /> <br /> 61,3 ± 8,2<br /> <br /> 52,9 ±<br /> 7,6<br /> <br /> 56,4 ± 5,4<br /> <br /> 53,9 ±<br /> 7,6<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 48<br /> <br /> T¹p chÝ Y - d-îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò H×NH TH¸I HäC-2017<br /> Việc đo kích thước thận là một đòi hỏi<br /> trong thực tế lâm sàng của chuyên khoa<br /> thận tiết niệu. Trước hết là để chẩn đoán<br /> thận to hay nhỏ, ở một bên hay cả hai<br /> bên?. Bởi vì rối loạn của thận có liên<br /> quan đến thay đổi kích thước thận. Siêu<br /> âm đã, đang và sẽ đóng góp tốt cho đo<br /> kích thước thận. Kích thước thận qua<br /> siêu âm không bị phóng đại nên gần với<br /> kích thước thật của thận, do đối chiếu<br /> trên mặt phẳng nên việc đo các chỉ số<br /> thận tương đối dễ thực hiện [3, 4, 5].<br /> <br /> Chúng tôi tiến hành đo kích thước thận<br /> theo chiều dài, chiều rộng, bề dày, độ dày<br /> nhu mô thận. Bảng 1 cho thấy chiều cao<br /> và cân nặng trung bình theo nhóm tuổi<br /> của đối tượng nghiên cứu cao hơn so với<br /> giá trị sinh học người Việt Nam bình<br /> thường thập kỷ 90, thế kỷ XX [1]. So sánh<br /> giữa nam và nữ thấy chiều cao và cân<br /> nặng trung bình theo nhóm tuổi ở nam<br /> cao hơn nữ, càng về già chiều cao và cân<br /> nặng trung bình có xu hướng giảm. Khác<br /> biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> 2. Một số chỉ số trung bình về kích thƣớc thận.<br /> Bảng 2:<br /> Kích thƣớc thận<br /> <br /> Nam (n = 250)<br /> <br /> Nữ (n = 250)<br /> <br /> p<br /> <br /> Chiều dài thận phải (cm)<br /> <br /> 9,6 ± 1,1<br /> <br /> 9,5 ± 1,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chiều dài thận trái (cm)<br /> <br /> 9,6 ± 1,4<br /> <br /> 9,5 ± 1,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chiều rộng thận phải (cm)<br /> <br /> 4,8 ± 0,8<br /> <br /> 4,6 ± 0,8<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chiều rộng thận trái (cm)<br /> <br /> 5,0 ± 0,7<br /> <br /> 4,7 ± 0,7<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Bề dày thận phải (cm)<br /> <br /> 4,0 ± 0,7<br /> <br /> 3,9 ± 0,6<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Bề dày thận trái (cm)<br /> <br /> 4,3 ± 0,9<br /> <br /> 4,1 ± 0,7<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Nhu mô thận phải (cm)<br /> <br /> 1,5 ± 0,6<br /> <br /> 1,4 ± 0,3<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Nhu mô thận trái (cm)<br /> <br /> 1,7 ± 0,5<br /> <br /> 1,6 ± 0,4<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chiều dài thận, chiều rộng thận, bề dày thận, bề dày nhu mô thận ở nam giới lớn<br /> hơn ở nữ giới, các chỉ số thận trung bình theo giới. Chúng tôi thấy chiều dài thận trái<br /> và chiều dài thận phải như nhau (ở nam: chiều dài thận phải = 9,6 ± 1,1 cm; chiều dài<br /> thận trái = 9,6 ± 1,4 cm), (ở nữ: chiều dài thận = 9,5 ± 1,3 cm). Khác biệt này không có<br /> ý nghĩa thống kê. Một số tác giả khác có nhận xét tương tự [2, 3, 7, 9, 10].<br /> Bảng 3: Chỉ số kích thước thận theo tuổi và giới.<br /> 18 - 39 tuổi<br /> <br /> 40 - 59 tuổi<br /> <br /> > 59 tuổi<br /> <br /> Nam<br /> (n = 122)<br /> <br /> Nữ<br /> (n = 89)<br /> <br /> p<br /> <br /> Nam<br /> (n = 107)<br /> <br /> Nữ<br /> (n = 89)<br /> <br /> p<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> (n = 21) (n = 40)<br /> <br /> Chiều dài thận phải<br /> (cm)<br /> <br /> 9,5 ±<br /> 1,4<br /> <br /> 9,9 ±<br /> 1,2<br /> <br /> #<br /> <br /> 9,4 ±<br /> 1,2<br /> <br /> 9,5 ±<br /> 0,9<br /> <br /> #<br /> <br /> 9,5 ±<br /> 1,5<br /> <br /> 9,0 ±<br /> 1,1<br /> <br /> #<br /> <br /> Chiều dài thận trái (cm)<br /> <br /> 9,5 ±<br /> 1,1<br /> <br /> 10,0 ±<br /> 1,7<br /> <br /> #<br /> <br /> 9,4 ±<br /> 1,5<br /> <br /> 9,6 ±<br /> 1,1<br /> <br /> #<br /> <br /> 9,3 ±<br /> 0, 8<br /> <br /> 9,4 ±<br /> 1,5<br /> <br /> #<br /> <br /> Chiều rộng thận phải<br /> (cm)<br /> <br /> 4,7 ±<br /> 0,7<br /> <br /> 4,6 ±<br /> 0,9<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,6 ±<br /> 0,7<br /> <br /> 4,6 ±<br /> 0,7<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,6 ±<br /> 0,9<br /> <br /> 4,5 ±<br /> 0,7<br /> <br /> *<br /> <br /> p<br /> <br /> 49<br /> <br /> T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò H×NH TH¸I HäC-2017<br /> Chiều rộng thận trái<br /> (cm)<br /> <br /> 5,0 ±<br /> 0,6<br /> <br /> 4,7 ±<br /> 0,7<br /> <br /> #<br /> <br /> 5,0 ±<br /> 0,9<br /> <br /> 4,7 ±<br /> 0,8<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,9 ±<br /> 0,8<br /> <br /> 4,5 ±<br /> 0,5<br /> <br /> *<br /> <br /> Bề dầy thận phải (cm)<br /> <br /> 4,1 ±<br /> 0,7<br /> <br /> 4,0 ±<br /> 0,8<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,0 ±<br /> 0,7<br /> <br /> 3,8 ±<br /> 0,5<br /> <br /> #<br /> <br /> 3,7 ±<br /> 0,6<br /> <br /> 3,6 ±<br /> 0,7<br /> <br /> *<br /> <br /> Bề dầy thận trái (cm)<br /> <br /> 4,1 ±<br /> 0,9<br /> <br /> 4,2 ±<br /> 0,5<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,5 ±<br /> 1,0<br /> <br /> 4,0 ±<br /> 0,7<br /> <br /> #<br /> <br /> 4,0 ±<br /> 0,9<br /> <br /> 4,1 ±<br /> 0,9<br /> <br /> *<br /> <br /> Nhu mô thận phải (cm)<br /> <br /> 1,5 ±<br /> 0,3<br /> <br /> 1,4 ±<br /> 0,2<br /> <br /> *<br /> <br /> 1,5 ±<br /> 0,4<br /> <br /> 1,4 ±<br /> 0,3<br /> <br /> *<br /> <br /> 1,3 ±<br /> 0,2<br /> <br /> 1,3 ±<br /> 0,2<br /> <br /> *<br /> <br /> Nhu mô thận trái (cm)<br /> <br /> 1,6 ±<br /> 0,3<br /> <br /> 1,5 ±<br /> 0,3<br /> <br /> *<br /> <br /> 1,6 ±<br /> 0,6<br /> <br /> 1,5 ±<br /> 0,8<br /> <br /> *<br /> <br /> 1,4 ±<br /> 0,2<br /> <br /> 1,4 ±<br /> 0,2<br /> <br /> *<br /> <br /> ((*): p < 0,05; (#): p > 0,05)<br /> Kích thước thận ở hai giới có xu hướng giảm dần theo nhóm tuổi, kết quả này phù<br /> hợp với nghiên cứu của Hoàng Văn Ngoạn [2]. Đặc biệt ở nhóm tuổi > 59, bề dày nhu<br /> mô thận có xu hướng giảm nhiều, do ở nhóm tuổi này có sự lão hóa dần các bộ phận<br /> bên trong cơ thể nên chiều cao và cân nặng có xu hướng giảm. Chiều dài thận trái ở<br /> nữ cao hơn so với chiều dài thận trái ở nam theo các nhóm tuổi (nữ: 10,0 ± 1,7 cm;<br /> nam 9,5 ± 1,1 cm). Khác biệt này không có ý nghĩa thống kê. Chúng tôi thấy có sự khác<br /> biệt rõ rệt (p < 0,05) giữa bề dày nhu mô thận xét chung theo cả ba nhóm tuổi và giới.<br /> Bảng 4: Tương quan giữa chiều dài thận với tuổi, chiều cao, cân nặng.<br /> Tuổi (năm)<br /> <br /> Chiều cao (cm)<br /> <br /> Cân nặng (cân nặng)<br /> <br /> Chiều dài thận<br /> phải (cm)<br /> <br /> r = -0,13; p < 0,01<br /> Y = -0,57X + 33,19<br /> <br /> r = 0,03; p < 0,01<br /> Y = 0,25X + 157,86<br /> <br /> r = 0,03; p < 0,01<br /> Y = 0,31X + 52,96<br /> <br /> Chiều dài thận<br /> trái (cm)<br /> <br /> r = -0,08; p < 0,01<br /> Y = -0,504X + 34,89<br /> <br /> r = 0,09; p < 0,01<br /> Y= 0,22X + 157,36<br /> <br /> r = 0,08; p < 0,01<br /> Y = 0,268X + 51,26<br /> <br /> Chiều dài thận có mối tương quan thuận tuyến tính với chiều cao và cân nặng,<br /> tương quan nghịch với tuổi. Sự tương quan ở mức rất thấp (p < 0,01). Các tác giả<br /> nước ngoài đều nhấn mạnh tầm quan trọng của chiều dài thận, vì một chiều dài thận<br /> chính xác là cơ sở để tính toán đúng thể tích và trọng lượng thận, gián tiếp phản ánh<br /> tình trạng chức năng thận [2].<br /> Bảng 5: Tương quan giữa bề dày nhu mô thận với tuổi.<br /> Tuổi (năm)<br /> Bề dày nhu mô thận phải (cm)<br /> <br /> r = -0,07; p < 0,01<br /> Y= -2,10x + 38,57<br /> <br /> Bề dày nhu mô thận trái (cm)<br /> <br /> r = -0,06; p < 0,01<br /> Y = -0,87 + 41,48<br /> <br /> Có mối tương quan nghịch giữa bề dày nhu mô thận với tuổi của đối tượng nghiên<br /> cứu (r = -0,06). Sự tương quan ở mức rất thấp (p < 0,01). Theo các nhà làm lâm sàng,<br /> bề dày nhu mô thận gián tiếp phản ánh tình trạng chức năng thận.<br /> 50<br /> <br /> T¹p chÝ Y - d-îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò H×NH TH¸I HäC-2017<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua kết quả và bàn luận nói trên,<br /> chúng tôi rút ra một số kết luận:<br /> * Kích thước siêu âm thận trung bình (cm):<br /> Kích thước thận giảm dần theo tuổi,<br /> chiều dài thận, chiều rộng thận, bề dày<br /> thận, bề dày nhu mô thận ở nam giới lớn<br /> hơn ở nữ giới (p < 0,05).<br /> * Chiều dài thận có mối tương quan<br /> thuận tuyến tính ở mức rất thấp với cân<br /> nặng và chiều cao (p < 0,01). Chiều dài<br /> thận và bề dày nhu mô thận có mối tương<br /> quan nghịch với tuổi (p < 0,01).<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bộ Y tế. Các giá trị sinh học người Việt<br /> Nam bình thường thập kỷ 90 - thế kỷ XX. Nhà<br /> xuất bản Y học. 2003, tr.14-20.<br /> <br /> 2. Hoàng Văn Ngoạn. Nghiên cứu kích<br /> thước bên ngoài và bên trong của thận ở<br /> người cao tuổi so với người trẻ và người<br /> trung niên. Tạp chí Khoa học. Đại học Huế.<br /> 2009, số 52, tr.97-104.<br /> 3. Nguyễn Phước Bảo Quân. Siêu âm tổng<br /> quát. Nhà xuất bản Thuật Hóa - Huế. 2008.<br /> 4. Nguyễn Ngọc Sáng, Vũ Văn Quang,<br /> Trần Linh Chi. Bước đầu nghiên cứu kích<br /> thước siêu âm thận ở trẻ em bình thường<br /> 9 - 10 tuổi. Y học Việt Nam. 2005, 311,<br /> tr.153-159.<br /> 5. Alp Alper Safak, Enver Simsek, Talat<br /> Bahcebasi. Sonographic assessment of the<br /> normal limits and percentile curves of liver,<br /> spleen, and kidney demensions in healthy<br /> school-aged children. J Ultrasound Med.<br /> 2005, 24, pp.1359-1364.<br /> <br /> 51<br /> <br />