
QUAN ĐI M V XÂY D NG NHÀ N C TH HI N QUY N LÀMỂ Ề Ự ƯỚ Ể Ệ Ề
CH C A NHÂN DÂN THEO T T NG H CHÍ MINHỦ Ủ Ư ƯỞ Ồ
T t ng H Chí Minh v nhà n c là m t tài s n quý giá trong diư ưở ồ ề ướ ộ ả
s n cách m ng c a Ng i. Nó ch a đ ng nh ng giá tr to l n c v ph ngả ạ ủ ườ ứ ự ữ ị ớ ả ề ươ
di n lý lu n và th c ti n đ i v i cách m ng Vi t Nam nói chung, xây d ngệ ậ ự ễ ố ớ ạ ệ ự
nhà n c pháp quy n xã h i ch nghĩa n c ta nói riêng. ướ ề ộ ủ ở ướ
Trong quá trình đi tìm đ ng c u n c, Ch t ch H Chí Minh đãườ ứ ướ ủ ị ồ
ti n hành kh o sát ế ả vµ nghiªn cøu c¸c lo¹i h×nh Nhµ níc tiªu biÓu ®¬ng
thêi, chñ yÕu lµ ba lo¹i h×nh chÝnh: Nhµ níc thùc d©n phong kiÕn,
Nhµ níc d©n chñ t s¶n và Nhµ níc X« ViÕt. Trong ba lo i hình nhà n cạ ướ
y, Ng i đã tìm th y mô hình nhà n c ki u m i: Nhà n c Xôvi t-côngấ ườ ấ ướ ể ớ ướ ế
nông binh. Và trong t t ng c a Ng i, mô hình nhà n c yư ưở ủ ườ ướ ấ trong t ngươ
lai s đ c áp d ng Vi t Nam, Ng iẽ ượ ụ ở ệ ườ kÕt luËn: cách m ng Vi t Namạ ệ
thµnh c«ng sÏ lùa chän x©y dùng m« h×nh nhµ níc theo kiÓu X« ViÕt.
Kh ng đ nh y c a Ng i dẳ ị ấ ủ ườ ùa trªn 2 c¬ së chÝnh: đã lµ tÝnh chÊt nh©n
d©n vµ kh¶ n¨ng b¶o ®¶m cuéc sèng tù do, Êm no, h¹nh phóc, tho¶
m·n c¸c “nhu cÇu trÇn thÕ” cña nh©n d©n vµ con ngêi.
H Chí Minh là ng i c ng s n Vi t Nam đ u tiên đã lĩnh h i nh ngồ ườ ộ ả ệ ầ ộ ữ
n i dung c t lõi trong h c thuy t cách m ng c a ch nghĩa Mác - Lê-nin,ộ ố ọ ế ạ ủ ủ
trong đó, có v n đ nhà n c và quy n l c nhà n c, Ng i đã tìm th yấ ề ướ ề ự ướ ườ ấ
trong h c thuy t y m t ki u nhà n c m i cho cách m ng Vi t Nam. Tr iọ ế ấ ộ ể ướ ớ ạ ệ ả
qua các giai đo n phát tri n c a cách m ng v i các hình th c nhà n c, tạ ể ủ ạ ớ ứ ướ ừ
nhà n c dân ch đ n nhà n c Xôvi t công nông binh, nhà n c đ i đoànướ ủ ế ướ ế ướ ạ
k t toàn dân và cu i cùng là nhà n c dân ch nhân dân là hình th c phù h pế ố ướ ủ ứ ợ
v i giai đo n đ u c a th c ti n cách m ng n c ta. M t khác, là ng i amớ ạ ầ ủ ự ễ ạ ướ ặ ườ
hi u sâu s c văn hóa chính tr ph ng Đông và Vi t Nam, v i m t trí tu phiể ắ ị ươ ệ ớ ộ ệ
th ng, H Chí Minh đã k th a, v n d ng và phát tri n sáng t o nh ngườ ồ ế ừ ậ ụ ể ạ ữ
tinh hoa t t ng c a nhân lo i v nhà n c trên c s nh ng yêu c u c aư ưở ủ ạ ề ướ ơ ở ữ ầ ủ
1

th c ti n cách m ng Vi t Nam và t đó xây d ng nên nh ng t t ng c aự ễ ạ ệ ừ ự ữ ư ưở ủ
riêng mình v i nh ng nét đ c đáo hi m th y. ớ ữ ộ ế ấ
TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n cña nhµ níc ta thÓ hiÖn ®ã lµ
nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n:
T t ng v xây d ng m t nhà n c c a nhân dân, do nhân dân và vìư ưở ề ự ộ ướ ủ
nhân dân c a Bác H đ c hình thành r t s m. Nhà n c c a dân, do dânủ ồ ượ ấ ớ ướ ủ
và vì dân đ c xây d ng trên c s c a m t hi n pháp, m t h th ng phápượ ự ơ ở ủ ộ ế ộ ệ ố
lu t. Nhà n c y qu n lý xã h i b ng pháp lu t k t h p v i đ o đ c.ậ ướ ấ ả ộ ằ ậ ế ợ ớ ạ ứ
B n thân nhà n c, các b ph n c u thành nhà n c, công ch c và cán bả ướ ộ ậ ấ ướ ứ ộ
c a nhà n c cũng đ c hình thành và hành đ ng theo pháp lu t và đ oủ ướ ượ ộ ậ ạ
đ c.ứ
TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n hay nh©n d©n lµm chñ ®îc quy
®Þnh t¹i §iÒu 6 cña HiÕn ph¸p n¨m 1959 : “TÊt c¶ c¸c c¬ quan nhµ níc
®Òu ph¶i dùa vµo nh©n d©n, liªn hÖ chÆt chÏ víi nh©n d©n, l¾ng
nghe ý kiÕn vµ chÞu sù kiÓm so¸t cña nh©n d©n. TÊt c¶ c¸c nh©n
viªn c¬ quan nhµ níc ®Òu ph¶i trung thµnh víi chÕ ®é d©n chñ nh©n
d©n, tu©n theo HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, hÕt lßng hÕt søc phôc vô
nh©n d©n.
Ngêi viÕt: “ Níc ta lµ níc d©n chñ, bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n,
bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n, c«ng viÖc ®æi míi vµ kiÕn thiÕt
®Êt níc lµ tr¸ch nhiÖm cña d©n, kh¸ng chiÕn kiÕn quèc lµ c«ng viÖc
cña d©n, chÝnh quyÒn tõ x· cho ®Õn TW ®Òu do d©n cö ra, ®oµn thÓ
tõ TW ®Õn x· do nh©n d©n tæ chøc ra, bao nhiªu quyÒn h¹n, lùc lîng
®Òu thuéc vÒ nh©n d©n”.
1.1. Nh©n d©n lµ chñ cña Nhµ níc (Nhµ níc cña d©n):
Nh©n d©n lao ®éng lµ chñ nhµ níc cña m×nh:
QuyÒn lùc nhµ níc lµ cña d©n, thuéc vÒ nh©n d©n, nh©n d©n
lµ chñ thÓ duy nhÊt cña nhµ níc. HiÕn ph¸p n¨m 1946 do Chñ tÞch
HCM chñ tr× so¹n th¶o ghi râ: “Níc VN lµ mét níc d©n chñ céng hoµ.
2

TÊt c¶ quyÒn binh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n VN, kh«ng
ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o.
TÝnh chÊt d©n chñ nh©n d©n lµ ®Æc trng næi bËt cña chÝnh
quyÒn nhµ níc kiÓu míi. Trong níc ta, nh©n d©n lµ ngêi n¾m gi÷ mäi
quyÒn lùc, cßn c¸c c¬ quan nhµ níc do nh©n d©n tæ chøc ra, nh©n
viªn nhµ níc lµ ngêi ®îc uû quyÒn, thùc hiÖn ý chÝ, nguyÖn väng cña
nh©n d©n, trë thµnh c«ng béc cña nh©n d©n, thay d©n g¸nh v¸c viÖc
chung. ThÓ chÕ d©n chñ céng hoµ ®· lµm thay ®æi tËn gèc quan hÖ
quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc hiÖn quyÒn lùc, nh©n d©n ®îc ®Æt ë vÞ
trÝ cao nhÊt, Nhµ níc kh«ng cßn lµ c«ng cô thèng trÞ, n« dÞch d©n
nh trong thêi phong kiÕ, t b¶n.
1.2. Nh©n d©n lµm chñ Nhµ níc cña m×nh (Nhµ níc do d©n):
Nh©n d©n lµm chñ nhµ níc theo c¸c néi dung chÝnh sau ®©y:
Tæ chøc x©y dùng c¸c c¬ quan nhµ níc, bÇu c¸c ®¹i biÓu cña
m×nh vµo c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc: Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n
do nh©n d©n trùc tiÕp tæ chøc, x©y dùng th«ng qua tæng tuyÓn cö
phæ th«ng ®Çu phiÕu. H Chí Minhồ nhËn thøc tæng tuyÓn cö lµ mét
quyÒn chÝnh trÞ mµ nh©n d©n giµnh ®îc qua ®Êu tranh c¸ch m¹ng,
lµ h×nh thøc d©n chñ, thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc hµnh d©n chñ nh©n
d©n. Th«ng qua viÖc bÇu Quèc héi vµ ChÝnh phñ, nh©n d©n thùc
hiÖn quyÒn lùc cña m×nh b»ng h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp vµ ®¹i
diÖn.
Trong t tëng H Chí Minhồ, quyÒn lùc tèi cao cña nh©n d©n
kh«ng chØ thÓ hiÖn ë viÖc bÇu cö Qu c h i, H i đ ng nhân dânố ộ ộ ồ c¸c
cÊp, mµ cßn ë quyÒn b·i miÔn, kiÓm so¸t, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c
®¹i biÓu. C¬ chÕ d©n chñ nµy nh»m lµm cho Qu c h iố ộ ®îc trong s¹ch,
gi÷ ®îc phÈm chÊt, n¨ng lùc ho¹t ®éng. H Chí Minhồ nªu râ: “Nh©n
d©n cã quyÒn b·i miÔn ®¹i biÓu Qu c h iố ộ vµ ®¹i biÓu H i đ ng nhânộ ồ
dân nÕu nh÷ng ®¹i biÓu Êy tá ra kh«ng xøng ®¸ng víi sù tÝn nhiÖm
cña nh©n d©n”.
3

Theo quan ®iÓm H Chí Minhồ, ®Ó thÓ hiÖn nh©n d©n lao ®éng
lµm chñ Nhµ níc th× ®¹i biÓu do d©n bÇu ra ph¶i cã mèi liªn hÖ thêng
xuyªn víi nh©n d©n, gÇn gòi, s©u s¸t ®Ó hiÓu d©n, l¾ng nghe ý kiÕn
cña nh©n d©n; tho¸t ly mèi liªn hÖ nµy, Nhµ níc rÊt dÔ r¬i vµo quan
liªu, tr× trÖ, ®øng trªn ®Çu nh©n d©n, tr¸i víi b¶n chÊt d©n chñ ®Ých
thùc vèn cã cña Nhµ níc kiÓu míi.
Trong t tëng H Chí Minhồ, Nhµ níc cña d©n, do nh©n d©n lµm
chñ cßn bao hµm mét néi dung quan träng kh¸c ®ã lµ nh©n d©n cã
quyÒn kiÓm tra, gi¸m s¸t, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n-
íc, c¸c ®¹i biÓu do d©n bÇu ra. H Chí Minhồ viÕt: “ChÝnh phñ lµ
ChÝnh phñ cña nh©n d©n, chØ cã môc ®Ých lµ phông sù cho lîi Ých
cña nh©n d©n. ChÝnh phñ rÊt mong ®ång bµo gióp ®ì, ®«n ®èc,
kiÓm so¸t vµ phªn b×nh ®Ó lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh lµ ngêi ®Çy
tí trung thµnh tËn tuþ cña nh©n d©n”.
Lµ ngêi lµm chñ nhµ níc, nh©n d©n cã quyÒn, th«ng qua c¬ chÕ
d©n chñ thùc thi quyÒn lùc, nhng ®ång thêi nh©n d©n ph¶i cã nghÜa
vô x©y dùng vµ b¶o vÖ, ph¸t triÓn nhµ níc. H Chí Minhồ lu«n ®ßi hái
víi t c¸ch lµ chñ nh©n cña mét níc ®éc lËp, tù do, quyÒn vµ nghÜa vô
c«ng d©n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau.
1.3. TÝnh môc ®Ých cña Nhµ níc (Nhµ níc phôc vô nh©n d©n hay
Nhµ níc v× d©n).
Nhµ níc v× d©n thÓ hiÖn ë tinh thÇn “bao nhiªu lîi Ých ®Òu v×
d©n”. HCM gäi c¸n bé, viªn chøc nhµ níc lµ ngêi “®Çy tí”, “c«ng béc”
cña nh©n d©n. “®Çy tí” kh«ng hiÓu theo nghÜa lµ “ngêi ¨n ë”, “phôc
dÞch”, “bÞ sai khiÕn” mµ lµ nh÷ng c«ng chøc chuyªn thùc thi c«ng vô
trong c¬ quan c«ng quyÒn nhµ níc, kh«ng v× t lîi mµ v× lîi Ých cña toµn
thÓ nh©n d©n, tríc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng. §ã chÝnh lµ nh÷ng viÖc
lµm thÓ hiÖn tÝnh chÊt d©n chñ cña nhµ níc c¸ch m¹ng, kh¸c víi nhµ n-
íc t s¶n phôc vô cho lîi Ých cña thiÓu sè giai cÊp bãc lét.
4

Mét nhµ níc v× d©n kh«ng chØ thÓ hiÖn trªn lêi nãi mµ ph¶i
b»ng viÖc lµm cô thÓ thiÕt thùc:
Môc ®Ých ho¹t ®éng cña Nhµ níc: Nhµ níc phôc vô nh©n d©n,
Nhµ níc tæ chøc ho¹t ®éng theo mét môc tiªu duy nhÊt: kh«ng ngõng
c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng ®óng víi ph-
¬ng ch©m: “ViÖc g× cã lîi cho d©n ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i
®Õn d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh”.
Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn
cña d©n, tríc hÕt lµ nh÷ng lîi Ých trùc tiÕp, thiÕt thùc nhÊt nh: ¨n,
mÆc, chç ë, häc hµnh, ch÷a bÖnh... Chøc n¨ng ®èi néi c¬ b¶n cña
nhµ níc lµ híng dÉn nh©n d©n tæ chøc tèt ®êi sèng, ph¸t triÓn s¶n
xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ ngêi d©n ®îc thô hëng ph©n phèi phóc lîi
(an sinh) x· héi. Nhµ níc híng dÉn nh©n d©n b»ng c¬ chÕ, chÝnh
s¸ch, luËt ph¸p vµ t¹o ®iÒu kiÖn, m«i trêng ph¸t triÓn cho ngêi d©n (hç
trî tµi chÝnh, ®µo t¹o c¸n bé phôc vô nh©n d©n). H Chí Minhồ kh¼ng
®Þnh viÖc ch¨m lo ®êi sèng ngêi d©n th× do chÝnh nh©n d©n thùc
hiÖn nhung nhµ nuíc cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi
d©n.
Nhµ níc ph¶i biÕt kÕt hîp, ®iÒu chØnh ®îc c¸c lo¹i lîi Ých cña
d©n, b¶o ®¶m sù thèng nhÊt, hµi hoµ, c«ng b»ng. Trong ®iÒu kiÖn
cã chªnh lÖch giµu, nghÌo ph¶i ®iÒu hoµ lîi Ých b»ng c¸c chÝnh s¸ch
x· héi cho ®óng ®¾n.
Nhµ níc phôc vô nh©n d©n lµ nhµ níc ph¶i ®îc x©y dùng mét
c¸ch trong s¹ch, minh b¹ch. Nhµ níc ph¶i tiÕn hµnh ®Êu tranh chèng
tham «, l·ng phÝ, quan liªu… §Ó ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ c¸c c¨n bÖnh
trªn H Chí Minhồ ®a ra 3 gi¶i ph¸p vÒ: Tæ chøc c¬ chÕ ®Êu tranh; Cã
sù chØ ®¹o kiªn quyÕt, døt kho¸t, râ rµng cña ngêi l·nh ®¹o nhµ níc;
§Èy m¹nh gi¸o dôc c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc ®Ó cã ®îc mét ®éi ngò
c¸n bé tËn t©m, n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, hÕt lßng phôc vô nh©n
d©n.
5