LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của Đề tài
Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp là một bộ phận của thị trường trái phiếu,
là một kênh huy động vốn trung và dài hạn cho đầu tư và phát triển của nền kinh tế.
Là một kênh huy động vốn tích cực cho các doanh nghiệp, Thị trường Trái phiếu
doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong sự phát triển của thị trường vốn. Mặt khác,
việc huy động vốn bằng hình thức phát hành TPDN giúp các Doanh nghiệp giảm sự lệ
thuộc vào hệ thống tín dụng ngân hàng, giảm được rủi ro khủng hoảng nợ cho hệ
thống tài chính quốc gia.
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam ra đời từ năm 1994, tuy nhiên
đến nay thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam được đánh giá là chưa phát triển
đúng với tiềm năng. Chỉ một số ít các doanh nghiệp quan tâm tới việc phát hành trái
phiếu đó là các tập đoàn, các tổng công ty lớn của nhà nước, các ngân hàng và các
doanh nghiệp lớn đã niêm yết như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) , Ngân hàng
Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), tập đoàn công nghiệp tàu thủy Việt Nam
(Vinashin)....Phần lớn các doanhg nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ
chưa quan tâm tới việc phát hành trái phiếu. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư chỉ chủ yếu
là đầu tư vào cổ phiếu, chỉ có một số các ngân hàng, các quỹ đầu tư quan tâm tới đầu
tư vào trái phiếu. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do thi trường trái phiếu
doanh nghiệp chưa phát triển, khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, cở sở hạ tầng còn yếu,
chưa có chính sách khuyến khích thị trường trái phiếu phát triển, nhận thức của doanh
nghiệp và nhà đầu tư về trái phiếu và thị trường trái phiếu còn kém.
Để giúp thị trường trái phiếu phát triển đúng với tiềm năng nền kinh tế, tạo ra
một kênh huy động vốn trung và dài hạn hữu hiệu cho nền kinh tế, góp phần tạo độ an
toàn cho nền tài chính quốc gia cũng như thực hiện được mục tiêu phát triển kinh tế
Việt Nam đến năm 2020, tác giả đã chọn đề tài:
“Phát triển Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp tại Việt Nam”
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Một là, hệ thống hóa cơ sở lý luận về Phát triển thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp.
Hai là, đánh giá thực trạng Phát triển thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp tại
Việt Nam
ii
Ba là, đưa ra các giải pháp Phát triển thị trường Trái phiếu Doanhg nhiệp tại
Việt Nam
3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
Phạm vi nghiên cứu: Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp Việt Nam giai đoạn 2000 -
nay
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp nghiên cứu cơ bản là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp logic và đặc biệt là phương
pháp thống kê.
Ngoài phần mở đầu và kết luận kết cấu Luận văn được chia làm ba chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về Phát triển Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp tại Việt Nam
Chương 3: Giải pháp phát triển Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp tại Việt Nam
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ
TRƯỜNG TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP
1.1. Khái quát về Trái phiếu Doanh nghiệp
1.1.1. Khái niệm
Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho
người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong
một thời gian xác định và với một lợi tức quy định.
Người phát hành trái phiếu là doanh nghiệp thì trái phiếu được gọi là Trái phiếu
Doanh nghiệp, Người phát hành trái phiếu là Chính phủ thì trái phiếu được gọi là Trái
phiếu Chính phủ, Người phát hành trái phiếu là Chính quyền địa phương thì trái phiếu
được gọi là Trái phiếu Chính quyền địa phương.
1.1.2. Đặc trưng trái phiếu doanh nghiệp
iii
Xét trên giác độ nhà đầu tư
- Kỳ hạn trái phiếu
- Quyền sở hữu đối với DN phát hành
- Thu nhập từ TPDN
- Thứ tự phân chia lợi nhuận và giá trị thanh lý tài sản khi DN phá sản
Xét trên giác độ Doanh nghiệp
- Lãi vay chưa trả là khoản nợ của DN
- Lãi vay được tính và chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh
1.1.3. Phân loại trái phiếu doanh nghiệp
- Phân loại theo thời hạn trái phiếu
- Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán của tổ chức phát hành
- Phân loại theo hình thức trái phiếu
- Phân loại theo tính chất của trái phiếu
- Phân loại theo cách xác định lãi suất trái phiếu
1.2. Khái quát về Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
1.2.1. Khái niệm và phân loại thị trường Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
1.2.1.1. Khái niệm
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một bộ phận của thị trường Trái phiếu, là
một trong những kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả cho các DN trong nền
kinh tế. Đây là thị trường thực hiện giao dịch, mua, bán các loại trái phiếu do DN phát
hành.
1.2.1.2. Phân loại
- Thị trường thứ cấp
- Thị trường sơ cấp
1.2.2. Mối quan hệ giữa Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp với sự phát triển
kinh tế - xã hội
1.2.1.1. Đối với nền kinh tế
Thị trường TPDN là một kênh huy động vốn trung và dài hạn để tài trợ cho hoạt động
sản xuất kinh doanh, hoạt động mở rộng sản xuất của nền kinh tế
iv
Thị trường TPDN phát triển giúp thị trường vốn đa dạng hóa hàng hóa, giúp giảm bớt
rủi ro cho hệ thống ngân hàng, làm giảm chi phí vốn cho nền kinh tế.
1.2.1.2. Đối với Doanh nghiệp
Với tư cách là nhà phát hành, sự ra đời và phát triển của thị trường TPDN, giúp các
DN có thêm một kênh huy động vốn hiệu quả, ngoài những kênh huy động vốn truyền
thống là tín dụng ngân hàng, tín dụng thương mại
1.2.1.3. Đối với nhà đầu tư
Thị trường TPDN tạo cho các nhà đầu tư nhiều cơ hội lựa chọn để đa dạng hóa các
loại tài sản trên danh mục đầu tư của mình.
1.2.3. Các chủ thể tham gia Thị trường Trái phiếu doanh nghiệp
- Nhà phát hành
- Nhà đầu tư
- Các tổ chức trung gian tài chính và hỗ trợ giao dịch
- Các Cơ quan quản lý có liên quan đến thị trường TPDN
1.2.4. Các phương thức phát hành, hình thức giao dịch và các nghiệp vụ trên thị
trường trái phiếu doanh nghiệp
Phương thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường sơ cấp: Phát hành riêng
lẻ, phát hành ra công chúng
Các hình thức giao dịch trên thị trường thứ cấp: Giao dịch trên thị trường tập trung,
Giao dịch trái phiếu trên thị trường phi tập trung (OTC)
1.3. Phát triển Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
1.3.1. Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp
Sự phát triển của thị trường TPDN được biểu hiện qua các chỉ tiêu sau:
Quy mô vốn huy động, Số lượng các doanh nghiệp tham gia phát hành trái phiếu, Sự
đa dạng của các loại trái phiếu phát hành, Giá trị giao dịch, Tỷ lệ giá trị trái phiếu
đang lưu hành trên GDP
1.3.2. Nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh
nghiệp
v
- Nhân tố vĩ mô
- Nhân tố vi mô
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU DOANH
NGHIỆP TẠI VIỆT NAM
2.1. Khái quát thị trường trái phiếu Việt Nam
Thị trường trái phiếu ở Việt Nam bao gồm trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính
quyền địa phương, trái phiếu doanh nghiệp. Thị trường TP Việt Nam, đang ở trong
giai đoạn đầu, có quy mô nhỏ và chưa được chuẩn hóa. Hoạt động thị trường TP còn
manh mún, kém hiệu quả. So với các nước trong khu vực, thị trường trái phiếu Việt
Nam có cấu trúc và được tổ chức khá đơn giản, nhỏ về quy mô, nghèo nàn về sản
phầm, kém về thanh khoản, không có tổ chức định mức tín nhiệm và hoạt động thiếu
chuyên nghiệp. Hàng hóa giao dịch trên thị trường chủ yếu là TPCP
- Trên thị trường phát hành, các nhà đầu tư tham gia chủ yếu là các ngân hàng thương
mại, các tổ chức tài chính, ngoài trừ những DN phát hành trái phiếu cho cổ đông hiện
hữu hoặc cho cán bộ công nhân viên
2.2. Thực trạng phát triển Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp Việt Nam
2.2.1. Cơ sở pháp lý của thị trường
- Nghị định 52/2006/NĐ-CP ngày 19/5/2006 về việc phát hành TPDN
- Luật chứng khoán đã được Quốc hội chính thức thông qua vào ngày 29/6/2006 tại
kỳ họp thứ 9 – Quốc hội khóa XI , có hiệu lực từ ngày 01/01/2007 và Luật sửa đổi, bổ
sung một số điều của Luật chứng khoán được thông qua ngày 24/11/2010 tại kỳ họp
thứ 8 – Quốc hội khóa XII, có hiệu lực từ ngày 01/07/2011
Các văn bản quy chế hướng dẫn niêm yết và giao dịch cũng được ban hành theo quy
định riêng từng sở giao dịch chứng khoán
2.2.2. Thực trạng phát triển thị trường TPDN Việt nam
2.2.2.1. Thực trạng thị trường sơ cấp
- Quy mô phát hành, số đợt phát hành, số DN phát hành đã tăng theo các năm.