QUAN ĐIỂM VỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC THỂ HIỆN QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Chia sẻ: Nguyễn Thừa Toán | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

294
lượt xem 81
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước là một tài sản quý giá trong di sản cách mạng của Người. Nó chứa đựng những giá trị to lớn cả về phương diện lý luận và thực tiễn đối với cách mạng Việt Nam nói chung, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: QUAN ĐIỂM VỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC THỂ HIỆN QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

QUAN ĐIỂM VỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC THỂ HIỆN QUYỀN LÀM CHỦ CỦA NHÂN DÂN THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước là một tài sản quý giá trong di sản cách mạng của Người. Nó chứa đựng những giá trị to lớn cả về phương diện lý luận và thực tiễn đối với cách mạng Việt Nam nói chung, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta nói riêng. Trong quá trình đi tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiến hành khảo sát vµ nghiªn cøu c¸c lo¹i h×nh Nhµ n íc tiªu biÓu ®¬ng thêi, chñ yÕu lµ ba lo¹i h×nh chÝnh: Nhµ n íc thùc d©n phong kiÕn, Nhµ níc d©n chñ t s¶n và Nhµ níc X« ViÕt. Trong ba loại hình nhà nước ấy, Người đã tìm thấy mô hình nhà nước kiểu mới: Nhà nước Xôvi ết-công nông binh. Và trong tư tưởng của Người, mô hình nhà nước ấy trong tương lai sẽ được áp dụng ở Việt Nam, Người kÕt luËn: cách mạng Việt Nam thµnh c«ng sÏ lùa chän x©y dùng m« h×nh nhµ níc theo kiÓu X« ViÕt. Khẳng định ấy của Người dùa trªn 2 c¬ së chÝnh: đã lµ tÝnh chÊt nh©n d©n vµ kh¶ n¨ng b¶o ®¶m cuéc sèng tù do, Êm no, h¹nh phóc, tho¶ m·n c¸c “nhu cÇu trÇn thÕ” cña nh©n d©n vµ con ngêi. Hồ Chí Minh là người cộng sản Việt Nam đầu tiên đã lĩnh hội nh ững nội dung cốt lõi trong học thuyết cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, trong đó, có vấn đề nhà nước và quyền lực nhà nước, Người đã tìm thấy trong học thuyết ấy một kiểu nhà nước mới cho cách mạng Việt Nam. Trải qua các giai đoạn phát triển của cách mạng với các hình thức nhà nước, từ nhà nước dân chủ đến nhà nước Xôviết công nông binh, nhà nước đại đoàn kết toàn dân và cuối cùng là nhà nước dân chủ nhân dân là hình thức phù hợp với giai đoạn đầu của thực tiễn cách mạng nước ta. Mặt khác, là người am hiểu sâu sắc văn hóa chính trị phương Đông và Việt Nam, với một trí tuệ phi thường, Hồ Chí Minh đã kế thừa, vận dụng và phát triển sáng tạo những tinh hoa tư tưởng của nhân loại về nhà nước trên cơ sở những yêu cầu c ủa 1
thực tiễn cách mạng Việt Nam và từ đó xây dựng nên những tư tưởng của riêng mình với những nét độc đáo hiếm thấy. TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n cña nhµ níc ta thÓ hiÖn ®ã lµ nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n: Tư tưởng về xây dựng một nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân của Bác Hồ được hình thành rất sớm. Nhà nước của dân, do dân và vì dân được xây dựng trên cơ sở của một hiến pháp, một h ệ th ống pháp luật. Nhà nước ấy quản lý xã hội bằng pháp luật k ết h ợp với đ ạo đ ức. Bản thân nhà nước, các bộ phận cấu thành nhà nước, công ch ức và cán b ộ của nhà nước cũng được hình thành và hành động theo pháp luật và đ ạo đức. TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n hay nh©n d©n lµm chñ ® îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 6 cña HiÕn ph¸p n¨m 1959 : “TÊt c¶ c¸c c¬ quan nhµ n íc ®Òu ph¶i dùa vµo nh©n d©n, liªn hÖ chÆt chÏ víi nh©n d©n, l¾ng nghe ý kiÕn vµ chÞu sù kiÓm so¸t cña nh©n d©n. TÊt c¶ c¸c nh©n viªn c¬ quan nhµ níc ®Òu ph¶i trung thµnh víi chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n, tu©n theo HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, hÕt lßng hÕt søc phôc vô nh©n d©n. Ngêi viÕt: “ Níc ta lµ níc d©n chñ, bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n, bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n, c«ng viÖc ®æi míi vµ kiÕn thiÕt ®Êt níc lµ tr¸ch nhiÖm cña d©n, kh¸ng chiÕn kiÕn quèc lµ c«ng viÖc cña d©n, chÝnh quyÒn tõ x· cho ®Õn TW ®Òu do d©n cö ra, ®oµn thÓ tõ TW ®Õn x· do nh©n d©n tæ chøc ra, bao nhiªu quyÒn h¹n, lùc l îng ®Òu thuéc vÒ nh©n d©n”. 1.1. Nh©n d©n lµ chñ cña Nhµ níc (Nhµ níc cña d©n): Nh©n d©n lao ®éng lµ chñ nhµ níc cña m×nh: QuyÒn lùc nhµ níc lµ cña d©n, thuéc vÒ nh©n d©n, nh©n d©n lµ chñ thÓ duy nhÊt cña nhµ níc. HiÕn ph¸p n¨m 1946 do Chñ tÞch HCM chñ tr× so¹n th¶o ghi râ: “Níc VN lµ mét níc d©n chñ céng hoµ. 2
TÊt c¶ quyÒn binh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n VN, kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o. TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n lµ ®Æc tr ng næi bËt cña chÝnh quyÒn nhµ níc kiÓu míi. Trong níc ta, nh©n d©n lµ ngêi n¾m gi÷ mäi quyÒn lùc, cßn c¸c c¬ quan nhµ n íc do nh©n d©n tæ chøc ra, nh©n viªn nhµ níc lµ ngêi ®îc uû quyÒn, thùc hiÖn ý chÝ, nguyÖn väng cña nh©n d©n, trë thµnh c«ng béc cña nh©n d©n, thay d©n g¸nh v¸c viÖc chung. ThÓ chÕ d©n chñ céng hoµ ®· lµm thay ®æi tËn gèc quan hÖ quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc hiÖn quyÒn lùc, nh©n d©n ® îc ®Æt ë vÞ trÝ cao nhÊt, Nhµ níc kh«ng cßn lµ c«ng cô thèng trÞ, n« dÞch d©n nh trong thêi phong kiÕ, t b¶n. 1.2. Nh©n d©n lµm chñ Nhµ níc cña m×nh (Nhµ níc do d©n): Nh©n d©n lµm chñ nhµ níc theo c¸c néi dung chÝnh sau ®©y: Tæ chøc x©y dùng c¸c c¬ quan nhµ níc, bÇu c¸c ®¹i biÓu cña m×nh vµo c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc: Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n do nh©n d©n trùc tiÕp tæ chøc, x©y dùng th«ng qua tæng tuyÓn cö phæ th«ng ®Çu phiÕu. Hồ Chí Minh nhËn thøc tæng tuyÓn cö lµ mét quyÒn chÝnh trÞ mµ nh©n d©n giµnh ® îc qua ®Êu tranh c¸ch m¹ng, lµ h×nh thøc d©n chñ, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc hµnh d©n chñ nh©n d©n. Th«ng qua viÖc bÇu Quèc héi vµ ChÝnh phñ, nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh b»ng h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp vµ ®¹i diÖn. Trong t tëng Hồ Chí Minh, quyÒn lùc tèi cao cña nh©n d©n kh«ng chØ thÓ hiÖn ë viÖc bÇu cö Quốc hội, Hội đồng nhân dân c¸c cÊp, mµ cßn ë quyÒn b·i miÔn, kiÓm so¸t, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c ®¹i biÓu. C¬ chÕ d©n chñ nµy nh»m lµm cho Quốc hội ®îc trong s¹ch, gi÷ ®îc phÈm chÊt, n¨ng lùc ho¹t ®éng. Hồ Chí Minh nªu râ: “Nh©n d©n cã quyÒn b·i miÔn ®¹i biÓu Quốc hội vµ ®¹i biÓu Hội đồng nhân dân nÕu nh÷ng ®¹i biÓu Êy tá ra kh«ng xøng ®¸ng víi sù tÝn nhiÖm cña nh©n d©n”. 3
Theo quan ®iÓm Hồ Chí Minh, ®Ó thÓ hiÖn nh©n d©n lao ®éng lµm chñ Nhµ níc th× ®¹i biÓu do d©n bÇu ra ph¶i cã mèi liªn hÖ th êng xuyªn víi nh©n d©n, gÇn gòi, s©u s¸t ®Ó hiÓu d©n, l¾ng nghe ý kiÕn cña nh©n d©n; tho¸t ly mèi liªn hÖ nµy, Nhµ n íc rÊt dÔ r¬i vµo quan liªu, tr× trÖ, ®øng trªn ®Çu nh©n d©n, tr¸i víi b¶n chÊt d©n chñ ®Ých thùc vèn cã cña Nhµ níc kiÓu míi. Trong t tëng Hồ Chí Minh, Nhµ níc cña d©n, do nh©n d©n lµm chñ cßn bao hµm mét néi dung quan träng kh¸c ®ã lµ nh©n d©n cã quyÒn kiÓm tra, gi¸m s¸t, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n - íc, c¸c ®¹i biÓu do d©n bÇu ra. Hồ Chí Minh viÕt: “ChÝnh phñ lµ ChÝnh phñ cña nh©n d©n, chØ cã môc ®Ých lµ phông sù cho lîi Ých cña nh©n d©n. ChÝnh phñ rÊt mong ®ång bµo gióp ®ì, ®«n ®èc, kiÓm so¸t vµ phªn b×nh ®Ó lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh lµ ng êi ®Çy tí trung thµnh tËn tuþ cña nh©n d©n”. Lµ ngêi lµm chñ nhµ níc, nh©n d©n cã quyÒn, th«ng qua c¬ chÕ d©n chñ thùc thi quyÒn lùc, nh ng ®ång thêi nh©n d©n ph¶i cã nghÜa vô x©y dùng vµ b¶o vÖ, ph¸t triÓn nhµ n íc. Hồ Chí Minh lu«n ®ßi hái víi t c¸ch lµ chñ nh©n cña mét níc ®éc lËp, tù do, quyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau. 1.3. TÝnh môc ®Ých cña Nhµ níc (Nhµ níc phôc vô nh©n d©n hay Nhµ níc v× d©n). Nhµ níc v× d©n thÓ hiÖn ë tinh thÇn “bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n”. HCM gäi c¸n bé, viªn chøc nhµ n íc lµ ngêi “®Çy tí”, “c«ng béc” cña nh©n d©n. “®Çy tí” kh«ng hiÓu theo nghÜa lµ “ng êi ¨n ë”, “phôc dÞch”, “bÞ sai khiÕn” mµ lµ nh÷ng c«ng chøc chuyªn thùc thi c«ng vô trong c¬ quan c«ng quyÒn nhµ níc, kh«ng v× t lîi mµ v× lîi Ých cña toµn thÓ nh©n d©n, tríc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng. §ã chÝnh lµ nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn tÝnh chÊt d©n chñ cña nhµ níc c¸ch m¹ng, kh¸c víi nhµ n- íc t s¶n phôc vô cho lîi Ých cña thiÓu sè giai cÊp bãc lét. 4
Mét nhµ níc v× d©n kh«ng chØ thÓ hiÖn trªn lêi nãi mµ ph¶i b»ng viÖc lµm cô thÓ thiÕt thùc: Môc ®Ých ho¹t ®éng cña Nhµ n íc: Nhµ níc phôc vô nh©n d©n, Nhµ níc tæ chøc ho¹t ®éng theo mét môc tiªu duy nhÊt: kh«ng ngõng c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng ®óng víi ph - ¬ng ch©m: “ViÖc g× cã lîi cho d©n ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i ®Õn d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh”. Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n, tríc hÕt lµ nh÷ng lîi Ých trùc tiÕp, thiÕt thùc nhÊt nh : ¨n, mÆc, chç ë, häc hµnh, ch÷a bÖnh... Chøc n¨ng ®èi néi c¬ b¶n cña nhµ níc lµ híng dÉn nh©n d©n tæ chøc tèt ®êi sèng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ ngêi d©n ®îc thô hëng ph©n phèi phóc lîi (an sinh) x· héi. Nhµ níc híng dÉn nh©n d©n b»ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vµ t¹o ®iÒu kiÖn, m«i trêng ph¸t triÓn cho ngêi d©n (hç trî tµi chÝnh, ®µo t¹o c¸n bé phôc vô nh©n d©n). Hồ Chí Minh kh¼ng ®Þnh viÖc ch¨m lo ®êi sèng ngêi d©n th× do chÝnh nh©n d©n thùc hiÖn nhung nhµ nuíc cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi d©n. Nhµ níc ph¶i biÕt kÕt hîp, ®iÒu chØnh ® îc c¸c lo¹i lîi Ých cña d©n, b¶o ®¶m sù thèng nhÊt, hµi hoµ, c«ng b»ng. Trong ®iÒu kiÖn cã chªnh lÖch giµu, nghÌo ph¶i ®iÒu hoµ lîi Ých b»ng c¸c chÝnh s¸ch x· héi cho ®óng ®¾n. Nhµ níc phôc vô nh©n d©n lµ nhµ n íc ph¶i ®îc x©y dùng mét c¸ch trong s¹ch, minh b¹ch. Nhµ n íc ph¶i tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng tham «, l·ng phÝ, quan liªu… §Ó ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ c¸c c¨n bÖnh trªn Hồ Chí Minh ®a ra 3 gi¶i ph¸p vÒ: Tæ chøc c¬ chÕ ®Êu tranh; Cã sù chØ ®¹o kiªn quyÕt, døt kho¸t, râ rµng cña ng êi l·nh ®¹o nhµ níc; §Èy m¹nh gi¸o dôc c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc ®Ó cã ®îc mét ®éi ngò c¸n bé tËn t©m, n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, hÕt lßng phôc vô nh©n d©n. 5
Lùa chän x©y dùng m« h×nh nhµ n íc d©n chñ nh©n d©n, kÕt tinh gi¸ trÞ t tëng d©n téc, nh©n lo¹i phï hîp víi thùc tÕ Việt Nam, lµm phong phó Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ c¸c h×nh thøc tån t¹i cña nhµ n - íc: Chñ tÞch Hồ Chí Minh b»ng nh÷ng kh¶o nghiÖm thùc tiÔn, víi t duy chÝnh trÞ nh¹y c¶m, s¾c s¶o ®· quyÕt ®Þnh lùa chän con ® êng c¸ch m¹ng Th¸ng Mêi, kiÓu nhµ níc theo Häc thuyÕt Mác - Lênin. §Ó lùa chän kiÓu nhµ níc theo xu thÕ vËn ®éng cña lÞch sö, Hồ Chí Minh dùa trªn 2 c¬ së chÝnh. §ã lµ tÝnh chÊt nh©n d©n vµ kh¶ n¨ng cña nhµ n íc trong viÖc b¶o ®¶m cuéc sèng tù do, Êm no, h¹nh phóc, tho¶ m·n c¸c “nhu cÇu trÇn thÕ” cña nh©n d©n vµ con ngêi. ë Hồ Chí Minh, viÖc lùa chän kiÓu nhµ níc g¾n bã chÆt chÏ víi môc tiªu gi¶i phãng con ng êi vµ ph¸t triÓn x· héi. TÝnh chÊt s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña Hồ Chí Minh lµ viÖc vËn dông kinh nghiÖm X« viÕt ®Ó kiÕn t¹o, x©y dùng nhµ n íc kiÓu míi ë Việt Nam. VÒ môc ®Ých, nguyªn t¾c, Ng êi trung thµnh víi “m« h×nh X« viÕt”, nhng l¹i cã bíc ®i, c¸ch lµm ®éc lËp, kh«ng gi¸o ®iÒu, rËp khu«n. Cã thÓ nãi, Hồ Chí Minh chØ lÜnh héi c¸i “tinh thÇn X« ViÕt” ®Ó ®Þnh h×nh “m« h×nh Nhµ níc ViÖt Nam”. Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n cña ta lµ mét nhµ n íc thèng nhÊt cña khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. C¬ së cña nhµ n íc kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi mét giai cÊp, tÇng líp mµ nã mang tÝnh qu¶ng ®¹i quÇn chóng, ®îc sù ñng hé cña mäi giai cÊp, tÇng líp trong xÉ héi. Nh vËy, t tëng HCM lµ sù thèng nhÊt gi÷a d©n téc vµ giai cÊp, gi÷a chñ nghÜa yªu níc vµ chñ nghÜa ®Õ quèc, gi÷a ®éc lËp d©n téc vµ chủ nghĩa xã hội. Ý nghĩa của tư tưởng đó trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay: Trên cơ sở vận dụng học thuyết Mác - Lê-nin về nhà nước vào đi ều kiện cụ thể của cách mạng và xã hội Việt Nam, đặc biệt là, trên c ơ s ở 6
nghiên cứu và tổng kết thực tiễn xây dựng chính quy ền nhân dân, xây dựng chế độ xã hội mới, Hồ Chí Minh đã nêu ra một hệ th ống các quan đi ểm v ề nhà nước kiểu mới ở Việt Nam. Đây thực sự là những chỉ dẫn quý báu c ả về lý luận và thực tiễn đối với công cuộc xây dựng Nhà n ước pháp quy ền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc ®ang ®îc ®Èy m¹nh, ngµy cµng ®i vµo chiÒu s©u; nÒn kinh tÕ më cöa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, theo ®Þnh híng XHCN ®ang cã nh÷ng th¸ch thøc míi; nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc ®ang ® îc x©y dùng víi quy m« réng lín h¬n; bèi c¶nh chÝnh trÞ thÕ giíi diÔn biÕn phøc t¹p, cã nhiÒu mÆt kh«n lêng…TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm hiÖn ®ang tån t¹i vµ ph¸t huy h¬n n÷a vai trß, n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña nhµ níc. V× thÕ, x©y dùng, hoµn thiÖn nhµ n íc ngang tÇm nhiÖm vô cña giai ®o¹n míi trªn nÒn t¶ng t tëng Hồ Chí Minh vÒ nhµ níc cµng trë thµnh mét nhu cÇu cÊp thiÕt, ®ßi hái chóng ta cÇn ph¶i lµm tèt mét sè ®iÓm quan träng sau ®©y: X¸c ®Þnh Nhµ níc lµ c«ng cô lµm chñ cña nh©n d©n; më réng d©n chñ ®i ®«i víi t¨ng cêng, ph¸p chÕ; t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc lµm chñ cña nh©n d©n: QuyÒn lµm chñ thËt sù cña nh©n d©n chÝnh lµ mét néi dung c¬ b¶n trong yªu cÇu x©y dùng nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n theo t tëng HCM. VËn dông t tëng HCM vÒ x©y dùng Nhµ níc ®ßi hái ph¶i chó träng b¶o ®¶m vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ thËt sù cña nh©n d©n trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Trong vÊn ®Ò nµy viÖc më réng d©n chñ ®i ®«i víi t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN cã ý nghÜa quan träng. ChÝnh v× vËy, quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ph¶i ® îc thÓ chÕ ho¸ b»ng hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, ® a hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt vµo cuéc sèng. CÇn chó ý ®Õn viÖc b¶o ®¶m cho mäi ng êi ®îc b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, xö ph¹t nghiªm minh mäi hµnh ®éng vi ph¹m ph¸p 7
luËt, bÊt kÓ sù vi ph¹m ®ã do tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n nµo g©y ra. Cã nh vËy d©n míi tin vµ míi b¶o ®¶m ®îc tÝnh chÊt nh©n d©n cña nhµ níc ta. §Ó ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng, ngoµi vÊn ®Ò thùc thi nghiªm chØnh ph¸p luËt, cßn cÇn chó ý tíi thùc hiÖn nh÷ng quy t¾c d©n chñ trong c¸c céng ®ång d©n c , tuú theo ®iÒu kiÖn cña tõng vïng, miÔn lµ quy t¾c ®ã kh«ng tr¸i víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Theo ®ã cÇn thùc hµnh tèt c¸c quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, b¶o ®¶m trªn thùc tÕ d©n ®îc biÕt, ®îc nãi, ®îc bµn, ®îc kiÓm tra, gi¸m s¸t, lùa chän vµ b·i miÔn ®¹i biÓu do m×nh bÇu ra. VËn dông trong thùc tÕ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña nhµ níc: theo quan ®iÓm cña §¶ng ta cÇn tr¸nh 2 xu h íng cã h¹i: TËp trung dÉn ®Õn chuyªn quyÒn, ®éc ®o¸n vµ d©n chñ h×nh thøc. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên ch ủ nghĩa xã hội (1991) đã khẳng định: “Toàn bộ tổ chức và hoạt động của h ệ th ống chính trị nước ta giai đoạn mới là nhằm xây dựng và t ừng b ước hoàn thi ện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân”. (2) Tại Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII (1994), quan điểm sau đây lần đầu tiên được khẳng định: “Tiếp tục xây dựng và từng bước hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Đó là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, quản lý mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, đưa đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Như vậy, phương hướng cơ bản để thực thi cơ chế tổng thể “Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, và để phát triển hệ thống chính trị trong xã hội là tiếp tục mở rộng và thực thi dân chủ, bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân, mở rộng và thực thi sự tham gia của công dân vào việc quản lý các công việc của nhà nước và xã hội; tăng cường sự kiểm tra, giám sát của nhân dân đối với tổ chức đảng, nhà nước và cán bộ; hoàn thiện bộ máy nhà nước, đồng thời nâng cao tính tích cực của các đoàn thể và tổ chức xã hội. Đó là điểm 8
mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của tư duy và nhận thức của Đảng về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và về một nội hàm rất cơ bản trong cơ chế tổng thể “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Thời gian qua, Đảng thực sự quan tâm đến việc cụ thể hóa, thể ch ế hóa sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị. Nghị quy ết Trung ương 5 (khóa X) tháng 8-2007 đã tập trung xác định “đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị”, đặc biệt đối với Chủ tịch nước, Quốc hội, Chính phủ và các tổ chức chính trị - xã h ội nhằm mục tiêu kép, đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng và phát huy cao nhất vai trò, chức năng của các cơ quan nhà nước, phân định rạch ròi từ Trung ương đến cơ sở quan hệ giữa lãnh đạo của Đảng và ch ức năng, nhi ệm v ụ của các thành tố khác trong hệ thống chính trị. Đó là một bước tiến quan trọng. Bước tiến đáng mừng nhất là trong quá trình cụ thể hóa cơ chế thể hiện ở việc xây dựng, ban hành và bước đầu thực thi có hiệu quả nhất định quy chế dân chủ ở cơ sở, xác định dân chủ trực tiếp gắn với dân chủ đại diện của công dân. Thành tựu bao quát, nổi bật nhất của quá trình nhận th ức, bổ sung, phát triển đồng thời chỉ đạo triển khai thực hiện cơ ch ế tổng th ể này trong những năm qua không chỉ thể hiện trong việc xác định vị trí, vai trò, chức năng của từng nhân tố trong ba nhân tố trên, mà đó còn là những cố gắng tập trung làm rõ và thực hiện nội dung dân chủ xã hội chủ nghĩa trong đời sống xã hội trên các lĩnh vực cơ bản về chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội. Bởi vì, dân chủ ở nước ta trước hết và chủ yếu được thực thi bằng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong cơ chế tổng thể không thể tách rời nhau giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân “thành cơ chế chung trong quản lý toàn bộ xã hội”. Dân chủ được phát huy đến mức nào sẽ là nhân t ố quan trọng góp phần cho tính đúng đắn của sự lãnh đạo của Đảng và đảm bảo 9
cho việc giữ gìn bản chất “của dân, do dân, vì dân” của Nhà nước pháp quyền của chúng ta. B¶n chÊt d©n chñ cña nhµ níc VN theo t tëng HCM ®îc §H X cña §¶ng kh¼ng ®Þnh: “ Nhµ n íc lµ ®¹i diÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, ®ång thêi lµ ngêi tæ chøc thùc hiÖn ®êng lèi chÝnh trÞ cña §¶ng. Mäi ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ n - íc®Òu ph¶i ph¶n ¸nh lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n. Nh©n d©n kh«ng chØ cã quyÒn mµ cßn cã tr¸ch nhiÖm tham gia ho¹ch ®Þnh vµ thi hµnh c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ níc”. C«ng cuéc x©y dùng, chØnh ®èn §¶ng hiÖn nay tÊt yÕu g¾n liÒn víi t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi Nhµ n íc. ®©y lµ tr¸ch nhiÖm cùc ký quan träng cña §¶ng víi t c¸ch lµ §¶ng cÇm quyÒn. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, vËn dông t tëng HCM vµo viÖc t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ n íc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung nh ; l·nh d¹o Nhµ níc thÓ chÕ ho¸ ®êng lèi, chñ tr¬ng cña §¶ng, b¶o ®Èm sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ph¸t huy vai trß qu¶n lý cña Nhµ n íc; ®æi míi ph- ¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi Nhµ n íc: l·nh ®¹o b»ng ®êng lèi, b»ng tæ chøc, bé m¸y cña §¶ng trong c¸c c¬ quan Nhµ n íc, b»ng vai trß tiªn phong, g¬ng mÉu cña ®éi ngò ®¶ng viªn ho¹t ®éng trong mé m¸y nhµ níc, b»ng c«ng t¸c kiÓm tra, §¶ng kh«ng lµm thay c«ng viÖc qu¶n lý cña Nhµ níc. §¶ng thèng nhÊt l·nh ®¹o trong c«ng t¸c c¸n bé trong hÖ thèng chÝnh trÞ trªn c¬ së b¶o ®¶m chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña Nhµ níc theo luËt ®Þnh. B¶n chÊt, tÝnh chÊt cña Nhµ níc ta g¾n liÒn víi vai trß, tr¸ch nhiÖm cña §¶ng cÇm quyÒn, do ®ã, ®Õn lît §¶ng, mét tiÒn ®Ò tÊt yÕu ®îc ®Æt ra lµ sù trong s¹ch, v÷ng m¹nh cña §CSVN chÝnh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho thµnh c«ng cña viÖc x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN cña d©n, do d©n, v× d©n theo t táng HCM. Xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân là một quá trình gắn liền với việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật và tăng c ường pháp ch ế, 10
gắn liền với quá trình nâng cao dân trí và dân chủ, gắn liền với vi ệc xây dựng đội ngũ công chức và bộ máy nhà nước, cho nên không phải xây dựng nhà nước là có ngay một nhà nước thật sự của dân, do dân và vì dân. Một nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân thật sự là một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tính dân tộc và hiện đại theo tư tưởng Hồ Chí Minh - Một nhà nước pháp quyền và đạo đức: “Bao nhiêu lợi ích đều vì dân/Bao nhiêu quyền hạn đều của dân/Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân/Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân/Chính quyền từ xã, đến Chính phủ, Trung ương do dân cử ra/Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên/Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân” . Hướng tới nhân dân là định hướng hành động suốt cuộc đời Bác. Xây dựng một Nhà nước vì nhân dân phục vụ là một trong những tư tưởng chính trị đạo đức lớn của Người. 11