QUAN ĐI M V XÂY D NG NHÀ N C TH HI N QUY N LÀM ƯỚ
CH C A NHÂN DÂN THEO T T NG H CHÍ MINH Ư ƯỞ
T t ng H Chí Minh v nhà n c m t tài s n quý giá trong diư ưở ướ
s n cách m ng c a Ng i. Nó ch a đ ng nh ng giá tr to l n c v ph ng ườ ươ
di nlu nth c ti n đ i v i cách m ng Vi t Nam i chung, y d ng
nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa n c ta i rng. ướ ướ
Trong quá trình đi tìm đ ng c u n c, Ch t ch H Chí Minh đãườ ướ
ti n hành kh o sát ế nghiªn cøu c¸c lo¹i h×nh Nhµ níc tiªu biÓu ®¬ng
thêi, chñ yÕu ba lo¹i h×nh chÝnh: Nhµ níc thùc d©n phong kiÕn,
Nhµ níc d©n chñ t s¶n và Nhµ nícViÕt. Trong ba lo i hình nhà n c ướ
y, Ng i đã m th y mô hình nhà n c ki u m i: Nhà n c Xôvi t-công ư ướ ướ ế
nông binh. Và trong t t ng c a Ng i, mô hình nhà n c yư ưở ườ ướ trong t ngươ
lai s đ c áp d ng Vi t Nam, Ng i ượ ườ kÕt luËn: cách m ng Vi t Nam
thµnh c«ng lùa chän x©y dùng h×nh nhµ níc theo kiÓu ViÕt.
Kh ng đ nh y c a Ng i d ườ ùa trªn 2 c¬ së chÝnh: đã lµ tÝnh chÊt nh©n
d©n kh¶ n¨ng b¶o ®¶m cuéc sèng do, Êm no, h¹nh phóc, tho¶
m·n c¸c “nhu cÇu trÇn thÕ” cña nh©n d©n vµ con ngêi.
H Chí Minh là ng i c ng s n Vi t Nam đ u tiên đãnh h i nh ng ườ
n i dung c t i trong h c thuy t cách m ng c a ch nghĩa Mác - Lê-nin, ế
trong đó, v n đ nhà n c quy n l c nhà n c, Ng i đã tìm th y ướ ướ ườ
trong h c thuy t y m t ki u nhà n c m i cho cách m ng Vi t Nam. Tr i ế ướ
qua các giai đo n phát tri n c a cách m ng v i các nh th c nhà n c, t ướ
nhà n c dân ch đ n nn c vi t công nông binh, nhà n c đ i đoànướ ế ướ ế ướ
k t toàn dân và cu i cùng là nhà n c dân ch nhân dân là hình th c phù h pế ướ
v i giai đo n đ u c a th c ti n cách m ng n c ta. M t khác, là ng i am ướ ườ
hi u sâu s c văn hóa chính tr ph ng Đông và Vi t Nam, v i m t trí tu phi ươ
th ng, H Chí Minh đã k th a, v n d ng phát tri n sáng t o nh ngườ ế
tinh hoa t t ng c a nhân lo i v nn c trên c s nh ng yêu c u c aư ưở ướ ơ
1
th c ti n ch m ng Vi t Nam t đó xây d ng nên nh ng t t ng c a ư ưở
riêngnh v i nh ng nét đ c đáo hi m th y. ế
TÝnh chÊt n chñ nh©n d©n cña nhµ níc ta thÓ hiÖn ®ã
nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n:
T t ng v xây d ng m t nhà n c c a nhân dân, do nhân dân và vìư ưở ướ
nhân dân c a Bác H đ c hình thành r t s m. Nhà n c c a dân, do dân ượ ướ
vì dân đ c xây d ng trên c s c a m t hi n pháp, m t h th ng phápượ ơ ế
lu t. Nhà n c y qu n h i b ng pháp lu t k t h p v i đ o đ c. ướ ế
B n thân nhà n c, các b ph n c u thành nhà n c, công ch c cán b ướ ướ
c a nhà n c cũng đ c hình thành hành đ ng theo pháp lu t đ o ướ ượ
đ c.
TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n hay nh©n d©n lµm chñ ®îc quy
®Þnh i §iÒu 6 cña HiÕn ph¸p n¨m 1959 : “TÊt c¶ c¸c c¬ quan nhµ níc
®Òu ph¶i dùa vµo nh©n d©n, liªn chÆt chÏ víi nh©n d©n, ng
nghe ý kiÕn chÞu kiÓm so¸t cña nh©n d©n. TÊt c¸c nh©n
viªn quan nhµ níc ®Òu ph¶i trung thµnh víi chÕ ®é d©n chñ nh©n
d©n, tu©n theo HiÕn ph¸p ph¸p luËt, hÕt lßng hÕt søc phôc
nh©n d©n.
Ngêi viÕt: Níc ta níc n chñ, bao nhiªu lîi Ých ®Òun,
bao nhiªu qun h¹n ®Òu cña d©n, ng viÖc ®æi i kiÕn tht
®Êt níc tr¸ch nhiÖm a d©n, kh¸ng chiÕn kiÕn quèc ng viÖc
a d©n, cnh qun tõ cho ®Õn TW ®Òu do n cö ra, ®n t
TW ®Õn x· do nh©n n chøc ra, bao nhiªu quyÒn n, lùc lîng
®Òu thc vÒ nh©n d©n”.
1.1. Nh©n d©n lµ chñ cña Nhµ níc (Nhµ níc cña d©n):
Nh©n d©n lao ®éng lµ chñ nhµ níc cña m×nh:
QuyÒn lùc nhµ níc cña d©n, thuéc nh©n d©n, nh©n d©n
chñ thÓ duy nhÊt cña nhµ níc. HiÕn ph¸p n¨m 1946 do Chñ tÞch
HCM chñ tr× so¹n th¶o ghi râ: “Níc VN mét níc d©n chñ céng hoµ.
2
TÊt quyÒn binh trong níc cña toµn thÓ nh©n n VN, kh«ng
ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o.
TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n ®Æc trng næi bËt cña chÝnh
quyÒn nhµ níc kiÓu i. Trong níc ta, nh©n d©n ngêi n¾m gi÷ i
quyÒn lùc, cßn c¸c quan nhµ níc do nh©n d©n chøc ra, nh©n
viªn nhµ níc ngêi ®îc quyÒn, thùc hiÖn ý chÝ, nguyÖn ng cña
nh©n n, trë thµnh c«ng c cña nh©n n, thay d©n nh v¸c viÖc
chung. ThÓ cd©n chñ céng hoµ ®· m thay ®æi tËn c quan
quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc hiÖn quyÒn lùc, nh©n d©n ®îc ®Æt ë vÞ
trÝ cao nhÊt, Nhµ níc kh«ng cßn c«ng thèng trÞ, dÞch d©n
nh trong thêi phong kiÕ, t b¶n.
1.2. Nh©n d©n lµm chñ Nhµ níca m×nh (Nhµ níc do d©n):
Nh©n d©n lµm chñ nhµ níc theo c¸c néi dung chÝnh sau ®©y:
chøc x©y dùng c¸c quan nhµ níc, bÇu c¸c ®¹i biÓu cña
m×nh vµo c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc: Nhµ níc d©n chñ nh©n n
do nh©n d©n trùc tiÕp chøc, x©y dùng th«ng qua tæng tuyÓn
phæ th«ng ®Çu phiÕu. H Chí Minh nhËn thøc tæng tuyÓn t
quyÒn chÝnh trÞ nh©n d©n giµnh ®îc qua ®Êu tranh c¸ch m¹ng,
h×nh thøc d©n chñ, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc hµnh d©n chñ nh©n
d©n. Th«ng qua viÖc bÇu Quèc héi ChÝnh phñ, nh©n d©n thùc
hiÖn quyÒn lùc cña m×nh b»ng h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp ®¹i
diÖn.
Trong t tëng H Chí Minh, quyÒn lùc tèi cao cña nh©n d©n
kh«ng chØ thÓ hiÖn ë viÖc bÇu Qu c h i, H i đ ng nhân dân c¸c
cÊp, cßn ë quyÒn b·i miÔn, kiÓm so¸t, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c
®¹i biÓu. C¬ chÕ n chñ y nh»m lµm cho Qu c h i ®îc trong ch,
gi÷ ®îc phÈm chÊt, n¨ng lùc ho¹t ®éng. H Chí Minh nªu : “Nh©n
d©n quyÒn b·i miÔn ®¹i biÓu Qu c h i ®¹i biÓu H i đ ng nhân
dân nÕu nh÷ng ®¹i biÓu Êy ra kh«ng xøng ®¸ng víi tÝn nhiÖm
cña nh©n d©n”.
3
Theo quan ®iÓm H Chí Minh, ®Ó thÓ hiÖn nh©n d©n lao ®éng
lµm chñ N níc th× ®¹i biÓu don bÇu ra ph¶i cã mèi liªn hÖ thêng
xuyªn víi nh©nn, gÇn gòi, s©u s¸t ®Ó hiÓu n, l¾ng nghe ý kiÕn
cña nh©n d©n; tho¸t ly mèi liªn nµy, Nhµ níc rÊt r¬i vµo quan
liªu, tr× trÖ, ®øng trªn ®Çu nh©n n, tr¸i víi b¶n chÊt d©n chñ ®Ých
thùc vèn cã cña Nhµ níc kiÓu míi.
Trong t tëng H Chí Minh, Nhµ níc cña d©n, do nh©n d©n lµm
chñ cßn bao hµm mét néi dung quan träng kh¸c ®ã nh©n d©n
quyÒn kiÓm tra, gi¸m s¸t, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c quan nhµ n-
íc, c¸c ®¹i biÓu do d©n bÇu ra. H Chí Minh viÕt: “ChÝnh phñ
ChÝnh phñ cña nh©n d©n, chØ môc ®Ých phông cho lîi Ých
cña nh©n d©n. ChÝnh phñ rÊt mong ®ång bµo gióp ®ì, ®«n ®èc,
kiÓm so¸t phªn b×nh ®Ó lµm trßn nhiÖm a m×nh ngêi ®Çy
tí trung thµnhn tuþ cña nh©n d©n”.
Lµ ngêi lµm chñ nhµ níc, nh©n d©n cã quyÒn, th«ng qua c¬ chÕ
d©n chñ thùc thi quyÒn lùc, nhng ®ång thêi nh©n d©n ph¶i nghÜa
x©y dùng b¶o vÖ, ph¸t triÓn nhµ níc. H Chí Minh lu«n ®ßi hái
víi t c¸ch chñ nh©n cña mét níc ®éc lËp, tù do, quyÒn vµ nghÜa
c«ng d©nn bã chÆt chÏ víi nhau.
1.3. TÝnh môc ®Ých cña Nhµ níc (Nhµ níc phôc nh©n d©n hay
Nhµ níc v× d©n).
N níc n thÓ hiÖn ë tinh thÇn “bao nhiªu lîi Ých ®Òu
n”. HCM gäi c¸n bé, viªn chøc nhµ níc ngêi “®Çy tí”, “c«ng c”
a nh©n n. “®Çy tí” kh«ng hiÓu theo nghÜa “ngêi ¨n ë”, “phôc
ch”, “bÞ sai khn” nh÷ng ng chøc chuyªn thùc thi c«ng
trong c¬ quan c«ng quyÒn nhµ níc, kh«ng v× t lîi mµ v× lîi Ých cña toµn
thÓ nh©n d©n, tríc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng. §ã chÝnh lµ nh÷ng viÖc
m thÓ hiÖn tÝnh chÊt d©n chña nhµ níc c¸ch m¹ng, kh¸c víi nn-
íc t s¶n phôc cho lîi Ých cña thiÓu sè giai cÊp bãc lét.
4
t nhµ níc d©n kh«ng chØ thÓ hiÖn trªn lêi nãi ph¶i
b»ng viÖc lµm cô thÓ thiÕt thùc:
c ®Ých ho¹t ®éng cña Nhµ níc: Nhµ níc phôc nh©n d©n,
Nhµ níc chøc ho¹t ®éng theo mét c tiªu duy nhÊt: kh«ng ngõng
c¶i thiÖn ng cao ®êi ng cña nh©n n lao ®éng ®óng víi ph-
¬ng ch©m: “ViÖc lîi cho d©n ph¶i hÕt søc lµm, viÖc h¹i
®Õn d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh”.
Nhµ níc tr¸ch nhiÖm ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn
cña n, tríc hÕt nh÷ng lîi Ých trùc tiÕp, thiÕt thùc nhÊt nh: ¨n,
c, chç ë, häc hµnh, ch÷a bÖnh... Chøc n¨ng ®èi néi b¶n cña
nhµ níc híng dÉn nh©n d©n chøc tèt ®êi sèng, ph¸t triÓn s¶n
xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ ngêi d©n ®îc thô hëng ph©n phèi phóc lîi
(an sinh) héi. Nhµ níc híng n nh©n d©n b»ng chÕ, chÝnh
s¸ch, luËt ph¸p vµ o ®iÒu kiÖn, m«i trêng ph¸t triÓn cho ngêi d©n (hç
trî tµi chÝnh, ®µo t¹o c¸n phôc nh©n d©n). H Chí Minh kh¼ng
®Þnh viÖc ch¨m lo ®êi sèng ngêi d©n th× do chÝnh nh©n d©n thùc
hiÖn nhung nhµ nuíctr¸ch nhiÖm híng n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi
d©n.
Nhµ níc ph¶i biÕt t hîp, ®iÒu chØnh ®îc c¸c lo¹i lîi Ých cña
d©n, b¶o ®¶m thèng nhÊt, hµi hoµ, c«ng b»ng. Trong ®iÒu kiÖn
chªnh ch giµu, nghÌo ph¶i ®iÒu hoµ lîi Ých b»ng c¸c chÝnh s¸ch
x· héi cho ®óng ®¾n.
Nhµ níc phôc nh©n d©n nhµ níc ph¶i ®îc x©y dùng mét
c¸ch trong s¹ch, minh b¹ch. Nhµ níc ph¶i tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng
tham «, l·ng phÝ, quan liªu §Ó ®Êu tranh hiÖu qu c¸c c¨n bÖnh
trªn H Chí Minh ®a ra 3 gi¶i ph¸p vÒ: Tæ chøc c¬ chÕ ®Êu tranh;
chØ ®¹o kiªn quyÕt, døt kho¸t, rµng cña ngêi l·nh ®¹o nhµ níc;
§Èy m¹nh gi¸o c c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc ®Ó ®îc mét ®éi ngò
c¸ntËn t©m, ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, hÕt lßng phôc nh©n
d©n.
5