Phim tài liệu truyền hình - Phần 1

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

427
lượt xem 108
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cho tới nay, trên thế giới có rất nhiều quan niệm về phim tài liệu. Tuỳ theo góc độ nghiên cứu khác nhau của các tác giả sẽ có những quan niệm riêng về thể loại này. Tuy còn tồn tại nhiều quan niệm khác nhau, nhưng phần lớn vẫn tập trung vào hai khuynh hướng. Khuynh hướng thứ nhất, đề cao tính chân thực của phim tài liệu truyền hình, coi tính chân thực là đặc tính chi phối toàn bộ tác phẩm phim tài liệu truyền hình. Hầu như báo chí phương Tây chủ yếu theo khuynh hướng này....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phim tài liệu truyền hình - Phần 1

PHIM TÀI LI U TRUY N HÌNH Ph n 1 1, Khái ni m Cho t i nay, trên th gi i có r t nhi u quan ni m v phim tài li u. Tuỳ theo góc nghiên c u khác nhau c a các tác gi s có nh ng quan ni m riêng v th lo i này. Tuy còn t n t i nhi u quan ni m khác nhau, nhưng ph n l n v n t p trung vào hai khuynh hư ng. Khuynh hư ng th nh t, cao tính chân th c c a phim tài li u truy n hình, coi tính chân th c là c tính chi ph i toàn b tác ph m phim tài li u truy n hình. H u như báo chí phương Tây ch y u theo khuynh hư ng này. Khuynh hư ng th hai, cao tính ngh thu t c a phim tài li u truy n trình l n tính báo chí c a nó. Phim tài li u là m t th lo i c a i n nh, không nh ng th mà còn là th lo i u tiên xu t hi n khi i n nh ra i. Nó mang trong mình nh ng c i m ngh thu t c a i n nh. Khi ư c s d ng trên truy n hình, phim tài li u truy n hình làm nhi m v c a m t th lo i báo chí ư c bi n i phù h p v i c trưng c a lo i hình truy n thông i chúng. Phim tài li u truy n hình chuy n t i nh ng s ki n, hi n tư ng nóng b ng c a cu c s ng thông qua nh ng th pháp ngh thu t. Vì v y, phim tài li u truy n hình th hi n rõ nét tính chính lu n và tính th i s c a báo chí. T i n bách khoa toàn thư Encarta ( m c t docmumentaries) c a M cho r ng: Phim tài li u truy n hình là nh ng tác ph m truy n hình có c u trúc ch t ch nh m m c ích khám phá s ki n, hi n tư ng, con ngư i trong i s ng hi n th c m t cách chi ti t. Phim tài li u theo quan i m này liên quan ch t ch v im im tc a i s ng xã h i, t l ch s , văn hoá, chính tr cho t i th gi i t nhiên. Phim tài li u truy n hình t o i u ki n t t chưa t ng có giúp con ngư i gi i phóng t m m t, i kh p ngóc ngách m i châu l c, dư i áy i dương, chiêm
ngư ng c th gi i vi mô, óng góp l n trong s nghi p nâng cao dân trí và u tranh xã h i. Như v y, T i n bách khoa toàn thư Encarta cao tính chi ti t c a tác ph m, coi chi ti t như tiêu chí duy nh t c a m t phim tài li u truy n hình. ó ơn thu n là m t tác ph m truy n hình có c u trúc ư c xây d ng k lư ng và chi ti t. V i quan i m này, Encarta coi phim tài li u chính lu n báo chí mà quên i tính ngh thu t c a th lo i này. Trong cu n sách mang tên “Ngh thu t i n nh: m t gi i thi u i cương”, hai tác gi David Bordwell và Kristin Thompson, thu c Trư ng ih c Wisconsin, nh nghĩa: Phim tài li u là m t tác ph m ch a ng trong n i dung c a nó nh ng thông tin chân th c v th gi i bên ngoài. nh nghĩa này c a Bordwell và Thompson cũng nh n m nh vào tính chân th c c a phim tài li u truy n hình như T i n bách khoa toàn thư Encarta. Tính chân th c ư c hai tác gi coi như c tính quan tr ng nh t, quy nh nh ng c tính khác c a phim tài li u. T t c nh ng s ki n, hi n tư ng, quá trình con ngư i trong hi n th c u là i tư ng ph n ánh c a phim tài li u truy n hình . Nó dùng s chân th c thuy t ph c ngư i xem th a nh n s t n t i c a nh ng s v t ó. Phim tài li u có th ưa ra m t cách nhìn, m t chính ki n và cách gi i quy t v n c a ngư i làm phim. Tuy nhiên, phim tài li u c a Bordwell và Thompson không tránh kh i b rơi vào t nhiên ch nghĩa. Nhà làm phim tài li u ưa ra h th ng lu n ch ng, lu n c ch ng minh cho lu n i m mà h nêu lên trong tác ph m c a mình. Và chính h th ng lu n ch ng ó s thuy t ph c ngư i xem v tính chân th c c a tác ph m tài li u truy n hình, Hai tác gi cu n “Ngh thu t i n nh: m t gi i thi u i cương”, chia th lo i phim tài li u m t s d ng như sau: − Phim tài li u d ng l i trên cơ s nh ng ngu n tư li u lưu tr (compilation documentary). ó là nh ng phim g m toàn hình nh tư li u ư c ghép n i l i v i
nhau nh m chuy n t i ý c a tác gi . Phim d ng này thư ng là nh ng phim v tài l ch s . − Phim tài li u ph ng v n (interview documentary). Trong d ng phim này, các nhà làm phim ghi nh n m t cách trung th c v s ki n, hi n tư ng, v nh ng bi n ng xã h i ch y u qua l i k c a các nhân ch ng. − Phim tài li u c a s th c (cinema- verite documentary) là d ng phim tài li u trong ó các nhà làm phim ghi l i s ki n như nó di n ra trên th c t , không mang d u n ch quan c a tác gi . D ng phim này b t u xu t hi n t kho ng nh ng năm 50,60 c a th k 20 khi các lo i camera g n nh ra i, cho phép ngư i quay phim cơ ng nhanh, theo k p di n bi n c a s ki n. Trong cu n sách nghiên c u i n nh i cương, Andrew Britton cho r ng: “Trư c h t, m t b phim tài li u có giá tr ph i ph n ánh ư c nh ng góc c nh khác nhau c a s th c, m t s th c không ơn gi n như chúng ta nhìn th y mà là m t s th c ư c t trong b i c nh l ch s , xã h i ã t o ra chúng”. Quan ni m này c a Andrew Britton ã thoát kh i ư c tính t nhiên ch nghĩa mà nhi u nhà làm phim tài li u phương Tây m c ph i. S th c trong phim tài li u ph i ư c t trong b i c nh ã sinh ra nó, n m trong m i quan h bi n ch ng v i nh ng s ki n, hi n tư ng khác. B n thân s ki n ch là nguyên li u cho m t b phim tài li u ch s ki n không bao hàm trong nó m t phim tài li u. B ng nh ng th pháp làm phim o di n tìm ki m, l a ch n nh ng chi ti t t giá nh t, ph c v t t nh t tư tư ng ch c a mình xây d ng tác ph m tài li u. Phát tri n quan i m c a Britton, nhi u nhà làm phim cho r ng phim tài li u là m t th lo i c a truy n th ng i n nh, trong ó gi i quy t s ki n m t cách sáng t o trên cơ s s vi c, s ki n, con ngư i có th t. Quan i m này chia phim tài li u thành các d ng sau: − Phim th i s tài li u − Phim tài li u a chí − Phim tài li u giáo khoa
− Phim tài li u phân tích Trên ây là m t s quan i m khác nhau v phim tài li u thu c khuynh hư ng th nh t, coi tính chân th c là c tính quan tr ng nh t,chi ph i nh ng c tính khác c a th lo i này. Tuy nhiên cho dù tính chân th c là i m ch ch t, là c tính quan tr ng nh t nhưng phim tài li u không ơn thu n ph n ánh s ki n như nó di n ra m t cách t nhiên. Phim tài li u thông qua nh ng s ki n, hi n tư ng, con ngư i có th c nói lên tư tư ng ch . Nh ng s ki n, hi n tư ng, con ngư i ó là nguyên li u cho nhà làm phim xây d ng hình tư ng trong tác ph m c a mình. Vi c xây d ng hình tư ng là thao tác không th thi u c a m t tác ph m ngh thu t. Phim tài li u truy n hình trư c h t là m t th lo i c a ngh thu t i n nh. Nó mang trong mình y nh ng c tính c a ngh thu t th b y. C phim truy n và phim tài li u u ph n ánh th gi i hi n th c thông qua vi c xây d ng hình tư ng ngh thu t. Phim truy n dùng di n xu t c a di n viên trong nh ng b i c nh ư c dàn d ng theo ch quan c a o di n nói lên tư tư ng c a tác ph m. Còn trong phim tài li u không có di n xu t c a di n viên mà nó nói lên ch tư tư ng thông qua nh ng s ki n, hi n tư ng, nh ng quá trình, nh ng con ngư i có th t trong i s ng. Nói cách khác, phim truy n là ngh thu t ch quan còn phim tài li u là ngh thu t khách quan. V i nh ng l i th vư t tr i c a mình, không lâu sau khi ra i, truy n hình ã ư c xem là phương ti n chi m ưu th tuy t i và ngày càng ti n d n t i vai trò quan tr ng trong h th ng các phương ti n truy n thông i chúng. V i nh ng ưu th v lo i hình và nh ng i u ki n h t s c thu n l i trong th i i khoa h c- công ngh hi n nay, truy n hình ã phát huy ư c th m nh c a mình trong quá trình trao i thông tin. M t trong nh ng ưu i m vư t tr i c a truy n hình là ngoài kh năng thông tin nhanh chóng, k p th i như các lo i hình báo chí khác, lo i hình truy n thông này tác ng t i tư tư ng và tình c m c a công chúng m t cách m nh m nh s k t h p gi a hình nh và âm thanh mà chưa m t lo i hình truy n thông nào sánh k p.
Trong quá trình phát tri n v i tư cách là m t lo i hình báo chí, truy n hình liên t c làm giàu h th ng th lo i c a mình b ng cách ti p nh n nhi u th lo i c a các lo i hình khác. Trong s ó có phim tài li u. Nhưng s xu t hi n c a phim tài li u truy n hình là s h p tác hai chi u. Truy n hình tìm th y nh ng kh năng to l n c a phim tài li u trong vi c nh hư ng dư lu n xã h i. ng th i, nh ng nhà làm phim tài li u tìm th y truy n hình nh ng i u ki n m b o cho phim tài li u phát huy ư c h t kh năng c a mình. Phim tài li u truy n hình khác v i ngư i anh em c a nó, phim tài li u i n nh, ch nó là m t th lo i trong h th ng th lo i báo chí truy n hình. Có nghĩa là nó ch u s chi ph i c a nh ng c tính c a báo chí. Trong ó, c tính quan tr ng nh t là tính th i s . Tính th i s trong phim tài li u truy n hình là m t yêu c u không th thi u. T nh ng phân tích trên có th ưa ra khái ni m v phim tài li u truy n hình: phim tài li u truy n hình là m t th lo i báo chí truy n hình n m trong nhóm th lo i chính lu n ngh thu t. Nó nói lên tư tư ng ch , t c là tính chính lu n c a báo chí, thông qua vi c xây d ng hình tư ng t nh ng s ki n, hi n tư ng, con ngư i c th có th t trong i s ng xã h i. Nói cách khác, phim tài li u truy n hình dùng s th t xây d ng hình tư ng ngh thu t, qua ó làm nhi m v giáo d c th m m và nh hư ng cách nh n th c s th t ó cho công chúng. 2, S ra i và phát tri n c a phim tài li u T nh ng phát minh sáng ch c a Ê ixơn, Tagiê, anh em nhà Luymier, Anbertini, rancôp… n nh ng mét phim u tiên và phim "hi n th c"- s m u c a nhóm th lo i phim th i s - tài li u, ng th i cũng là s m u cho s xu t hi n n n i n nh nhân lo i. Nh ng thư c phim tài li u u tiên là c a anh em nhà Luymier (Pháp) xây d ng và trình chi u nơi công c ng v i T u vào ga và Gi tan t m nhà máy. Ti p theo nb phim tài li u c a Fláecti (M ) v nh ng ngư i dân Exkimô; Mêliex và b phim V án râyphuyx ….
Nư c Nga Xô Vi t và nh ng mét phim tài li u u tiên c a rancôp và Dziga Vert p,… ây là nhóm th lo i phim ra i s m nh t c a i n nh, v i c i m ghi l i hình nh ngư i th t vi c th t ã ho c ang t n t i trong cu c s ng. Hi n nay, h u h t các nư c u có xư ng phim làm phim tài li u t o ra nhi u tác ph m có giá tr , trong ó nh ng phim v hai cu c chi n tranh th gi i, các cu c u tranh cách m ng và gi i phóng dân t c, ã làm nhi m v thông tin k p th i, ng viên hàng trăm tri u ngư i u tranh cho hoà bình, ti n b xã h i, dân ch , t do, c l p dân t c. Phim tài li u t o i u ki n t t chưa t ng th y giúp con ngư i gi i phóng t m m t, i kh p m i ngóc ngách trên các châu l c, xu ng áy i dương hay vào vũ tr , chiêm ngư ng n c th gi i vi mô, óng góp l n trong nâng cao dân trí và u tranh vì s ti n b xã h i. Vi t Nam, nh ng phim th i s - tài li u ra i trư c Cách m ng tháng Tám u do ngư i nư c ngoài quay. Nh ng thư c phim tài li u u tiên v Cách m ng hi n nay còn gi ư c là nh ng hình nh v ngày c l p 2/9/1945, v cu c mittinh kh ng l t i vư n hoa Ba ình, nh ng o n phim v Ch t ch H Chí Minh c Tuyên ngôn c l p, nh ng o n phim v Ch t ch H Chí Minh và ng chí Ph m Văn ng sang Pháp d h i ngh Fôngtenơblô (Fontainebleau; 1946). T nh ng ngày u Kháng chi n ch ng th c dân Pháp, các nhà quay phim tài li u ã lăn l n trên các chi n trư ng ghi l i hình nh chi n u c a quân và dân ta t i nhi u nơi (chi n khu 7, 8, 9 Nam B ; chi n khu Vi t B c). “Tr n M c Hoá”, “Chi n d ch Cao B c L ng” (1948), “Chi n d ch La Ban- C u kè” (1950), “Tr n ông Khê” (1950), “Chi n th ng Tây B c” (1952), “Gi làng gi nư c” và c bi t là phim “Chi n th ng i n Biên Ph ” (cùng làm năm 1954). T sau ngày 19/3/1953 (ngày H Ch T ch ký S c l nh thành l p ngành i n nh Vi t Nam), phim tài li u Vi t Nam có nhi u chuy n bi n, c bi t trong th i kỳ ch ng M ã t ư c nh ng thành t u áng ghi nh n. Có nhi u phim tiêu bi u: “Nư c v B c Hưng H i”(1959), “ u sóng ng n gió” (1967), “Lũy thép Vĩnh Linh” (1970), “Ti ng tr ng trư ng” (phim tài li u vô tuy n truy n hình, 1973), “M ư ng
Trư ng Sơn” (1973 –1974), “ Thành ph lúc r ng ông” (1975), “ ư ng dây lên sông à”. Nh ng thư c phim tài li u ph n ánh tr c ti p cu c kháng chi n ch ng M c u nư c c a quân dân mi n Nam như: “Du kích C Chi” (1967), “ ư ng ra phía trư c” (1969), “Nh ng ngư i dân quê tôi” (1970), “Nh ng ngư i săn thú trên núi ksao” (1970), “Làng nh ven sông Trà” (1971). Nh ng thư c phim tài li u ghi ư c v cu c i ho t ngc a Ch t ch H Chí Minh, v sinh ho t c a Bác H Vi t B c, “Hình nh v i ho t ng c a H Ch T ch” (1960), “Ti ng g i mùa xuân’ (1968), “Bác H c a chúng em” (1969), “Bác H s ng mãi” (1970), “Mùa sen nh Bác” (1969), “Chúng em còn nh Bác” (1970), “Con ư ng mang tên Bác”, Nguy n Ái Qu c - H Chí Minh” (1975),… Trong th i ký chi n tranh, m t s ngh sĩ i n nh nư c ngoài như Xương H c Linh (Chang Heling), Kacmen (R.L.Karmen) ã sang Vi t Nam cùng chúng ta ch u ng c nh bom n, gian kh , v t v làm nên các phim: “Vi t Nam kháng chi n” (Trung Qu c, 1951- 1952), “Vi t Nam trên ư ng th ng l i” (Liên Xô, 1954-1955) ho c ph n ánh nh ng ngày u th ng Pháp, Vi t Nam ang xây d ng, ph c h i kinh t : “Cây tre Vi t Nam” (Ba Lan, 1955), “R ng già Vi t Nam” (1975), “Trên nh ng dòng sông Vi t Nam” và “Ch mi n xuôi” (1959) c a i n nh Ti p Kh c, “Vi t Nam T qu c tôi” (Liên Xô, 1960), “Bông sen n t do” (Bungari, 1960),… Trong su t hai cu c kháng chi n ch ng Pháp và ch ng M phim tài li u Vi t Nam ã phát tri n m nh c hai mi n Nam - B c, ph n ánh ư c th c t chi n u, s n xu t chi n trư ng l n và h u phương l n góp ph n vào th ng l i v vang ngày 30/4/1975. Sau khi t nư c th ng nh t, phim tài li u chuy n d n sang chương trình phim tài li u c a ài truy n hình, i vào nh ng phóng s , tư ng thu t dài hơn ph n nh nh ng s vi c, s ki n x y ra hàng ngày trong nư c và th gi i. Tính t 1954 n 1983 phim tài li u Vi t Nam nói chung ã dành ư c 46 gi i Bông sen vàng, 71 Bông sen b c trong các liên hoan phim qu c gia, 15 Huy chương vàng, 7 Huy chương b c trong các liên hoan phim qu c t . Nh ng phim
tài li u truy n hình có giá tr tư li u và l ch s quý báu, góp ph n vào xây d ng hàng trăm phim tài li u có giá tr c a i n nh Vi t Nam. Trong giai o n hi n nay, cùng v i s phát tri n c a khoa h c và công ngh , phim tài li u truy n hình tr thành món ăn tinh th n hàng ngày không th thi u ư c c a i chúng, óng góp c l c vào s nghi p nâng cao dân trí và u tranh tư tư ng. 3, Ch c năng c a phim tài li u truy n hình. 3.1. Ch c năng thông t n và báo chí. Ch c năng quan tr ng nh t, chi ph i toàn b quá trình sáng t o phim tài li u truy n hình,d n t i quan ni m phim tài li u truy n hình là m t th lo i tác ph m báo chí truy n hình. Tính th i s trong phim tài li u truy n hình th hi n qua vi c ph n ánh s ki n, v n , nhân v t… h ng ngày v i nh ng thông tin nóng h i, k p th i, xác th c. Y u t chính tr , ph c v k p th i m c ích tuyên truy n (các s ki n chính tr n i b t, nh ng ngày l l n , các d p k ni m..) 3.2, Ch c năng giáo d c và nh n th c Nâng cao nh n th c và tư duy c a ngư i xem, thông qua nh ng hình nh có th t v con ngư i, t nư c, thiên nhiên, s ki n, s vi c, v i t t c s phong phú a d ng c a nó. Phát hi n b n ch t có ý nghĩa tri t h c c a hi n tư ng và s ki n, nâng s ki n lên t m khái quát hoá b ng hình tư ng tiêu bi u, qua vi c s d ng m t cách có hi u qu các th pháp ngh thu t ( i u mà các th lo i tác ph m báo chí truy n hình khác khó có th th c hi n ư c do c i m th lo i, dài th i gian (th i lư ng) và m c ích thông tin). Nh n m nh ý nghĩa xã h i c a hi n tư ng và s ki n qua vi c s d ng các chi ti t i n hình, k t h p v i âm nh c, ti ng ng, l i bình, các th pháp d ng phim.. 3.3. Ch c năng th m m và giá tr tư li u l ch s Hi n tư ng th m m và ch t thơ; y u t n d , tư ng trưng… trong các lo i phim tài li u ngh thu t, phong c nh, du l ch…
Giá tr tư li u l ch s c a phim tài li u truy n hình nói riêng cũng như phim tài li u nói chung, c bi t i v i các s ki n, s vi c ch x y ra m t l n ho c nh ng s ki n, s vi c, con ngư i… thu c v l ch s , v i nh ng hình nh không gì hay tái t o ư c.