Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
217
BƯỚC ĐẦU TÌM HIỂU VĂN HÓA CHÍNH TRỊ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Như Quảng
Đại học Thủy lợi, email: nguyennhuquang@tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là nhà
chính trị thiên tài mà còn là nhà văn hóa kiệt
xuất, trong quá trình lãnh đạo cách mạng
Việt Nam, Người đã kết hợp một cách nhuần
nhuyễn giữa chính trị và văn hóa, tạo nên
nghệ thuật lãnh đạo Hồ Chí Minh, có sức lôi
cuốn và sức hấp dẫn mãnh liệt. Văn hóa
chính trị Hồ Chí Minh có tầm ảnh hưởng rất
lớn đối với văn hóa chính trị Việt Nam hiện
đại. Vì vậy việc nghiên cứu văn hóa chính trị
Hồ Chí Minh có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
vô cùng sâu sắc.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Bài báo sử dụng phương pháp duy vật biện
chứng và phương pháp duy vật lịch sử ;
phương pháp hệ thống; phương pháp lôgíc và
lịch sử… khi nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí
Minh luôn luôn quán triệt quan điểm: thực
tiễn, nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và
thực tiễn, lịch sử cụ thể, toàn diện và hệ thống.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Báo cáo đã làm rõ những vấn đề thuộc về
khái niệm, nội dung, bản chất của văn hóa
chính trị Hồ Chí Minh:
3.1. Những vấn đề lý luận chung
Báo cáo làm rõ các khái niệm: văn hóa;
chính trị; văn hóa chính trị; văn hóa chính trị
Hồ Chí Minh. Văn hóa chính trị Hồ Chí
Minh là tổng hợp các giá trị mà Hồ Chí Minh
sử dụng thực hiện, thể hiện trong tư tưởng,
hành động, nhân cách chính trị Hồ Chí Minh
trong quá trình giành, giữ và thực thi quyền
lực chính trị.
3.2. Hệ quan điểm văn hóa chính trị
Hồ Chí Minh
Thứ nhất trong văn hóa chính trị Hồ Chí
Minh “nước lấy dân làm gốc”
Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát triển tư
tưởng chính trị của cha ông và của các triết
gia lớn của phương Đông và phương Tây,
trên cơ sở vận dụng lý luận và phương pháp
luận của chủ nghĩa Mác – Lênin để hình
thành nên hệ tư tưởng chính trị của mình.
Người có nhiều câu nói nổi tiếng về nhân
dân: “Trong bầu trời không có cái gì quý
bằng nhân dân. Trong thế giới, không gì
mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân
dân... Trong xã hội, không có gì tốt đẹp, vẻ
vang bằng phục vụ cho lợi ích của nhân dân”;
“Có dân là có tất cả”; “Dân là gốc của một
nước, nước lấy dân làm gốc”.
Hồ Chí Minh luôn luôn tin tưởng vào lực
lượng và trí tuệ của quần chúng nhân dân,
luôn phát huy tinh thần làm chủ của nhân
dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, luôn
chăm lo và không ngừng nâng cao đời sống
vật chất, tinh thần của nhân dân.
“Nước lấy dân làm gốc” vừa là mục tiêu,
vừa là động lực vừa là bí quyết thắng lợi của
mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà
nước ta. “Nước lấy dân làm gốc” là một
trong những nội dung đặc sắc của văn hóa
chính trị Hồ Chí Minh, có ý nghĩa rất lớn
trong xây dựng Đảng cộng sản Việt Nam
cầm quyền hiện nay.
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
218
Thứ hai văn hóa chính trị Hồ Chí Minh lấy
đại đoàn kết toàn dân tộc là vấn đề có ý
nghĩa chiến lược.
Tư tưởng đại đoàn kết dân tộc của Hồ Chí
Minh có ý nghĩa chiến lược, đây là nét đặc
sắc trong văn hóa chính trị Hồ Chí Minh. Đó
là chiến lược tập hợp mọi lực lượng có thể
tập hợp được, nhằm hình thành sức mạnh to
lớn của dân tộc trong cuộc đấu tranh chống
kẻ thù của dân tộc và giai cấp. Hồ Chí Minh
luôn luôn nhận thức đại đoàn kết dân tộc là
vấn đề có ý nghĩa chiến lược, là mục tiêu và
nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng và của dân
tộc Việt Nam.
Hồ Chí Minh đã nêu ra những luận điểm
mang tính chân lý sâu sắc: “Đoàn kết là sức
mạnh, đoàn kết là thắng lợi”; “Đoàn kết,
đoàn kết, đại đoàn kết – Thành công, thành
công, đại thành công”... Trong tư tưởng của
Hồ Chí Minh đại đoàn kết dân tộc là đại đoàn
kết toàn dân. Suốt cuộc đời của mình, Hồ Chí
Minh luôn chăm lo xây dựng khối đại đoàn
kết dân tộc trong Mặt trận dân tộc thống nhất.
Hồ Chí Minh đã chỉ ra được cơ sở của đại
đoàn kết dân tộc là phải biết kế thừa truyền
thống đoàn kết, nhân nghĩa của dân tộc, có
tấm lòng khoan dung, độ lượng, nhân ái, có
niềm tin vào con người, Hồ Chí Minh nói:
“Hễ là người Việt Nam thì ai cũng có lòng
yêu nước, ghét giặc”, vì vậy phải tổ chức, tập
hợp mọi tầng lớp, “Miễn là không phản lại
quyền lợi dân chúng, không là Việt gian, thân
Pháp, thân Nhật, có lòng trung thành với Tổ
quốc, là có thể dùng được”, “Không được
phép bỏ một lực lượng nào sẵn sàng phục vụ
quốc gia”.
Thứ ba văn hóa chính trị Hồ Chí Minh là
tôn trọng hiền tài, tin dùng trí thức.
Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng
Việt Nam, Hồ Chí Minh không nói và viết
nhiều về sử dụng hiền tài nhưng thông qua
cách nhìn nhận, đánh giá, cách ứng xử, trọng
dụng, tập hợp người hiền tài vào đội ngũ
người làm cách mạng, Hồ Chí Minh đã để lại
bài học quý báu, những chỉ dẫn thiết thực cho
chúng ta trong việc đào tạo và bồi dưỡng,
trọng dụng hiền tài thực sự trở thành “nguyên
khí của quốc gia”, là lực lượng cốt cán, tiên
phong góp phần quyết định thắng lợi của sự
nghiệp cách mạng.
Năm 1945, chỉ sau hai tháng lập nước, Hồ
Chí Minh viết bài Nhân tài và kiến quốc,
đăng Báo Cứu quốc (ngày 14/11/1945).
Người phân tích nhu cầu cần có người hiền
đức rất thấu tình đạt lý: “Kiến thiết cần có
nhân tài. Nhân tài nước ta dù chưa nhiều lắm
nhưng nếu chúng ta khéo lựa chọn, khéo
phân phối, khéo dùng thì nhân tài ngày càng
phát triển càng thêm nhiều... Vậy, chúng tôi
mong rằng đồng bào ta ai có tài năng và sáng
kiến về những công việc đó, lại sẵn lòng
hăng hái giúp ích nước nhà thì xin gửi kế
hoạch rõ ràng cho Chính phủ. Chúng tôi sẽ
nghiên cứu kế hoạch ấy một cách kỹ lưỡng
có thể thực hành được thì sẽ thực hành ngay".
Năm 1948, Người lại viết bài “Tìm người tài
đức”, nói rõ: “Nước nhà cần phải kiến thiết.
Kiến thiết cần phải có nhân tài. Trong số 20
triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài
có đức. E vì Chính phủ nghe không đến, thấy
không khắp, đến nỗi những bậc tài đức
không thể xuất thân. Khuyết điểm đó tôi xin
thừa nhận”.
Bên cạnh đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất
quan tâm đến đội ngũ trí thức nước ta. Người
còn giải thích rõ: “Có một thành kiến không
đúng, tưởng Đảng và Chính phủ không trọng
trí thức. Mà chính anh em cán bộ cũng có
cảm tưởng như vậy. Sự thật không phải như
thế. Chính là những đảng cách mạng lại càng
trọng trí thức: vì muốn phát triển văn hóa thì
phải cần thầy giáo, muốn phát triển sức khỏe
của nhân dân thì phải cần thầy thuốc, muốn
phát triển kỹ nghệ phải cần các kỹ sư,... Tóm
lại, cách mạng rất cần trí thức và chính ra chỉ
có cách mạng mới biết trọng trí thức.”
Thứ tư văn hóa chính trị Hồ Chí Minh
là sự thống nhất chặt chẽ giữa đức trị và
pháp trị
Pháp luật và đạo đức là hai lĩnh vực khác
nhau thuộc hình thái ý thức xã hội. Trong văn
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
219
hóa chính trị Hồ Chí Minh, Người luôn coi
:đạo đức là gốc, pháp luật là chuẩn. Trong tư
tưởng của Người hai vấn đề này có mối quan
hệ mật thiết với nhau. Pháp luật là một biện
pháp để khẳng định một chuẩn mực đạo đức;
ngược lại đạo đức là những nguyên tắc,
chuẩn mực, định hướng giá trị được xã hội
thừa nhận, có tác dụng chi phối, điều chỉnh
hành vi con người trong quan hệ với người
khác, nhưng đôi khi rất cần sự hỗ trợ của
pháp luật. Bởi vậy nếu không kết hợp với
tính nghiêm minh của pháp luật thì giáo dục
đạo đức trở nên vô nghĩa.
4. KẾT LUẬN
Văn hóa chính trị Hồ Chí Minh là sự thấm
nhuần giá trị văn hóa vào trong chính trị, mà
hạt nhân cốt lõi là tư tưởng giải phóng dân
tộc, giành độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa
xã hội nhằm giải phóng giai cấp và giải
phóng con người.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] PGS. TS Phạm Ngọc Anh, PGS. TS Bùi
Đình Phong, (2009), Hồ Chí Minh - văn hóa
và phát triển. Nxb Chính trị hành chính.
[2] PGS. TS Phạm Ngọc Anh, (2009), Triết lý
phát triển Hồ Chí Minh - giá trị lý luận và
thực tiễn. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[3] PGS. TS Phạm Ngọc Anh, PGS. TS Bùi
Đình Phong, (2003), Tư Tưởng Hồ Chí
Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền
kiểu mới ở Việt Nam. Nxb Lao động xã hội,
Hà Nội.
[4] Bộ giáo dục và đào tạo, (2015), Giáo trình
tư tưởng Hồ Chí Minh. Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
[5] Võ Nguyên Giáp, (2003), Tư tưởng Hồ Chí
Minh và con đường cách mạng Việt Nam.
Nxb Hà Nội, Hà Nội.
[6] GS Trần Văn Giàu, (2013), Vĩ đại một con
người, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[7] GS Trần Nhâm, (2015), Hồ Chí Minh nhà
tư tưởng thiên tài. Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
[8] Từ điển chính trị rút gọn, (1987). Nxb Tiến
bộ, Matxcova.