399
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VỠ XƢƠNG CHẬU
I. ĐẠI CƢƠNG
- Định nghĩa vỡ xƣơng chậu là tình trạng vỡ xƣơng cánh chậu, ổ cối hay
ngành mu của xƣơng chậu do chấn thƣơng.
- Cơ chế vỡ xƣơng chậu do chấn thƣơng
+ Theo hƣớng trƣớc sau làm phần trƣớc xƣơng chậu bị tác động đầu tiên
(ngành mu và ụ ngồi), rồi đến phần sau (khớp cùng chậu, xƣơng cùng)
+ Theo hƣớng bên làm phần yếu của xƣơng chậu phía trƣớc bị tác động
rồi cánh xƣơng cùng hay đƣờng nối các lỗ cùng hay tại xƣơng chậu ở ngoài các
lỗ xƣơng cùng.
+ Theo hƣớng rơi từ trên cao xuống gây tổn thƣơng các ngành ngang mu
và ngành lên của ụ ngồi.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
Tiền sử chấn thƣơng hỏi ngƣời bệnh trƣớc đó có bị gãy xƣơng chậu hay
không, hỏi hoàn cảnh xuất hiện của gãy xƣơng chậu để biết cơ chế chấn thƣơng.
Hỏi các tổn thƣơng phối hợp ở bụng và bộ phận tiết niệu.
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
- Chậu hông không cân đối
- Cánh chậu di động bất thƣờng
- Chi dƣới ngắn, xoay ngoài
- Cử động khớp háng nhẹ nhàng không đau, đau nhói khi cử động mạnh
vào xƣơng chậu.
- Ép hai cánh chậu đau nhói
Nếu có tổn thƣơng phối hợp khi khám sẽ thấy: Vỡ bàng quang, đứt niệu
đạo do các ngành xƣơng gãy di lệch kéo căng đứt cân đáy chậu có niệu đạo đạo
đi cùng biểu hiện trên lâm sàng: bí đái, bàng quang căng, tụ máu vùng đáy chậu.
1.3. Các chỉ định cận lâm sàng
Xét nghiệm huyết học, sinh hóa máu; xét nghiệm nƣớc tiểu; chụp XQuang
khung chậu, nếu cần chụp cắt lớp vi tính khung chậu.
400
2. Chẩn đoán xác định
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng nhƣ hoàn cảnh xuất hiện chấn thƣơng,
chậu hông mất cân đối, cánh chậu di động bất thƣờng, chi ngắn chi dài, đau khi
khám và dựa vào các dấu hiệu của chẩn đoán hình ảnh.
3. Chẩn đoán phân biệt với đa chấn thƣơng trong đó có gãy một phần
xƣơng chậu, các trƣờng hợp tổn thƣơng đầu trên xƣơng đùi, các chấn thƣơng
phần mềm vùng mông và đùi.
4. Chẩn đoán nguyên nhân
- Do chấn thƣơng: do tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai nạn sinh
hoạt, chất nổ…
- Do các tình trạng bệnh lý nhƣng chấn thƣơng chỉ là cơ hội làm vỡ xƣơng
chậu.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
- Nguyên tắc PHCN: Tiến hành sớm để ngăn ngừa biến chứng phổi, gia
tăng tuần hoàn, duy trì lực cơ, duy trì tầm vận động khớp còn lại và PHCN di
chuyển.
- Nguyên tắc điều trị: sơ cứu ban đầu phải chú ý bất động để tránh đau và
di lệch gây tổn thƣơng thêm, điều trị bằng phẫu thuật hoặc không phẫu thuật để
chỉnh lại chậu hông bị lệch;
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật PHCN
- Thời gian bất động trên giƣờng
+ Tập thở để ngăn ngừa biến chứng phổi bằng các bài tập thở cơ hoành,
thở phân thùy kết hợp với các kỹ thuật phục hồi chức năng hô hấp nhƣ vỗ rung,
dẫn lƣu tƣ thế…
+ Các bài tập cử động bàn chân, cổ chân để gia tăng tuần hoàn.
+ Tập gồng cơ các cơ đáy chậu, cơ tứ đầu đùi, cơ ụ ngồi, cơ dạng và cơ
khép đùi.
+ Tập cử động có lực đối kháng với các phần còn lại: hai tay, cơ bụng, cơ
lƣng.
- Sau thời gian bất động:
Tùy theo tình trạng ngƣời bệnh có thể cho ngồi dậy, đứng dậy và đi lại.
Chƣơng trình vật lý trị liệu cho tập các bài tập tăng tiến trong giai đoạn này.
Trong giai đoạn này cũng cần tập các bài tập theo tầm vận động khớp.
401
+ Tùy theo tình trạng cơ cho ngƣời bệnh tập chủ động có trợ giúp, tập
kháng trở để tăng sức mạnh cũng nhƣ tập theo tầm vận động khớp.
+ Hƣớng dẫn ngƣời bệnh di chuyển lúc đầu bằng nạng, sau đó tăng dần và
đi không cần nạng.
+ Áp dụng một chƣơng trình hoạt động trị liệu cho ngƣời bệnh bị vỡ
xƣơng chậu.
+ Áp dụng các phƣơng thức vật lý trị liệu nhƣ điện giảm đau, nhiệt trị
liệu, máy kích thích liền xƣơng…
3. Các điều trị khác
- Các thuốc giảm đau, chống viêm, thuốc phòng tắc mạch máu.
- Có thể cho kháng sinh nếu có bằng chứng nhiễm trùng
- Các phƣơng pháp tăng cƣờng thể lực khác.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
Theo dõi trong quá trình PHCN và điều trị các biến chứng có thể xảy ra
đối với xƣơng chậu cũng nhƣ các cơ quan tiết niệu sinh dục, tiêu hóa trong ổ
bụng. Nếu ngƣời bệnh về nhà cần tái khám sau 3 tháng hoặc khi thấy có dấu
hiệu bất thƣờng