Richard Mosses: chụp Congo bằng máy
hồng ngoại của quân đội
.
Từ nhiều thế kỉ nay, Congo thúc đẩy cũng như thay đổi trí tưởng tựợng
của phương Tây. Nhiếp ảnh gia Richard Mosse đã tiếp thêm cho chủ đề
này, bằng cách sử dụng một thiết bị theo dõi của quân đội (hiện đã
ngừng sản xuất). Đó là một dạng máy hồng ngoại có tên Kodak
Aerochrome. Ban đầu máy này được làm ra để phát hiện ngụy trang,
với loại phim dành cho việc trinh sát trên không ghi lại các dải quang
phổ của tia hồng ngoại mà mắt người không nhìn thấy được, biến
phong cảnh xanh tươi thành những mảng màu tím, đỏ rực và hồng chói
lọi.
“Không chỗ chạy trốn,” 2010, do Richard Mosse chụp Vùng núi Nam
Kivu là bản doanh của một bộ phận lớn những kẻ nổi dậy, thuộc Lực
lượng Dân chủ Giải phóng Rwanda (FDLR) - một nhóm bán quân sự
người Hutu sống lưu vong ở Congo từ khi cuộc diệt chủng Rwanda
diễn ra vào năm 1994. Những ngọn đồi này cũng giàu các khoáng sản
như vàng, quặng, thiếc, và coltan. Các thợ mỏ thủ công khai thác các
khoáng sản này, và thường xuyên trả thuế cho những kẻ nổi dậy.
Trong những chuyến đi đến phía Đông Congo, Mosse đã chụp ảnh các
nhóm nổi loạn, những kẻ liên tục thay đổi phe phái, thường xuyên đánh
nhau rải rác trong một khu vực giao tranh ở rừng già, với rất nhiều cuộc
tập kích, tàn sát, và bạo lực tình dục có hệ thống. Những câu chuyện bi
thảm này cần được kể ngay, nhưng mô tả chúng chẳng dễ dàng gì.
Giống như Joseph Conrad* của thế kỉ trước, Mosse phát hiện ra một
tình huống khá lúng túng và mâu thuẫn một cách khó mô tả; tính chân
thật của nó quá mạnh mẽ, đến nỗi gần như trở thành cái gì đấy trừu
tượng.
“La Vie En Rose“ (Cuộc đời màu hồng) 2010 Những kẻ nổi dậy của
Hội đồng Bảo vệ Nhân dân (CNDP) ăn mừng ngày chúng sát nhập vào
Lực lượng Vũ trang Congo (FARDC), tại ngôi làng Mushaki, thuộc thị
xã Masisi. Trước đây, nhóm nổi dậy này đã từng sát nhập vào FARDC
một lần rồi, nhưng lại quyết định ly khai vì không được trả tiền.
Kỹ thuật chụp hồng ngoại cho ta một suy nghĩ cấp tiến về cách mô tả
cuộc xung đột vốn phức tạp và khó chữa như cuộc chiến đang diễn ra ở
Congo. Kết quả là ngành ảnh phóng sự truyền thống trở nên nổi bật đến
phát sốt, nhấn mạnh được sự căng thẳng giữa nghệ thuật, sự hư cấu, và
ảnh báo chí. Hồng ngoại khơi mào một cuộc đối thoại với nhiếp
ảnh, khởi đầu như một suy ngẫm đầy đam mê về thể loại ảnh tư liệu bị
(làm cho) sứt sẹo, nhưng kết thúc như một bài ca thán đầy ám ảnh cho
vùng đất Congo tuyệt đẹp - vùng đất chịu những thảm kịch không thể
thốt nên lời.
*
Phim Aerochrome 1443 được Kodak sản xuất dưới dạng phim chụp
trên không, dùng để chụp cảnh dưới mặt mất từ máy bay, đặc biệt hay
dùng trong nông nghiệp, lâm nghiệp, và thậm chí là trong quân đội để
phát hiện sự ngụy trang. Điều đó có nghĩa: Kodak chỉ bán loại phim
này với số lượng cực lớn (vài trăm thước phim) với các kích cỡ dành
cho máy ảnh dùng để chụp trên không – thường là format 70mm (hay
9.5 inches).
*
Joshep Conrad: Nhà văn người Anh (gốc Phần Lan) rất nổi tiếng,
chuyên viết chuyện về các chủng tộc khác nhau. Truyện “Heart of
Drakness” của ông được đạo diễn Coppola chuyển thành phim
“Apocalypse Now” – bộ phim cực hay về chiến tranh Việt Nam.
Lúc nào cũng bu quanh xe hơi