Nghiên cứu nồng độ homocystein và axít folic huyết tương ở bệnh nhân nhồi máu não

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu nồng độ homocystein và axít folic huyết tương ở bệnh nhân (BN) nhồi máu não (NMN) và tìm mối liên quan giữa nồng độ homocystein với axít folic huyết tương ở những BN này. Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu nồng độ homocystein và axít folic huyết tương ở bệnh nhân nhồi máu não

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ HOMOCYSTEIN VÀ AXÍT FOLIC HUYẾT TƯƠNG Ở BỆNH NHÂN NHỒI MÁU NÃO Phạm Văn Trân*; Nguyễn Văn Tuấn*; Nguyễn Minh Hiện* TÓM TẮT Mục tiêu: nghiên cứu nồng độ homocystein và axít folic huyết tương ở bệnh nhân (BN) nhồi máu não (NMN) và tìm mối liên quan giữa nồng độ homocystein với axít folic huyết tương ở những BN này. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu bệnh chứng trên 136 BN NMN, tuổi trung bình của nhóm đột quỵ não (ĐQN) 65,6 ± 10,33; tỷ lệ nam/nữ = 1,89. Nhóm chứng có 136 BN không ĐQN, tương đương nhóm bệnh về tuổi, giới, tăng huyết áp và đái tháo đường. Kết quả: nồng độ homocystein trung bình 14,96 ± 4,73 µmol/l, cao hơn nhóm chứng (12,25 ± 4,34 µmol/l), p < 0,001. Nồng độ axít folic trung bình (8,74 ± 4,95 ng/ml) thấp hơn nhóm chứng (13,02 ± 6,18 ng/l), p < 0,0001. 42,6% BN ở nhóm bệnh tăng nồng độ homocystein huyết tương (> 15 µmol/l), cao hơn nhóm chứng (19,9%), p < 0,0001; tỷ suất chênh OR = 3,0 (95%CI; 1,75 - 5,16). Có mối tương quan nghịch mức độ yếu giữa nồng độ homocystein với nồng độ axít folic (r = -0,282 và p < 0,01). Kết luận: tăng nồng độ homocystein huyết tương (> 14 µmol/l) là yếu tố nguy cơ độc lập của đột quỵ NMN. Nồng độ homocystein có mối tương quan nghịch mức yếu với nồng độ axít folic huyết tương ở BN NMN. * Từ khóa: Đột quỵ nhồi máu não; Homocystein; Axít folic. Studying Plasma Homocysteine and Folic Acid Levels in Patients with Ischemic Stroke Summary Objectives: To study plasma homocysteine and folic acid levels in patients with ischemic stroke and finding out the relationship between plasma homocysteine concentrations and folic acid in patients with ischemic stroke. Subjects and methods: Case-control study of 136 patients with ischemic stroke, the average age of case group was 65.6 ± 10.33; ratio of male/female = 1.89. The control group had 136 cases. Results: The average concentration of homocysteine was 14.96 ± 4.73 µmol/L, higher than the control group (12.25 ± 4.34 µmol/L), with p < 0.0001. The average concentration of folate was 8.74 ± 4.95 ng/mL, lower than the control group (13.02 ± 6.18 ng/L) with p < 0.0001. 42.6% of patients in the study group increased plasma homocysteine concentrations (> 15 µmoL) higher than the control group (19.9%), with p < 0.0001; odds ratio = 3.0 (95%CI: 1.75 to 5.16). There was a weak negative correlation between the level of homocysteine and folic acid plasma concentrations according to the equation r = -0.282 and p < 0.01. Conclusions: Increased plasma homocystein concentrations (> 14 µmol/L) is a independent risk factor of cerebral infarction. There was a weak negative correlation between the level of homocysteine and folic acid plasma concentrations in patients with ischemic stroke. * Key word: Ischemic stroke; Homocysteine; Folic acid. * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Phạm Văn Trân (phamvantran@yahoo.fr) Ngày nhận bài: 20/08/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 20/09/2016 Ngày bài báo được đăng: 15/10/2016 36 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 ĐẶT VẤN ĐỀ Homocystein được xác định là yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch và ĐQN. Trong máu, homocystein tự oxy hóa tạo thành những sản phẩm có tính oxy hóa mạnh như hydrogen peroxid và superoxid. Các sản phẩm có tính oxy hóa mạnh gây rối loạn chức năng nội mạc mạch máu, kích thích tăng sinh tế bào cơ trơn mạch máu, thúc đẩy peroxid hóa lipid và oxy hóa LDL-C. Hậu quả của tăng homocystein làm tổn thương nội mạc động mạch, phát động quá trình xơ vữa động mạch, hình thành mảng xơ vữa gây huyết khối hoặc tắc động mạch não [3, 8]. Trong chu trình chuyển hóa homocystein, vai trò của vitamin B12, vitamin B6 và axít folic là coenzym để xúc tác các enzym tham gia vào chuỗi phản ứng hóa dáng homocystein. Homocystein chuyển hóa thành cystein có sự tham gia của vitamin B6 đóng vai trò là coenzym; hoặc homocystein chuyển hóa thành methionin có sự tham gia của vitamin B12 và axít folic. Tăng nồng độ homocystein máu có thể do khiếm khuyết về mặt di truyền: thiếu men CBS, thiếu hụt đồng hợp tử N5, N10 MTHFR, thiếu methionin synthase hoặc rối loạn chuyển hoá vitamin B12, hoặc do thiếu dinh dưỡng (một hoặc cả ba vitamin B12, vitamin B6 và axít folic). Đây là nhóm nguyên nhân hay gặp, chiếm tới 2/3 số trường hợp [3]. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu: Xác định nồng độ homocystein, axít folic huyết tương và mối liên quan giữa hai yếu tố này ở BN NMN. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. * Nhóm bệnh: 136 BN lần đầu tiên bị NMN, mắc bệnh trong 2 tuần đầu của bệnh. Điều trị tại Khoa Đột quỵ, Bệnh viện Quân y 103 từ 2 - 2014 đến 10 - 2015. - Tiêu chuẩn chọn BN: lâm sàng theo tiêu chuẩn lâm sàng của Tổ chức Y tế Thế giới (1989). Cận lâm sàng dựa vào hình ảnh CLVT có hình ảnh NMN. - Tiêu chuẩn loại trừ: BN bị bệnh lý gây tăng nồng độ homocystein máu như ung thư, bệnh vảy nến nặng, suy giáp, suy gan, ghép tạng, suy thận mạn. Bệnh tim mạch: nhồi máu cơ tim, thiểu năng động mạch vành, tắc động mạch ngoại vi, phình bóc tách động mạch... Đang sử dụng một số thuốc chống động kinh và chống ung thư. * Nhóm chứng: 136 người lớn không bị ĐQN, chọn tương đồng với nhóm bệnh về tuổi, giới; bị bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, nghiện thuốc lá và nghiện rượu. BN điều trị tại Khoa Tim mạch, Khoa Nội tiết và Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Quân y 103. 2. Phương pháp nghiên cứu. Dùng phương pháp nghiên cứu phân tích bệnh-chứng và mô tả cắt ngang. Thống kê và phân tích số liệu trên phần mềm thống kê SPSS. 18.0; Epi.info 3.2.4. Định lượng nồng độ homocystein huyết tương lúc đói theo kỹ thuật miễn dịch đo độ đục. Chạy trên máy AU 400 Beckman Coulter, Olympus (Nhật Bản, 2017) tại Khoa Sinh hoá, Bệnh viện Quân y 103. Tăng homocystein máu khi nồng độ > 15 µmol/l. Định lượng axít folic huyết tương bằng phương pháp miễn dịch, chạy máy tự động của Beckman Coulter, Olymlpus, model Acces 2 (Nhật Bản) tại Khoa Sinh hoá, Bệnh viện Quân y 103. 37 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Đặc điểm phân bố về tuổi và giới tính. Bảng 1: So sánh nhóm tuổi của hai nhóm. Tuổi (năm) Nhóm bệnh (n = 136) Nhóm chứng(n = 136) p n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % < 50 7 5,1 9 6,6 > 0,05 50 - 59 31 22,8 34 25,0 > 0,05 60 - 69 51 37,5 50 36,8 > 0,05 70 - 79 33 24,3 31 22,8 > 0,05 ≥ 80 14 10,3 12 8,8 > 0,05 Trung bình 65,66 ± 10,30 64,26 ± 10,53 > 0,05 Tuổi trung bình của nhóm bệnh không khác biệt so với nhóm chứng. Nhóm tuổi 60 - 69 chiếm tỷ lệ cao nhất (38,2%); Nhóm tuổi 50 - 79 chiếm đa số (84,6%). Biểu đồ 1: Đặc điểm phân bố giới. Nhóm NMN, nam 89/136 BN (65,4%), nữ 47/136 BN (34,6%). Tỷ lệ NMN ở nam cao hơn nữ (nam/nữ = 1,89). Ở nhóm chứng, tỷ lệ nam/nữ là 1,51. Không có sự khác biệt về giới tính giữa nhóm bệnh và nhóm chứng (p = 0,23). Nguyễn Văn Thông (2010) nghiên cứu 374 BN NMN, tuổi trung bình 66,9 ± 11,44; tỷ lệ nam/nữ = 2,2/1 [3]. Nguyễn Minh Hiện và CS (2010) nghiên cứu 1.026 BN đột quỵ NMN, tuổi trung bình 67,2 ± 12,6 và nhóm tuổi > 50 chiếm 90,9%; tỷ lệ nam/nữ là 1,31. Như vậy, đặc điểm về độ tuổi trong nghiên cứu của chúng tôi tương đương với các tác giả trong và ngoài nước, đó là ĐQN gặp chủ yếu ở nhóm BN > 60 tuổi. 38 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 2. Đặc điểm phân bố một số yếu tố nguy cơ của đột quỵ NMN. Bảng 2: So sánh tỷ lệ một số yếu tố nguy cơ giữa hai nhóm. Nhóm bệnh (n = 136) Nhóm chứng (n = 136) n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Tăng huyết áp 83 61,0 81 59,6 Đái tháo đường 30 22,1 34 25,0 Cholesterol > 5,2 mmol/l 50 36,6 48 35,3 LDL-C > 3,9 mmol/l 24 17,2 20 14,7 Triglycerid > 2,3 mmol/l 56 41,2 55 40,9 HDL-C ≤ 0,9 mmol/l 44 32,3 48 35,3 Nghiện thuốc lá 33 24,3 30 22,1 Lạm dụng rượu 19 14,0 18 13,2 Thừa cân 31 22,8 36 26,4 Béo phì 26 19,1 19 14,0 Tăng homocystein 58 42,6 27 19,9 Yếu tố nguy cơ Tỷ lệ gặp các yếu tố nguy cơ ở cả hai nhóm tương đương (p > 0,05). Với nhóm bệnh, tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ hay gặp nhất (61,0%), tiếp theo là triglycerid (41,2%), cholesterol (36,6%) và giảm HDL-C (32,3%). Có sự khác nhau rõ rệt giữa nhóm bệnh và nhóm chứng về tăng homocystein máu (42,6% so với 19,9%), (p < 0,0001). Nguyễn Văn Thông và CS nghiên cứu trên 534 BN đột quỵ NMN thấy: tăng huyết áp 67,2%; đái tháo đường 12,6%; p > 0,05 > 0,05 > 0,05 < 0,0001 hút thuốc lá 7,7%; nghiện rượu 6%; tăng cholesterol 45,3%; tăng triglycerid 28,7%; tăng LDL-C 37,4% [3]. Nghiên cứu của Perry, H Refsum và CS: tăng huyết áp 67,3%; hút thuốc lá 58,9%; nghiện rượu 16,8% và đái tháo đường 4,7% [7]. Như vậy, tỷ lệ xuất hiện yếu tố nguy cơ ở các nghiên cứu khác nhau, nhưng những yếu tố nguy cơ thường gặp nhất của đột quỵ vẫn là tăng huyết áp (> 50%), rối loạn lipid máu và tăng homocystein máu. 3. Nồng độ homocystein và axít folic huyết tương. Bảng 3: So sánh nồng độ trung bình homocystein huyết tương giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. Nhóm bệnh (n = 136) Nhóm chứng (n = 136) p 14,95 ± 4,73 12,25 ± 4,34 = 0,000 Nam (n = 89) 15,45 ± 4,65 (n = 82) 12,84 ± 3,80 = 0,000 Nữ (n = 47) 14,05 ± 4,79 (n = 54) 11,35 ± 4,95 = 0,0065 = 0,09 = 0,0034 Homocystein (µmol/l) Chung p 39 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 Nam giới có homocystein cao hơn nữ, khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở nhóm bệnh (p > 0,05); tuy nhiên ở nhóm chứng, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01). Nồng độ homocystein trung bình ở nhóm nghiên cứu (14,95 ± 4,73 µmol/l) cao hơn nhóm chứng (12,25 ± 4,34 µmol/l), khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,0001). Ở nhóm bệnh, nồng độ homocystein ở nam và nữ đều cao hơn nhóm chứng, khác biệt có ý nghĩa thống kê (nam: p < 0,0001 và nữ: p < 0,01). Theo Nguyễn Đức Hoàng, nồng độ homocystein máu trung bình ở nhóm BN ĐQN (17,27 + 7,48 µmol/l) cao hơn nhóm chứng (10,79 + 2,73 µmol/l) (p < 0,001) [1]. Theo Cao Phi Phong (2005), mức homocystein trong nhóm bệnh cao hơn nhóm chứng (13,28 ± 5,59 so với 9,67 ± 3,07 µmol/l với p < 0,01) [2]. Moghaddasi và CS nghiên cứu trên 80 BN đột quỵ NMN và 60 BN nhóm chứng, kết quả: nồng độ homocystein nhóm ĐQN là 21,1 ± 9,8 µmol/l, nhóm chứng 13,5 ± 3,2 µmol/l [4]. Theo Lim HS và Heo YR, nồng độ axít folic ở nam (6,47 ± 3,06 ng/ml) thấp hơn nữ (7,96 ± 3,55 ng/ml) có ý nghĩa thống kê với p < 0,01 [6]. Bảng 4: So sánh nồng độ trung bình axít folic huyết tương giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. Axít folic (ng/ml) Chung hai giới Nam Nữ p Nhóm bệnh Nhóm chứng (n = 136) (n = 136) 8,74 ± 4,95 13,0 ± 6,18 (n = 89) (n = 82) 7,96 ± 4,65 12,98 ± 6,14 (n = 47) (n = 54) 10,21 ± 5,2 13,09 ± 6,29 = 0,0053 = 0,85 Nồng độ axít folic ở nhóm bệnh (8,74 ± 4,95 ng/ml) thấp hơn nhiều so với nhóm chứng (13,0 ± 6,18 ng/ml), p < 0,0001. Trong nhóm bệnh, nồng độ axít folic của nam (7,96 ± 4,65 ng/ml) thấp hơn nữ (10,21 ± 5,2 ng/l), p < 0,01. Như vậy, nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với các tác giả trên, ở nhóm BN ĐQN, nồng độ homocystein và axít 40 p = 0,000 = 0,000 = 0,014 folic cao hơn nhóm chứng rõ rệt và có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, ở các nghiên cứu khác nhau, nồng độ homocystein khác nhau. Sự khác biệt ở đây có thể do đặc điểm dịch tễ ở những vùng và các nước khác nhau, độ tuổi của các nghiên cứu cũng khác nhau và tiêu chuẩn của phòng thí nghiệm cũng khác nhau.