Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
187
PHƯƠNG PHÁP KHAI THÁC TÀI LIỆU PHỤC VỤ GIẢNG DẠY
MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Vũ Kiến Quốc
Đại học Thủy lợi, email: vukienquoc@tlu.edu
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một môn khoa
học xã hội, được đưa vào giảng dạy trong
các trường Đại học và Cao đẳng ở nước ta
từ năm học 2003 - 2004. Để tiến hành việc
dạy và học môn này có kết quả tốt, cần có
phương pháp dạy, học, nghiên cứu khoa
học. Những thành tựu nghiên cứu của
khoa học tư tưởng Hồ Chí Minh là cơ sở
của việc lựa chọn các kiến thức cơ bản để
dạy học môn tư tưởng Hồ Chí Minh ở các
nhà trường.
Vậy, làm thế nào để người học có thể hiểu
đúng tư tưởng của Người và vận dụng tư
tưởng, tác phong, đạo đức của Người vào
hoạt động thực thực tiễn. Do đó, việc lựa
chọn, xác định kiến thức cơ bản về tư tưởng
Hồ Chí Minh để giảng dạy là một vấn đề
đang đặt ra đòi hỏi đối với người làm công
tác giảng dạy một trách nhiệm lớn lao.
Trong phạm vi bài viết này tác giả xin được
phép trao đổi một số phương pháp khai thác
nguồn tài liệu khi giảng dạy môn học này
nhằm nâng cao chất lượng dạy học, và đồng
thời cũng giúp cho bài giảng về tư tưởng của
Người sinh động và phong phú hơn.
Từ khóa: Tư tưởng Hồ Chí Minh; phương
pháp; giáo viên; tài liệu; dạy học; sinh viên.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Bài viết sử dụng phương pháp duy vật biện
chứng, phương pháp mô tả, phương pháp hệ
thống, phân tích, thống kê so sánh và tổng
hợp nhằm để làm rõ nội dung nghiên cứu.
3. CÁC NGUỒN TÀI LIỆU CẦN KHAI
THÁC PHỤC VỤ GIẢNG DẠY MÔN TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
3.1. Các câu chuyện kể về Hồ Chí Minh
3.1.1. Vận dụng chuyện kể về Hồ Chí Minh
để mở đầu bài học
Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư
tưởng, lãnh tụ cách mạng của thế giới. Tư
tưởng của Người rất sâu sắc, phong phú cả
về lý luận và thực tiễn. Tìm hiểu tư tưởng
của Người qua những lời nói, bài viết và đặc
biệt thông qua những câu chuyện kể về
Người sẽ giúp cho người học hiểu rõ hơn về
tấm gương đạo đức và nhân cách của vị lãnh
tụ kính yêu, từ đó cố gắng phấn đấu rèn
luyện hơn nữa trong học tập cũng như trong
cuộc sống, biết yêu thương quê hương, Tổ
quốc, con người và có trách nhiệm với chính
bản thân mình.
Vì vậy, trước khi vào nội dung chính của
bài học, giáo viên có thể sử dụng chuyện kể
về Người để mở đầu bài học. Ở đây, giáo
viên có thể lựa chọn mẫu chuyện có nội dung
phù hợp với chủ đề bài học để thay cho lời
vào bài. Từ nội dung câu chuyện, giáo viên
làm rõ chủ đề bài học bằng những câu hỏi có
tính định hướng, chuẩn bị tâm thế tiếp nhận
bài học mới cho sinh viên.
Ví dụ: để dẫn sinh viên vào phần “Quan
niệm Hồ Chí Minh về đạo đức.” (chương
VII), giáo viên có thể kể câu chuyện: Bác Hồ
“khao quân”
Sau đó giáo viên hướng dẫn sinh viên trả
lời các câu hỏi:
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
188
Bác Hồ là người như thế nào? Vậy thế nào
là đạo đức ?
Bằng những câu chuyện, tình huống về
Bác ta sẽ gợi mở, thu hút người học tập trung
cao độ để vào bài học thay vì trước đây ta
dùng tình huống khác.
3.1.2. Vận dụng chuyện kể về Hồ Chí Minh
để củng cố nội dung bài học
Đây là hình thức được dùng sau khi kết
thúc bài học. Ở đây, giáo viên có thể kể cho
người học một câu chuyện, trong đó nhấn
mạnh đến những kiến thức trọng tâm của bài
học để củng cố lại tri thức đã truyền thụ.
Ví dụ khi trình bày xong “Những ảnh
hưởng của Nho giáo đến việc hình thành tư
tưởng Hồ Chí Minh”, phần“Tự hoàn thiện
bản thân” (chương I), giáo viên có thể kể câu
chuyện: “Tôi là người dân, tôi cũng có quyền
phê bình bộ đội chứ”.
Thông qua câu chuyện người học có thể
thấy rằng: để hoàn thiện bản thân thì phải chú
ý và quan tâm từ những việc nhỏ nhất trở đi.
Qua việc sử dụng những câu chuyện kể về
Người vào trong chương trình môn học, cần
có những cách trình bày khoa học, chân thực,
giàu cảm xúc (nhưng không lên gân, cường
điệu quá) có sức thuyết phục người nghe để
giúp người nghe càng hiểu sâu sắc hơn về
Người. Thông qua sự hiểu biết đó các em sẽ
biết vận dụng vào vị trí, vai trò của người
sinh viên để làm theo tấm gương của Bác
bằng những việc làm cụ thể, từ đó giúp các
em rèn luyện phẩm chất đạo đức để trở thành
những con người xã hội chủ nghĩa vừa hồng
vừa chuyên.
3.2. Thơ của Hồ Chí Minh
Thơ của Người là một phần tư liệu quan
trọng thể hiện nhân cách, tâm hồn, tình cảm,
đạo đức và tư tưởng của Người. Nên đưa thơ
vào làm tư liệu giảng dạy. Điều đó là hết sức
cần thiết và đó cũng là trách nhiệm của giảng
viên. Khi nghiên cứu thơ Hồ Chí Minh, giảng
viên đã tự bổ sung nguồn tài liệu dồi dào,
phong phú về Bác, là nơi thể hiện sâu xa
nhất tâm hồn, tình cảm của Bác. Việc thuyết
trình kết hợp lồng thơ của Bác vào bài giảng
sẽ giảm được sự khô khan, cứng nhắc, tạo
nên sự uyển chuyển hài hoà giữa thơ - người
- tư tưởng chính trị. Quá trình tiếp thụ bài
giảng của sinh viên sẽ nhẹ nhàng, thoải mái
hơn. Giảng viên tìm cách lồng ghép, trình
bày thơ Hồ Chí Minh để khái quát hoá được
tư tưởng của Người, bởi thơ chỉ đóng vai trò
minh hoạ, có tính bổ sung, tránh tình trạng
lạm dụng thơ, biến giờ học thành buổi bình
thơ ví dụ: tập thơ “Nhật ký trong tù” toát lên
đạo đức nhân văn của người cộng sản, tinh
thần độc lập tự chủ, lạc quan cách mạng...
3.3. Các tác phẩm kinh điển của
Hồ Chí Minh
Sử dụng tác phẩm kinh điển trong dạy học
môn tư tưởng Hồ Chí Minh có vai trò quan
trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học
môn khoa học này. Khi sử dụng một cách
hợp lý những trích dẫn trong tác phẩm kinh
điển của Hồ Chí Minh vào việc giảng dạy
môn tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ góp phần làm
tăng tính phong phú, sâu sắc và khắc sâu
được nội dung trọng tâm của bài học, của vấn
đề nghiên cứu. Làm tăng giá trị lý luận cũng
như giá trị thực tiễn của môn học, làm cho
bài giảng thêm sức hấp dẫn, sinh động, tăng
tính thuyết phục đối với sự nhận thức của
sinh viên.
Nhưng nếu chúng ta trích dẫn tác phẩm
kinh điển theo hướng tuyệt đối hóa, trích dẫn
quá nhiều theo hướng kinh viện “tầm chương
trích cú” sẽ làm cho người học cảm thấy
nhàm chán trong quá trình nhận thức, sẽ
không thấy được giá trị, ý nghĩa của những
trích dẫn, gây nên cảm giác không hứng thú
khi nghiên cứu môn học này. Hoặc, trong quá
trình sử dụng trích dẫn tác phẩm kinh điển,
nếu chúng ta sử dụng sai nội dung trích dẫn
hay đặt sai vị trí của nội dung bài học sẽ gây
“phản tác dụng”.
Do đó, để sử dụng những trích dẫn kinh
điển hiệu quả và thành công trong quá trình
dạy học thì giáo viên cần phải đầu tư cho việc
nghiên cứu tác phẩm kinh điển, sử dụng
những trích dẫn kinh điển phù hợp với trình
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5
189
độ nhận thức của đối tượng đồng thời khuyến
khích và động viên sinh viên tích cực nghiên
cứu những tác phẩm kinh điển của Hồ Chí
Minh và tích cực học tập đạt kết quả cao môn
khoa học này.
4. KẾT LUẬN
Để đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy
học môn tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay,
một vấn đề quan trọng trong quá trình dạy
học đang đặt ra đó là: giáo viên cần phải kết
hợp một cách linh hoạt và hợp lý giữa việc
khai thác và sử dụng các nguồn tài liệu với
các phương pháp dạy học tích cực khác nhằm
nâng cao hiệu quả nhận thức cho sinh viên.
Vì vậy, giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ
không đầy đủ và khoa học nếu không gắn với
nghiên cứu sâu sắc giữa tư tưởng và những
hoạt động thực tiễn, với đời thường của
Người. Bởi đạo đức, lẽ sống, nhân cách của
Người nhất quán thể hiện từ những việc sinh
hoạt hàng ngày cho tới việc trọng đại của đất
nước, ở Người cái giản dị và vĩ đại đan xen,
hàm chứa trong nhau, nhân cách của Người
vừa phong phú độc đáo vừa gần gũi, thân
thuộc. Vì lẽ đó, mà Người là một trong
những lãnh tụ duy nhất cả dân tộc gọi là
"Bác", và cả thế giới gọi là "Cụ Hồ".
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Allan C, Ornstein & Thomas J, Lasley. Các
chiến lược để dạy học có hiệu quả. Trường
Đại học Sư Phạm TP. HCM.
[2] Chu Văn Chiên (2012). Vai trò của giáo
viên trong việc đổi mới về phương pháp
giảng dạy. Bài viết về giáo dục, Số ra ngày
22-10-2012.
[3] Hội thảo khoa học về phương pháp giảng
dạy đại học theo học chế tín chỉ của trường
ĐH Sư phạm Hà Nội.
[4] Lê Văn Tích (Chủ biên) (2006). Đưa tư
tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống, mấy
vấn đề lý luận và thực tiễn. Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội.
[5] Nguyễn Chí Mỳ - Lê Ngọc Tòng (1996),
“Những yêu cầu cơ bản đối với người giảng
viên giảng dạy các môn lý luận Mác -
Lênin, Tạp chí Nghiên cứu lý luận, số 6.