Phát triển cảm xúc cho con trẻ
Nghệ thuật là phương cách tuyệt vời giúp bạn hỗ trợ sự phát
triển cảm xúc của con trẻ đặc biệt là khi bạn cùng trải nghiệm
hoạt động nghệ thuật với bé!
Một ngày nọ, Cecilia, một em bé ở tuổi mới tập đi
trong lớp Nghệ Thuật Gymboree, chỉ muốn vẽ
toàn bằng màu đen. Cô bé dùng cọ quẹt nhanh
vài nét to và tiếp tục vẽ như thế, tất nhiên bé cũng
dùng nhiều giấy vẽ hơn so với các bạn cùng lớp.
Sau giờ học, mẹ cô bé cho biết rằng sáng hôm đó
Cecilia rất bực mình về điều gì đó. Rất dễ nhận
thấy là Cecilia đang bày tỏ sự bực tức qua hoạt
động nghệ thuật của cô bé. Thực ra, đó chính là
điều mà Cecilia cần để xoa dịu những xúc cảm
của mình và tiếp tục ngày học tập của cô bé.
Bất chấp tuổi tác, tất cả chúng ta đều cần giải tỏa
cảm xúc của mình. Nhiều người lớn đọc sách hay viết
lách cho khuây khoả, và một số khác thì tập thể dục,
lái xe đi chơi hoặc nói chuyện với bạn bè. Trẻ nhỏ
khoảng 18 tháng tuổi bắt đầu thể hiện “những cảm
xúc tự phát” kể cả những cảm xúc phức tạp như lòng
tự hào, bối rối và xấu hổ. Nhưng trẻ nhỏ bị giới hạn
trong cách thức thể hiện cảm xúc, đặc biệt với những
cảm xúc phức tạp vì trẻ chưa thể diễn đạt bằng lời.
Biểu hiện xúc cảm của trẻ lúc này chủ yếu qua nét
mặt, điệu bộ và cử chỉ, như trường hợp của Cecilia,
là thông qua các bức vẽ.
Các trải nghiệm nghệ thuật rất quan trọng đối với sự
phát triển cảm xúc của trẻ em. Nghệ thuật không chỉ
là một phương tiện chuyển cảm tải xúc, trẻ nhỏ cũng
khám phá rằng những hành động của bé có tác động
như thế nào đối với môi trường xung quanh. Có thể
nói, nghệ thuật là phương cách tuyệt vời giúp bạn hỗ
trợ sự phát triển cảm xúc của con trẻ đặc biệt là khi
bạn cùng trải nghiệm hoạt động nghệ thuật với bé.
Hãy xem con có thể làm được gì này!
Có khả năng tác động đến môi trường xung quanh
bạn – và biết được điều đó – là một bước quan trọng
dẫn đến việc hình thành sự tự tin và tính tự lập ở trẻ
em. Chính điều này giúp hình thành lòng tự trọng lành
mạnh cho trẻ sau này trong suốt cuộc đời và khả
năng đưa ra những quyết định tốt hơn.
Giáo sư nghệ thuật Elliot Eisner ở trường Đại học
Stanford đã xác định những lợi ích mà trẻ có được từ
nghệ thuật. Trước tiên là khả năng nhận ra rằng
những hành động của mình sẽ dẫn đến những kết
quả. Theo ông, “Điều trước tiên mà trẻ nhỏ học được
là những điều mà chúng ta thường cho là hiển nhiên.
Trên thực tế, trẻ em thực sự có thể sáng tạo nên
những hình vẽ bằng các vật liệu nghệ thuật, và chính
quá trình sáng tạo ra những hình ảnh như thế có thể
hình thành nên các hình thức thoả mãn trong nội tâm
trẻ.”
Những trải nghiệm lặp đi lặp lại bằng những vật liệu
giống nhau sẽ giúp bé gặt hái được các kỹ năng mới.
Dùng một cây cọ để sơn theo một cách mới hay lăn
một quả bóng ra khỏi đất sét lần đầu tiên chỉ đạt
được qua sự trải nghiệm với những vật liệu nghệ
thuật đơn giản. Con bạn càng khám phá thoải mái với
những cây bút sáp, màu vẽ và đất sét, thì bé sẽ càng
phát triển năng lực bản thân hơn.
Điều quan trọng là bạn phải khen ngợi bé trong suốt
quá trình bé làm chứ không phải tác phẩm cuối cùng;
chẳng hạn như, “Mẹ thích cách con dùng màu vẽ!”
hoặc “Ba thích cái cách con đã vẽ hình này!” thay vì
“Con đã vẽ một hình rất đẹp!” Những lời động viên
này sẽ giúp hỗ trợ trẻ phát triển năng lực bản thân.
Điều quan trọng là bạn phải khen ngợi bé trong suốt quá trình
bé làm chứ không phải tác phẩm cuối cùng!
Hãy cho bé nhiều giấy và nhiều bút sáp màu để chọn
lựa dưới sự quan sát của bạn. Những trẻ năng động
có thể cần chọn màu thường xuyên và dùng nhiều
giấy hơn. Sự linh hoạt của bạn sẽ hỗ trợ nhu cầu
khám phá năng lực bản thân của con trẻ. Càng có
nhiều vật liệu được cung cấp trong các hoạt động
nghệ thuật của trẻ mới tập đi, thì sự trải nghiệm để
thể hiện cảm xúc càng có kết quả tốt hơn.
Lưu giữ hoạt động nghệ thuật của con bạn bằng cách
dán các tác phẩm của bé – không chỉ trên tủ lạnh mà
còn trong các khung ảnh và những nơi quan trọng
khác – điều đó sẽ gián tiếp nói lên rằng bạn đánh giá
cao những sản phẩm sáng tạo nghệ thuật của con
mình.
Sự lộn xộn trong mỗi bức vẽ của trẻ nhỏ có ý
nghĩa riêng của nó!
Chính những bức vẽ với những sắc màu lộn xộn có thể giúp
cha mẹ nhận biết cảm xúc của trẻ và là cầu nối để bạn giao
tiếp với con mình.
Hãy để con bạn khám phá bằng vẽ tranh. Nghe qua
thì thấy dễ dàng, nhưng đối với nhiều phụ huynh thì
khó mà cho phép một bức vẽ với những màu sắc lộn
xộn có vẻ như chẳng thể hiện được hình ảnh cụ thể
nào cả. Nhưng bạn có biết sự hổn độn trong bức vẽ
mà trẻ nhỏ tạo ra là rất quan trọng và có thể mở ra
cho bạn thấy nhiều vấn đề của trẻ? Chính những bức
vẽ với những sắc màu lộn xộn có thể giúp cha mẹ
nhận biết cảm xúc của trẻ và là cầu nối để bạn giao
tiếp với con mình.
Thường thì những nét vẽ lộn xộn mà trẻ nhỏ tạo ra
xuất phát từ sự sôi nổi của trẻ khi bé mãi mê tham gia
vào hoạt động nghệ thuật. Cũng có thể đó là một dấu
hiệu gián tiếp cho biết sự thất vọng hay nỗi buồn.
Bằng cách cho phép con bạn tự do khám phá và
quan sát các phương pháp mà bé sử dụng trong quá
trình thể hiện, bạn có thể thu thập được những thông
tin hữu ích, có thể xem là chìa khóa dùng mở những
cánh cửa tâm hồn để giao tiếp với trẻ. Hãy cho lời
bình đối với cách thức mà bé dùng màu vẽ hoặc tốc
độ mà bé tô màu, và sau đó mở rộng sang những
phản ứng của bé – và cuối cùng là những lời nói của
bé.
Khi cùng con trẻ thực hiện các họat động nghệ thuật
ở nhà, bạn có thể giảm cảm giác “stress” vì sự bừa
bộn mà trẻ sẽ tạo bằng cách tạo cho con mình có
nhiều không gian để di chuyển. Lót giấy báo ở những
khu vực mà trẻ sẽ vẽ và để sẵn khăn hay giẻ lau. Hãy
chuẩn bị sẵn cho bé những dụng cụ vẽ thích hợp như
cọ tốt, hộp đựng màu vẽ và những tờ giấy lớn để giúp
trẻ dễ dàng di chuyển. Còn nếu không muốn phải
“stress” vì cảnh bừa bộn ở nhà, bạn có thể đăng ký
cho bé tham gia những chương trình nghệ thuật như
chương trình Nghệ Thuật của Gymboree, nơi có
những họat động phát triển năng khiếu phù hợp dành
cho con cái và cha mẹ cùng nhau khám phá nghệ
thuật.
Chia sẻ trong nghệ thuật!
Trẻ nhỏ không chỉ là “những người chơi” trong “trò
chơi giáo dục”. Bé nhận được nhiều hơn thế từ
những trải nghiệm nghệ thuật khi tương tác với bạn
bè. Bạn có thể mở rộng các ý tưởng của con bạn và
giới thiệu những dụng cụ mới khi thấy đến lúc bé cần
phải có nhiều họat động thử thách năng lực hơn.
Bằng cách tham gia vào các chương trình nghệ thuật
tương tác dành cho cha mẹ-con cái, bạn sẽ bồi đắp
vào quá trình giáo dục con mình một phần học tập
quan trọng.
Nghệ thuật tạo ra một sân chơi hoàn hảo để phát triển những
kỹ năng cần thiết giúp bé hoà nhập cộng đồng.
Không chỉ sự trải nghiệm để học tập được cải thiện
khi trẻ nhỏ và người lớn cùng nhau giải quyết vấn đề,
mà điều đó càng phong phú hơn khi trẻ tích cực tham
gia với nhau. Nhiều trẻ em cần phải quan sát nhau
trước rồi mới cảm thấy thoải mái thử một quá trình
nghệ thuật mới. Lúc đầu có thể khó khăn khi em bé
mới tập đi của bạn bắt đầu thể hiện sự độc lập mới
mà bé khám phá được, đặc biệt là trong môi trường
chung nhóm với bạn bè cùng lứa. Tuy nhiên, chính
môi trường nhóm tạo cơ hội cho con bạn được “giao
tiếp xã hội”
Các hoạt động nghệ thuật cung cấp những công cụ
xác thực để diễn đạt cảm xúc. Những em bé bắt đầu
tập đi thích thể hiện sự độc lập và dùng những đồ vật
để làm như thế khi có sự có mặt của những người
khác. Ví dụ, khi tô màu, quá trình cầm chắc bút sáp
như là sở hữu cá nhân cũng thú vị như phát hiện ra
điều bé có thể làm được. Thậm chí nếu em bé nhỏ
của bạn quyết định cầm chắc cây bút sáp thay vì
dùng nó tô màu, thì bé cũng đang thoả mãn nhu cầu
xúc cảm của mình và đang học điều gì đó thông qua
quan sát.
Học hỏi một cách độc lập quanh những người lớn và
cuối cùng hợp tác với các bạn bè cùng trang lứa là
điều rất quan trọng đối với các bé mới chập chững
bước đi. Nghệ thuật tạo ra một sân chơi hoàn hảo để
phát triển những kỹ năng cần thiết giúp bé hoà nhập
cộng đồng.
Cho dù đó là nhu cầu khám phá năng lực bản thân
qua các họat động bé làm hay để thể hiện sự độc lập
với những vật liệu nghệ thuật mà bé chọn, thì những
trải nghiệm nghệ thuật cũng ảnh hưởng đến sự phát
triển xúc cảm của bé một cách độc đáo và đáng trân
trọng. Theo Elliot Eisner, “Nghệ thuật là tuyệt đỉnh,
không phải nghệ thuật vì nghệ thuật mà nghệ thuật vì
lợi ích của tất cả chúng ta!”
