Nguyễn Thị Thu Hoàn và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
85(09)/1: 17 - 22<br />
<br />
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN TRẠNG THÁI ĐẤT CHƯA CÓ<br />
RỪNG LÀM CƠ SỞ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TÁC ĐỘNG TẠI VÙNG<br />
PHÕNG HỘ ĐẦU NGUỒN XÃ NÔNG HẠ - HUYỆN CHỢ MỚI - TỈNH BẮC KẠN<br />
Nguyễn Thị Thu Hoàn1*, Trần Đức Thiện1, Nguyễn Thị Thu Hường2<br />
2<br />
<br />
1<br />
Trường ĐH Nông Lâm - ĐH Thái Nguyên<br />
Trường ĐH Kinh tế và Quản trị kinh doanh - ĐH Thái Nguyên<br />
<br />
TÓM TẮT<br />
Nghiên cứu đặc điểm thảm thực vật, đặc điểm đất ở 3 trạng thái Ia, Ib, Ic trên đất sau canh tác<br />
nương rẫy vùng phòng hộ đầu nguồn làm cơ sở đề xuất các biện pháp tác động, lựa chọn các kiểu<br />
sử dụng đất thích hợp. Đề tài nghiên cứu trên 14 OTC, kết quả đã đánh giá được đặc điểm về đất,<br />
cây bụi, thảm tươi, thảm mục, khả năng giữ nước của lớp thảm mục ở từng trạng thái, đặc điểm<br />
cây tái sinh của trạng thái Ic. Nhìn chung các chỉ tiêu đánh giá có sự thay đổi rõ ràng theo các<br />
trạng thái, cây tái sinh ở trạng thái Ic có hệ số tổ thành thấp, đơn giản, đã có một số ít loài cây<br />
chính như Trám trắng, Dẻ, Thành Ngạnh. Đề tài đã đề xuất một số giải pháp tác động như: duy trì<br />
trạng thái sẵn có và xúc tiến tái sinh tự nhiên ở vùng rất xung yếu, xung yếu với chỉ số về cây bụi,<br />
thảm tươi, thảm mục đạt từ 30-80%. Trồng rừng hỗn loài, trồng rừng NLKH nơi có độ dốc thấp, ít<br />
xung yếu đặc biệt cho các trạng thái Ia, Ib.<br />
Từ khóa: Phòng hộ, đầu nguồn, trạng thái, canh tác, Chợ Mới.<br />
<br />
MỞ ĐẦU*<br />
Rừng đóng vai trò hết sức quan trọng vào sự<br />
phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Ngoài<br />
việc cung cấp nguyên liệu như gỗ, củi, lâm<br />
sản ngoài gỗ cho các ngành sản xuất còn đem<br />
lại các lợi ích trong việc duy trì và bảo vệ môi<br />
trường như: điều hòa khí hậu, hạn chế xói<br />
mòn, điều tiết nguồn nước và hạn chế lũ lụt...<br />
Huyện Chợ Mới nằm ở phía Nam của tỉnh<br />
Bắc Kạn, địa hình núi cao, bị chi phối bởi các<br />
dãy núi cánh cung kéo dài từ bắc xuống nam,<br />
địa hình có bề mặt bị bào mòn, chia cắt mạnh,<br />
thấp dần về phía Nam với những đồi núi thấp<br />
dạng bát úp, ít hiểm trở hơn và mở rộng bởi<br />
những thung lũng sông hoặc thung lũng chân<br />
núi, vì vậy rừng phòng hộ đóng vai trò quan<br />
trọng với đặc điểm địa hình như vậy.<br />
Trước thực trạng tài nguyên rừng bị suy giảm<br />
cần được phục hồi, đặc biệt là trên các trạng<br />
thái chưa có rừng thì việc nghiên cứu đề xuất<br />
biện pháp kỹ thuật, bảo vệ, phục hồi và sử<br />
dụng hợp lý rừng đầu nguồn là rất cần thiết,<br />
trong đó nghiên cứu đặc điểm tự nhiên về<br />
thảm thực vật, khả năng giữ nước của đất,<br />
thực vật ở các trạng thái rừng khác nhau là<br />
*<br />
<br />
Tel: 0982.973.876; Email: hoandhnl@gmail.com<br />
<br />
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br />
<br />
một nội dung cơ bản không thể thiếu và là cơ<br />
sở nhằm đề xuất các biện pháp kỹ thuật tác<br />
động hợp lý. Như vậy, để đề xuất các biện<br />
pháp, lựa chọn các kiểu sử dụng đất thích<br />
hợp, cần dựa trên nhiều cơ sở khoa học khác<br />
nhau, tuy nhiên trong phạm vi bài báo này,<br />
chúng tôi đề cập tới nghiên cứu về đặc điểm<br />
tự nhiên lớp thảm thực vật, đánh giá khả năng<br />
giữ nước của thảm mục ở trạng thái đất trống<br />
chưa có rừng tại vùng phòng hộ đầu nguồn<br />
của xã Nông Hạ, Chợ Mới, Bắc Kạn.<br />
Phạm vi, nội dung, phương pháp nghiên cứu<br />
- Phạm vi nghiên cứu:<br />
Trên đất sau canh tác nương rẫy bỏ hóa, thảm<br />
thực vật là đất trống chưa thành rừng (trạng<br />
thái Ia, Ib, Ic).<br />
- Nội dung nghiên cứu:<br />
+ Xác định hiện trạng và các đặc điểm chủ<br />
yếu của trạng thái đất chưa có rừng<br />
+ Đánh giá đặc điểm cây bụi, thảm tươi, khả<br />
năng giữ nước của thảm mục ở một số trạng<br />
thái nghiên cứu<br />
+ Đánh giá đặc điểm cây tái sinh trạng thái Ic<br />
+ Đề xuất một số biện pháp kỹ thuật tác<br />
động phù hợp phát huy chức năng phòng<br />
hộ của rừng.<br />
17<br />
<br />
http://www.lrc-tnu.edu.vn<br />
<br />
Nguyễn Thị Thu Hoàn và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
- Phương pháp nghiên cứu:<br />
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu:<br />
+ Thu thập các số liệu thứ cấp qua tiếp cận và<br />
kế thừa các tài liệu, số liệu có sẵn ở các cơ<br />
quan như: Bản đồ phân chia 3 loại rừng, số<br />
liệu kinh tế xã hội, khí hậu thủy văn....<br />
+ Phương pháp bố trí thí nghiệm: Bố trí các ô<br />
tiêu chuẩn (OTC), đóng cọc mốc để đo đếm<br />
được chính xác, diện tích 400 m2 (20mx20m),<br />
tổng số 14 OTC, các OTC đặt ngẫu nhiên, đại<br />
diện cho từng nhóm trạng thái thực vật khác<br />
nhau, đại diện cho độ dốc, điều kiện thổ<br />
nhưỡng khác nhau. Trong mỗi OTC lập 5 ô<br />
thứ cấp có diện tích 25 m2 để điều tra cây tái<br />
sinh độ che phủ cây bụi thảm tươi. Trong mỗi<br />
ô thứ cấp lập 5 ô dạng bản 1m2 để điều tra<br />
lượng rơi rụng (thảm mục) dưới tán.<br />
+ Phương pháp thu thập số liệu: Trên ô thí<br />
nghiệm, điều tra các chỉ tiêu cần thiết về cây<br />
tái sinh, cây bụi thảm tươi, độ che phủ được<br />
thu thập theo phương pháp điều tra lâm học.<br />
Xác định các chỉ tiêu lý tính đất bằng ống<br />
dung trọng ngoài thực địa và tính toán trong<br />
phòng thí nghiệm, xác định độ ẩm bằng<br />
phương pháp tủ sấy. Xác định độ ẩm tự nhiên<br />
và giữ nước của lớp thảm mục thông qua phơi<br />
khô và thí nghiệm ngâm nước lượng rơi rụng<br />
trong 24h [5].<br />
+ Phương pháp xử lý số liệu: Các chỉ tiêu về<br />
cấu trúc, các đại lượng sinh trưởng của thực<br />
vật rừng như: Tính toán các chỉ số về cấu trúc<br />
tổ thành, mật độ cây tái sinh, chất lượng cây tái<br />
sinh... được tính toán theo phương pháp lâm<br />
học truyền thống và sử dụng phương pháp<br />
thống kê trên phần mềm excel để tính toán.<br />
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br />
Hiện trạng phân bố, đặc điểm rừng và<br />
đất rừng vùng phòng hộ đầu nguồn xã<br />
Nông Hạ<br />
Xã Nông Hạ có 4151,47 ha đất lâm nghiệp,<br />
chiếm 71,3 % trong tổng quỹ đất tự nhiên của<br />
xã [1], độ che phủ của rừng đạt 69,2%. Trong<br />
đó diện tích đất rừng tự nhiên chiếm phần lớn<br />
lên tới 3386.13 ha, rừng trồng là 765,34 ha và<br />
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br />
<br />
85(09)/1: 17 - 22<br />
<br />
đất chưa có rừng 970,66 ha. Đất chưa có rừng<br />
bao gồm các trạng thái; Đất không có cây gỗ<br />
tái sinh (Ia, Ib) và đất có cây gỗ tá sinh (Ic) [2].<br />
Đất có rừng phòng hộ là 1081.9 ha phân bố<br />
đều khắp trên địa bàn xã, được giao cho<br />
người dân và lâm trường quản lý. Diện tích<br />
rừng hiện nay hầu hết được phục hồi từ đất<br />
canh tác nương rẫy đã bỏ hóa và sau khai<br />
thác, gồm các trạng thái đất trống chưa thành<br />
rừng Ia, Ib, Ic với diện tích khá lớn 402,2 ha<br />
và trạng thái rừng khác như gỗ nứa, IIa, IIb,<br />
IIIa1 và IIIa2, cấp phòng hộ xung yếu và rất<br />
xung yếu cho lưu vực tại địa bàn [2] [3].<br />
- Đặc điểm trạng thái đất chưa có rừng: (i)<br />
Trạng thái Ia: Chủ yếu là thảm cỏ, và lác đác<br />
trảng cây bụi, đất đai khô cằn, lượng rơi rất ít<br />
thường phân bố nơi dốc < 15 độ. (ii) Trạng<br />
thái Ib: Thành phần cây đơn giản, tầng cây gỗ<br />
và tầng cây tái sinh chưa xuất hiện. Đa số là<br />
cây bụi, thảm tươi. Tầng đất mỏng. (iii) Trạng<br />
thái Ic: Trạng thái Ic tại khu vực nghiên cứu<br />
đang phục hồi sau nương rẫy bỏ hóa 5-8 năm,<br />
có cấu trúc phong phú hơn so với trạng thái<br />
Ia, Ib, có cây tái sinh rải rác.<br />
- Đặc điểm về tính chất đất:<br />
Bảng 1. Đặc điểm lý tính của đất<br />
OTC<br />
<br />
Trạng<br />
<br />
thái<br />
<br />
1<br />
2<br />
3<br />
TB<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
TB<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
TB<br />
18<br />
<br />
Ia<br />
<br />
Ib<br />
<br />
Ic<br />
<br />
TP cơ<br />
giới<br />
Thịt nhẹ<br />
Thịt<br />
Sét nhẹ<br />
Thịt nhẹ<br />
Thịt<br />
Sét nhẹ<br />
Sét nhẹ<br />
Sét nhẹ<br />
Thịt<br />
Thịt nhẹ<br />
Sét nhẹ<br />
Sét nhẹ<br />
Sét nặng<br />
Thịt nhẹ<br />
<br />
Dung<br />
trọng<br />
D<br />
(g/cm3)<br />
1.85<br />
1.8<br />
1.85<br />
1.83<br />
2<br />
2.1<br />
2<br />
2.3<br />
1.8<br />
2.04<br />
2.5<br />
2.5<br />
1.9<br />
2.5<br />
1.7<br />
2<br />
2.2<br />
<br />
Độ ẩm<br />
tự<br />
nhiên<br />
(%)<br />
14.28<br />
17.64<br />
17.64<br />
16.5<br />
25<br />
23.46<br />
19.76<br />
21.59<br />
21.59<br />
22.8<br />
23.46<br />
25<br />
26.58<br />
22.7<br />
29.03<br />
26.58<br />
25.6<br />
<br />
http://www.lrc-tnu.edu.vn<br />
<br />
Nguyễn Thị Thu Hoàn và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
(Nguồn: Số liệu điều tra và phân tích 2011)<br />
<br />
Qua bảng số liệu trên ta thấy:<br />
- Dung trọng đất: Dung trọng dùng để tính<br />
toán độ xốp của đất, hàm lượng không khí<br />
trong đất. Dung trọng của đất dao động từ<br />
1,83 – 2,2 (g/cm3) là cao, chứng tỏ hàm lượng<br />
mùn và độ xốp thấp.<br />
- Về độ ẩm đất: độ ẩm tự nhiên xác định ở<br />
tầng mặt 0-10 cm của đất tăng dần theo trạng<br />
thái rừng. Trạng thái Ia bình quân 16.5%, Ib<br />
là 22.8% và Ic 25.6%. Sự khác nhau về độ ẩm<br />
giữa các trạng thái thực vật là kết quả tác<br />
động của nhiều yếu tố ảnh hưởng đến, trong<br />
đó lớp thảm thực vật là yếu tố ảnh hưởng<br />
quan trọng.<br />
- Về thành phần cơ giới: Thành phần cơ giới<br />
ở khu vực nghiên cứu chủ yếu là thịt nhẹ, thịt<br />
và sét nhẹ. Do vậy, đất có khả năng giữ nước<br />
tốt tuy nhiên tính thấm và thoát nước chưa<br />
cao do độ xốp, độ che phủ thấp.<br />
Kết quả điều tra đặc điểm cây bụi, thảm<br />
tươi trạng thái Ia, Ib, Ic<br />
Cây bụi, thảm tươi đóng vai trò quan trọng đối<br />
với sự sinh trưởng ảnh hưởng tới khả năng<br />
phòng hộ của rừng. Chúng ta sẽ đi tìm hiểu<br />
thông qua kết quả thu được theo bảng sau:<br />
Qua bảng 2 ta thấy mật độ cây bụi thảm tươi<br />
đạt ở mức trung bình. Trạng thái Ia lớp cây<br />
bụi phân bố thưa thớt, Htb 0,35 m, phần lớn<br />
là cỏ xước, rau tàu bay.... Với độ che phủ của<br />
thảm tươi là 23% -37%. Trạng thái Ib, Ic có<br />
<br />
85(09)/1: 17 - 22<br />
<br />
mật độ cây bụi thảm tươi nhiều hơn tạo điều<br />
kiện thuận lợi cho sự sinh trưởng và nẩy mầm<br />
đâm chồi của hạt và cây con. Thành phần loài<br />
chủ yếu là bụi khóm và bụi trườn thuộc những<br />
loài ưa sáng thích nghi tiêu biểu như: dương sỉ,<br />
tậu, chít, trinh nữ, cỏ…chúng có khả năng sinh<br />
trưởng nhanh tạo độ che phủ lớn.<br />
Đặc điểm của thảm mục ở các trạng thái<br />
nghiên cứu<br />
- Đặc điểm thành phần, số lượng của thảm<br />
mục: Kết quả xác định thành phần và<br />
lượng rơi hiện có dưới tán rừng được trình<br />
bày như sau:<br />
Thành phần của thảm mục hiện có dưới rừng<br />
bao gồm có là cành khô, lá khô và tạp chất<br />
khác. Ở trạng thái Ia tỷ lệ lá khô chiếm từ<br />
75% - 86%, còn lại là thành phần cành cây<br />
chiếm từ 14% - 24,2%, chưa xuất hiện thành<br />
phần tạp chất khác. Ở trạng thái Ib tỷ lệ lá khô<br />
chiếm từ 63,7% - 74,3%, thành phần cành cây<br />
chiếm từ 21% - 38,3%, 4% là tạp chất. Tạp<br />
chất ở đây chủ yếu là hoa của các loại cây<br />
trong OTC. Ở trạng thái rừng Ic tỷ lệ lá khô<br />
chiếm từ 60% - 72,5% còn lại là thành phần<br />
cành cây chiếm từ 22,5% - 40%, xuất hiện<br />
thành phần tạp chất là hoa của các loài như<br />
cây Bưởi bung, lá xoan, chất thải sinh hoạt<br />
như túi ni lông, giấy… Độ che phủ của thảm<br />
mục trạng thái Ia trung bình 20%, Ib là 4550%, Ic: 55-77%<br />
<br />
Bảng 2. Tổng hợp kết quả điều tra lớp cây bụi, thảm tươi ở 3 trạng thái rừng<br />
Trạng thái rừng<br />
<br />
Ia<br />
<br />
Ib<br />
<br />
Ic<br />
<br />
Dạng thân<br />
Bụi đơn (cây)<br />
Bụi khóm (bụi)<br />
Bụi trườn (bụi)<br />
Bụi Dây leo (gốc)<br />
Thảm tươi (TB)<br />
Bụi đơn (cây)<br />
Bụi khóm (bụi)<br />
Bụi trườn (bụi)<br />
Dây leo (gốc)<br />
Thảm tươi (TB)<br />
Bụi đơn (cây)<br />
Bụi khóm (bụi)<br />
Bụi trườn (bụi)<br />
Dây leo (gốc)<br />
Thảm tươi (TB)<br />
<br />
Mật độ<br />
N/OTC<br />
6<br />
17<br />
9<br />
11<br />
CP<br />
82<br />
293<br />
115<br />
48<br />
CP<br />
115<br />
194<br />
118<br />
70<br />
CP(%)<br />
<br />
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br />
<br />
N/ha<br />
150<br />
425<br />
225<br />
275<br />
23%<br />
2050<br />
7325<br />
2875<br />
1200<br />
29%<br />
2875<br />
4850<br />
2950<br />
1750<br />
37%<br />
19<br />
<br />
Htb (m)<br />
<br />
0,35<br />
<br />
X<br />
37<br />
45<br />
66<br />
50<br />
<br />
Phẩm chất (%)<br />
TB<br />
T<br />
32<br />
31<br />
20<br />
35<br />
10<br />
24<br />
10<br />
40<br />
<br />
0.69<br />
<br />
25<br />
29<br />
24<br />
47<br />
<br />
56<br />
48<br />
32<br />
30<br />
<br />
29<br />
28<br />
44<br />
23<br />
<br />
0.87<br />
<br />
18<br />
46<br />
16<br />
25<br />
<br />
46<br />
31<br />
60<br />
58<br />
<br />
36<br />
23<br />
24<br />
17<br />
<br />
http://www.lrc-tnu.edu.vn<br />
<br />
Nguyễn Thị Thu Hoàn và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
85(09)/1: 17 - 22<br />
<br />
(Nguồn: Theo số liệu điều tra 2011)<br />
<br />
* Độ ẩm tự nhiên của thảm mục (w%): Dựa<br />
trên số liệu xử lý mẫu khô và mẫu ẩm tự<br />
nhiên, tính toán được độ ẩm tự nhiên thấp,<br />
trạng thái rừng Ia độ ẩm tự nhiên biến đổi từ 8<br />
- 16%, trạng thái rừng Ib độ ẩm tự nhiên biến<br />
đổi từ 15,38 - 16,43%, còn trạng thái rừng Ic<br />
độ ẩm tự nhiên biến đổi từ 14,58- 23%. Như<br />
vậy độ ẩm tự nhiên của thảm mục ở các trạng<br />
thái giảm dần từ trạng thái rừng Ic đến trạng<br />
thái rừng Ia điều này giải thích Do ở trạng<br />
thái rừng Ic, có lớp cây bụi, thảm tươi và lớp<br />
cây tái sinh làm tăng số lượng thảm mục do<br />
đó làm giảm năng lượng mặt trời chiếu xuống<br />
lớp thảm mục và làm giảm khả năng bốc hơi<br />
nước của chúng. Đặc điểm này rất có ý nghĩa<br />
đối với chức năng phòng hộ của rừng.<br />
* Tỷ lệ lượng nước giữ tối đa của vật rơi<br />
rụng: Là lượng nước tối đa mà thảm mục giữ<br />
lại được, Ở trạng thái rừng Ia sức hút ẩm tối<br />
trung bình đạt 168%, ở trạng thái rừng Ib sức<br />
ẩm tối đa dao động trong khoảng từ 185%,<br />
còn ở trạng thái rừng Ic sức ẩm tối đa dao<br />
động trong khoảng từ 200-205%. Sự khác<br />
nhau giữa các chỉ tiêu này do loài cây, thành<br />
phần lượng rơi rụng và mức độ phân hủy tạo<br />
mùn. Thông thường đối với lượng rơi đã phân<br />
hủy thành mùn có thể hút tối đa 2-3 lần trọng<br />
lượng khô của nó. Chỉ tiêu này có ý nghĩa lớn<br />
trong việc giảm dòng chảy bề mặt, chống xói<br />
mòn, rửa trôi. Những trạng thái rừng có lượng<br />
thảm mục càng lớn thì lượng nước hút được<br />
càng lớn, khả năng phòng hộ cao.<br />
Kết quả điều tra cây tái sinh ở trạng thái<br />
rừng Ic<br />
Ở trạng thái rừng Ic đã bắt đầu xuất hiện<br />
lớp cây tái sinh. Do đó, ở trạng thái rừng Ic<br />
ta bắt đầu nghiên cứu những chỉ tiêu của<br />
lớp cây tái sinh:<br />
- Cấu trúc tổ thành của cây tái sinh<br />
Kết quả điều tra cho thấy tổ thành tầng cây tái<br />
sinh ở trạng thái Ic tập trung chủ yếu là các<br />
cây tiên phong ưa sáng chủ yếu như: Kháo,<br />
Thẩu tấu, Xoan ta, Muối, Thành ngạnh, Thôi<br />
Ba, Hu đay, Chẹo, Vang…, nhưng cũng đã<br />
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br />
<br />
xuất hiện một số ít loài cây có giá trị kinh tế<br />
như Trám trắng, Dẻ...<br />
Công thức tổ thành trạng thái Ic được tính<br />
toán: 1,26kh’ + 1,21THt + 1,06Xt + 0,8Mu +<br />
0,65Thng + 0,6 Thb + 0,57 Hđ + 3,85LK.<br />
Qua công thức tổ thành ta thấy hệ số tổ thành<br />
rất thấp, không có loài nào chiếm ưu thế,<br />
thành phần loài cây tái sinh tương đối phong<br />
phú nhưng số lượng cây ít. Nếu tác động theo<br />
hướng tích cực thì trạng thái rừng này sẽ phục<br />
hồi thành rừng có lớp thảm thực vật đa dạng<br />
phong phú về thành phần loài đồng thời số<br />
lượng cũng tăng lên tương ứng.<br />
- Sự phân bố số cây theo chiều cao của lớp<br />
cây tái sinh<br />
N (cây)<br />
25<br />
<br />
20<br />
<br />
15<br />
<br />
10<br />
<br />
5<br />
<br />
0<br />
< 0,5m<br />
<br />
0,5 - 1m<br />
<br />
> 1m<br />
<br />
Hvn (m)<br />
<br />
Biểu đồ 1. Biểu diễn sự phân bố số cây theo chiều<br />
cao của cây tái sinh<br />
<br />
* Nhận xét: Nhìn vào biểu đồ ta thấy số cây có<br />
chiều cao > 1m nhiều nhất sau đó cấp chiều<br />
cao 0,5 - 1m. Vì vậy, khả năng phát triển của<br />
lớp cây tái sinh rất cao. Cần tác động các biện<br />
pháp lâm sinh nhằm khôi phục trạng thái rừng.<br />
- Tình hình sinh trưởng của lớp cây tái sinh:<br />
Lớp cây tái sinh ở trạng thái Ic có mật độ<br />
tương đối thấp. Trung bình là 625 cây/ha, số<br />
cây sinh trưởng tốt chiếm tỷ lệ là 51%, trung<br />
bình là 39% và xấu là 10%. Những cây tái<br />
sinh này sẽ phát triển thành tầng cây cao<br />
trong tương lai.<br />
Đề xuất một số biện pháp kỹ thuật tác<br />
động phục hồi và phát huy chức năng<br />
phòng hộ của rừng<br />
<br />
20<br />
<br />
http://www.lrc-tnu.edu.vn<br />
<br />
Nguyễn Thị Thu Hoàn và Đtg<br />
<br />
Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br />
<br />
- Giải pháp trồng rừng, nông lâm kết hợp<br />
(NLKH)<br />
Từ kết quả nghiên cứu ở trên ta thấy, các<br />
trạng thái Ia, Ib, Ic chủ yếu do nương rẫy cũ<br />
bỏ lại, thực vật chủ yếu là cây bụi và một số ít<br />
cây gỗ tạp chưa có giá trị về kinh tế, hiệu quả<br />
phòng hộ về khả năng giữ nước của đất và lớp<br />
thảm mục thấp, nên việc trồng rừng là cần<br />
thiết, đặc biệt với trạng thái Ia, Ib và ở các vị<br />
trí ít xung yếu, xung yếu. Tuy nhiên, cũng cần<br />
tuân theo những bước cơ bản sau:<br />
+ Lựa chọn các loài cây mục đích, phù hợp<br />
với chức năng phòng hộ, cụ thể; Keo, Mỡ,<br />
Xoan ta.<br />
+ Có thể ưu tiên phát triển nông lâm kết hợp<br />
theo hướng cung cấp lâm sản ngoài gỗ, cho<br />
thu hoạch vào cuối mùa mưa<br />
+ Kỹ thuật trồng: Trồng ngay sau khi mở<br />
rạch, tiến hành cuốc hố thành một hàng giữa<br />
rạch cự ly hố cách hố 3 - 3,3 m trồng bằng<br />
cây con có bầu với chiều cao khi đem trồng<br />
phải đạt 1 m trở lên. Khi cây sống ổn định,<br />
lớn sẽ tiến hành tỉa thưa cây trồng với cự ly 5<br />
– 6 m là tốt nhất.<br />
+ Đối với vị trí rất xung yếu; Trảng cỏ, trảng<br />
cây bụi được duy trì khi chúng sẵn có và đáp<br />
ứng được yêu cầu phòng hộ với các trị số độ<br />
che phủ cây bụi và thảm tươi, thảm mục từ<br />
mức trên 30-80% tùy thuộc vào kiểu địa hình<br />
[4]. Khi chưa có điều kiện phát triển đầu tư<br />
trồng rừng phát huy hiệu quả kinh tế, thì<br />
duy trì trảng cỏ, trảng cây bụi vì khả năng<br />
phòng hộ của lớp thảm thực vật, vật<br />
rơi rụng đã phát huy.<br />
- Giải pháp về khoanh nuôi, xúc tiến tái sinh<br />
tự nhiên, làm giàu rừng: Do rừng chưa có trữ<br />
lượng nên làm giàu là giải pháp thiết thực đối<br />
với loại rừng này, đặc biệt với trạng thái Ic,<br />
nơi có số lượng cây tái sinh như; Chẹo, Vạng,<br />
dẻ Kháo, Xoan ta. Ngoài những cây tái sinh<br />
mục đích, cần trồng thêm cây và chăm sóc<br />
cây trồng, xử lý băng chừa bằng cách phát<br />
dây leo, cây bụi, cây cong queo, sâu bệnh, cây<br />
phi mục đích, đảm bảo tán che hợp lý để cây<br />
không bị chèn ép và phát triển tốt... Lựa chọn<br />
các loại cây đưa vào làm giàu phải là những<br />
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br />
<br />
85(09)/1: 17 - 22<br />
<br />
loài cây có giá trị kinh tế cao, thích hợp với<br />
điều kiện lập địa, điều kiện tự nhiên. Để phát<br />
huy chức năng phòng hộ của trạng thái, cây<br />
trồng cần thỏa mãn tính chịu hạn, cải tạo<br />
đất, có giá trị kinh tế, phiến lá nhỏ, tiêu tốn<br />
ít nước.<br />
Như vậy, với trạng thái đất chưa thành rừng<br />
tại khu phòng hộ đầu nguồn thì những kiểu sử<br />
dụng đất thích hợp được đề xuất là; Duy trì<br />
Trảng cỏ, trảng cây bụi sẵn có, xúc tiến tái<br />
sinh tự nhiên ở vùng rất xung yếu và xung<br />
yếu. Trồng rừng hỗn loài, trồng rừng NLKH<br />
nơi có độ dốc thấp, ít xung yếu.<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
[1]. Báo cáo tổng kết UBND xã Nông Hạ, (2010).<br />
[2]. Báo cáo thống kê diện tích rừng và đất lâm<br />
nghiệp, (12/2009), huyện Chợ Mới<br />
[3]. Bản đồ phân chia 3 loại rừng, (2007), huyện<br />
Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn<br />
[4]. Phạm Văn Điển, Bùi Thế Đồi, Phạm Xuân<br />
Hoàn, (2009), Sổ tay kỹ thuật quản lý rừng phòng<br />
hộ đầu nguồn. Nxb Hà Nội.<br />
[5]. Phạm Văn Điển, (2009), Chức năng phòng hộ<br />
nguồn nước của rừng, Nxb Nông nghiệp.<br />
<br />
21<br />
<br />
http://www.lrc-tnu.edu.vn<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
