Phát hiện túi phình động mạch não bằng CT mạch máu 64 lát cắt

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> PHÁT HIỆN TÚI PHÌNH ĐỘNG MẠCH NÃO<br /> BẰNG CT MẠCH MÁU 64 LÁT CẮT<br /> Nguyễn An Thanh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Bối cảnh và mục đích: chụp CT mạch máu với máy CT 4 hàng đầu dò đã có thể phát hiện chính xác các túi<br /> phình động mạch não lớn hơn 3 mm, nhưng độ nhạy giảm đối với các túi phình nhỏ. Mục đích của chúng tôi là<br /> xác định khả năng phát hiện và đánh giá túi phình động mạch não bằng CT mạch máu 64 lát cắt (64MSCTA) so<br /> sánh với chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) và kết quả phẫu thuật.<br /> Vật liệu và phương pháp: Từ tháng 3 năm 2009 đến tháng 11 năm 2012, 117 bệnh nhân với các triệu<br /> chứng lâm sàng nghi ngờ túi phình động mạch não đã được chụp CT mạch máu não 64 lát cắt (64MSCTA) cùng<br /> với DSA và hoặc phẫu thuật. Dữ liệu CT mạch máu được xử lý và đánh giá trên máy trạm, sử dụng kỹ thuật<br /> hình chiếu cường độ tối đa (MIP) và dựng hình thể tích (VRT) để phát hiện túi phình động mạch não, xác định vị<br /> trí và đo kích thước túi phình. Nghiên cứu so sánh với tiêu chuẩn vàng là DSA hoặc phẫu thuật.<br /> Kết quả: Tổng cộng kết quả từ DSA và phẫu thuật có 122 túi phình động mạch não đã được tìm thấy ở 104<br /> bệnh nhân. Với 64MSCTA, có hai túi phình động mạch não giữa và một túi phình động mạch cảnh trong đoạn<br /> thông sau không được phát hiện. Hai túi phình nhỏ khác của động mạch cảnh trong đoạn xoang hang và mạch<br /> mạc trước thấy được trên 64MSCTA, nhưng không được mô tả rõ ràng trên DSA. Kích thước trung bình của túi<br /> phình là 6,5 mm trên 64MSCTA. Kết quả độ nhạy và độ đặc hiệu của 64MSCTA để phát hiện túi phình động<br /> mạch não tương ứng là 97,5% và 86,7%. Mức độ đồng ý giữa 64MSCTA và DSA kết hợp phẫu thuật trong chẩn<br /> đoán túi phình động mạch não được đánh giá là rất tốt (Kappa, k = 0.82). Đối với túi phình nhỏ hơn 3 mm,<br /> 64MSCTA có độ nhạy là 83,3%.<br /> Kết luận: Hiện nay 64MSCTA là một phương pháp hình ảnh có độ phân giải chính xác cao, giá rẻ và không<br /> xâm lấn, là một kỹ thuật chẩn đoán với độ nhạy cao để phát hiện và đánh giá hình thái của túi phình động mạch<br /> não. So với các tài liệu trước đây, 64MSCTA đã cải thiện việc phát hiện túi phình động mạch não nhỏ hơn 3 mm<br /> so với CTA 4 hoặc 16 lát.<br /> Từ khóa: túi phình động mạch não, CT mạch máu não, CT đa lát cắt<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DETECTION OF INTRACRANIAL ANEURYSMS BY 64-MSCT ANGIOGRAPHY<br /> Nguyen An Thanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 3- 2014: 364 - 370<br /> Background and purpose: Four-section multisection CT angiography (MSCTA) accurately detects<br /> aneurysms at or more than 3 mm but is less accurate for those less than 3mm. Our purpose was to determine the<br /> accuracy of 64-section MSCTA (64MSCTA) in aneurysm detection versus combined Digital subtraction<br /> angiography (DSA) and operation.<br /> Materials and methods: From March 2009 to November 2012, 117 consecutive patients presenting with<br /> clinical suspicion of brain aneurysm underwent 64-section MSCTA. CTA data were obtained by maximum<br /> intensity projection (MIP) and volume rendering technique (VRT) method. CTA findings were evaluated in<br /> terms of existence of aneurysm, size and location. Studies were using DSA or surgery as the gold standard.<br /> * Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: TS. BS. Nguyễn An Thanh<br /> <br /> 364<br /> <br /> ĐT: 0913710091<br /> <br /> Email: thanhanng@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Results: A total of 122 aneurysms were found in 104 patients. With 64MSCTA, there are two aneurysms at<br /> midle cerebral arteries and one at posterior communicating artery location could not be demonstrated. And there<br /> are two aneurysms at internal carotid arteries portion of carotid sinus and choroidal artery demonstraded in<br /> 64MSCTA, but not clear in DSA. The mean size was 6.5 mm on 64MSCTA. The sensitivity and specificity of<br /> 64MSCTA for the detection of intracranial aneurysms were, respectively 97.5% and 86,7%. And strength of<br /> agreement between 64MSCTA and DSA was good (Kappa, k=0.82). For aneurysms less than 3mm, 64MSCTA<br /> had a sensitivity of 83.3%.<br /> Conclusion: 64MSCTA is a highly accurate, cheap and non-in-vasive imaging method, with a high<br /> sensitivity and specificity for the detection and the morphologic evaluation of intracranial aneurysms. In<br /> comparison with the available literature, 64MSCTA may have improved the detection of less than 3 mm<br /> aneurysms compared with 4 or 16-section CTA.<br /> Key words: Intracranial aneurysms, Multi-detector computer tomography angiography<br /> ảnh do chuyển động của bệnh nhân hoặc do tốc<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> độ dòng chảy. Một lợi thế khác của CT mạch<br /> Theo thống kê tỷ lệ túi phình động mạch não<br /> máu là có thể thực hiện ngay sau khi chụp CT<br /> chiếm từ 1% đến 7% và hầu hết các túi phình vỡ<br /> không cản quang trong cấp cứu ở những bệnh<br /> gây xuất huyết dưới nhện đều dẫn đến những<br /> nhân xuất huyết dưới nhện nghi ngờ do vỡ túi<br /> hậu quả thần kinh nặng nề, tỷ lệ tử vong<br /> phình động mạch não. Các nghiên cứu gần đây<br /> cao(12,7,15). Việc chẩn đoán sớm và điều trị sớm sẽ<br /> đã cho thấy CT mạch máu với các máy CT đa lát<br /> góp phần cải thiện tiên lượng. Mặt khác việc mô<br /> cắt có độ chính xác cao trong phát hiện túi phình<br /> tả đặc tính túi phình cũng có tầm quan trọng để<br /> động mạch não. Mục đích của chúng tôi là đánh<br /> lựa chọn phương pháp điều trị phẫu thuật hay<br /> giá khả năng chẩn đoán túi phình động mạch<br /> can thiệp nội mạch. Cho đến nay DSA vẫn được<br /> não bằng CT mạch máu 64 lát cắt (64MSCTA).<br /> xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán và đánh<br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> giá túi phình động mạch não. Tuy nhiên, DSA<br /> cũng là một thủ thuật xâm lấn, mất nhiều thời<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> gian và có thể có một số các biến chứng, kể cả<br /> Nghiên cứu tiền cứu, mô tả cắt ngang.<br /> tổn thương thần kinh vĩnh viễn (0,5-1%)(3). Gần<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> đây, các kỹ thuật hình ảnh không xâm lấn khác<br /> Chọn các bệnh nhân có các triệu chứng lâm<br /> đã ngày một được phát triển và nhanh chóng<br /> thay thế trong chẩn đoán túi phình động mạch<br /> sàng nghi ngờ do bệnh lý mạch máu não. Các<br /> não. Cộng hưởng từ mạch máu (MRA) và CT<br /> bệnh nhân này được chỉ định chụp CTA và được<br /> mạch máu (CTA) là các phương thức hình ảnh<br /> xác định chẩn đoán bằng DSA hoặc phẫu thuật,<br /> không xâm lấn. Hiệu suất chụp CT mạch máu<br /> thực hiện tại Khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh<br /> của máy CT xoắn ốc đã được cải tiến vượt bậc<br /> viện Chợ Rẫy trong khoảng thời gian từ tháng 3<br /> với sự phát triển của công nghệ CT đa lát cắt.<br /> năm 2009 đến tháng 11 năm 2012.<br /> CT mạch máu (CTA) đã ngày càng được<br /> công nhận là một phương pháp chẩn đoán hình<br /> ảnh không xâm lấn, hiệu quả và có tiềm năng<br /> phát triển trong việc chẩn đoán ở các bệnh nhân<br /> bị nghi ngờ có túi phình động mạch não. CT<br /> mạch máu có ưu thế hơn cộng hưởng từ mạch<br /> máu (MRA), CT mạch máu cho phép thu nhận<br /> hình ảnh mạch máu não mà không có các xảo<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thu thập số liệu<br /> Thu thập hình ảnh CT mạch máu: Tất cả<br /> các khảo sát CTA được thực hiện với máy<br /> MSCT 64 lát cắt (Somatom Definition;<br /> Siemens, Đức). Sử dụng chất cản quang I-ốt loại<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> 365<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> không ion hóa (Xenetix 300 (300mg I-ốt / ml),<br /> Guerbet, Pháp). Khảo sát từ bờ dưới đốt sống<br /> C1 hoặc thân C2 lên đến vòm sọ. Tất cả các<br /> hình ảnh CT chẩn đoán không có lỗi kỹ thuật<br /> hoặc các biến chứng trong quá trình chụp. Dữ<br /> liệu hình ảnh được xử lý và đọc diễn giải, sử<br /> dụng kỹ thuật trừ ảnh để xóa xương (NeuroDSA<br /> hoặc Subtraction), kỹ thuật tái tạo đa mặt phẳng<br /> (MPR), hình chiếu cường độ tối đa (MIP) và<br /> dựng hình thể tích (VRT) trên máy trạm (Syngo<br /> hoặc Leonardo, Siemens).<br /> Thu thập hình ảnh DSA: Chụp DSA bằng<br /> phương pháp Seldinger, đặt ống thông qua da<br /> đùi. Máy DSA một bình diện (Axiom-Artis,<br /> Siemens, Germany), khảo sát 3 hoặc 4 trục mạch<br /> máu. Không có biến chứng xảy ra trong các quá<br /> trình chụp DSA. Dữ liệu chụp DSA được hậu xử<br /> lý trên máy trạm (Syngo, Siemens) để nhận định<br /> chẩn đoán bệnh lý, xác định túi phình, động<br /> mạch nuôi và đo kích thước túi phình.<br /> <br /> Tổng kết xử lý số liệu<br /> Các số liệu được phân tích, xử lý thống kê<br /> bằng phần mềm SPSS 16.0<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 64MSCTA kích thước 1,6mm, nhưng không<br /> được mô tả rõ ràng trên DSA nên được xem là<br /> dương tính giả. Như vậy, với túi phình động<br /> mạch não kích thước trung bình 7,1mm thì độ<br /> nhạy và độ đặc hiệu 64MSCTA để phát hiện<br /> túi phình động mạch não tương ứng là: 97,5%<br /> và 86,7%; giá trị tiên đoán dương và âm tương<br /> ứng là: 98,3% và 81,2%. Mức độ đồng ý giữa<br /> 64MSCTA và DSA kết hợp phẫu thuật trong<br /> chẩn đoán túi phình động mạch não được<br /> đánh giá là rất tốt (Kappa, k = 0.82). Đối với túi<br /> phình nhỏ hơn 3 mm, 64MSCTA có độ nhạy là<br /> 83,3%. Đối với túi phình lớn hơn hoặc bằng 3<br /> mm, 64MSCTA có độ nhạy là 100%.<br /> Bảng 1: Mô tả tỉ lệ thấy được phình mạch trên<br /> 64MSCTA so với DSA<br /> DSA<br /> Không có<br /> 64 MS CTA<br /> túi phình Có túi phình<br /> không có túi phình<br /> 13<br /> 3<br /> 81,2%<br /> 18,8%<br /> 100,0%<br /> 86,7%<br /> 2,5%<br /> 11,7%<br /> Có túi phình<br /> 2<br /> 119<br /> 1,7%<br /> 98,3%<br /> 100,0%<br /> 13,3%<br /> 97,5%<br /> 88,3%<br /> Tổng số<br /> 15<br /> 122<br /> 10,9%<br /> 89,1%<br /> 100,0%<br /> 100,0%<br /> <br /> Tổng số<br /> 16<br /> <br /> 121<br /> <br /> 137<br /> 100,0%<br /> 100,0%<br /> <br /> Đánh giá chất lượng hình ảnh: 94,9% dữ liệu<br /> hình ảnh 64MSCTA được đánh giá chất lượng<br /> tốt và rất tốt.<br /> <br /> Giá trị chẩn đoán phình mạch nội sọ trên<br /> 64MSCTA và DSA liên quan có ý nghĩa thống kê<br /> (Fisher’s Exact Test, p = 0.000