ẻ ể ứ ứ ộ ề ệ ắ ằ Đ bài: Phân tích truy n ng n Hai đ a tr đ ch ng minh r ng đây là m t bài th ơ
ữ ầ ươ tr tình đ y xót th ng
Bài làm
ọ ệ ướ ư ượ ạ ạ Trên văn đàn văn h c Vi t Nam tr c cách m ng tháng Tám, Th ch Lam ch a đ ế c x p
ở ị ố ộ ổ ấ ư ẳ ạ ộ ọ ị v trí s m t nh ng cũng là m t tên tu i r t đáng coi tr ng và kh ng đ nh, Th ch Lam
ế ở ườ ư ệ ở ở ủ ệ ắ tuy có vi t truy n dài nh ng s tr ng c a ông là truy n ng n, b i đó tài năng ngh ệ
ậ ượ ộ ộ ộ ẹ ễ ọ ế ế ạ thu t đ c b c l m t cách tr n v n, tài hoa. Nguy n Tuân vi t: "Nói đ n Th ch Lam
ườ ớ ế ủ ệ ề ệ ạ ẫ ắ ơ ng i ta v n nh đ n truy n ng n nhi u h n là truy n dài". Đóng góp c a Th ch Lam
ỉ ở ệ ệ ậ ồ ỗ ộ không ch ọ ngh thu t mà nó còn giúp ta thanh l c tâm h n : " M i truy n là m t bài th ơ
ữ ươ ầ tr tình đ y xót th ng".
ẻ ủ ơ ữ ứ ệ ầ ắ ạ ộ ươ Truy n ng n "Hai đ a tr " c a Th ch Lam cũng là "m t bài th tr tình đ y xót th ng"
ư ế ự ự ư ạ ạ nh th . Th ch Lam tuy có chân trong T l c Văn đoàn nh ng t ư ưở t ẩ ng th m mĩ l i theo
ộ ướ ế ớ ự ộ ậ ặ m t h ng riêng. Ông xây d ng cho mình m t th gi i nhân v t khác. Ông l ng l ẽ ướ ng h
ủ ữ ề ườ ổ ớ ấ ắ ẩ ngòi bút c a mình v phía nh ng ng i nghèo kh v i t m lòng tr c n chân thành?
ế ớ ữ ậ ớ ườ ( Phong Lê ). Th gi i nhân v t là nh ng l p ng ổ ơ ự ế ắ i nghèo kh c c c b t c nói chung,
ậ ủ ữ ậ ỏ ộ ọ ườ ệ ạ nh ng nhân v t c a Th ch Lam th t nh bé và t i nghi p: H th ng nép mình trong
ố ủ ẹ ộ ườ ệ ề ặ ơ ố ơ bóng t i c a m t không gian h p th ữ ng là n i ph huy n tiêu đi u, x xác ho c nh ng
ậ ủ ủ ế ạ ộ ườ xóm nghèo ngo i ô Hà N i. Nhân v t c a ông ch y u là con ng ậ i thân ph n, h th ọ ườ ng
ữ ố ơ ẩ ứ ườ ế ặ ườ tìm ki m n i n náu trong gia đình, gi a b n b c t ng ho c trong sân v n, có nghĩa là
ộ ờ ấ ắ ộ ầ ơ ỏ ẽ ư ế ườ tách kh i cu c đ i, n i xã h i đ y b t tr c bên ngoài. Có l nh th con ng ớ ả i m i c m
ộ ố ế ề ư ọ ườ ề ậ ướ nh n h t v mình và v cu c s ng xung quanh. D ng nh h thu mình tr c th c t ự ạ i
ươ ườ ồ ưở ể ề ể đ xót mình và th ng ng i, đ bâng khuâng man mác khi h i t ứ ng v quá kh ?
ề ươ ờ ị ặ ặ ộ Không dám nhìn v t ả ng lai, mang n ng m t m c c m m m t trong lòng khi nghĩ v ề
mai sau.
ủ ữ ệ ể ề ả ạ ọ C m quan trong truy n c a Th ch Lam có th gói g n trong ba ch đó là ni m xót
ươ ữ ườ ỏ ờ ượ ọ ộ th ng. Nh ng con ng ấ i nh bé y bao gi cũng đ c nhà văn h c trong m t không khí
ữ ế ươ ỏ ộ ị ừ ấ ả ầ tr tình đ y m n th ng t a ra m t cách d u dàng t t m lòng tác gi ...
ệ ủ ệ ặ ạ ố ệ ữ ệ ề ọ Truy n c a Th ch Lam không có c t truy n đ c bi ấ t, gi ng đi u và ngôn ng nhi u ch t
ữ ấ ừ ủ ệ ắ ạ ỗ ư ộ ệ ọ tr tình: M i truy n ng n c a Th ch Lam có c u t và gi ng đi u nh m t bài th tr ơ ữ
ợ ự ươ ướ ố ậ ủ ữ ườ ấ ạ ỏ ộ tình, g i s th ng xót tr c s ph n c a nh ng con ng ọ i nh bé b t h nh. M t gi ng
ế ệ ệ ầ ắ ị văn bình d mà tinh t ế . m đi u man mác bao trùm h u h t truy n ng n và thiên nhiên cũng
ứ ề ữ ể ể ệ ả ạ ấ ạ tr tình. Văn c m m m i, uy n chuy n, giàu hình nh, nh c đi u . Đó chính là ch t th ơ
ệ ắ ạ ọ ị ế ươ ả trong truy n ng n Th ch Lam, "có cái d u ng t chăng t ơ ở đâu đây" khi n ta v ng ph i.
ủ ồ ơ ữ ứ ư ẻ ạ ặ ộ "Hai đ a tr " là đ c tr ng c a h n văn Th ch Lam. Nó là "m t bài th tr ầ tình đ y xót
ươ th ng"
ẻ ủ ứ ủ ệ ệ ẩ ạ ạ ộ Truy n " Hai đ a tr " c a Th ch Lam là m t m u chuy n sinh ho t kéo dài c a hai ch ị
ặ ở ộ ệ ố ộ ứ ẻ ẹ ộ em đ a tr thay m trông nom m t gian hàng v t ầ m t ph huy n g n m t cái ga xép.
ườ ườ ướ ữ ữ Đêm đêm nh ng bóng ng i bình th ng cũng lù mù đi qua tr c gian hàng. Nh ng bóng
ườ ấ ấ ử ở ữ ấ ơ ề ồ ố ng ư i y cũng lù mù nh nhi u ch p l a ệ nh ng ngu n sáng quanh qu t n i ph huy n.
ữ ề ế ạ ạ ạ ố ỗ ộ ồ Trong cái b n b chìm chìm nh t nh t, b ng có ti ng đ ng m nh và nh ng lu ng sáng
ủ ử ế ạ ộ ị ờ ộ m nh c a m t chuy n xe l a kéo qua hàng ngày. Hai ch em ngày nào cũng ch m t
ử ế ễ ớ ị ắ chuy n tàu đêm kéo qua ra m i ch u đóng c a hàng. Nguy n Tuân đã tóm t ệ t truy n nh ư
ế ệ ậ ưở ư ệ ế ố ố ỉ th . Đúng v y, truy n này t ng nh không có c t truy n, không có bi n c . Nó ch là
ễ ủ ế ắ ờ ừ ả ờ ề ươ ỏ ự ộ bi n di n c a m t th i gian ng n, t kho ng năm gi chi u khi "ph ng tây đ r c nh ư
ế ố ế ễ ọ ỉ ử l a cháy" đ n chín gi ờ ố t i "đêm t i bao b c chung quanh"; nó ch là bi n di n bên trong
ơ ủ ổ ố ủ ồ ộ ườ ị "tâm h n ngây th c a hai ch em Liên, An trong m t bu i t i c a các th ng ngày t ưở ng
ư ẻ ạ ượ ườ ạ ằ nh " t nh t", "không có gì" ... Song v t lên trên các th ng ngày, Th ch Lam b ng con
ườ ế ớ ệ ậ ớ ệ ậ ộ ờ đ ng ngh thu t riêng v i th gi i ngh thu t riêng, m t th i gian riêng, không gian
ữ ẹ ạ ậ ậ ồ ị riêng, nhân v t riêng, ngôn ng riêng đã t o nên khí v nh nhàng, bu n man mác, đ m đà
ươ ị ồ ề ố ố ươ ề h ng v đ ng quê; nhi u bóng t i mà chói sáng m i tình th ậ ng yêu hi n hoà, nhân h u,
ươ ơ ả ả ấ ừ ươ ệ ố xót th ng chân thành, ph ng ph t th to lên t quê h ệ ng. Truy n không có c t truy n
ư ấ ứ ế ả ắ ả ờ nh ch t ch a bi ạ t bao c nh đ i, bao tâm tr ng, tâm c nh sâu l ng tinh t ế .
ệ ệ ạ ố ượ ệ ả ả ạ ộ ồ Di n m o ph huy n đ ề c Th ch Lam tái hi n là m t khung c nh bu n, là c nh chi u
ữ ủ ầ ồ ổ ị tàn đi d n vào đêm khuya. Hàng ngà, nh ng cái n ào c a bu i sáng làm không khí b nhòe
ộ ặ ậ ủ ư ế ớ ấ ả ề ệ ệ ắ ố đi trong n ng nh đ n chi u thì cái b m t th t c a ph huy n hi n ra v i t ữ t c nh ng
ề ơ ụ ộ ờ ư ề ả ố cái tiêu đi u, xác x , tàn l ề ồ i. "Chi u chi u r i" nh là m t l i th ng th t, bàng hoàng nh ư
ộ ế ữ ạ ế ồ Ấ ượ ế ề ề ộ ổ ở m t ti ng th dài. Th là m t bu i chi u n a l i đ n, chi u là bu n. n t ổ ề ng v bu i
ề ể ậ ạ ọ ộ ợ chi u khá sâu đ m. Th ch Lam đã ch n m t phiên ch tàn đ nói lên đ ượ ấ ả ộ ặ t c b m t c t
ệ ứ ố ủ ệ ể ể ệ ầ ợ ơ ố ộ ủ c a ph huy n. Ch là n i bi u hi n s c s ng c a m t làng quê, bi u hi n thu n phong
ỹ ụ ủ ườ ờ ợ m t c c a làng quê. Ng ườ ở i nông thôn th ng trông ch vào ngày ch phiên đông vui
ề ủ ể ậ ạ ọ ợ ơ ố ệ ấ t p n p. Th ch Lam đã ch n ngày ch phiên đ nói cái xác x tiêu đi u c a ph huy n.
ặ ả ư ổ ợ ả ữ ẩ ạ ủ M c dù không t bu i ch phiên nh ng ông đã t ế nh ng ph ph m còn l ợ ổ i c a bu i ch ,
ệ ứ ố ả ữ ơ ủ ể ệ ầ ố ườ đó cũng là cách bi u hi n s c s ng đ y hay v i c a ph huy n. T nh ng con ng ố i cu i
ồ ướ ố ữ ứ ỉ ổ ớ cùng trao đ i v i nhau r i b c vào các ngõ t ế ả ớ ẩ i. Rác ch là nh ng th ph th i v v n
ưở ỏ ưở ẻ ẫ ỏ ị ữ ứ "rác r i, v b i, v th , lá nhãn và bã mía, nh ng thanh n a thanh tre...Lũ tr v n còn ra
ứ ố ế ắ ắ ặ ạ ợ ồ ư ế bòn mót, nh t nh nh. Ngày ch phiên nh th thì s c s ng đã kém l m, đã y u l m r i.
ườ ườ ư ự ẩ ẩ ọ ỉ Ng i bán trông vào ng i mua và ng ượ ạ c l i nh ng ch là s vô v ng, l n qu n, trông
ị ả ự ứ ư ể ặ ọ ờ ộ ch vào s vô v ng. Mùi v to ra trong không gian này là m t th mùi đ c tr ng đ nói
ỏ ưở ỏ ị ấ ẩ ỏ ớ ự t i s nghèo nàn. Đó là mùi bã mía, v b i, v th , đ t m, mùi khói, mùi c , mùi phân
ị ấ ầ ả ồ ồ ầ trâu n ng n ng ngai ngái... Cái mùi v y cũng góp ph n làm cho khung c nh thêm ph n
ạ ụ ầ tàn t , héo úa, l i d n.
ể ấ ữ ộ ố ẽ ạ ố Có th th y xung đ t gi a bóng t i và ánh sáng khá m nh m . Ánh sáng và bóng t i đang
ờ ỏ ự ư ử ế ầ ầ ầ giao tranh nhau. Ánh sáng y u d n ban đ u là " b u tr i đ r c nh l a cháy, mây ánh
ư ố ầ ở ệ ẩ ọ ắ ồ h ng nh hòn than s p tàn" sau đó là bóng t i hi n d n ố bóng x m trên ng n tre và cu i
ệ ố ố ủ ệ ọ cùng bao trùm lên khu ph huy n là cái bóng t i mênh mông c a nó, tín hi u là ng n đèn
ị Ở ố ượ ư ỳ ủ Hoa K c a ch Tí. đây ánh sáng và bóng t i còn mang ý nghĩa t ng tr ng, ánh sáng là
ướ ơ ố ở ầ ệ ơ ắ ầ c m , bóng t i là nghèo nàn và cô đ n; m đ u chuy n ánh sáng t t d n, bóng t ố i
ừ ế ệ ấ ố ừ chi m lĩnh. Chính cái ánh sáng cu i cùng y báo hi u rõ màn đêm màn đêm v a sâu v a
ẽ ễ ặ ở ế ạ ỏ ả dày s di n ra ti p đó. Ánh sáng càng ngày càng thu nh ph m vi ho c xa manh m nh,
ặ ế ớ ả ủ ư ạ ầ ờ ọ li ti nh ánh sáng c a ngôi sao trên b u tr i ho c y u t m đ m l ử t qua khe c a khép h ờ
ộ ự ủ ể ệ ấ ặ ả ị ho c to trên cái bóng tre c a ch Tí. Ánh sáng y bi u hi n m t s tàn l ụ ở ườ c i ng đ ộ
ẹ ủ ờ ạ ậ ấ ả ố ứ ắ ị ế th p và kh năng thu h p c a nó. Ti ng tr ng thu không r i r c, ch m, l ẻ ẻ t và c t t l m
ề ự ư ợ ả ư ế ư ấ ỏ ọ ỗ ầ d n. Nh ng âm thanh nh nh t nh ti ng mu i vo ve g i c m giác v s ng ng đ ng. Nó
ế ặ ữ ồ ơ r i tõm vào trong không gian đang ch t l ng. Đó là nh ng âm thanh không có h i âm, nó
ồ ẻ ế ợ ấ ạ ỉ ườ ủ ề ố ố ch nh n m nh thêm cái bu n t đ n r n ng ệ i c a ph huy n lúc chi u t ấ ả i. T t c hô
ứ ụ ể ườ ọ ượ ậ ủ ệ ả ố ộ ng, qui t đ cho ng ấ i đ c th y rõ đ c khung c nh th t c a ph huy n m t ngày tàn.
ạ ả ậ ế ướ ủ ờ ơ Th ch Lam miêu t ộ nh n xét m t cách tinh t , sâu xa b c đi th i gian c a n i ph ố
ế ủ ể nghèo. Ng ườ ọ ườ i đ c d ư ấ ng nh th y đ ượ ướ c b ằ ờ c chuy n bi n c a th i gian rung lên b ng
ữ ứ ủ ứ ả ộ ườ ngôn ng riêng. S c rung đ ng c a câu văn có kh năng đánh th c con ng ả i hãy c m
ậ ế ự ủ ệ ạ ả ố ậ nh n th t tinh t khung c nh ph huy n và tâm s c a Th ch Lam.
ề ấ ữ ữ ả ờ ườ ế ả ơ Trên cái n n y, nh ng c nh đ i, nh ng con ng ữ i, đúng h n là nh ng phi n c nh v ề
ề ộ ờ ườ ọ ướ ọ ượ cu c đ i, v con ng i bé m n, hoàn toàn không có c v ng, khát khao đ ọ ắ c kh c h a
ư ớ ọ ườ ư ẳ ọ ạ ệ rõ nét. H nói chuy n v i nhau nh ng d ộ ng nh ch ng có n i dung. H có đi l i, ăn nói
ậ ẹ ớ ả ọ ừ ỉ ấ ư ử ỏ ị ớ v i nhau nh ng ch th y h v a lòng th a mãn v i c nh ch t h p. Mua ch u n a bánh xà
ấ ượ ơ ộ ế ể ỏ ị phòng, bán đông h n m t ng n r u trong chi c cút bé nh ...Ch Tí là đi n hình cho
ườ ị ố ệ ẩ ắ ố ớ ố ng i dân ph huy n v i nh p s ng qu n quanh : ban ngày mò cua b t tép, ban t ị ớ i ch m i
ở ướ ẫ ợ ế ượ ớ ộ m cái hàng bán n c. Cái đáng s là v n bi t bán không đ c gì "s m mu n mà có ăn
ẫ ứ ự ự ự ố ừ ả ầ ầ ự ố thua gì?" mà v n c ra. Đây không ph i là s s ng th c s mà là s s ng c m ch ng c m
ộ ố ữ ế ờ ớ ự ớ c v i cu c s ng, giao tranh, tranh giành v i cái đói, cái ch t trông ch vào nh ng ng ườ i
ữ ấ ờ ườ ấ trên tàu là qua b p bênh có khác gì trông ch vào nh ng ng ể ố i khách y đ s ng. Cách ch ị
ả ờ ỏ ủ ả ờ ự ế ể Tí tr l i câu h i c a Liên: Không tr c ti p tr l ố i ngay mà còn làm thêm đ thõng xu ng
ệ ố ướ ả ờ Ố ệ ồ ớ ộ ấ đ t, bày bi n các bát u ng n c mãi r i m i chép mi ng tr l ớ i : " i chao, s m mu n mà
ủ ậ ạ ẩ ẩ ậ ấ ố ị có ăn thua gì". Câu văn cho ta th y nh p s ng ch m ch p, lu n qu n c a nhân v t. Bác
ơ ạ ớ ứ ứ ơ ư ư ẻ ơ ở ph Siêu có v khá h n nh ng nh ng nguy c l i l n h n vì th mà bác bán là th quà xa
ế ẩ ầ ậ ả ị ỉ x mà ngay c ch em Liên cũng không dám ăn. Bác X m góp ti ng đàn run b n b t trong
ố ộ ồ ụ ề ế ộ ộ ườ ị đêm t ủ i, mà không h có ti ng đ ng nào c a m t đ ng xu. Bà c là m t con ng i b tàn
ả ợ ườ ế ườ ợ ở ụ l i, héo úa và cho ta c m giác r n ng i, kinh hoàng. Bà là ki p ng i đáng s chi ti ế t
ư ị ừ v a đi vào bóng t ố ừ ườ i v a c ả ớ i khanh khách. Cách x ng hô v i Liên "ch " đã kéo xa kho ng
ữ ườ ớ ườ ố ấ ầ ứ ả ầ cách tình gi a con ng i v i con ng i v n nó r t c n trong hoàn c nh c m ch ng này.
ộ ạ ấ ủ ụ ủ ế ầ ườ ư ộ ụ C Thi điên là m t n n nhân đ y đ nh t c a ki p ng i, nh m t cái cây đã tàn l i quá
ề ế ườ ụ ụ ệ ệ ấ ấ ỉ nhi u ki p ng ắ i héo h t tàn l i. C Thi xu t hi n ch trong m y dòng truy n ít ỏ i
ư ả ườ ộ ứ ậ ắ ẩ nh ng đã ám nh ng i đ c, th c d y trong ta lòng tr c n chân thành.
Ở ị ủ ứ ề ả ờ ờ ờ ồ ộ ị ả v trí ti n c nh c a b c tranh đ i bu n th m, héo tàn, m m lay đ ng bóng hai ch em
ỏ ổ ử ạ ầ ớ ỏ nh tu i cũng âm th m không kém v i cái "c a hàng t p hoá nh xíu" mà khách hàng là
ữ ườ ổ ử ủ ề ặ ố ổ nh ng ng ỉ ủ ề i kh n kh có khi không đ ti n mua n i n a bánh xà phòng ho c ch đ ti n
ượ ộ ơ ạ ữ ế ạ ỏ ố ườ cho cút r u nh "u ng m t h i c n s ch". Liên xót xa cho nh ng ki p ng i lay l ắ t
ộ ố ổ ủ ư ủ ừ ầ ỗ ẽ nh ng cu c s ng c a Liên cũng c m ch ng không kém. N i kh c a Liên có l còn cao
ấ ủ ổ ậ ữ ỗ ườ ở ọ ầ ổ ị ơ h n n i kh v t ch t c a nh ng ng i khác, đó là bi k ch tinh th n b i h kh mà không
ế ự ự ấ ả ổ ố ẻ ạ ơ ộ bi t mình kh còn Liên đã th c s th m thía c nh s ng t ế nh t tù hãm và đ n đ c h t
ấ ể ỗ ắ ệ ệ ỏ ơ ỉ ngày này sang ngày khác. Bi n pháp duy nh t đ khuây kh a n i h t hiu, đ n đi u ch là
ắ ố ắ ạ ộ ờ ợ ế ỏ ố ộ đêm nào cũng m i m t c g ng ch đ i m t chuy n tàu đi qua: "đó là ho t đ ng cu i
ủ cùng c a đêm khuya".
ự ỡ ủ ẽ ạ ả ở Ánh sáng c a đoàn tàu là m ng ánh sáng r c r , m nh m song ánh sáng này cũng ch ỉ
ư ộ ể ồ ễ ắ ị ế ụ v t lóe lên nhanh nh m t vì sao băng đ r i vĩnh vi n t t l m trong màn đêm khi n ta
ả ơ ph i ng ngác, bàng hoàng.
ệ ủ ồ ưở ườ ứ ư ữ ẻ ồ ủ D ng nh "Hai đ a tr " là truy n c a nh ng ngu n ánh sáng, h i t ng c a Liên cũng
ồ ưở ớ ạ ề ầ ầ ệ ộ ộ là h i t ng v ánh sáng. L n đ u tiên Liên "nh l ứ i" Hà N i, m t kí c không rõ r t, Hà
ộ ầ ự ấ ứ ề ầ ộ ộ N i là m t v ng sáng r c l p lánh "và" Hà N i nhi u đèn quá. L n th hai, Liên m ơ
ẻ ả ộ ộ ượ ưở t ự ng "Hà N i xa xăm" , "Hà N i sáng r c vui v và huyên náo" . Cái c nh t ủ ng c a quá
ẽ ấ ươ ứ ẹ ắ ớ ả ố ị ướ ố ệ ạ ủ kh đ p đ y t ng ph n gay g t v i cái t i m t mù d i g c bàng c a hi n t i đang
ệ ạ ứ ễ ố ự ệ ạ ấ ơ di n ra. Quá kh và hi n t i, ánh sáng và bóng t i, lãng m n và hi n th c, gi c m nghèo
ự ậ ổ ấ ả ạ ế ộ ồ và s th t nghèo kh , t ủ t c t o nên bi n đ ng sâu kín trong tâm h n Liên. Ánh sáng c a
ơ ướ ủ ỉ ắ ị ể ồ ấ ả ạ đoàn tàu là ánh sáng c a m c, nó ch thoáng qua, t t l m và đ r i t t c l i chìm trong
ố bóng t i mênh mông, bu n t ồ ẻ .
ấ ả ệ ướ ươ ườ ệ ậ T t c các nhân v t đó đã hi n ra d i cái nhìn xót th ủ ng c a ng ỗ i tái hi n. Và n i
ươ ấ ứ ố ớ ớ ụ ủ ẻ ặ ả ớ ớ ị th ng c m c a Liên đ i v i m y đ a tr đi nh t rác, v i ch Tí, v i bác Siêu, v i c Thi
ậ ể ủ ạ ả ạ điên cũng là c m xúc c a chính Th ch Lam. Th ch Lam đã hóa thân vào nhân v t đ nói
ả ươ ồ ắ ị ủ ụ ấ ớ cái c m quan xót th ng c a mình. Đoàn tàu v i thoáng sáng v t qua r t nhanh r i t t l m
ế ớ ủ ộ ổ ệ ạ ả ọ đã thay đ i m t chút ít không khí c a th gi i hi n t i, ph i chăng đó là khát v ng thoát
ộ ố ủ ạ ọ ỏ ố ỉ ứ ề ộ kh i cu c s ng tù đ ng dù ch trong ch c lát c a Th ch Lam. Nhà văn day d t v m t
ế ụ ư ứ ệ ơ ỉ ươ ườ ố ki p s ng tàn l i, héo úa, đ n đi u, h vô ch không ch có xót th ng thông th ng.
ự ủ ệ ệ ậ ố ớ ủ Chính vì v y mà ông trình bày hi n th c c a ph huy n mang ý nghĩa khái quát l n c a
ệ ờ ự ề ự ổ ấ ệ ế ặ ấ ọ ộ xã h i Vi ạ t Nam v s trì tr . N u đ t trong dòng th i s văn h c bu i y, ta th y Th ch
ờ ạ ả ừ ả ả ộ ố Lam ph n ánh khá rõ nét m t hoàn c nh, tâm lí th i đ i mà Nam Cao đã ph i t ng th t lên
ộ ờ ổ ỉ : "Cu c đ i đang cùn đi, r đi, n i váng lên"...
ở ấ ừ ư ộ ơ ữ ứ ẻ ệ ắ ộ ọ "Hai đ a tr " là m t truy n ng n nh m t bài th tr tình b i c u t ệ , gi ng đi u, ngôn
ư ộ ữ ủ ố ơ ng c a nó, gi ng nh m t bài th .
ấ ừ ủ ấ ừ ả ố ượ ặ C u t ệ c a truy n là c u t vòng tròn xoay quanh hình nh bóng t ặ ạ c l p đi l p l I i đ
ề ầ ướ ươ ầ ả ả ư ả ờ ố nhi u l n (không d i ba m i l n). Khi miêu t ờ ệ c nh tr i ph huy n cũng nh c nh đ i
ữ ườ ố ả ặ ệ ử ụ ộ nh ng con ng ệ i ph huy n, tác gi đ c bi t có ý s d ng m t cách công phu y u t ế ố
ệ ậ ả ố ả ậ ườ ả ụ ngh thu t: Hình nh bóng t i bao trùm c nh v t và con ng i mà tác gi d ng công
ề ể ừ ề ừ ề ả miêu t ả ừ t ờ nhi u th i đi m, t nhi u góc nhìn, t nhi u tâm c nh khác nhau. Bóng t ố i
ư ộ ự ư ộ ư ộ ậ ặ ả ậ ả ọ nh m t ám nh, nh m t s hăm d a, nh m t quái v t đè n ng lên c nh v t và con
ườ ả ắ ố ướ ữ ả ừ ữ ng i. Tác gi ế nh c đ n bóng t ề ầ i nhi u l n d i nh ng cách nói hình nh t ng tuy có
ề ặ ắ ổ ạ ề ồ ề khác nhau : "bu i chi u hòn than s p tàn", "m t đen l i", "chi u, chi u r i" , "bóng t ố i
ậ ướ ủ ề ổ ả ả ấ ề ầ ng p đ y" , "b c c a bu i chi u" , "ngày tàn" . Tác gi miêu t ạ r t nhi u tr ng thái khác
ố ế ớ ế ố ư ố ắ ủ nhau c a bóng t i đ n v i ti ng tr ng thu không t trên chòi cao, bóng t ớ ế i s p đ n v i
ữ ắ ồ ố ế ớ ạ ư nh ng đám mây h ng nh hòn than s p tàn, bóng t i đ n v i dãy tre làng đen l i, bóng t ố i
ỗ ớ ố ế ữ ớ ỏ ườ ế đ n v i cánh mu i vo vo, bóng t i đ n v i nh ng viên đá nh trên con đ ấ ng m p mô,
ố ườ ệ ố ạ ố ượ ặ bóng t i trùm lên đ ng ph và các ngõ huy n... Nói tóm l i, bóng t c l p đi l p l ặ ạ i i đ
ệ ố ố ư ộ ạ ộ ầ đ u và cu i huy n. Bóng t ậ i nh m t cái gì hãi hùng đang ho t đ ng, đang thâm nh p,
ỏ ọ ạ ạ ộ ọ ả ậ ầ ồ đang len l ủ i, lu n lách, bám sát vào m i c nh v t, m i tr ng thái ho t đ ng âm th m c a
ậ ủ ư ề ệ ẩ ậ ọ ộ m i sinh v t. Nó nh cái n n không gian ngh thu t c a tác ph m và không gian xã h i
ườ ở ố ệ ấ ị ố ế ị ớ ọ ướ ố ủ c a con ng i. B i t i là lúc ch Tí xu t hi n "t i đ n ch m i d n cái hàng d i g c cây
ư ộ ử ề ệ ấ ấ ở ớ ỏ ơ ử bàng"; v đêm bác ph Siêu m i xu t hi n nh m t ch m l a nh và vàng l l ng đi
ố ồ ạ ấ ệ ố ơ ụ ế trong đêm t i, m t đi r i l i hi n ra ... bóng t ộ i là n i c Thi mang đ n và mang đi "m t
ế ườ ộ ụ ỏ ầ ư ộ ờ ti ng c i khanh khách nh d n" , m t c Thi cu c đ i không rõ ràng nh ng rõ ràng là
ộ ỗ ấ ứ ứ ẩ ố ẩ ợ ồ ọ đang ch a n m t n i lòng u u t c chìm trong bóng t i; v ch ng bác X m thu g n trên
ậ ẹ ế ớ ị ả ể ỉ ỉ ơ ư ữ ạ manh chi u ch t h p, v i ch em Liên, tác gi k t m h n nh ng tâm tr ng, nh ng suy
ủ ố ố ắ ủ ậ ầ ồ ứ nghĩ c a hai đ a trong đêm t i: đêm t i ng p đ y đôi m t c a Liên, Liên thích ng i yên
ắ ố ề ặ ồ ờ ặ l ng ng m nhìn trong đêm t i, v khuya, Liên ng i yên l ng trong đêm ch đón đoàn tàu,
ụ ủ ư ấ ậ ầ ở ị khi tàu v t qua, Liên nh p d n vào gi c ng yên tĩnh nh đêm ố ị trong ph t ch m ch và
ố ầ đ y bóng t i...
ặ ạ ặ ự ế ế ượ ố ể L p đi l p l i gián ti p hay tr c ti p hình t ng bóng t i cũng chính là cách đ tác giác
ả ẩ ươ ệ ạ ưở ộ ộ ủ ề b c l ch đ tác ph m qua c m quan xót th ng và t o cho truy n có âm h ng, c u t ấ ừ
ư ộ ơ ữ nh m t bài th tr tình.
ệ ặ ả ự ữ ế ệ ấ ả M t khác, vi c miêu t nh ng c m giác thiên nhiên r t hi m trong hi n th c phê phán
ư ứ ẻ ạ ả ơ ộ nh ng trong "Hai đ a tr " , Th ch Lam luôn luôn miêu t khi có c h i. Thiên nhiên bao
ề ệ ớ ả ạ ượ ắ ả ạ ọ b c truy n v i nhi u tr ng thái phong phú. Tác gi còn chú ý kh c ho đ c c m giác
ơ ồ ề ờ ắ ủ ấ ầ ụ ề ắ ẳ m h v gi kh c c a ngày tàn và v vũ tr thăm th m bao la r t g n gũi mang s c thái
ứ ủ ệ ậ ậ ộ dân t c, cũng chính vì v y mà nhân v t chính c a câu chuy n là Liên c mang theo v ẻ
ồ h n man mác.
ấ ượ ể ệ ở ữ ệ ỏ ở ữ ơ Ch t th còn đ c th hi n ẹ ng đi u nh nh , man mác thú v ị ở ờ l i văn, ả nh ng c m
ế ủ ư ộ ứ ả ễ ộ ồ ộ xúc tinh t ơ ắ ệ c a m t tâm h n d rung đ ng. Truy n c tr i dài ra nh m t bài th , l ng
ọ ồ ấ ạ ấ ấ ộ ọ ừ sâu thanh l c h n ta. Ch t nh c th m trong t ng câu văn th m thía. M t gi ng văn bình d ị
ế ầ ư ẹ ủ ơ ữ ứ ẻ ể ộ ọ mà tinh t ạ , đ y u ái. Có th nói " hai đ a tr " là m t bài th tr tình tr n v n c a Th ch
Lam.
ơ ữ ộ ỗ ươ ườ ệ Khi nói "m i truy n là m t bài th tr ầ tình đ y xót th ng" thì ng ấ ố i nói mu n nh n
ả ề ộ ứ ủ ể ệ ứ ệ ạ ẫ ộ m nh c v n i dung l n hình th c c a truy n. N i dung th hi n hình th c và ng ượ c
ự ắ ể ạ ủ ẩ ạ ượ ạ l i. Nó là s g n bó hoài hoà đ t o nên tác ph m. Văn phong c a Th ch Lam đ c th ể
ư ứ ệ ế ẻ ặ ố ế ế ằ hi n đ c tr ng trong "Hai đ a tr ", và tôi mu n k t thúc bài vi ủ t này b ng ý ki n c a
ọ ạ ễ ư ị ủ ấ ẫ ầ ạ Nguy n Tuân: "Ngày này đ c l i Th ch Lam, v n th y đ y đ cái d v và cái nhã thú
ữ ẩ ấ ẩ ố ọ ủ c a nh ng tác ph m có c t cách và ph m ch t văn h c."
