Phòng bệnh giun sán
Để chồng lại các bệnh ký sinh trùng đường ruột, ta có thể tác động dưới nhiều
hình thức:
1. Làm sạch ngoại cảnh bằng cách:
- Chôn vùi hay đốt các đống rác.
- Che đậy các thức ăn để tránh ruồi, nhặng bu đậu.
- Lau nhà thay vì quét nhà. Riêng ở các sân đất, nên tưới nước trước khi quét để
tránh bụi bặm (có thể chứa trứng giun sán) tung toé khắp nơi và lơ lửng trên
không.
- Ủ phân ít nhất ba tháng trước khi dùng để bón rau cải, ruộng lúa. Thí nghiệm cho
thấy hầu hết các trứng giun sán và bào nang đơn bào bị tiêu diệt sau thời gian ủ ba
tháng do sức nóng của sự lên men. Nhưng phải ủ kín, không cho ánh sáng, ruồi
nhặng lọt vào và tránh ẩm ướt. Về phương diện này, cầu tiêu 2 ngăn, một ngăn để
đi tiêu và ngăn để ủ phân thay đổi nhau, lỗ cầu tiêu có nắp đậy để tránh ruồi, nước
tiểu có đường dẫn riêng chảy ra ngoài, là một công trình ủ phân tại chỗ vừa tiện
vừa về sinh.
- Cầu tiêu phải được xây cất đúng quy cách và đầy đủ. Ở những cơ sở có tính cách
tạm thời như lán trại của công trường, trại nghỉ mát nên có những cầu tiêu dễ thực
hiện, ít tốn kém làm bằng cách đào một hầm sâu ở nơi khô ráo, bên trên trải một vỉ
tre có chừa lỗ để tiêu, lỗ này có nắp đậy. Những cầu tiêu này tuy đơn giản sẽ tránh
đất và nước ô nhiễm bởi phân người và sẽ làm giảm rõ rệt chẳng những bệnh do
ký sinh trùng đường ruột gây nên mà luôn cả những bệnh do vi trùng, vi rút gây
nên như lỵ, trực trùng, thương hàn, tê liệt trẻ em...
Ở nhiều tỉnh, nhất là miền Hậu Giang, dân chúng vẫn thường đi tiêu ở cầu nổi,
trên ao (ao cá vồ) rạch, sông, thành thử nước bị ô nhiễm phân liên tục. Chính nước
đó lại được dùng để rửa chén, rửa rau cải và có khi ... để uống sau khi được lắng
phèn mà không có đun sôi! Cho nên chắc chắn là đa số dân chúng ở đây thường
xuyên bị bệnh ký sinh trùng đường ruột.
- Heo phải được nuôi trong chuồng không được thả đi rong.
- Kiểm soát chặc chẽ hơn việc mổ heo, bò và những con mắc bệnh chỉ được bán
dưới dạng thịt luộc.
2. Áp dụng về sinh cá nhân:
- Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn hay sau khi đi tiêu vì tay dơ là
nguồn truyền bệnh chính.
- Không nên để trẻ em chơi đùa dưới đất nhất là những cháu bé mới biết bò hay đi
chập chững.
- Không nên cho trẻ em mặc quần xẽ đũng (quần hở đít) để tránh gãi đít.
- Rửa rau cải ăn sống từng lá, từng cọng nhiều lần với nước sạch để trôi phần nào
các trứng giun sán, bào nang đơn bào thường có. Thuốc tím pha loãng 1‰ và để
ngấm rau trong vòng vài phút chỉ giết được các vi trùng chớ không giết được bào
nang và nhiều trứng giun sán, nhất là trứng giun đũa, giun tóc có một vỏ dầy. Còn
nếu pha đậm đặc và để ngấm lâu thì rau héo, có mùi sẽ ăn không ngon. Viện về
sinh Thành phố Hồ Chí Minh cho biết phương pháp rửa rau bằng nước muối sau
đây làm sạch trứng giun sán 100%:
- Rửa rau bằng nước máy nhiều lần.
- Ngâm vào nước muối 1% trong 5 phút (2 muỗng cà phê trong 1 lít nước), hoặc
ngâm nước muối 2% trong 3 phút (4 muỗng cà phê trong 1 lít nước).
- Rửa lại bằng nước máy tong 5 phút.
* Đi giày dép trong sinh hoạt hàng ngày vì các ấu trùng giun móc, giun lươn đi
ngang qua da để vào người. Riêng các công nhân làm ở hầm mỏ, hầm gạch, đồn
điền cao su nên mang giày ống và điều cốt yếu là mọi người ở đấy phải đi cầu vào
cầu hợp vệ sinh.
* Nhiều nơi ở nông thôn tuy có cầu tiêu đầy đủ nhưng trẻ em đi tiêu bừa bãi, cần
giáo dục vệ sinh về mặt nầy.
* Không nên ăn hàng rong bán dọc theo đường phố nhất là bánh và những trái cây
sống sít ăn luôn cả vỏ (mận, ổi, táo...) vì người làm và bán hàng rong thường là
những người lành mang và gieo mầm bệnh.
Chính mắt chúng tôi thấy một người bán chôm chôm lấy nước mưa múc từ miệng
cống tưới trên các trái chôm chôm để cho đừng héo.
* Không nên ăn thịt heo hay thịt bò nấu không chín (gỏi cá, cá nướng trui) đừng
ăn sống rau muống ao, ngó sen. Người Nhật có tập quán ăn cá sống, thái mỏng và
ứơp lạnh rồi ăn với tương hạt cải (moutarde) và nước tương nên tỷ số người Nhật
mắc bệnh sán lá nhỏ ở gan khá cao.
3. Phải tìm nguồn nước trong sạch: Dùng nước máy, nước mưa, nước giếng
nhưng giếng phải cách xa cầu tiêu 10m để tránh khỏi bị ô hiễm. Nên uống nước
đun sôi hay nước lọc.
4. Điều trị những người mắc bệnh và giáo dục dân chúng:
Nên có những cuộc điều tra cơ bản từng vùng, từng đợt để phát hiện những người
mắc bệnh ký sinh trùng đường ruột và điều trị họ để giảm bớt nguồn lây lan. Tuy
nhiên phải đồng thời giáo dục họ, không phải bằng những lời nói trống rỗng mà
bằng thanh vẽ, phim ảnh, bằng cách chi xem tại chỗ dưới kính hiển vi những mẫu
phân chứa đầy trứng giun đũa, giun kim, giun móc... Có như thế họ mới thấy tầm
quan trọng của vấn đề và mới tham gia vào công tác làm sạch ngoại cảnh.
Trái với một vài bệnh ký sinh trùng khac như sốt rét, bệnh giun chỉ, việc dự phòng
bằng hoá chất không áp dụng được ở đây vì lẽ hiện thời chưa có một thuốc nào
diệt được trứng hay ấu trùng giun sán, thuốc chỉ diệt con trưởng thành trong ruột.
Riêng đối với các đơn bào ký sinh ở ruột có thể cho uống thuốc ngừa để tiêu diệt
bào nang ngay từ khi mới xâm nhập vào cơ thể, tránh tác động gây bệnh của
chúng nhưng biện pháp nầy cũng chỉ có thể áp dụng cho khách du lịch, cho khách
vãng lai; không thể cho dân địa phương uống thuốc ngừa từ tháng này qua tháng
khác vì vừa tốn kém lại vừa bị ngộ độc.