ÔN TẬP LỊCH SỬ TRIẾT HỌC

Chia sẻ: Songngoc Songngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

1.237
lượt xem 523
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phật Giáo là trào lưu tôn giáo, xuất hiện khoảng TK6 TCN ở miền Bắc Ấn Độ. Phật Giáo phản ánh sự phản đối đạo Balamon, sự phân chia đẳng cấp khắc nghiệt, đòi tự do tư tưởng, lý giải sự khổ đau của con người, và đi tìm con đường để giải thoát con người khỏi khổ đau.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ÔN TẬP LỊCH SỬ TRIẾT HỌC

OÂN TAÄP LÒCH SÖÛ TRIEÁT HOÏC Caâu 1 : Trình baøy quan ñieåm nhaân sinh quan trong Trieát hoïc Phaät Giaùo AÁn Ñoä coå ñaïi. * Sô löôïc tieåu söû : _ Phaät Giaùo laø traøo löu toân giaùo, xuaát hieän khoaûng TK6 TCN ôû mieàn Baéc AÁn Ñoä. Phaät Giaùo phaûn aùnh söï phaûn ñoái ñaïo Balamon, söï phaân chia ñaúng caáp khaéc nghieät, ñoøi töï do tö töôûng, lyù giaûi söï khoå ñau cuûa con ngöôøi, vaø ñi tìm con ñöôøng ñeå giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi khoå ñau. _ Phaät Giaùo ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñôøi soáng cuûa ñöùc Thích Ca Maâu Ni (Sakyamauni – töùc laø baäc hieàn giaû doøng Sakya ) Phaät (Buït) coù nghóa laø ñaáng giaùc ngoä ngöôøi khaùc. _ Lòch söû cuûa ñaïo Phaät ñöôïc ghi cheùp trong kinh Jakata ( ñöôïc vieát sau khi Phaät ñaõ maát 100 naêm ), theâm nöõa, toân giaùo khi xaây döïng toân giaùo cuûa mình thöôøng theâm thaét caùc chi tieát ñeå laøm taêng chaát linh thieâng. Tuy nhieân, giôùi nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát ôû caùc ñieåm sau : + Phaät laø ngöôøi coù thaät, con cuûa vöông haàu soáng caïnh daõy nuùi Malayia, boá laø Suildhodina, vaø meï laø Maga. Töông truyeàn ñöùc Phaät khi sinh ra noùi ñöôïc ngay, 1 tay chæ leân trôøi, 1 tay chæ xuoáng ñaát, meï ñöùc Phaät maát, soáng vôùi dì gheû ( cuõng laø dì ruoät ). + Theo Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam; Phaät sinh 624 TCN, theo taøi lieäu cuûa Trung Quoác trong taùc phaåm Tyø Baø Sa Luaän cho raèng Phaät sinh 486- 386 TCN. + Phaät ñi tu vì : ngay töø nhoû laø ngöôøi töø bi yeâu thöông nhaân loaïi. Naêm 19t, vua baét Phaät laáy vôï, vì sôï Phaät boû nhaø neân moãi laàn Phaät ñi chôi ñeàu cho ñi theo vaø 4 laàn Phaät ñi chôi ñeàu gaëp caûnh khoå. Naêm 29t, Phaät töø boû taát caû ( vôï, con, cung ñieän ) ñeå ñi tu. Luùc ñaàu tu ôû doøng Sankhya ( laáy roi quaät vaøo ngöôøi ) 6 naêm nhöng khoâng giaùc ngoä neân Phaät ñaõ boû xuoáng nuùi ñoåi caùch tu. Phaät ngoài goác caây boà ñeà 48 ngaøy vaø khi nhaän 1 baùt söõa töø tay coâ gaùi chaên boø, coù 1 luoàng saùng töø trôøi chieáu xuoáng neân giaùc ngoä. + Sau ñoù Phaät trôû veà doøng Sankhya giaùc ngoä cho caùc baïn cuøng tu, roài truyeàn ñaïo khaép nôi, gaëp muøa möa thì löu laïi, muøa khoâ thì tieáp tuïc truyeàn ñaïo.
+Naêm 80t, ñöùc Phaät maát ôû Korilaga, sau khi maát xaùc Phaät ñöôïc thieâu vaø laáy tro ñeå thôø ôû chuøa Xaù Lôïi ( nôi thôø cuûa Phaät ). _ Lyù thuyeát Phaät Giaùo môû ra 1 vaán ñeà raát môùi veà nhaân sinh : Phaät chuû tröông khoâng taùn thaønh ñaúng caáp. Sau khi ñöùc Phaät maát. Ca Dieáp ñaõ trieäu taäp Keát taäp 1 goïi laø vöông saùng. Hoïc troø cuûa Phaät ngoài nhôù laïi lôøi Phaät daïy roài bieân soaïn Kinh Taïng & Luaät Taïng. Keát taäp 2 ñöôïc trieäu taäp sau khi ñöùc Phaät maát 100 naêm, xuaát hieän maâu thuaãn : 1 soá ñoâng ñoøi söûa laïi Kinh Tang & Luaät Taïng, 1 soá khaùc trung thaønh neân chia thaønh 2 phaùi. Keát taäp 3 ñöôïc hoïp 245 TCN ôû Pata Lipatra döôùi söï baûo trôï cuûa vua kabusa : bieân soaïn hoaøn chænh veà 3 kinh : luaân, sö, taïng . Keát taäp 4 hoïp TK2 döôùi söï chuû toaï cuûa nhaø tö keá höõu, chuû tröông phoå bieán & truyeàn baù tö töôûng ra beân ngoaøi. TK5 sau CN, ngöôøi hung noâ xaâm löôïc & huûy dieät Phaät Giaùo -> Phaät Giaùo suy taøn ôû AÁn Ñoä ( nhöng vaãn laø toân giaùo lôùn ) . TK8 vua Hexa khoâi phuïc Phaät Giaùo. Sau ñoù, ngöôøi Hoài Giaùo xaâm löôïc AÁn Ñoä -> Phaät Giaùo suy taøn & TK12 bieán maát hoaøn toaøn ôû AÁn Ñoä. TK18 -> ñaàu TK19, ngöôøi Chaâu AÂu khuyeán khích Phaät Giaùo ôû AÁn Ñoä - > Phaät Giaùo ñöôïc khoâi phuïc. Maëc duø coù söï khoâi phuïc, nhöng Phaät Giaùo khoâng coøn laø toân giaùo lôùn ôû AÁn. Duø vaäy AÁn chính laø queâ höông cuûa Phaät Giaùo. Hieän nay Phaät Giaùo theá giôùi coù 1 traøo löu : Ñaïi Thöøa ( nhôø ñeán ngöôøi khaùc nhaát laø nhöõng ngöôøi thaønh chính quaû ), Tieåu Thöøa ( söï noã löïc coá gaéng cuûa chính baûn thaân mình ). Tieåu Thöøa, caáp cao nhaát laø La Haùn, Ñaïi Thöøa laø Boà Taùt. Tö töôûng Phaät Giaùo luùc ñaàu truyeàn khaåu sau môùi vieát thaønh vaên baûn. * Quan ñieåm nhaân sinh quan Nhaân sinh quan laø quan nieäm veà con ngöôøi, ñôøi ngöôøi, cuoäc soáng. Toaøn boä nhaân sinh quan cuûa Phaät Giaùo ñöôïc theå hieän trong Töù Dieäu Ñeá ( 4 nguyeân lyù thieâng lieâng & thaàn dieäu cuûa ñaïo Phaät ) . _ Khoå ñeá : trong coå ñaïi ñeà caäp ñeán baûn chaát cuûa nhaân sinh quan : cuoäc ñôøi coù yù nghóa nhö theá naøo & mang baûn chaát gì? Theo quan nieäm Phaät Giaùo : ñôøi laø beå khoå ( nöôùc maét cuûa chuùng sinh ñoïng laïi ñaày hôn 4 beå ) . Theo Phaät goàm coù caùc noãi khoå : + Nhò khoå : beân trong & beân ngoaøi . + Tam khoå : caùi khoå quaù khöù, hieän taïi & töông lai . + Töù khoå : sinh laõo beänh töû .
+ Baùt khoå . + Oaùn taêng hoäi . + Thuï bieät ly : ñang yeâu maø phaûi xa nhau -> khoå . + Sôû caàu baát ñaéc khoå : caùi ta mong muoán ( coâng danh , ñòa vò , phuù quyù , tình duyeân maø khoâng ñaït ñöôïc -> khoå ) . + Nguõ thuû uaån khoå : khoå vì thaân xaùc . Thoáng keâ laïi , ñôøi ngöôøi coù 110 noãi khoå . Ñôøi laø beå khoå do : + Gaén vôùi cheá ñoä thoáng trò vaø ñaúng caáp khaéc nghieät ôû AÑ. + Voøng ñôùi quaù ngaén nguûi . + Nhaân ñeá ( taäp ñeá ) : Phaät giaûi thích nguyeân nhaân cuûa noãi khoå laø do nguyeân nhaân nhaän thöùc , nguyeân nhaân tinh thaàn . Cuï theå laø do Thaäp nhò nhaân duyeân & nghieäp baùo luaân hoài gaây ra . + Thaäp nhò nhaân duyeân : • Voâ minh : khoâng saùng suoát , khoâng nhaän thöùc söï vaät , hieän töôïng . • Duyeân haønh : Haønh ñoäng cuûa yù thöùc , dao ñoäng cuûa taâm & khuynh höôùng , manh nha cuûa nghieäp . • Duyeân thöùc : laø taâm thöùc cuûa con ngöôøi , töø choã trong saùng caân baèng laø minh -> oâ nhieãm maát caân baèng laø voâ minh . • Duyeân danh saéc : laø söï hoäi nhaäp cuûa caùc yù thöùc tinh thaàn & vaät chaát . Danh laø tinh thaàn , saéc laø vaät chaát . Cô theå caáu taïo bôûi nguõ uaån : saéc ( vc ) , thuï ( caûm giaùc ) , töôûng , haønh , thöùc laø tinh thaàn . • Duyeân luïc nhaäp : laø quaù trình tieáp xuùc theá giôùi khaùch quan ( luïc caên tieáp xuùc luïc traàn ) • Duyeân xuùc : laø söï tieáp xuùc phoái hôïp giöõa luïc caên , luïc traàn vaø thöùc . • Duyeân thuï : thuï laø caûm giaùc , do tieáp xuùc maø naûy sinh caùi caûm giaùc yeâu , gheùt , vui , buoàn . • Duyeân aùi : aùi töùc laø yeâu thích ( aùm chæ söï naûy sinh duïc voïng ) . • Duyeân thuû : ñaõ yeâu thích thì muoán giöõ laáy chieám laáy . • Duyeân höõu : laø tieán tôùi chuû theå chieám höõu ( caùi ta thì phaûi toàn taïi höõu töùc laø ñaõ coù haønh ñoäng taïo nghieäp . • Duyeân sinh : ñaõ coù taïo nghieäp ( höõu ) töùc ñaõ coù nghieäp nhaân , aét coù nghieäp quaû -> sinh ra ta . • Duyeân laõo töû : ñaõ sinh ra thì phaûi giaø vaø cheát . Laõo Töû laø keát quaû cuoái cuøng cuûa 1 quaù trình nhöng ñoàng thôøi laø nguyeân nhaân cuûa 1 voøng luaân hoài khaùc .
Nghieäp : sôïi daây taïo taùc noái caùi naøy vôùi caùi kia . + Nghieäp baùo luaân hoài : con ngöôøi coù tam nghieäp : • Thaân nghieäp : do haønh ñoäng gaây ra . • Khaåu nghieäp : do lôøi noùi gaây ra . • YÙ nghieäp : môùi chæ coù trong yù nghó . Vì tam nghieäp cho neân con ngöôøi rôi vaøo 6 kieáp : Ñòa nguïc ; Ma ñoùi ; suùc vaät ; atula ( nöûa ngöôøi nöûa vaät ) ; ngöôøi ; trôøi . 6 kieáp naøy luaân hoài maõi khoâng döùt , chæ khi naøo thaønh Phaät leân coõi Phaät môùi thoaùt khoûi 6 kieáp . _ Dieät ñeá : trong dieä ñeá Phaät khaúng ñònh , noãi khoå hoaøn toaøn coù theå tieâu dieät ñeå chaám döùt nghieäp luaân hoài . Chæ ra con ñöôøng ta luyeän ñeå ñöôïc leân nieát baøn . Nghóa cuûa nieát baøn : + Vieân tòch , rôi vaøo theá giôùi cuûa söï tòch dieät . + Taây phöông cöïc laïc . + Nôi thöôøng Laïc Ngaõ Tònh : thöôøng ( coøn maát ) laïc ( vui veû ) ngaõ ( baûn thaân mình ôû ñoù ) tònh ( trong saïch ) . + Nôi hoaøn toaøn thuû tònh ñeå khoâng phaûi quay laïi laøm kieáp ngöôøi hay kieáp khaùc chòu khoå . + Phaät taïi taâm . Nieát baøn ñöôïc hieåu nhieàu nghóa nhöng toùm laïi nieát baøn laø 1 traïng thaùi khoâng coøn yù thöùc vaø caùi voâ thöùc cuõng chìm vaøo chaân khoâng , noù khoâng coøn laø 1 quaù trình , khoâng coù 1 noäi dung naøo . Taát caû chæ coøn laïi söï yeân laëng voâ bieân . _ Ñaïo ñeá : ñöa ra con ñöôøng giaûi thoaùt dieät khoå , thöïc chaát laø nhaèm tieâu dieät voâ minh , goàm baùt chaùnh ñaïo ( 8 con ñöôøng chính ) , tam hoïc vaø luïc ñoä . + Baùt chaùnh ñaïo : • Chính kieán : hieåu bieát ñuùng ñaén . • Chính tö duy : suy nghó ñuùng ñaén . • Chính ngöõ : giöõ cho lôøi noùi ñöôïc chaân chính . • Chính nghieäp : nghieäp coù taø nghieäp vaø chính nghieäp . Chính nghieäp phaûi giöõ caån thaän . • Chính meänh : phaûi tieát cheá duïc voïng , phaûi trì giôùi ( giöõ gìn caùc ñieàu raên ) .
• Chính tinh tieán : phaûi coá gaéng noã löïc trong vieäc tìm kieám vaø truyeàn baù chaân lyù cuûa ñaïo Phaät • Chính nieäm : thöôøng phaûi nhôù Phaät vaø nieäm Phaät . • Chính ñònh : laø phaûi ngoài thieàn , tónh laëng , taäp trung tö töôûng ñeå suy nghó veà töù dieäu ñeá vaø voâ ngaõ voâ thöôøng . +Tam hoïc : goàm giôùi , ñònh , vaø tueä . • Giôùi ( ñieàu raên ) : phaûi giöõ gìn caùc ñieàu raên goàm : nguõ giôùi ( baát saùt , baát ñaïo ñöùc laø khoâng troäm caép , baát voïng ngöõ töùc laø khoâng noùi xaáu ngöôøi khaùc , baát taø taâm laø khoâng quan heä nam nöõ lung tung , baát töõu töùc laø khoâng uoáng röôïu ) . Baùt giôùi ( khoâng xem ca nhaïc , khoâng naèm soaõi tay chaân , khoâng aên quaù ngoï , khoâng laáy vôï laáy choàng , khoâng ñöôïc toàn tröõ tieàn baïc , khoâng ñöôïc aên troäm, aên caép , khoâng ñöôïc noùi xaáu ngöôøi khaùc , khoâng ñöôïc gieát haïi sinh vaät nhaát laø ngöôøi . • Ñònh : töùc laø thieàn ñònh töùc laø phaûi ngoài taäp trung tö töôûng ñeán noãi queân heát moïi vieäc vaät xung quanh . • Tueä : laø trí tueä nhaø Phaät , phaûi naém vöõng caùc nguyeân lyù , giaùo phaùp nhaø Phaät . + Luïc ñoä : 6 con ñöôøng , beán ñoø ñöa leân nieát baøn . • Boá thí : lôøi noùi , vieäc laøm , tieàn cuûa . • Trì giôùi : giöõ ñieàu raên . • Nhaãn nhuïc . • Tinh tieán : coá gaéng noã löïc . • Thieàn ñònh . • Trí tueä .
Caâu 2 : Trình baøy nhöõng tö töôûng cô baûn trong TH cuûa Khoång Töû . * Sô löôïc tieåu söû : Khoång Töû ( 551 – 479 ) TCN : oâng xuaát thaân trong 1 gia ñình quùi toäc nhoû ñang bò sa suùt ôû nöôùc Loã . Tö töôûng cuûa Khoång Töû laø ñaïi dieän cho tö töôûng cuûa boä phaän baûo thuû trong giai caáp quùy toäc, thò toäc Chu. Vì vaäy, oâng muoán khoâi phuïc laïi phaùp cheá, kyû cöông cuûa nhaø Chu vaø ñaây laø laäp tröôøng nhaát quaùn cuûa oâng. Tö töôûng trieát hoïc cuûa oâng theå hieän ôû 2 phöông dieän cô baûn : Baûn theå luaän, Hoïc thuyeát veà chính trò- xaõ hoäi. * Tö töôûng cô baûn : _ Baûn theå luaän : Quan nieäm veà theá giôùi cuûa Khoång Töû chòu aûnh höôûng tröïc tieáp bôûi quan nieäm veà theá giôùi cuûa ngöôøi Trung Quoác coå ñaïi ñöôïc trình baøy trong kinh dòch. Theo quan ñieåm naøy thì vuõ truï ban ñaàu laø 1 môù hoãn ñoän, trong ñoù coù toàn taïi caùi lyù goïi laø thaùi cöïc voâ hình. Thaùi cöïc voâ hình naøy laø 1 theå thoáng nhaát cuûa 2 maët aâm vaø döông. Do söï töông taùc aâm vaø döông thì sinh ra thanh khí, troïng khí : khí naëng boác leân laøm trôøi, troïng khí laéng xuoáng loøng ñaát. Bôûi söï ñieàu hoøa aâm-döông cuûa trôøi ñaát sinh ra vaïn vaät trong ñoù coù con ngöôøi. Theo quan ñieåm naøy, trôøi ôû ngoâi cao nhaát, trôøi khoâng mang tính thaàn thaùnh maø trôøi mang tính duy vaät. Thaàn thaùnh khoâng phaûi hö voâ maø con ngöôøi khoâng lyù giaûi ñöôïc.Baûn theå luaän cuûa Khoång Töû coøn theå hieän trong quan ñieåm veà “trôøi”, “quûy thaàn”. Quan nieäm veà trôøi, quûy thaàn cuûa oâng vaãn toàn taïi nhieàu maâu thuaãn theå hieän tö töôûng cuûa oâng vöøa mang tính baûo thuû vöøa mang tính tieán boä. Cuï theå Khoång Töû cho raèng : “trôøi” laø quy luaät, traät töï cuûa vaïn vaät vaø maët khaùc oâng laïi khaúng ñònh coù söï toàn taïi cuûa thieân meänh vaø soá phaän cuûa moãi con ngöôøi laø do thieân meänh qui ñònh. Maët khaùc, oâng cuõng khaúng ñònh raèng con ngöôøi vôùi noã löïc chuû quan cuûa mình hoaøn toaøn coù theå thay ñoåi thieân meänh. Quan nieäm veà “quûy thaàn”, Khoång Töû khoâng nghi ngôø söï toàn taïi cuûa quûy thaàn vaø oâng laïi ít baøn ñeán quyû thaàn. OÂng khuyeân con ngöôøi ñoái xöû vôùi quûy thaàn baèng caùch toân kính, xa laùnh vaø caûnh giaùc. * Hoïc thuyeát cuûa Khoång Töû veà chính trò – xaõ hoäi : Lyù töôûng chính trò cuûa Khoång Töû ñöôïc bieåu hieän taäp trung ôû trong caùc hoïc thuyeát nhaân, leã, chính danh. + Nhaân: bao goàm nhieàu nghóa khaùc nhau song veà cô baûn nhaân ñöôïc hieåu laø aùi nhaân (thöông ngöôøi). Thöông ngöôøi theo Khoång Töû laø vieäc gì khoâng muoán xaûy ra vôùi mình thì ñöøng ñem aùp duïng cho ngöôøi khaùc. Thöông
ngöôøi coøn ñöôïc hieåu mình muoán thaønh ñaït phaûi giuùp ngöôøi khaùc thaønh ñaït, mình muoán laäp thaân phaûi giuùp ngöôøi khaùc laäp thaân. Thaân coøn bao goàm haøng loaït caùc ñöùc tính khaùc nhau : khieâm toán, duõng caûm, thaät thaø, trung, hieáu, hoïc gaén lieàn vôùi haønh, bieát yeâu ngöôøi ñaùng yeâu, bieát gheùt keû ñaùng gheùt. Töø ñoù suy ra nhaân khoâng chæ laø thöông ngöôøi maø thöïc chaát coøn laø ñaïo laøm ngöôøi. Tuy nhieân, hoïc thuyeát nhaân cuûa Khoång Töû laáy vieäc yeâu thöông ngöôøi thaân laø cô sôû. Maët khaùc noù bò haïn cheá bôûi laäp tröôøng giai caáp. Khoång Töû khaúng ñònh chæ ngöôøi quaân töû môùi coù ñöùc nhaân, coøn keû tieåu nhaân thì khoâng coù ñöùc nhaân. Ñieàu kieän ñeå thöïc hieän ñöùc nhaân laø phaåm chaát thaät thaø, chaát phaùt cuûa con ngöôøi. + Leã : ñöôïc hieåu theo nghóa roäng laø theå cheá chính trò xaõ hoäi, laø phong tuïc taäp quaùn truyeàn thoáng (sinh, töû, tang, hoân). Khoång Töû cho raèng caàn phaûi duøng leã ñeå khoâi phuïc ñöùc nhaân, moïi ngöôøi caàn phaûi tuaân thuû theo leã, phaûi soáng theo leã. Tuy nhieân caùi leã maø Khoång Töû ñeà caäp ñeán laø leã cuûa nhaø Chu ñöùng treân laäp tröôøng baûo thuû trong giai caáp quùi toäc, thò toäc Chu. OÂng muoán khoâi phuïc laïi caùi leã cuûa nhaø Chu, nhöng oâng khoâng thaáy ñöôïc söï suy taøn cuûa leã nhaø Chu laø taát yeáu lòch söû. Vì vaäy oâng ñöa ra 1 soá bieän phaùp caûi löông nhaèm cöùu vaõn tình theá. + Chính danh : laø con ñöôøng ñeå ñaït ñeán ñieàu nhaân, con ñöôøng ñeå oån ñònh traät töï xaõ hoäi. • Cô sôû cuûa thuyeát chính danh : Khoång Töû cho raèng goác cuûa con ngöôøi laø goác nhaân. Nhôø coù ñöùc nhaân maø daân toát, nöôùc yeân, thieân haï thaùi bình. Tuy nhieân vaøo thôøi ñaïi cuûa oâng, ngöôøi ta khoâng coøn soáng theo ñaïo con ngöôøi nöõa, kyû cöông pheùp nöôùc bò lu môø, luaân thöôøng ñaïo lyù bò ñaûo loän. Ñeå oån ñònh traät töï xaõ hoäi. Khoång Töû kieân trì theo ñöôøng loái nhaân trò vaø chuû nghóa chính danh ñònh phaän. • Noäi dung cuûa thuyeát chính danh : Theo Khoång Töû moãi vaät coù 1 coâng duïng nhaát ñònh, caùi ñoù goïi laø thöïc. ÖÙng vôùi moãi coâng duïng laø 1 teân ñöôïc goïi laø danh. Ñoái vôùi con ngöôøi, danh laø teân goïi cuûa chöùc vuï, ñòa vò, thöù baäc cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi. Thöïc laø phaän söï cuûa ngöôøi ñoù bao goàm caû quyeàn lôïi, nghóa vuï. Theo Khoång Töû neáu danh vaø thöïc phuø hôïp vôùi nhau thì chính danh, neáu danh vaø thöïc khoâng phuø hôïp vôùi nhau thì loaïn danh. Moät xaõ hoäi coù chính danh laø 1 xaõ hoäi oån ñònh, traät töï, coøn 1 xaõ hoäi loaïn danh laø xaõ hoäi maát oån ñònh. Vì vaäy ñeå khoâi phuïc traät töï xaõ hoäi thì phaûi chính danh.
Theo thuyeát chính danh, Khoång Töû chia XH thaønh caùc moái quan heä khaùc nhau. Moãi quan heä XH ñöôïc goïi laø 1 luaân. Thôøi Khoång Töû, taát caû coù 5 luaân : vua-toâi, cha-con, choàng-vôï, anh-em, baïn-beø. OÂng ñaëc bieät nhaán maïnh quan heä vua-toâi, cha-con. _ Ñoái vôùi quan heä vua-toâi thì Khoång Töû phaûn ñoái duy trì vua toâi theo huyeát thoáng, chuû tröông vua phaûi duøng ngöôøi hieàn taøi, phaûi roäng löôïng vôùi keû coäng söï. Theo Khoång Töû nhaø caàm quyeàn phaûi ñaûm baûo 3 ñieàu sau : • Phaûi ñaûm baûo löông thöïc cho daân no aám. • Phaûi coù binh löïc maïnh ñeå baûo veä daân. • Phaûi giöõ ñöôïc loøng tin ñoái vôùi daân. Ñoàng thôøi Khoång Töû cho raèng vua phaûi laáy leã ñeå khieán beà toâi, beà toâi phaûi laáy ñaïo trung ñeå thôø vua, coi vua nhö cha meï cuûa mình. _ Ñoái vôùi quan heä cha-con : cha ñoái vôùi con phaûi laáy töø aùi laøm troïng, coøn con ñoái vôùi cha phaûi laáy ñaïo hieáu laøm ñaàu. Hieáu laø coát ôû taâm thaønh kính, ñoàng thôøi con caùi phaûi can ngaên nheï nhaøng loãi maø cha meï mình maéc phaûi.Ñeå thöïc hieän chính danh Khoång Töû chuû tröông leã, nhaïc, thi, thö. Theo Khoång Töû ngöôøi ta taïo laäp laø nhôø leã höùng khôûi laø nhôø thi, thaønh ñaït laø nhôø nhaïc. Neáu nhaïc maø trang nghieâm hoaø nhaõ vaø coù taùc duïng nuoâi döôõng tính tình, caûm hoaù loøng ngöôøi vaø höôùng con ngöôøi ñeán chaân thieän myõ. Coøn thi thö giuùp con ngöôøi trình baøy tö töôûng cuûa mình vaø bieän luaän vôùi ngöôøi khaùc. Tuy nhieân, duøng leã nhaïc thi thö thì phaûi treân neàn taûng cuûa ñöùc nhaân. Neáu 1 ngöôøi khoâng coù ñöùc nhaân maø duøng leã nhaïc thi thö thì chæ laø söï saùo roãng cuûa hình thöùc. Caâu 11 : Trình baøy nhöõng ñieàu kieän vaø tieàn ñeà ra ñôøi cuûa Trieát hoïc M-L. * Ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi : Trieát hoïc C.M ra ñôøi vaøo thôøi kyø chuû nghóa phong kieán suïp ñoå vaø chuû nghóa tö baûn lôùn maïnh ôû 1 soá nöôùc Chaâu AÂu vaø Baéc Myõ. Chuû nghóa tö baûn ñaõ taïo ra neàn coâng nghieäp khoù vaø cuøng vôùi noù laø giai caáp voâ saûn caùch maïng – giai caáp hieän thaân cuûa neàn saûn xuaát môùi, giai caáp trung taâm cuûa thôøi ñaïi. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc trung taâm coâng nghieäp lôùn ñaõ taïo ra nhöõng bieán ñoåi saâu saéc trong phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn. Laø ngöôøi con cuûa daân toäc Ñöùc, Maùc ñaõ xuaát hieän raát ñuùng luùc. Treân cô sôû keá thöøa coù choïn loïc vaø saùng taïo nhöõng di saûn tö töôûng Trieát hoïc cuûa loaøi
ngöôøi, phaân tích ñuùng thöïc tieãn keát hôïp vôùi naêng löïc tö duy cuûa nhaø baùc hoïc. Caùc Maùc vaø Anghen xaây döïng neân chuû nghóa duy vaät bieän chöùng vaø chuû nghóa duy vaät lòch söû. * Tieàn ñeà veà lyù luaän cuûa Maùc : keá thöøa coù choïn loïc vaø saùng taïo. Toaøn boä nhöõng haït nhaân hôïp lyù cuûa toaøn boä heä thoáng Trieát hoïc tröôùc ñoù, quan troïng laø keá thöøa chuû nghóa duy vaät cuûa Phoibac vaø keá thöøa pheùp bieän chöùng cuûa Heghen. Tieàn ñeà veà khoa hoïc töï nhieân : Trieát hoïc M laø söï toång keát caùc thaønh töïu khoa hoïc töï nhieân theá kyû 19, trong ñoù quan troïng nhaát : _ Hoïc thuyeát tieán hoaù cuûa Dacuyn. _ Ñònh luaät baûo toaøn vaø chuyeån hoaù naêng löôïng cuûa Ropee payô. _ Hoïc thuyeát teá baøo. Tieàn ñeà veà thöïc tieãn : Trieát hoïc Maùc noùi chung vaø chuû nghóa Maùc noùi rieâng laø toång keát phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân.
Caâu 3 : Trình baøy nhöõng tö töôûng cô baûn trong TH cuûa Laõo Töû. * Tieåu söû sô löôïc: Sinh vaøo khoaûng TK6 – TK 5 TCN, Laõo Töû ñöôïc coi laø oâng toå cuûa ñaïo gia. LT soáng cuøng thôøi vôùi KT, oâng laø ngöôøi laøng Nhaân, Höông Leä, nöôùc Sôû. OÂng laø ngöôøi hoï Lyù, teân Nhó Töï Baù Döông. Ngöôøi ñôøi sau kính troïng oâng goïi laø ñaïo Tam. OÂng laøm quan giöõ saùch cuûa nhaø Nhu, soáng aån daät. Taùc phaåm cuûa oâng goàm 3 vaán ñeà : tö töôûng veà ñaïo, tö töôûng veà pheùp bieän chöùng vaø tö töôûng quan nieäm voâ vò. * Tö töôûng cô baûn : _ Tö töôûng veà ñaïo : chieám 1 vai troø trong hoïc thuyeát cuûa LT. Khaùi nieäm ñaïo ñöôïc xuaát hieän tröôùc cuûa LT nhöng ñeán thôøi cuûa LT ñaïo ñöôïc thaáu hieåu 1 caùch hoaøn chænh. _ Theå (baûn chaát) : ñöôïc theå hieän ôû 2 tính chaát : töï nhieân thuaàn phaùt vaø troáng khoâng. • Tính töï nhieân thuaàn phaùt cuûa ñaïo ñöôïc hieåu nhö laø tính khaùch quan voán coù nhö theá, noù khoâng bò phuï thuoäc vaøo yù chí cuûa con ngöôøi. Tính töï nhieân cuûa ñaïo cuõng khoâng ñöôïc hieåu nhö toàn taïi khaùch quan cuûa TH phöông Taây vì ñaïo chöùa ñöïng ñöôïc caùi hoøa ñoàng cuûa taát caû caùi toàn taïi vaø khoâng toàn taïi caû caùi tuyeät ñoái vaø caùi töông ñoái. Ñaïo laø töï nhieân nhöng khoâng toàn taïi coù ñònh tính, coù hình thaùi maø laø 1 traïng thaùi vónh cöûu, chöùa ñöïng taát caû, caû thaàn linh thöôïng ñeá cuõng töø ñaïo maø ra. • Tính troáng khoâng : baûn chaát cuûa ñaïo laø söï im laëng troáng khoâng, söï im laëng troáng khoâng naøy roõ raøng laø khoâng coù gì ngoaøi caùi troáng khoâng. Nhöng theo LT, söï troáng khoâng ñoù noù laïi coù 1 noäi dung xaùc ñònh bôûi vì noù laø caùi ñaàu tieân sinh ra vaïn vaät vaø noù voâ cuøng voâ taän. Baûn chaát cuûa vuõ truï, cuûa traùi ñaát laø caùi khoaûng khoâng vónh cöûu, noù laø caùi ñaàu tieân sinh ra vaïn vaät. Töø baûn chaát ñoù LT cho raèng ñaïo laø caùi voâ danh, con ngöôøi khoâng theå nghe thaáy, nhìn thaáy naém baét ñöôïc ñaïo. LT vieát “khoâng teân laø goác trôøi ñaát, coù teân laø meï vaïn vaät”. Khoâng teân chæ laø maët theå (baûn chaát) cuûa ñaïo. Ñaây laø traïng thaùi ban ñaàu nguyeân thuyû cuûa ñaïo khi ñaïo chöa vaän ñoäng, chöa boäc loä baûn chaát. Coù teân laø maët duøng chæ traïng thaùi ñaïo vaän ñoäng bieán ñoåi ñeå saûn sinh ra vaïn vaät. Vì ñaïo toàn taïi töï nhieân theo baûn tính voán coù cuûa mình vaø vaïn vaät sinh ra töø ñaïo roài toàn taïi theo qui luaät
töï nhieân. LT goïi laø ñaïo voâ vò “ Ñaïo thöôøng khoâng laøm nhöng khoâng gì khoâng laøm”. _ Pheùp bieän chöùng chaát phaùc trong TH Laõo Töû : Toaøn boä theá giôùi laø 1 cuoäc ñaïi chuyeån tieáp khoâng ngöøng, töùc laø moïi söï vaät luoân luoân vaän ñoäng bieán ñoåi phaùt trieån. Trong söï vaän ñoäng bieán ñoåi ñoù taát caû chæ laø töông ñoái, chæ laø 1 giai ñoaïn cuûa doøng chuyeån hoaù voâ taän. Söï vaän ñoäng cuûa vaïn vaät khoâng phaûi laø hoãn loaïn maø luoân luoân tuaân theo qui luaät cuûa taïo hoaù, ñaây laø qui luaät heát söùc nghieâm ngaët, khoâng 1 söï vaät naøo ñöùng ngoaøi qui luaät ñoù, keå caû thaàn linh thöôïng ñeá. Toaøn boä vuõ truï tuaân theo 2 qui luaät phoå bieán laø : luaät quaân bình vaø phaûn phuïc. + Luaät quaân bình : laø luoân luoân giöõ cho söï vaän ñoäng ñöôïc thaêng baèng khoâng ñeå cho caùi gì thaùi quaùt thieân leäch hay baát caäp. Theo LT “ khuyeát thì ñaày, cong thì ngay, truõng laïi ñaày, cuõ laïi môùi, ít thì ñöôïc, nhieàu thì maát”. Chính nhôø luaät quaân bình vaïn vaät môùi toàn taïi theo 1 trình töï nhaát ñònh. Luaät quaân bình choáng laïi nhöõng gì thaùi quaù traùi vôùi qui luaät töï nhieân. Ñeå choáng laïi nhöõng gì thaùi quaù noù laáy nhu thaéng cöông, laáy nhöôïc thaéng cöông. +Luaät phaûn phuïc : coù 2 nghóa : • Vaïn vaät bieán hoaù trao ñoåi cho nhau theo 1 voøng tuaàn hoaøn ñeàu ñaën, keá tieáp theo 1 caùch nhòp nhaøng baát taän, ñaây laø qui luaät baát di baát dòch cuûa töï nhieân. • Phaûn phuùc nghóa laø trôû veà vôùi ñaïo töï nhieân voâ vi nghóa laø vôùi chính baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi, khoâng thaùi quaù, khoâng baát caäp. Theo LT, neáu khoâng trôû veà vôùi ñaïo töï nhieân voâ vi, choáng laïi qui luaät töï nhieân, coá tình can thieäp vaøo tính töï nhieân cuûa taïo hoaù thì con ngöôøi seõ chuoác laáy baïi. Moïi söï vaät bieán ñoåi coù nguoàn goác töø trong baûn thaân söï vaät. Moãi moät söï vaät laø theå thoáng nhaát cuûa 2 maët ñoái laäp vöøa töông hoaø vöøa xung khaéc, vöøa ñoäc laäp vöøa lieân heä raøng buoäc nhau, bao haøm laãn nhau vaø khoâng theå thieáu nhau ñöôïc. LT coøn xaây döïng 1 loaït caùc maâu thuaãn trong taát caû caùc lónh vöïc töï nhieân, XH ñaïo ñöùc, quan heä öùng xöû…giaûi quyeát caùc maâu thuaãn ñöôïc oâng naâng leân nhö 1 ngheä thuaät soáng : ñoäng – tónh, noùng – laïnh, thaáp – cao, meàm – cöùng, höõu – voâ, coøn – maát, toát – xaáu, thieän – aùc….
_ Tö töôûng cuûa ñaïo voâ vi : voâ vi coù nghóa laø phöông phaùp soáng thieân nhieân moäc maïc, thuaàn phaùc khoâng bò öùc cheá göôïng eùp. Ñaïo voâ vi xuaát phaùt töø quan nieäm treân ñieåm coát loõi laø NT soáng cuûa con ngöôøi trong söï hoaø nhaäp vôùi töï nhieân vaø tuaân theo baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi. Khaùi nieäm voâ vi coù 3 nghóa : + Vaïn vaät ñaàu coù baûn tính töï nhieân, chuùng vaän ñoäng bieán hoaù theo leõ töï nhieân maø khoâng caàn bieát ñeán yù nghóa muïc ñích cuûa baûn thaân chuùng (vd : baûn tính töï nhieân cuûa caù laø bôi loäi, cuûa löûa laø noùng….). Soáng vôùi caùi voán coù TN moäc maïc, thuaàn phaùc cuûa mình, khoâng traùi vôùi qui luaät TN, khoâng ñöôïc can thieäp vaøo quaù trình vaän haønh cuûa söï vaät khaùc, phaûi chaáp nhaän vaø thích öùng vôùi moïi hoaøn caûnh cuûa moâi tröôøng. +Voâ vi coù nghóa laø töï do tuyeät ñoái, khoâng bò raøng buoäc bôûi baát kyø 1 yù töôûng, duïc voïng, ñam meâ vaø mong muoán naøo. + Voâ vi nghóa laø phaûi luoân luoân baûo veä, giöõ gìn baûn tính TN cuûa mình, phaûi bieát ngaên chaën nhöõng gì laøm toån haïi ñeán baûn tính töï nhieân cuûa vaïn vaät maø tröôùc heát laø choáng laïi moïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi trong XH. Theo ñaïo voâ vi coù 3 caùi phaûi naém giöõ baûo veä : töø aùi, caàn kieäm, khoâng daùm ñöùng tröôùc thieân haï. Con ngöôøi soáng phaûi bieát töø aùi, caàn kieäm, khoan dung, tri thöùc….Laõo Töû chuû tröông boû heát nhöõng gì traùi vôùi ñaïo TN voâ vi, vöôït quaù baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi, LT keâu goïi ñöa con ngöôøi veà traïng thaùi töï nhieân nguyeân thuyû chaát phaùc. => Toùm laïi : tö töôûng veà ñaïo, tö töôûng veà pheùp bieän chöùng vaø tö töôûng veà ñaïo voâ vi cuûa LT ñaõ ñaït ñeán 1 trình ñoä saâu saéc ñoäc ñaùo, 1 trình ñoä tö duy lyù luaän raát cao, ñoùng goùp vaøo neùt ñaëc saéc cuûa phöông Ñoâng. Tuy coøn nhieàu ñieåm haïn cheá nhöng chuùng ta phaûi nghieâng mình tröôùc nhöõng gì maø oâng ñaõ ñöa ra.
Caâu 4 : Trình baøy nhöõng tö töôûng trieát hoïc cuûa L.Phoiôbaùch veà töï nhieân vaø con ngöôøi . * Sô löôïc tieåu söû : ( 1804 – 1872 ) Luc-vich Phoiôbaùch sinh ra trong 1 gia ñình luaät sö noåi tieáng. Gia ñình oâng muoán oâng trôû thaønh 1 luaät sö nhöng khi hoïc ñaïi hoïc Phoiôbaùch laïi hoïc trieát hoïc. Do oâng hoïc gioûi neân ñöôïc giöõ laïi tröôøng, trôû thaønh phoù giaùo sö roài giaùo sö. Phoiôbaùch ñaõ phaùt hieän ra nhöõng baát hôïp lyù trong trieát hoïc cuûa Heghen, oâng cuøng Mac- Anghen tham gia sinh hoaït trong nhoùm “Heghen treû”. Sau 1 thôøi gian, oâng baát maõn vôùi heä thoáng trieát hoïc, oâng boû daïy veà queâ ôû aån trong 28 naêm. Taùc phaåm noåi tieáng : “ Pheâ phaùn trieát hoïc cuûa Heghen ” –xb 1839, “baûn chaát ñaïo Thieân Chuùa” vaø “luaän cöông sô boä cuûa caûi caùch trieát hoïc” – xb 1842, “ cô sôû trieát hoïc cuûa töông lai ” –xb 1843, “baûn chaát toân giaùo” –xb 1845. Toaøn boä heä thoáng trieát hoïc cuûa Phoiôbaùch ñöôïc goïi laø CNDV nhaân baûn vì oâng xaùc ñònh laáy con ngöôøi laøm ñoái töôïng trung taâm cuûa trieát hoïc. OÂng xaùc ñònh nghieân cöùu khoa hoïc töï nhieân ñeå phuïc vuï cho nghieân cöùu con ngöôøi. Veà cuoái ñôøi, Phoiôbaùch ñoïc trieát hoïc cuûa Maùc, oâng ñaõ boû trieát hoïc cuûa mình vaø theo trieát hoïc cuûa Mac. Quan nieäm veà giôùi töï nhieân : OÂng taäp trung vaøo pheâ phaùn : baùc boû hoïc thuyeát cuûa Heghen veà giôùi töï nhieân vì theo Heghen , giôùi töï nhieân laø saûn phaåm cuûa yù nieäm tuyeät ñoái. OÂng ñaõ baûo veä caùc quan ñieåm duy vaät cuûa theá giôùi, oâng cho raèng theá giôùi chuùng ta ñang soáng laø theá giôùi vaät chaát, toàn taïi khaùch quan vaø khoâng phuï thuoäc vaøo yù thöùc chuû quan cuûa duy vaät, coøn yù thöùc chæ laø saûn phaåm cuûa boä oùc (saûn phaåm töï nhieân ) vaø con ngöôøi laø 1 boä phaän cuûa giôùi töï nhieân. Khi ñöùng ra baûo veä caùc quan ñieåm duy vaät thì Phoiôbaùch ñaõ phaùt trieån 1 soá luaän ñieåm coù theå cuûa duy vaät vaø ñaõ khaéc phuïc ñöôïc nhöõng haïn cheá cuûa CNDV tröôùc ñoù : + Cho raèng trong töï nhieân coù nhieàu chaát vaø löôïng khaùc nhau vaø caûm giaùc cuûa chuùng ta hoaøn toaøn coù theå nhaän thöùc ñöôïc.
+ Phoiôbaùch chöùng minh con ngöôøi laø chuû theå ñoàng thôøi laø boä phaän cuûa giôùi töï nhieân, coøn yù thöùc con ngöôøi chæ laø 1 thuoäc tính cuûa boä oùc con ngöôøi. + Phoiôbaùch chöùng minh raèng khoâng gian vaø thôøi gian toàn taïi khaùch quan, gaén lieàn vôùi vaät chaát vaø thöøa nhaän tính khaùch quan cuûa quy luaät töï nhieân, quy luaät töï nhieân töï vaän ñoäng ñeán 1 ñieàu kieän naøo ñoù thì sinh ra vaät chaát höõu cô cuûa con ngöôøi. * Quan nieäm veà con ngöôøi : Phoiôbaùch ñaët con ngöôøi laø trung taâm trong heä thoáng trieát hoïc cuûa mình. Pheâ phaùn Heghen chæ chuù yù ñeán maët yù thöùc, maët tö duy cuûa con ngöôøi maø khoâng chuù yù ñeán maët töï nhieân, maët theå xaùc cuûa con ngöôøi vaø theo oâng chính maët theå xaùc cuûa con ngöôøi cuøng vôùi toaøn boä thuoäc tính cuûa noù taïo thaønh baûn chaát cuûa con ngöôøi. Phoiôbaùch quan nieäm nhieäm vuï cuûa trieát hoïc laø phaûi ñem laïi cho con ngöôøi quan nieäm môùi chính baûn thaân mình ñoàng thôøi taïo cho con ngöôøi 1 ñôøi soáng haïnh phuùc. Phoiôbaùch coøn quan nieäm con ngöôøi laø 1 boä phaän cuûa töï nhieân, con ngöôøi laø 1 sinh vaät coù caûm giaùc, bieát tö duy, coù ham muoán, coù duïc voïng, coù mô öôùc. Theo Phoiôbaùch, baûn chaát cuûa con ngöôøi chính laø tình yeâu. Trong caùc loaïi tình caûm thì tình yeâu nam nöõ laø ñænh cao cuûa baûn chaát con ngöôøi, töø ñoù Phoiôbaùch ñöa khaåu hieäu : “con ngöôøi haõy oâm hoân nhau ñi thì XH seõ heát moïi ñieàu ñau khoå”. Töø ñoù Phoiôbaùch suøng baùi tình yeâu vaø toân thôø tình yeâu nhö 1 thöù toân giaùo. + Tieâu bieåu : quan taâm con ngöôøi ( chuû yeáu quan taâm veà maët töï nhieân, maët sinh hoïc ). + Haïn cheá : Phoiôbaùch ñaõ tuyeät ñoái hoaù tình yeâu, coi tình yeâu laø baûn chaát cuûa con ngöôøi maø khoâng chuù yù ñeán maët XH vaø khoâng thaáy ñöôïc ñieàu kieän chính trò XH maø con ngöôøi soáng. Phoiôbaùch pheâ phaùn con ngöôøi trong trieát hoïc cuûa Heghen laø tröøu töôïng trong khi quan ñieåm cuûa oâng veà con ngöôøi cuõng tröøu töôïng.
Caâu 5 : Phaân Tích Moái Quan Heä Bieän Chöùng Giöõa Vaät Chaát Vaø Yù Thöùc , Vai Troø Cuûa Tri Thöùc Khoa Hoïc Ñoái Vôùi Söï Nghieäp Ñoåi Môùi Cuûa Neàn Kinh Teá Nöôùc Ta Hieän Nay ? Phaân Tích Moái Quan Heä Bieân Chöùng Giöõa Vaät Chaát Vaø Yù Thöùc Xuaát phaùt töø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà cô baûn cuûa trieát hoïc, chuû nghóa duy vaät bieän chöùng khaúng ñònh: vaät chaát laø tính thöù nhaát quyeát ñònh yù thöùc, yù thöùc laø tính thöù hai phuï thuoäc vaøo vaät chaát vaø con ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc ñöôïc theá giôùi khaùch quan. Nghieân cöùu moái quan heä giöõa vaät chaát vaø yù thöùc trong thöïc tieån xaõ hoäi ñöôïc theå hieän thoâng qua moái quan heä bieän chöùng giöõa nhaân toá vaät chaát (khaùch quan) vaø nhaân toá tinh thaàn (chuû quan). Trong moái quan heä ñoù thì vaät chaát bao giôø cuõng giöõ vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi nhaân toá tinh thaàn, nhöng ngöôïc laïi nhaân toá tinh thaàn taùc ñoäng moät caùch tích cöïc ñoái vôùi nhaân toá vaät chaát Nhaân toá vaät chaát laø nhöõng ñieàu kieän, hoaït ñoäng vaät chaát cuûa xaõ hoäi vaø caùc qui luaät khaùch quan voán coù cuûa noù. Xuaát phaùt töø khaùi nieäm vaät chaát cuûa trieát hoïc laø thöïc taïi khaùch quan khoâng phuï thuoäc vaøo yù thöùc cuûa con ngöôøi vaø khi taùc ñoäng vaøo giaùc quan con ngöôøi thì sinh ra caûm giaùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi con ngöôøi thöøa nhaän toàn taïi khaùch quan cuûa moïi ñoái töôïng vaät chaát trong hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa mình. Nhöng trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, thöïc taïi khaùch quan khoâng phaûi laø theá giôùi vaät chaát noùi chung, maø laø hieän thöïc khaùch quan theå hieän trong hoaït ñoäng thöïc tieãn baèng caùc nhaân toá vaät chaát (nhaân toá khaùch quan). Nhaân toá tinh thaàn laø toaøn boä hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa con ngöôøi nhö: tình caûm, yù chí vaø tö töôûng cuûa con ngöôøi, laø quaù trình phaûn aùnh hieän thöïc khaùch quan vaøo trong boä naõo con ngöôøi. Vai troø quyeát ñònh cuûa nhaân toá vaät chaát ñoái vôùi nhaân toá tinh thaàn Xuaát phaùt töø quan ñieåm cho raèng vaät chaát coù tröôùc quyeát ñònh yù thöùc, cho neân nhaân toá vaät chaát cuõng laø caùi coù tröôùc, caùi quyeát ñònh coøn nhaân toá tinh thaàn laø caùi coù sau, caùi phuï thuoäc vaøo nhaân toá vaät chaát. Toaøn boä hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa con ngöôøi (duø theå hieän döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau ) ñeàu laø söï phaûn aùnh hieän thöïc khaùch quan vaø bò qui ñònh bôûi hoaït ñoäng vaät chaát cuûa con ngöôøi. Coù nghóa laø thöïc tieån laø nguoàn goác, ñoäng löïc vaø laø tieâu chuaån cuûa nhaän thöùc.
Trong hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa con ngöôøi noùi chung, keå caû yù thöùc caù nhaân hay yù thöùc xaõ hoäi hoaëc ñöôøng loái chuû tröông chính saùch cuûa moät nhaø nöôùc.... cuõng phaûi döïa treân cô sôû hieän thöïc khaùch quan, thì môùi coù theå laøm cho khaû naêng khaùch quan trôû thaønh hieän thöïc Töï thaân noù, yù thöùc tö töôûng cuûa con ngöôøi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc söï bieán ñoåi naøo trong hieän thöïc, neáu noù khoâng thoâng qua caùc nhaân toá vaät chaát, bôûi “chæ coù löïc löôïng vaät chaát ñaùnh baïi bôûi moät löïc löôïng vaät chaát maø thoâi” Vai troø cuûa nhaân toá tinh thaàn (chuû quan) Xuaát phaùt töø quan ñieåm cho raèng yù thöùc laø tính thöù hai phuï thuoäc vaøo vaät chaát vaø con ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc ñöôïc hieän thöïc khaùch quan. Cho neân, vai troø cuûa nhaân toá tinh thaàn coù yù nghóa quan troïng trong hoaït ñoäng thöïc tieãn xaõ hoäi. Söï phaûn aùnh cuûa yù thöùc veà hieän thöïc khaùch quan, khoâng phaûi laø söï phaûn aùnh thuï ñoäng, ñôn giaûn maø noù coù tính tích cöïc, naêng ñoäng vaø saùng taïo. Cho neân, keát quaû cuûa söï phaûn aùnh ñuùng veà hieän thöïc bao giôø cuõng coù yù nghóa ñònh höôùng chung cho hoaït ñoäng thöïc tieãn vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán keát quaû cuûa hoaït ñoäng thöïc tieãn. YÙ thöùc laø söï phaûn aùnh hieän thöïc khaùch quan trong boä naõo con ngöôøi vaø ñöôïc caûi tieán ôû trong ñoù. Cho neân noù coù tính ñoäc laäp töông ñoái. Vai troø cuûa yù thöùc theå hieän ôû tính naêng ñoäng vaø saùng taïo cuûa noù ñöôïc theå hieän ngay töø khi con ngöôøi xaùc ñònh ñoái töôïng muïc tieâu, phöông höôùng hoaït ñoäng cuõng nhö vieäc löïa choïn caùch thöùc, phöông phaùp thöïc hieän muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Coù nghóa laø noù ñònh höôùng cho con ngöôøi bieát phaân tích, löïa choïn nhöõng khaû naêng thöïc teá cuûa vieäc vaän duïng nhöõng qui luaät khaùch quan trong hoaït ñoäng thöïc tieãn. Söùc maïnh cuûa yù thöùc (nhöng noù cuõng do hoaøn caûnh khaùch quan qui ñònh) tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa noù vaøo hoaït ñoäng cuûa quaàn chuùng vaø moät khi lyù luaän khoa hoïc xaâm phaïm vaøo hoaït ñoäng cuûa quaàn chuùng thì noù trôû thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp. Trong nhöõng ñieàu kieän khaùch quan nhaát ñònh, yù thöùc cuûa con ngöôøi coù theå giöõ vai troø quyeát ñònh ñeán keát quaû cuûa hoaït ñoäng thöïc tieån. Coù nghóa laø, nhaân toá chuû quan vôùi söï nhaän thöùc ñuùng ñaén vaø yù chí cuûa con ngöôøi coù theå phaùt huy ñöôïc naêng löïc toái ña cuûa caùc nhaân toá vaät chaát vaø nhaân toá tinh thaàn trong nhöõng ñieàu kieän khaùch quan nhaát ñònh. Nhöng xeùt quaù trình
laâu daøi thì nhaân toá vaät chaát bao giôø cuõng giöõ vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi nhaân toá tinh thaàn * YÙ nghóa phöông phaùp luaän Vaät chaát vaø caùc qui luaät khaùch quan voán coù cuûa noù ñeàu toàn taïi khaùch quan ñoäc laäp vôùi yù thöùc cuûa con ngöôøi nhöng laïi quyeát ñònh vôùi yù thöùc cuûa con ngöôøi. Cho neân, trong hoaït ñoäng thöïc tieån xaõ hoäi cuûa con ngöôøi phaûi xuaát phaùt töø hieän thöïc khaùch quan, chöù khoâng xuaát phaùt töø yù muoán chuû quan cuûa con ngöôøi. Nhöng maët khaùc cuõng phaûi thaáy tính ñoäc laäp töông ñoái vaø tính tích cöïc, naêng ñoäng vaø saùng taïo cuûa yù thöùc trong hoaït ñoäng thöïc tieãn Khaéc phuïc tính tieâu cöïc, thuï ñoäng vaø yû laïi troâng chôø vaøo ñieàu kieän khaùch quan Choáng laïi quan ñieåm duy taâm sieâu hình veà vaán ñeà naøy Vaän duïng vaøo quaù trình hoïc taäp vaø coâng taùc cuûa baûn thaân Vai troø cuûa nhaän thöùc coù moät vò trí ñaëc bieät trong quaù trình thuùc ñaåy xaõ hoäi phaùt trieån hay kìm haõm söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi khoâng ñöôïc chuû quan duy yù chí maø phaûi phaûn aùnh ñuùng quy luaät: * Vaät chaát: -Hoaøn caûnh ñòa lyù -Ñieàu kieän daân soá -Phöông thöùc saûn xuaát -Löïc löôïng saûn xuaát, quan heä saûn xuaát -Khoa hoïc coâng ngheä -Tri thöùc xaõ hoäi -Nhaân toá con ngöôøi *YÙ thöùc: -Tö töôûng -Trieát hoïc -Chính trò -Ñaïo ñöùc -Taäp quaùn -Taâm lyù -Truyeàn thoáng
Vai Troø Cuûa Tri Thöùc Khoa Hoïc Ñoái Vôùi Söï Nghieäp Ñoåi Môùi Cuûa Kinh Teá Nöôùc Ta Hieän Nay Töø ñaàu theá kyû XX ñeán nay, cuoäc caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät laø moät böôùc nhaûy voït trong löïc löôïng saûn xuaát. Thöïc chaát cuûa cuoäc caùch maïng ñoù laø ôû choã noù môû ra kyû nguyeân môùi cuûa saûn xuaát töï ñoäng hoùa vôùi vieäc phaùt trieån öùng duïng ñieàu khieån hoïc vaø voâ tuyeán ñieän töû. Khoa hoïc laø ñieåm xuaát phaùt cho nhöõng bieán ñoåi to lôùn trong kyõ thuaät saûn xuaát, taïo ra nhöõng ngaønh môùi nhö cheá taïo ra vaät lieäu môùi, khai thaùc nguoàn naêng löôïng môùi…. Ñaëc ñieåm chung ñoøi hoûi thay ñoåi moái quan heä giöõa khoa hoïc vaø thöïc tieãn, maø trong ñoù tri thöùc khoa hoïc ñöôïc vaät chaát hoùa keát tinh vaøo moïi yeáu toá cuûa löïc löôïng saûn xuaát. Cho neân, ngaøy nay khoa hoïc trôû thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp. Trong thôøi kyø quaù ñoä ñi leân xaõ hoäi chuû nghó ôû nöôùc ta hieän nay, ñöôøngloái ñuùng ñaén cuûa ñaûng vaø nhaø nöôùc ta coù khaû naêng baûo ñaûm söï keát hôïp haøi hoøa giöõa lôïi ích caù nhaân vôùi lôïi ích taäp theå vaø lôïi ích xaõ hoäi, giaûi quyeát kòp thôøi nhöõng maâu thuaãn noäi boä trong nhaân daân, taïo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå moãi caù nhaân coù ñieàu kieän phaùt trieån toaøn dieän. Beân caïnh ñoù, vieäc xaây döïng neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng ñi ñoâi vôùi vieäc taêng cöôøng vai troø quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa luoân ñaûm baûo coâng baèng veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa moïi coâng daân, choáng ñaëc quyeàn ñaëc lôïi: phaùt huy yeáu toá con ngöôøi laø muïc ñích cao nhaát trong moïi hoaït ñoäng kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi laø moät yeâu caàu trong vieäc giaûi quyeát ñuùng ñaén moái quan heä giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi ôû nöôùc ta hieän nay. Tri thöùc laø phöông thöùc toàn taïi cuûa yù thöùc, söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa yù thöùc coù lieân quan maät thieát ñeán quaù trình con ngöôøi nhaän thöùc veà theá giôùi, tích luõy nhöõng tri thöùc, söï hieåu bieát noùi chung. Tri thöùc laø keát quaû cuûa quaù trình phaûn aùnh theá giôùi khaùch quan vaø coù tính chaát lòch söû xaõ hoäi. Tri thöùc bao goàm coù tri thöùc caûm tính vaø tri thöùc lyù tính (hoaëc tri thöùc kinh nghieäm vaø tri thöùc lyù luaän). Nhö vaäy, xeùt veà nguoàn goác tri thöùc laø moät hieän töôïng mang tính xaõ hoäi. Chuùng ta bieát raèng khoa hoïc laø heä thoáng caùc tri thöùc cuûa con ngöôøi veà theá giôùi. Tri thöùc khoa hoïc khaùc bieät vôùi tri thöùc thoâng thöôøng vaø tri thöùc kinh nghieäm. Tri thöùc kinh nghieäm ñöôïc hình thaønh moät caùch tröïc tieáp thoâng
qua nhöõng ñieàu kieän soáng thöôøng ngaøy, mang tính hieän töôïng, tính beân ngoaøi, tính rieâng bieät vaø cuï theå, coøn tri thöùc khoa hoïc ñem laïi hieåu bieát caùi baûn chaát, caùi qui luaät cuûa hieän thöïc khaùch quan. Xeùt veà vai troø vaø taùc duïng, tri thöùc khoa hoïc bao goàm khoa hoïc cô baûn vaø khoa hoïc öùng duïng. Khoa hoïc cô baûn vaïch ra nhöõng nguyeân taéc, qui taéc, phöông phaùp cuï theå ñeå öùng duïng tröïc tieáp vaøo hoaït ñoäng caûi tieán töï nhieân vaø xaõ hoäi. Vai troø cuûa tri thöùc khoa hoïc ngaøy caøng quan troïng vaø ñoùng vai troø chuû ñaïo trong vieäc ñònh höôùng neàn kinh teá, moät neàn kinh teá ñang chuyeån mình ñi leân: *Trong söï chuyeân moân hoùa, töï ñoäng hoùa ngaøy caøng cao, tri thöùc khoa hoïc ñöôïc keát tinh trong moïi nhaân toá cuûa löïc löôïng saûn xuaát-trong ñoái töôïng lao ñoäng - kyõ thuaät – quaù trình coâng ngheä vaø caû trong nhöõng hình thöùc toå chöùc töông öùng cuûa saûn xuaát; ngöôøi lao ñoäng khoâng coøn laø nhaân toá thao taùc tröïc tieáp trong heä thoáng kyõ thuaät maø chuû yeáu laø vaän duïng tri thöùc khoa hoïc ñeå ñieàu khieån vaø kieåm tra quaù trình saûn xuaát, hoaøn thieän löïc vieäc quaûn lyù kinh teá… *Khoa hoïc ngaøy nay ñaõ trôû thaønh löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp, thaønh ñoái töôïng lao ñoäng, thaønh maùy moùc thieát bò vaø phöông phaùp coâng ngheä môùi, thaønh caùc hình thöùc toå chöùc saûn xuaát môùi, cho neân tri thöùc khoa hoïc laø khoâng theå thieáu ñöôïc trong söï nghieäp ñoåi môùi neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay. Chuùng ta böôùc vaøo xaây döïng XHCN vôùi moät xuaát phaùt ñieåm veà kinh teá nhaát laø löïc löôïng saûn xuaát do ñoù chuùng ta phaûi taäp trung söùc löïc toaøm daân ñeå phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát tröôùc heát laø ñaàu tö cho chieán löôïc con ngöôøi (nhaát laø ngöôøi lao ñoäng) maët khaùc töøng böôùc caûi tieán thay ñoåi coâng cuï saûn xuaát ngheøo naøn laïc haäu neáu coù ñieàu kieän thì thay theá baèng coâng ngheä môùi hieän ñaïi. Do ñoù tri thöùc khoa hoïc thöïc söï ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong söï nghieäp ñoåi môùi neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay.
Caâu 6: Taïi Sao Khi Xem Xeùt Ñaùnh Giaù 1 Söï Vaät Hieän Töôïng Hay Con Ngöôøi Naøo Ñoù , Chuùng Ta Phaûi Coù Quan Ñieåm Lòch Söû ,Cuï Theå, Toaøn Dieän Vaø Phaùt Trieån ? Cô sôû lyù luaän cuûa nhöõng quan ñieåm: toaøn dieän, lòch söû vaø cuï theå. Ñoù laø noäi dung nguyeân lyù moái lieân heä phoå bieán. Nhö chuùng ta ñaõ bieát ñoái laäp pheùp bieän chöùng, quan ñieåm sieâu hình coi söï toàn taïi cuûa caùc söï vaät vaø hieän töôïng trong theá giôùi laø nhöõng caùi taùch rôøi nhau, giöõa chuùng khoâng coù söï lieân heä taùc ñoäng qua laïi, khoâng coù söï chuyeån hoùa laãn nhau vaø neáu coù chæ laø söï lieân heä coù tính ngaãu nhieân, giaùn tieáp.... Phöông phaùp sieâu hình ñöôïc phoå bieán roäng raõi tröôùc heát trong khoa hoïc töï nhieân vaø sau ñoù trong trieát hoïc vaø noåi baät hôn caû laø ôû theá kyû 17 – 18 . Ñoái vôùi khoa hoïc töï nhieân thôøi kyø naøy do phöông phaùp söu taàm taøi lieäu, cho neân vieäc taùch rôøi caùc boä phaän rieâng cuûa söï vaät coù yù nghóa ñoái vôùi nghieân cöùu khoa hoïc. Nhöng seõ sai laàm khi phöông phaùp naøy theå hieän ôû trong trieát hoïc, vì noù khoâng coù khaû naêng nhaän thöùc caùi chung, caùi baûn chaát vaø qui luaät cuûa hieän thöïc khaùch quan. Treân cô sôû keá thöøa vaø phaùt trieån nhöõng tö töôûng bieän chöùng trong lòch söû vaø ñoàng thôøi khaùi quaùt nhöõng thaønh töïu cuûa khoa hoïc töï nhieân theá kyû XIX. Maùc ñaõ neâu leân nguyeân lyù veà moái lieân heä phoå bieán. Noäi dung nguyeân lyù veà moái lieân heä phoå bieán cho raèng, trong söï toàn taïi cuûa caùc söï vaät vaø hieän töôïng cuûa theá giôùi khoâng phaûi laø söï toàn taïi taùch rôøi vaø coâ laäp laãn nhau, maø chuùng laø moät theå thoáng nhaát. Trong theå thoáng nhaát ñoù noù coù nhöõng moái lieân heä, taùc ñoäng qua laïi laãn nhau, raøng buoäc vaø phuï thuoäc, qui ñònh laãn nhau, chuyeån hoùa cho nhau... Xeùt veà maët hình thöùc moái lieân heä phoå bieán cuûa caùc söï vaät vaø hieän töôïng theå hieän mang tính ña daïng vaø phong phuù nhö: *Moái lieân heä beân trong baûn chaát caùc söï vaät vaø hieän töôïng, laø moái lieân heä giöõa caùc thuoäc tính, caùc yeáu toá beân trong (maâu thuaãn beân trong) qui ñònh söï toàn taïi, vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa caùc söï vaät. *Moái lieân heä beân ngoaøi cuûa caùc söï vaät vaø hieän töôïng. *Moái lieân heä veà khoâng gian, thôøi gian; moái lieân heä baûn chaát vaø hieän töôïng; nguyeân nhaân vaø keát quaû; noäi dung vaø hình thöùc... Duø theå hieän döôùi hình thöùc naøo thì moái lieân heä ñeàu mang tính phoå bieán, tính khaùch quan vaø tính qui luaät.