Có th(cid:640) dùng (cid:255)(cid:618)u lâu dài (cid:255)(cid:640) tr(cid:648) m(cid:869)n tr(cid:873)ng cá. H(cid:606)t (cid:264)(cid:618)u giã nát làm thành kh(cid:849)i nhão có
th(cid:640) dùng (cid:255)(cid:620)p ngoài da (cid:255)(cid:640) tr(cid:648) eczema, m(cid:869)n nh(cid:845)t và ng(cid:873)a.
Nên chú ý làKidney bean ch(cid:873)a l(cid:585)(cid:867)ng t(cid:585)(cid:583)ng (cid:255)(cid:849)i cao purines nên nh(cid:879)ng ng(cid:585)(cid:861)i b(cid:648) b(cid:644)nh gout c(cid:612)n tránh (cid:259)n (cid:255)(cid:618)u này. Ngoài ra (cid:255)(cid:618)u có th(cid:640) gây ra tình tr(cid:606)ng (cid:255)(cid:612)y h(cid:583)i, có th(cid:640)làm gi(cid:608)m tính cách này b(cid:622)ng cách ngâm h(cid:606)t (cid:255)(cid:618)u trong n(cid:585)(cid:859)c, ít nh(cid:610)t 3 ti(cid:636)ng; b(cid:847) n(cid:585)(cid:859)c ngâm và n(cid:610)u (cid:255)(cid:618)u th(cid:618)t chín trong n(cid:585)(cid:859)c l(cid:606)nh. C(cid:376)ng có th(cid:640) thêm vào n(cid:585)(cid:859)c ngâm (cid:255)(cid:618)u m(cid:857)t ít Sodium Bicarbonate ( Soda), giúp làm tan vách ngoài v(cid:847) h(cid:606)t, lo(cid:606)i b(cid:859)t các ch(cid:610)t oligosaccharides có th(cid:640) gây (cid:255)(cid:612)y h(cid:583)i. Ngoài ra không nên thêm mu(cid:849)i vào khi n(cid:610)u (cid:255)(cid:618)u, vì thêm mu(cid:849)i s(cid:634) làm h(cid:606)t (cid:255)(cid:618)u c(cid:873)ng h(cid:583)n, ch(cid:646) thêm mu(cid:849)i..sau khi (cid:255)ã n(cid:610)u chín (cid:255)(cid:618)u, và n(cid:610)u (cid:255)(cid:618)u b(cid:622)ng n(cid:851)i (cid:255)(cid:610)t..s(cid:634) làm v(cid:648) thêm (cid:255)(cid:618)m (cid:255)à.
Tài li(cid:644)u s(cid:877) d(cid:869)ng :
The Herb Book (J. Lust)
The Oxford Companion to Food (Alan Davidson)
§ § Whole Foods Companion ( Dianne Onstad) §
(cid:264)u (cid:264)(cid:871) Cây th(cid:881)c ph(cid:614)m và thu(cid:849)c ch(cid:879)a b(cid:644)nh
::: DS Tr(cid:612)n Vi(cid:644)t H(cid:585)ng :::
'Trái gì không thi(cid:636)u ch(cid:624)ng th(cid:875)a'
Y T(cid:636) Nguy(cid:644)t san s(cid:849) tháng 5-2005 có (cid:255)(cid:259)ng bài vi(cid:636)t v(cid:638) BS (cid:264)(cid:628)ng Huy L(cid:585)u
(cid:70)(cid:871)a BS Tam Thanh, trong (cid:255)ó có (cid:255)(cid:82)(cid:606)n nói v(cid:638) lá (cid:255)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng (cid:255)(cid:640) tr(cid:648) ung th(cid:585) và chính BS L(cid:585)u (cid:255)ã dùng th(cid:877), tuy ch(cid:585)a h(cid:624)n (cid:255)ã có công hi(cid:644)u. Chúng tôi xin t(cid:853)ng h(cid:867)p m(cid:857)t s(cid:849) tài li(cid:644)u v(cid:638) các (cid:255)(cid:628)c tính dinh d(cid:585)(cid:865)ng và tr(cid:648) li(cid:644)u c(cid:871)a loài cây nhi(cid:644)t (cid:255)(cid:859)i quý giá này.
Cây (cid:255)u (cid:255)(cid:871) có ngu(cid:851)n g(cid:849)c t(cid:875) vùng (cid:255)(cid:851)ng b(cid:622)ng Nam M(cid:889) và ngay t(cid:875) khi ng(cid:585)(cid:861)i Âu châu ch(cid:585)a (cid:255)(cid:628)t chân lên Châu M(cid:889), cây (cid:255)ã (cid:255)(cid:585)(cid:867)c tr(cid:851)ng t(cid:606)i h(cid:612)u nh(cid:585)
Tên khoa h(cid:845)c và các tên g(cid:845)i khác :
§ Carica papaya thu(cid:857)c h(cid:845) th(cid:881)c v(cid:618)t Caricaceae § Các tên g(cid:845)i khác : Mando (Ba Tây), Lichasa (Puerto Rico), Paw
kh(cid:620)p vùng. Th(cid:853) dân vùng Caribbean (cid:255)ã bi(cid:636)t b(cid:845)c th(cid:648)t trong lá (cid:255)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:640) làm cho th(cid:648)t tr(cid:863) nên m(cid:638)m h(cid:583)n, bi(cid:636)t khía qu(cid:608) xanh l(cid:610)y nh(cid:881)a tr(cid:648) các b(cid:644)nh ngoài da, và ph(cid:869) n(cid:879)(cid:3)(cid:255)(cid:608) dùng qu(cid:608) xanh (cid:255)(cid:640) giúp (cid:255)(cid:76)(cid:638)u kinh.. Ng(cid:585)(cid:861)i Tây ban Nha và B(cid:851) (cid:255)ào nha (cid:255)ã nhanh chóng truy(cid:638)n cây (cid:255)(cid:636)n kh(cid:620)p n(cid:583)i h(cid:845) chi(cid:636)m c(cid:873). Cây (cid:255)(cid:585)(cid:867)c tr(cid:851)ng t(cid:606)i West Indies vào 1513, và t(cid:875) 1583 (cid:255)ã (cid:255)(cid:636)n v(cid:859)i E. Indies qua ngõ Philippines (t(cid:606)i (cid:255)ây r(cid:642)(cid:3)(cid:255)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:585)(cid:867)c s(cid:620)c thành thu(cid:849)c tr(cid:648) b(cid:644)nh tr(cid:347)), sau (cid:255)ó t(cid:875) Phillipines (cid:255)(cid:636)n Trung Hoa, (cid:255)em theo cái tên g(cid:845)i cây c(cid:871)a th(cid:853) dân Carib : ababai.. (cid:255)(cid:640) thành papaya. Cây c(cid:376)ng (cid:255)(cid:636)n Phi châu vào th(cid:861)i gian này và lan (cid:85)(cid:857)ng qua các h(cid:608)i (cid:255)(cid:608)o Thái bình d(cid:585)(cid:583)ng theo chân ng(cid:585)(cid:861)i Âu châu (cid:255)(cid:640)(cid:3)(cid:255)(cid:636)n 1800 tr(cid:863) thành cây l(cid:585)(cid:583)ng th(cid:881)c tr(cid:851)ng kh(cid:620)p vùng nhi(cid:644)t (cid:255)(cid:859)i. Hi(cid:644)n nay Hawaii và Nam Phi là hai n(cid:583)i xu(cid:610)t c(cid:608)ng (cid:255)u (cid:255)(cid:871) chính.
§ Riêng t(cid:606)i Cuba, danh t(cid:875) 'Papaya' (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng nh(cid:585) m(cid:857)t ti(cid:636)ng lóng (cid:255)(cid:640) ch(cid:646) b(cid:857) ph(cid:618)n sinh d(cid:869)c ph(cid:869) n(cid:879), nên t(cid:606)i (cid:255)ây (cid:264)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:585)(cid:867)c g(cid:845)i theo phép l(cid:648)ch s(cid:881) là Fruta Bomba.
§ Tên paw paw, gây nh(cid:612)m l(cid:616)n, vì còn (cid:255)(cid:585)(cid:867)c g(cid:845)i cho m(cid:857)t lo(cid:606)i qu(cid:608)
Paw (Vùng Caribbean), Melon Zapote (Mexico).
§ Tên loài 'Carica'(cid:3)(cid:255)(cid:640) ch(cid:646) m(cid:857)t (cid:255)(cid:648)a ph(cid:585)(cid:583)ng c(cid:853) trong vùng Ti(cid:640)u Á :
khác, khác h(cid:624)n (cid:255)u (cid:255)(cid:871) : Asimina triloba, m(cid:857)t cây nh(cid:847) t(cid:606)i B(cid:620)c M(cid:889), (cid:87)(cid:585)(cid:583)ng c(cid:618)n v(cid:859)i cây M(cid:608)ng c(cid:612)u xiêm ! Qu(cid:608) dài c(cid:865) 10 cm, và cong, ph(cid:612)n th(cid:648)t gi(cid:849)ng m(cid:608)ng c(cid:612)u, màu vàng nh(cid:606)t.
§ Tên Anh ng(cid:879) 'Papaya' là do t(cid:875) tên t(cid:606)i Carib : ababai
(cid:264)(cid:628)c tính th(cid:881)c v(cid:618)t :
Karia
Cây cao 6 (cid:255)(cid:636)n 10m, mang 1 bó
lá (cid:863) ng(cid:845)n. Thân s(cid:849)p m(cid:845)c th(cid:624)ng (cid:255)(cid:873)ng mang nhi(cid:640)u v(cid:636)t th(cid:630)o cu(cid:849)ng lá. Lá (cid:80)(cid:845)c so le, có cu(cid:849)ng b(cid:845)ng dài, l(cid:859)n (cid:255)(cid:636)n 60 cm, m(cid:855)i phi(cid:636)n lá chia làm 8- 9 thùy sâu hình chân v(cid:648)t, m(cid:855)i thùy (cid:79)(cid:606)i chia thêm m(cid:857)t l(cid:612)n n(cid:879)a nh(cid:585) mi(cid:636)ng (cid:89)(cid:608)i b(cid:648) xé rách. Hoa màu vàng nh(cid:606)t, (cid:80)(cid:845)c thành chùm xim (cid:863) nách lá già. Hoa th(cid:585)(cid:861)ng khác g(cid:849)c nh(cid:585)ng c(cid:376)ng có cây v(cid:875)a mang hoa (cid:255)(cid:881)c, hoa cái và hoa l(cid:585)(cid:865)ng tính. C(cid:869)m hoa (cid:255)(cid:881)c phân nhánh nhi(cid:638)u, có cu(cid:849)ng dài. C(cid:869)m hoa cái ch(cid:646) g(cid:851)m 2-3 hoa. Qu(cid:608) m(cid:845)ng to (phì qu(cid:608)) , c(cid:865) 25 x 12 cm, có th(cid:640) (cid:81)(cid:628)ng (cid:255)(cid:636)n 2.5 kg, th(cid:648)t dày màu thay (cid:255)(cid:853)i (khi chín) t(cid:875) vàng (cid:255)(cid:636)n cam nh(cid:606)t
, trong ru(cid:857)t có nhi(cid:638)u h(cid:606)t (cid:255)en. Qu(cid:608)(cid:3)(cid:255)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:628)c bi(cid:644)t, không tr(cid:879) ch(cid:610)t b(cid:857)t (starch), chín t(cid:875) trong ra ngoài, càng chín càng ch(cid:873)a nhi(cid:638)u carotenoids và các h(cid:867)p ch(cid:610)t t(cid:606)o mùi th(cid:583)m. Qu(cid:608) chín tr(cid:863) nên m(cid:638)m khi(cid:636)n v(cid:648) có v(cid:632) ng(cid:845)t h(cid:583)n (tuy l(cid:585)(cid:867)ng ch(cid:610)t (cid:255)(cid:585)(cid:861)ng không th(cid:881)c s(cid:881) gia t(cid:259)ng)
(cid:264)u (cid:255)(cid:871) th(cid:585)(cid:861)ng tr(cid:853) hoa sau 5 tháng tr(cid:851)ng (t(cid:875) khi gieo h(cid:606)t) v(cid:608) cho qu(cid:608) sau
8 tháng, có th(cid:640) mang 20-50 qu(cid:608) cùng m(cid:857)t lúc. Cây cho qu(cid:608) liên t(cid:869)c trong 2 (cid:81)(cid:259)m và sau (cid:255)ó (cid:255)(cid:585)(cid:867)c (cid:255)(cid:849)n b(cid:847).
§ Hortus Gold (Nam Phi) : cây (cid:255)(cid:881)c và cái riêng bi(cid:644)t, cây (cid:255)(cid:881)c (cid:255)(cid:585)(cid:867)c
Hai ch(cid:871)ng chính (cid:255)(cid:585)(cid:867)c tr(cid:851)ng t(cid:606)i các qu(cid:849)c gia Tây ph(cid:585)(cid:583)ng là :
§ Solo (Hawaii) có cây cái và cây l(cid:585)(cid:865)ng tính, th(cid:585)(cid:861)ng ch(cid:646) gi(cid:877) l(cid:606)i cây
(cid:255)(cid:849)n b(cid:847) sau khi hoa cái (cid:255)ã th(cid:869) ph(cid:610)n.
cái.
(cid:55)(cid:606)i nh(cid:879)ng n(cid:583)i tr(cid:851)ng (cid:255)u (cid:255)(cid:871) không chuyên, các ch(cid:871)ng t(cid:881) lai t(cid:606)o và cho qu(cid:608)
hình d(cid:606)ng khác bi(cid:644)t, có khi hình qu(cid:608) lê, có khi tròn, to b(cid:622)ng t(cid:875) qu(cid:608) táo (cid:255)(cid:636)n dài c(cid:865) 30cm, n(cid:628)ng k(cid:887) l(cid:869)c (cid:255)(cid:636)n 9 kg.
§ Carica pubescens, lo(cid:606)i (cid:255)u (cid:255)(cid:871) vùng núi cao, khí h(cid:618)u l(cid:606)nh; qu(cid:608) to
Trên th(cid:648) tr(cid:585)(cid:861)ng còn có nh(cid:879)ng loài Carica khác nh(cid:585) :
§ Carica pentagona, còn g(cid:845)i là babaco, có l(cid:634) là m(cid:857)t gi(cid:849)ng lai t(cid:606)o,
nh(cid:585)ng không ng(cid:845)t nh(cid:585) loài nhi(cid:644)t (cid:255)(cid:859)i, ch(cid:873)a nhi(cid:638)u papain và carotenoids h(cid:583)n, nh(cid:610)t là lycopene nên th(cid:648)t c(cid:871)a qu(cid:608) có màu (cid:255)(cid:847) h(cid:583)n.
§ Carica candamarcencis, c(cid:871)ng là (cid:255)u (cid:255)(cid:871) vùng núi (Mountain papaya), lá nhám, qu(cid:608) nh(cid:847) có khía, th(cid:583)m mùi táo, r(cid:610)t chua khi còn non, có th(cid:640) n(cid:610)u chín hay làm m(cid:873)t
Thành ph(cid:612)n dinh d(cid:585)(cid:865)ng và hóa h(cid:845)c :
§ Thành ph(cid:612)n dinh d(cid:585)(cid:865)ng c(cid:871)a qu(cid:608) :
qu(cid:608) có th(cid:648)t màu kem, v(cid:648) h(cid:583)i chua và không có h(cid:606)t.
100 gram ph(cid:612)n (cid:259)n (cid:255)(cid:585)(cid:867)c (b(cid:847) h(cid:857)t và v(cid:847)) ch(cid:873)a :
Calories Ch(cid:610)t (cid:255)(cid:606)m Ch(cid:610)t béo 23.1- 25.8 0.081-0.34 g 0.05-0.96 g
Ch(cid:610)t s(cid:583) Calcium (cid:54)(cid:620)t Magnesium 0.5-1.3 g 12.9-40.8 mg 0.25-0.78 mg 10 mg
Phosphorus 5.3-22.0 mg
Potassium Sodium (cid:46)(cid:634)m 257 mg 3 mg 0.07 mg
(cid:264)(cid:851)ng Manganese Beta-Carotene (A) Thiamine (B1) Riboflavine (B2) 0.016 mg 0.011 mg 2014 IU 0.021-0.036 mg 0.024-0.058 mg
§ Thành ph(cid:612)n dinh d(cid:585)(cid:865)ng c(cid:871)a Lá:
Niacin (B3) Pantothenic Acid (B5) Pyridoxine Ascorbic Acid (C) 0.227-0.555 mg 0.218 mg 0.019 mg 35.5-71.3 mg
100 gram ch(cid:873)a
Calories Ch(cid:610)t (cid:255)(cid:606)m Ch(cid:610)t béo 74 7 g 2 g
Carbohydrate t(cid:853)ng c(cid:857)ng Calcium Phosphorus (cid:54)(cid:620)t 11.3 g 344 mg 142 mg 0.8 mg
16 mg 652 mg
Sodium Potassium Các vitamins :
Thiamine Riboflavine 0.09 mg 0.48 mg
§ Thành ph(cid:612)n hóa h(cid:845)c :
Niacin Ascorbic acid Vit E 2.1 mg 140 mg 136 mg
§ Các men (enzymes) : Nh(cid:881)a ch(cid:873)a khá nhi(cid:638)u men (phân hóa t(cid:849)) nh(cid:585) papain, papaya glutamine cyclotransferase, glutaminyl- peptide-cyclo transferase, chitinase, papaya peptidase A và B, alpha-D-mannosidase và N-acetyl-beta-D-glucosaminidase.
(cid:264)u (cid:255)(cid:871) ch(cid:873)a khá nhi(cid:638)u h(cid:867)p ch(cid:610)t nh(cid:585) :
§ Carotenoids : Qu(cid:608) ch(cid:873)a beta-carotene, cryptoxanthin,
Qu(cid:608) ch(cid:873)a beta-ga lactosidase I, II và III , và 1-amino cyclopropane-1-carboxylase (ACC) oxidase, phenol-D- glucosyltransferase.
§ Alkaloids : Lá ch(cid:873)a Carpinine và Carpaine; Ru(cid:857)t thân có
violaxanthin và zeaxanthin.
§ Monoterpenoids : Qu(cid:608) ch(cid:873)a 4-terpineol, linalool và linalool
pseudo carpaine
§ Flavonoids : Ch(cid:851)i non ch(cid:873)a quercetin, myricetin và kaempferol. § Các khoáng ch(cid:610)t và vitamins : Xem ph(cid:612)n trên, riêng ch(cid:851)i còn có
oxide.
§ Glucosinolates : Trong h(cid:606)t có benzyl isothiocyanate
alpha tocopherol.
100 gram (cid:75)(cid:606)t ch(cid:873)a 24.3 g ch(cid:610)t (cid:255)(cid:606)m, 25.3 g ch(cid:610)t d(cid:612)u béo, 32.5 g carbohydrate t(cid:853)ng c(cid:857)ng, 17.0 g ch(cid:610)t s(cid:583) thô, 0.09 % tinh d(cid:612)u d(cid:642) bay (cid:75)(cid:583)i.
(cid:39)(cid:612)u béo c(cid:871)a h(cid:606)t ch(cid:873)a 16.97% acid béo bão hòa (g(cid:851)m 11.38% palmitic, 5.25 % stearic, 0.31% arachidic acid) và 78.63% acid béo ch(cid:585)a bão hòa (76.5% oleic và 2.13% linoleic).
(cid:264)u (cid:255)(cid:871) dùng trong th(cid:881)c ph(cid:614)m :
( Các s(cid:849) li(cid:644)u trên trích trong Handbook of Energy Crops c(cid:871)a James Duke)
Qu(cid:608)(cid:3)(cid:255)u-(cid:255)(cid:871) gi(cid:849)ng Hawaii t(cid:585)(cid:583)ng (cid:255)(cid:849)i nh(cid:847), c(cid:865) hai bàn tay úp l(cid:606)i nh(cid:585)ng v(cid:648) r(cid:610)t
(cid:264)u (cid:255)(cid:871) trong công nghi(cid:644)p :
ngon và ng(cid:845)t. (cid:264)u (cid:255)(cid:871) gi(cid:849)ng Mexico có th(cid:640) l(cid:859)n b(cid:622)ng qu(cid:608) d(cid:585)a h(cid:610)u c(cid:865) nh(cid:847) nh(cid:585)ng v(cid:648) l(cid:606)i nh(cid:606)t h(cid:583)n nhi(cid:638)u. Ngoài ra còn có nhi(cid:638)u gi(cid:849)ng cho qu(cid:608) có kh(cid:849)i (cid:79)(cid:585)(cid:867)ng và m(cid:612)u s(cid:620)c thay (cid:255)(cid:853)i, nh(cid:879)ng gi(cid:849)ng thông d(cid:869)ng nh(cid:610)t có v(cid:847) ngoài màu vàng hay vàng cam, hình d(cid:606)ng nh(cid:585) m(cid:857)t qu(cid:608) d(cid:585)a h(cid:610)u hay qu(cid:608) lê thuôn dài ra. Ph(cid:612)n th(cid:648)t (cid:255)u (cid:255)(cid:871) th(cid:585)(cid:861)ng có màu cam nh(cid:606)t, v(cid:648) ng(cid:845)t gi(cid:849)ng pha tr(cid:857)n gi(cid:879)a apricot và g(cid:875)ng (?). Gi(cid:879)a qu(cid:608) là nh(cid:879)ng h(cid:857)t nh(cid:847) có th(cid:640)(cid:3)(cid:259)n (cid:255)(cid:585)(cid:867)c nh(cid:585)ng th(cid:585)(cid:861)ng (cid:69)(cid:648) b(cid:847)(cid:3)(cid:255)i..(cid:264)u (cid:255)(cid:871) xanh c(cid:376)ng (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng làm salad (bào s(cid:867)i dài theo ki(cid:640)u g(cid:847)i (cid:255)u (cid:255)(cid:871) c(cid:871)a VN) hay s(cid:620)t m(cid:847)ng ngâm gi(cid:610)m. H(cid:606)t có th(cid:640)(cid:3)(cid:259)n s(cid:849)ng hay nghi(cid:638)n nát có (cid:89)(cid:648) g(cid:612)n nh(cid:585) mù t(cid:606)t. (cid:264)u (cid:255)(cid:871) khô, th(cid:618)t ra không có v(cid:648) ng(cid:845)t, v(cid:648) n(cid:636)u có là do thêm (cid:255)(cid:585)(cid:861)ng. (cid:264)u (cid:255)(cid:871) ngào m(cid:618)t (honey-sweetened papaya) ..th(cid:618)t ra là '(cid:259)n gian' vì qu(cid:608)(cid:3)(cid:255)u (cid:255)(cid:871) ch(cid:648)(cid:3)(cid:255)(cid:585)(cid:867)c nhúng trong dung d(cid:648)ch (cid:255)(cid:585)(cid:861)ng có thêm chút.m(cid:618)t.
Ngoài vai trò th(cid:881)c ph(cid:614)m (qu(cid:608)), cây (cid:255)u (cid:255)(cid:871) còn (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng trong nhi(cid:638)u công nghi(cid:644)p khác, nh(cid:610)t là do papain trích t(cid:875) m(cid:871) (nh(cid:881)a):
(cid:57)(cid:847) cây có th(cid:640) dùng b(cid:644)n giây. Lá dùng thay savon, (cid:255)(cid:640) t(cid:614)y v(cid:636)t d(cid:583). Hoa làm th(cid:881)c ph(cid:616)m (cid:863) Java. Nh(cid:881)a có nhi(cid:638)u công d(cid:869)ng do kh(cid:608) n(cid:259)ng làm (cid:255)ông (cid:255)(cid:628)c s(cid:879)a
và ly giãi protein. Papain có ho(cid:606)t tính trong vùng pH khá r(cid:857)ng, dùng làm thu(cid:849)c tr(cid:648) khó tiêu, pha thành dung d(cid:648)ch tr(cid:648) s(cid:585)ng tonsil. Kho(cid:608)ng 80 % bia s(cid:608)n xu(cid:610)t t(cid:606)i Hoa K(cid:402) dùng papain (cid:255)(cid:640) làm trong (papain k(cid:636)t t(cid:871)a các protein). Papain (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng (cid:255)(cid:640) lo(cid:606)i ch(cid:610)t gôm kh(cid:847)i l(cid:869)a thiên nhiên. Tuy nhiên (cid:255)a s(cid:849) papain (cid:255)(cid:585)(cid:867)c nh(cid:618)p vào Hoa K(cid:402) là (cid:255)(cid:640) làm m(cid:638)m th(cid:648)t và làm k(cid:630)o chewing-gum. Papain còn (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng (cid:255)(cid:640) trích d(cid:612)u t(cid:875) gan cá tuna.
Trong k(cid:889) ngh(cid:644) m(cid:889) ph(cid:614)m, papain (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng trong kem (cid:255)ánh r(cid:259)ng, shampoo, ch(cid:636) ph(cid:614)m l(cid:857)t da m(cid:628)t (face-lifting).
Papin (cid:255)(cid:585)(cid:867)c dùng (cid:255)(cid:640) làm s(cid:606)ch l(cid:869)a và bông gòn tr(cid:585)(cid:859)c khi nhu(cid:857)m màu.
(cid:264)(cid:628)c tính d(cid:585)(cid:867)c h(cid:845)c :
§ Tác d(cid:869)ng h(cid:606)n ch(cid:636) sinh s(cid:608)n
(Xin (cid:255)(cid:845)c thêm v(cid:638) ung d(cid:869)ng c(cid:871)a Papain trong y h(cid:845)c trong Thu(cid:849)c Nam trên (cid:264)(cid:610)t M(cid:889) t(cid:618)p 1 c(cid:871)a cùng tác gi(cid:608))
Kh(cid:608) n(cid:259)ng h(cid:606)n ch(cid:636) sinh s(cid:608)n c(cid:871)a (cid:264)u (cid:255)(cid:871)(cid:3)(cid:255)(cid:585)(cid:867)c th(cid:877) nghi(cid:644)m b(cid:622)ng cách cho chu(cid:857)t (cid:255)ang thì sinh s(cid:608)n và (cid:255)ang mang thai (cid:259)n các ph(cid:612)n khác nhau c(cid:871)a cây (cid:255)u (cid:255)(cid:871). Chu(cid:857)t (cid:255)(cid:585)(cid:867)c cho (cid:259)n t(cid:881) nhiên, không b(cid:648) thúc ép và k(cid:636)t qu(cid:608) ghi nh(cid:618)n qu(cid:608)(cid:3)(cid:255)u (cid:255)(cid:871) xanh có tác d(cid:869)ng làm ng(cid:585)ng chu k(cid:402) r(cid:869)ng tr(cid:873)ng và gây tr(cid:869)y thai Ho(cid:606)t tính này gi(cid:608)m khi qu(cid:608) chín và progesterone thêm vào th(cid:881)c ph(cid:614)m giúp tái t(cid:606)o s(cid:881) cân b(cid:622)ng, các bào thai ch(cid:585)a b(cid:648) tr(cid:869)y ti(cid:636)p t(cid:869)c phát tri(cid:640)n bình th(cid:585)(cid:861)ng (Journal of Physiology and Pharmacology S(cid:849) 22-1978). Chu(cid:857)t (cid:255)(cid:881)c, b(cid:606)ch t(cid:606)ng (cid:255)(cid:585)(cid:867)c cho dùng 0.5 mg d(cid:648)ch chi(cid:636)t t(cid:875) h(cid:606)t/ kg tr(cid:845)ng l(cid:585)(cid:867)ng c(cid:583) th(cid:640) trong 7 ngày cho th(cid:610)y lu(cid:867)ng protein t(cid:853)ng c(cid:857)ng và l(cid:585)(cid:867)ng sialic acid trong tinh d(cid:648)ch gi(cid:608)m h(cid:606) (cid:255)(cid:851)ng th(cid:861)i tinh trùng b(cid:648)(cid:3)(cid:255)ông t(cid:869) thành m(cid:608)ng. So sánh v(cid:859)i chu(cid:857)t (cid:255)(cid:849)i ch(cid:873)ng cho th(cid:610)y ho(cid:606)t tính phosphatase trong m(cid:608)ng tinh trùng s(cid:869)t gi(cid:608)m . Ngoài ra m(cid:873)c (cid:255)(cid:857) phosphorus vô c(cid:583) trong tinh d(cid:648)ch c(cid:376)ng t(cid:869)t gi(cid:608)m (Asian Journal of Andrology S(cid:849) 3-2001).
Các d(cid:648)ch chi(cid:636)t t(cid:875) h(cid:606)t (cid:255)u (cid:255)(cid:871) b(cid:622)ng chloroform, benzen, methanol và
ethylacetate (cid:255)(cid:585)(cid:867)c th(cid:877) nghi(cid:644)m v(cid:638) ho(cid:606)t tính trên (cid:255)(cid:857) di (cid:255)(cid:857)ng c(cid:871)a tinh trùng ghi nh(cid:618)n tác (cid:255)(cid:857)ng di(cid:644)t tinh trùng, tác (cid:255)(cid:857)ng này tùy thu(cid:857)c vào li(cid:638)u l(cid:585)(cid:867)ng : s(cid:881) di (cid:255)(cid:857)ng c(cid:871)a tinh trùng gi(cid:608)m nhanh xu(cid:849)ng còn < 20% và ng(cid:585)ng h(cid:624)n sau 20-25 phút (cid:863) m(cid:845)i n(cid:851)ng (cid:255)(cid:857) th(cid:877) nghi(cid:644)m. Xét nghi(cid:644)m qua kính hi(cid:640)n vi ghi nh(cid:618)n có s(cid:881) thay (cid:255)(cid:853)i rõ r(cid:644)t n(cid:583)i màng plasma (cid:863)(cid:3)(cid:255)(cid:612)u tinh trùng và (cid:865) gi(cid:879)a thân tinh trùng, các tinh trùng này m(cid:610)t h(cid:624)n khà n(cid:259)ng truy(cid:638)n gi(cid:849)ng (Asian Journal of Andrology S(cid:849) 2-2000).
Ph(cid:612)n chi(cid:636)t b(cid:622)ng benzen khi th(cid:877) trên chu(cid:857)t b(cid:606)ch t(cid:606)ng cho th(cid:610)y : tr(cid:845)ng (cid:79)(cid:585)(cid:867)ng chu(cid:857)t, tr(cid:845)ng l(cid:585)(cid:867)ng d(cid:648)ch hoàn, tinh nang, nhi(cid:636)p h(cid:857) tuy(cid:636)n không thay (cid:255)(cid:853)i, nh(cid:585)ng (cid:255)(cid:857) di (cid:255)(cid:857)ng c(cid:871)a tinh trùng, s(cid:849) l(cid:585)(cid:867)ng tinh trùng (cid:255)(cid:638)u gi(cid:608)m và s(cid:849) tinh trùng d(cid:648) d(cid:606)ng gia t(cid:259)ng kéo dài trong 60-150 ngày.(Phytomedicine S(cid:849) 7- 2000).

