Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a La Quán Trungệ ề ượ ườ ủ
M C L CỤ Ụ
I. Tác gi và tác ph mả ẩ
a.i.1. Tác gi ả
La Quán Trung tên là B n, tên ch là Quán Trung, l i có bi t hi u là "H H iả ữ ạ ệ ệ ồ ả
t n nhân" có th là ng i Thái Nguyên (còn có thuy t cho r ng ông là ng i Lả ể ườ ế ằ ườ ư
Lăng Ti n tr c a nhà Nguyên Thu n Đ (Th a Hoàn Thi p M c Nhĩ) và Minhề ị ủ ậ ế ỏ ế ộ
Đng, Đông Nguyên. v. v ...). Ông sinh vào cu i đi Nguyên, m t vào đu điườ ố ờ ấ ầ ờ
Minh, c ch ng vào kho ng năm 1300 đn năm 1400 gi a th i th ng Thái Tướ ừ ả ế ữ ờ ố ổ
(Chu Nguyên Ch ng). Có thuy t còn nói rõ r ng ông sinh năm 1328 và m tươ ế ằ ấ
năm 1398. Ông r t có tài văn ch ng, r t gi i v t khúc, câu đi, l i vi t cấ ươ ấ ỏ ề ừ ố ạ ế ả
các lo i k ch, nh ng n i ti ng nh t là v ti u thuy t. Ông là ng i đóng gópạ ị ư ổ ế ấ ề ể ế ườ
xu t s c cho tr ng phái ti u thuy t l ch s đi Minh-Thanh.ấ ắ ườ ể ế ị ử ờ
La Quán Trung xu t thân t m t gia đình quý t c. Tu i thanh niên ông nuôiấ ừ ộ ộ ổ
chí phò vua giúp n c; song lúc đó, tri u đình nhà Nguyên đang suy tàn, ông bướ ề ỏ
đi phiêu lãng nên có bi t hi u là H H i t n nhân. Ông là m t trong nh ngệ ệ ồ ả ả ộ ữ
ng i "có chí m u đ s nghi p bá v ng". Ti c r ng tình hình t ng t n thườ ư ồ ự ệ ươ ế ằ ườ ậ ế
nào nay không th bi t rõ đc. La Quán Trung t ng truy n t ng tham giaể ế ượ ươ ề ừ
cu c kh i nghĩa ch ng nhà Nguyên c a Tr ng Sĩ Thành. Sau khi Tr ng Sĩộ ở ố ủ ươ ươ
Thành th t b i, Minh Thái T Chu Nguyên Ch ng lên ngôi, th ng nh t đtấ ạ ổ ươ ố ấ ấ
n c, ông lui v n, s u t m và biên so n dã s .ướ ề ở ẩ ư ầ ạ ử
1
Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a La Quán Trungệ ề ượ ườ ủ
a.i.2. Tác ph m ẩ
V ti u thuy t thì ngoài Tam Qu c Di n Nghĩa ra, t ng truy n có t t c h nề ể ế ố ễ ươ ề ấ ả ơ
m i b , nh nay ta bi t còn có: Tùy Đng chí, T n Đng ngũ đi s di nườ ộ ư ế ườ ả ườ ạ ử ễ
ca, Tam to i bình yêu truy n... (hi n nay nh ng b n còn l u truy n đã b ng iạ ệ ệ ữ ả ư ề ị ườ
đi sau s a đi, vi t l i, không còn nguyên b n c a ông n a). Tam qu c di nờ ử ổ ế ạ ả ủ ữ ố ễ
nghĩa nguyên tên là Tam qu c chí thông t c di n nghĩa], là m t ti u thuy t l chố ụ ễ ộ ể ế ị
s Trung Qu c đc La Quán Trung vi t vào th k 14 k v th i k h n lo nử ố ượ ế ế ỷ ể ề ờ ỳ ỗ ạ
Tam Qu c (190-280) v i kho ng 120 ch ng h i, theo ph ng pháp b y th c baố ớ ả ươ ồ ươ ả ự
h (b y ph n th c ba ph n h c u). Ti u thuy t này đc xem là m t trongư ả ầ ự ầ ư ấ ể ế ượ ộ
b n tác ph m c đi n hay nh t c a văn h c Trung Qu c.ố ẩ ổ ể ấ ủ ọ ố
Tam qu c di n nghĩa v ph ng di n biên so n ch y u là công lao c a Laố ễ ề ươ ệ ạ ủ ế ủ
Quán Trung, nh ng th c ra b ti u thuy t này tr c sau đã tr i qua m t quáư ự ộ ể ế ướ ả ộ
trình t p th sáng tác lâu dài c a r t nhi u ng i.ậ ể ủ ấ ề ườ
• Tr c La Quán Trung, t lâu chuy n Tam qu c đã l u hành r ng rãi trong dânướ ừ ệ ố ư ộ
gian truy n mi ng, các ngh nhân k chuy n, các nhà văn h c ngh thu t vi tề ệ ệ ể ệ ọ ệ ậ ế
k ch, di n k ch, đu không ng ng sáng t o, làm cho nh ng tình ti t câu chuy nị ễ ị ề ừ ạ ữ ế ệ
và hình t ng các nhân v t phong phú thêm.ượ ậ
• Cu i đi Nguyên đu đi Minh, nhà ti u thuy t La Quán Trung đã vi t bố ờ ầ ờ ể ế ế ộ
Tam qu c chí thông t c di n nghĩa chính là đã d a trên c s sáng tác t p thố ụ ễ ự ơ ở ậ ể
r t hùng h u đó c a nhân dân qu n chúng. Dĩ nhiên trong khi vi t ông có thamấ ậ ủ ầ ế
kh o nh ng b n ghi chép c a các nhà vi t s và các nhà văn khác (Tam qu c chíả ữ ả ủ ế ử ố
c a Tr n Th , Tam qu c chí chú c a Bùi Tùng Chi), nh ng quan tr ng h n làủ ầ ọ ố ủ ư ọ ơ
ph n th nghi m cu c s ng phong phú c a b n thân ông và tài năng văn h cầ ể ệ ộ ố ủ ả ọ
ki t xu t c a ông.ệ ấ ủ
• M t trong nh ng b n Tam qu c di n nghĩa ra đi s m nh t hi n nay còn giộ ữ ả ố ễ ờ ớ ấ ệ ữ
đc là b n in năm Giáp D n niên hi u Ho ng Tr đi Minh (1494), năm Nhâmượ ả ầ ệ ằ ị ờ
Ng Gia Tĩnh (1522) g m có 24 cu n 240 ti t. T đó v sau (g n 300 năm)ọ ồ ố ế ừ ề ầ
nhi u b n Tam qu c đã l u hành, nh ng n i dung đu không có gì khác nhauề ả ố ư ư ộ ề
l m. Truy n Tam qu c c a La Quán Trung so v i b n truy n k c a đi nhàắ ệ ố ủ ớ ả ệ ể ủ ờ
Nguyên, đi khái có m y đc đi m nh sau:ạ ấ ặ ể ư
2
Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a La Quán Trungệ ề ượ ườ ủ
- T c b t m t s ph n mê tín, nhân qu báo ng và nh ng tình ti t "quá ướ ớ ộ ố ầ ả ứ ữ ế ư
hoang đng".ườ
- Vi t thêm, làm n i dung cu n truy n phong phú thêm r t nhi u, tô v tính cáchế ộ ố ệ ấ ề ẽ
và hình t ng nhân v t cho sâu s c, đm nét h n.ượ ậ ắ ậ ơ
- Nâng cao ngôn ng đn m c ngh thu t, tăng c ng thêm s c h p d n c aữ ế ứ ệ ậ ườ ứ ấ ẫ ủ
ngh thu t.ệ ậ
- Làm n i b t lên m t cách rõ ràng và mãnh li t nhân dân tính và xu h ng tínhổ ậ ộ ệ ướ
văn h c là yêu L u B , ghét Tào Tháo, h ng v n c Th c ch ng l i n cọ ư ị ướ ề ướ ụ ố ạ ướ
Ng y trong toàn cu n sách.ụ ố
Nói tóm l i La Quán Trung đã đem nh ng ph n phong phú trong truy n Tamạ ữ ầ ệ
qu c mà nhân dân qu n chúng và nh ng ngh nhân k chuy n đã sáng tác ra,ố ầ ữ ệ ể ệ
nâng cao lên thành m t tác ph m văn h c l n lao n i ti ng. Đu đi Thanh, haiộ ẩ ọ ớ ổ ế ầ ờ
cha con Mao Luân, Mao Tôn C ng (ng i Tràng Châu t nh Giang Tô) l i b tươ ườ ỉ ạ ắ
đu tu đính truy n Tam qu c. Công vi c tu đính này hoàn thành vào kho ng nămầ ệ ố ệ ả
Khang Hy th 18 (1679). Mao Tôn C ng đã gia công, thêm b t, nhu n s cứ ươ ớ ậ ắ
nh ng chi ti t nh , s p x p l i các h i m c, câu đi, s a ch a l i câu, l i trùngữ ế ỏ ắ ế ạ ồ ụ ố ử ữ ạ ờ
ho c nh ng ch ch a th a đáng. Ông đã t c b r t nhi u nh ng ch ng t u,ặ ữ ỗ ư ỏ ướ ỏ ấ ề ữ ươ ấ
nh ng bài bình lu n, tán r ng trong ph n chú thích, thay đi m t s câu th l nữ ậ ộ ầ ổ ộ ố ơ ẫ
l n văn k v i văn v n, v.v... và thêm vào đó nh ng l i bàn, d n 240 ti t thànhộ ể ớ ầ ữ ờ ồ ế
120 h i, l i đt cho b Tam qu c cái tên là "cu n sách đ nh t tài t ". Làm choồ ạ ặ ộ ố ố ệ ấ ử
truy n càng hoàn ch nh, văn k trong sáng, g t giũa, trên m t m c đ nào đóệ ỉ ể ọ ộ ứ ộ
cũng đã làm ti n l i cho m i qu n chúng đc gi . T đó b n c a Mao Tônệ ợ ọ ầ ộ ả ừ ả ủ
C ng thay b n c a La Quán Trung, ti p t c đc l u truy n r ng rãi. Nămươ ả ủ ế ụ ượ ư ề ộ
1958, Nhân dân Văn h c Xu t b n xã B c Kinh đã ch nh lý l i nhi u, b ng cáchọ ấ ả ắ ỉ ạ ề ằ
d a vào b n c a Mao Tôn C ng hi u đính r t k t ng câu, t ng ch , t ng tênự ả ủ ươ ệ ấ ỹ ừ ừ ữ ừ
riêng có đi chi u v i b n c a La Quán Trung r i s a ch a l i nh ng ch màố ế ớ ả ủ ồ ử ữ ạ ữ ỗ
b n c a Mao Tôn C ng đã s a h ng, s a sai v i nguyên b n c a La Quánả ủ ươ ử ỏ ử ớ ả ủ
Trung, nh ng nói chung v n gi nguyên b m t c a b n Mao Tôn C ng. Cònư ẫ ữ ộ ặ ủ ả ươ
nh ng tên l ch s đc bi t nh tên ng i, tên đt, tên ch đ... n u c hai b nữ ị ử ặ ệ ư ườ ấ ế ộ ế ả ả
trên đu sai, thì hi u đính l i theo s sách. Nên các l n in sau h u h t đu l yề ệ ạ ử ầ ầ ế ề ấ
theo b n in này.ả
3
Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a La Quán Trungệ ề ượ ườ ủ
Tóm t t tác ph mắ ẩ
Tam Qu c di n nghĩa k l i cu c phân tranh trong vòng 87 năm gi a ba t pố ễ ể ạ ộ ữ ậ
đoàn phong ki n: Ng y, (Tào Tháo), Th c, (L u B ) và Ngô (Tôn Quy n). ế ụ ụ ư ị ề
- T h i 1 đn h i 14 (năm 184–190) cu c kh i nghĩa nông dân Khăn Vàng.ừ ồ ế ồ ộ ở
Đng Trác thâu tóm quy n hành. V ng Doãn dùng mĩ nhân k di t Trác. Cácổ ề ươ ế ệ
th l c b t đu xâu xé l n nhau.ế ự ắ ầ ẫ
- T h i 15 đn h i 50 (năm 190–208) Vi n Thi u x ng hùng r i đi b i. Tàoừ ồ ế ồ ệ ệ ư ồ ạ ạ
Tháo tiêu di t s ch các t p đoàn ph ng B c, làm ch trung nguyên L u B đãệ ạ ậ ươ ắ ủ ư ị
có binh hùng t ng m nh nh ng ch a có đt. Tào Tháo đi b i Xích Bích.ướ ạ ư ư ấ ạ ạ ở
L u B đc đt Kinh Châu: Th chân v c Ng y–Th c–Ngô hình thành. ư ị ượ ấ ế ạ ụ ụ
- T h i 51 đn h t (208–280) Tào Tháo có binh hùng t ng m nh, lúc đánhừ ồ ế ế ướ ạ
Ngô, lúc ti n công Th c, th tr n gi ng co thì Táo Tháo ch t. Con là Tào Phi lênế ụ ế ậ ằ ế
thay, ph vua Hán, l p ra n c Ng y, quy n hành r i d n vào tay th a t ngế ậ ướ ụ ề ơ ầ ừ ướ
T Mã Ý. ư
- L u B có m u sĩ Kh ng Minh, có ngũ h t ng, th l c ngày m t m nh. L uư ị ư ổ ổ ướ ế ự ộ ạ ư
B lên ngôi vua. Quan Vũ b Đông Ngô gi t. Tr ng Phi c t quân đánh báo thùị ị ế ươ ấ
cho anh mà b h i. L u B th m b i v tr n ho công c a Đông Ngô r i mị ạ ư ị ả ạ ề ậ ả ủ ồ ố
ch t. Con là L u Thi n n i ngôi. Kh ng Minh “ế ư ệ ố ổ th t c m M nh Ho chấ ầ ạ ạ ”, “L cụ
xu t K S nấ ỳ ơ ”, s nghi p đang d dang thì m ch t. Th c suy vong d n. Nămự ệ ở ố ế ụ ầ
263, t ng Ng y là Đng Ng i, di t Th c, L u Thi n đu hàng. Nhà Ngô cóướ ụ ặ ả ệ ụ ư ệ ầ
đa th Giang Đông hi m y u, có binh hùng t ng m nh, l y th , làm công,ị ế ể ế ướ ạ ấ ủ
nhi u l n đánh b i Ng y, Th c. Sau khi Tôn Quy n ch t, Tôn H o lên thay, thề ầ ạ ụ ụ ề ế ạ ế
y u d n. Năm 279 T Mã Viêm (cháu T Mã Ý), kéo đi binh đánh Đông Ngô,ế ầ ư ư ạ
T n H o đu hàng. T Mã Ý ph Ng y, l p ra nhà Tôn th ng nh t Trung Qu c.ấ ạ ầ ư ế ụ ậ ố ấ ố
Nh v y, “Tam qu c di n nghĩa” ch y u k l i nh ng s ki n l ch s chínhư ậ ố ễ ủ ế ể ạ ữ ự ệ ị ử
di n ra trong th i kì lo n l c c a Trung Qu c. Bên c nh câu chuy n đc kễ ờ ạ ạ ủ ố ạ ệ ượ ể
xoay quanh s tranh giành quy n l c gi a ba t p đoàn Ngô- Th c- Ng y thì tácự ề ự ữ ậ ụ ụ
ph m còn n ch a nh ng c m , khát khao c a tác gi v m t đt n c hòaẩ ẩ ứ ữ ướ ơ ủ ả ề ộ ấ ướ
bình, h ng th nh. n sâu bên trong tác ph m chính là hình nh nh ng ng i anhư ị Ẩ ẩ ả ữ ườ
4
Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a La Quán Trungệ ề ượ ườ ủ
hùng xu t chúng, nh ng bi u t ng b t t c a lòng trung hi u, ti t nghĩa đángấ ữ ể ượ ấ ử ủ ế ế
đc ng i đi ca t ng.ượ ườ ờ ụ
a.i.3. V h i th 21 “Tào Tháoề ồ ứ
u ng r u lu n anh hùng”ố ượ ậ
Thu c h i 21 trích trong “ộ ồ Tam Qu c Di n Nghĩaố ễ ” c a La Quán Trung. Đo nủ ạ
trích gi i thi u nhân v t, s v t, s vi c, hoàn c nh c a Huy n Đc khi đangớ ệ ậ ự ậ ự ệ ả ủ ề ứ
n ng nh trên đt Tào Tháo, nh n nh n ch th i c đ ra đi m u đ vi c l n.ươ ờ ấ ẫ ị ờ ờ ơ ể ư ồ ệ ớ
Qua đo n trích này, b n ch t c a hai nhân v t L u B và Tào Tháo đc b c lạ ả ấ ủ ậ ư ị ượ ộ ộ
r t rõ t đó La Quán Trung cũng g i g m nh ng quan ni m đúng đn v hìnhấ ừ ử ắ ữ ệ ắ ề
t ng ng i anh hùng.ượ ườ
II. Quan ni m v hình t ng ng i anh hùng c a L uệ ề ượ ườ ủ ư
B và Tào Tháo qua h i th 21ị ồ ứ
1. V hình t ng ng i anh hùngề ượ ườ
I.1. Khái ni m hình t ngệ ượ
V v n đ hình t ng ngh thu t, theo t đi n thu t ng văn h c c a Lê Báề ấ ề ượ ệ ậ ừ ể ậ ữ ọ ủ
Hán- Tr n Đình S - Nguy n Kh c Phi (NXB Giáo d c_2010) ch biên có nói:ầ ử ễ ắ ụ ủ
“Hình t ng ngh thu t là các khách th đi s ng đc ngh sĩ tái hi n b ngượ ệ ậ ể ờ ố ượ ệ ệ ằ
t ng t ng sáng t o trong nh ng tác ph m ngh thu tưở ượ ạ ữ ẩ ệ ậ ”. Hình t ng là k t quượ ế ả
c a s nh n th c và c t nghĩa đi s ng mà tác gi th hi n trong tác ph m.ủ ự ậ ứ ắ ờ ố ả ể ệ ẩ
B ng cá tính sáng t o, ng i ngh sĩ xây d ng hình t ng đ b c l nh ngằ ạ ườ ệ ự ượ ể ộ ộ ữ
quan đi m v cu c đi và ngh thu t. Hình t ng là nh ng b c v v cu c điể ề ộ ờ ệ ậ ượ ữ ứ ẽ ề ộ ờ
và con ng i c th , có th là đ v t, thiên nhiên hay c nh lao đng s n xu t…ườ ụ ể ể ồ ậ ả ộ ả ấ
Nh ng hình t ng trung tâm nh t v n là con ng i có tên hay không tên, cá nhânư ượ ấ ẫ ườ
hay t p th . Nh ng không ph i nhân v t nào trong tác ph m cũng tr thành hìnhậ ể ư ả ậ ẩ ở
t ng văn h c. Hình t ng ngh thu t ph i v a có giá tr th hi n nh ng nét cượ ọ ượ ệ ậ ả ừ ị ể ệ ữ ụ
th , cá bi t không l p l i, l i v a có kh năng khái quát, làm b c l đc b nể ệ ặ ạ ạ ừ ả ộ ộ ượ ả
ch t c a m t lo i ng i hay m t quá trình đi s ng theo quan ni m c a ng iấ ủ ộ ạ ườ ộ ờ ố ệ ủ ườ
ngh sĩ. Hay có th nói đó ph i là m t nhân v t đi n hình trong hoàn c nh đi nệ ể ả ộ ậ ể ả ể
5