SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT CỬA LÒ
----------------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI
MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO KỸ NĂNG
TRUYỀN THÔNG CHO HỌC SINH TẠI
TRƯỜNG THPT CỬA LÒ HIỆN NAY
Lĩnh vực : Quản lý
Nhóm tác giả : Hà Thị Vinh Tâm
Lê Văn Hoàng
Võ Văn Hoàn
Đơn vị : Trường THPT Cửa Lò
Số điện thoại : 0963347526
Năm học 2023 – 2024
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Hiện nay, đổi mới giáo dục đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo xu
thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, nền giáo dục Việt Nam cũng
đang trong tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện. Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp
hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khoá XI) đã thông qua Nghị quyết
số 29-NQ/TW đổi mới căn bản, toàn diện GDĐT đáp ứng yêu cầu công nghiệp
hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế. Quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục của Nghị
quyết là: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí
luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và
giáo dục xã hội”. Tư tưởng này hoàn toàn phù hợp với xu thế phát triển giáo
dục trên thế giới hiện nay. Từ sự thay đổi mục tiêu giáo dục thì phương pháp
giáo dục cũng phải thay đổi theo. Đó là dạy học phát huy tính tích cực, tự lực,
chủ động, sáng tạo của người học, chuyển trọng tâm hoạt động từ giáo viên
sang HS.
1.2.Xu thế phát triển của giáo dục Việt Nam cũng như trên thế giới là
đang chú trọng hình thành và phát triển kỹ năng của HS thế kỉ XXI. Còn ở Việt
Nam, những năm gần đây, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể về đổi mới
chương trình sách giáo khoa đang chú trọng tới hình thành và phát triển “5 phẩm
chất và 10 năng lực” .
1.3. Ngày nay, xã hội ngày càng phát triển, đời sống vật chất và tinh thần
ngày càng được chú trọng đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bản thân. Một
trong những nhu cầu đó là trao đổi thông tin với sự phát triển mạnh mẽ của
ngành truyền thông. Từ thực tế của đời sống xã hội, ngành giáo dục đặt ra yêu
cầu phải đào tạo được thế hệ người toàn diện, năng động, sáng tạo trước những
vấn đề nảy sinh của đời sống, biết nắm bắt, xử lý và kết nối thông tin.
1.4. Trong thực tiễn giáo dục hiện nay, hoạt động truyền thông tại các
trường học đang được các nhà giáo dục rất quan tâm. Ở bậc THPT còn chưa
được đầu tư thỏa đáng, việc nghiên cứu, vận dụng còn mang tính rời rạc, chưa
hệ thống, thiếu hiệu quả. Thực tế cho thấy, kỹ năng truyền thông ở HS còn tồn
tại dưới dạng tiềm năng, chưa được khai thác. Tuy đây không phải là hoạt động
chủ đạo nhưng là bộ phận không thể thiếu của quá trình giáo dục trong nhà
trường phổ thông, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện đối với thế
hệ trẻ.
Xuất phát từ những đòi hỏi của cuộc sống và xã hội về chất lượng
nguồn nhân lực, mục tiêu giáo dục và thực tiễn dạy học ở trường THPT
Cửa Lò, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Một số giải pháp nâng cao kỹ năng
truyền thông cho HS tại trường THPT Cửa Lò hiện nay”.
2. Tính mới của đề tài
- Góp phần làm sáng tỏ và sâu sắc thêm hệ thống lý luận về vấn đề
rèn luyện kỹ năng truyền thông và xác định những phương pháp, cách thức
tổ chức hiệu quả các hoạt động truyền thông tại trường THPT Cửa Lò.
- Đánh giá khách quan những ưu điểm và tồn tại của công tác giáo
dục kỹ năng truyền thông cho HS thông tại trường THPT Cửa Lò hiện nay.
Đó là cơ sở thực tiễn để đề xuất các giải pháp rèn luyện kỹ năng này cho
HS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tại trường THPT Cửa Lò theo
chương trình GDPT tổng thể 2018.
- Đề xuất những giải pháp cụ thể nâng cao kỹ năng truyền thông cho
HS tại trường THPT Cửa Lò nói riêng và có khả năng áp dụng đối với các
trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung một cách toàn diện, cụ
thể.
3. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã sử dụng một số
phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp điều tra, khảo sát và xử lý số
liệu; Phương pháp thực nghiệm sư phạm; Phương pháp phỏng vấn; Phương
pháp phân tích - tổng hợp; Phương pháp so sánh,…
4. Phạm vi nghiên cứu
HS ở trường THPT Cửa Lò ở 3 khối lớp từ tháng 9 năm 2022 đến nay,
chúng tôi đã chú ý đến việc phát triển kỹ năng truyền thông cho HS để rút kinh
nghiệm và góp phần làm tốt hơn công tác giáo dục HS hiện nay.
5. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần nội dung đề tài gồm:
- Cơ sở khoa học
- Thực trạng giáo dục kỹ năng truyền thông cho HS ở trường THPT
Cửa Lò
- Một số giải pháp nâng cao kỹ năng truyền thông cho HS trường
THPT Cửa Lò
- Kết quả thực hiện.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở khoa học
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1.Kỹ năng truyền thông
- Khái niệm kỹ năng
Theo Từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê chủ biên đã định nghĩa: “Kỹ
năng là khả năng vận dụng những kiến thức thu nhận được trong lĩnh vực nào
đó vào thực tế.”( Tr.517). Kỹ năng thể hiện khả năng thực hiện có kết quả
những hành động trên cơ sở những kiến thức có được đối với việc giải quyết
những nhiệm vụ đặt ra phù hợp với mục tiêu và điều kiện cho phép.
- Khái lược về truyền thông
“Truyền thông” có gốc từ tiếng La tinh là “communicare”, nghĩa là biến
nó thành thông thường (hay thực tế), chia sẻ, truyền tải thành cái chung. Có thể
dẫn hàng trăm định nghĩa, quan niệm khác nhau về “truyền thông”. Tuy nhiên,
các định nghĩa, quan niệm khác nhau này vẫn có những điểm chung. Truyền
thông thường được mô tả như việc truyền ý nghĩ, thông tin, ý tưởng, ý kiến
hoặc kiến thức từ một người/ một nhóm người sang một người/ một nhóm
người khác bằng lời nói, hình ảnh, văn bản hoặc các loại ký hiệu khác.
Về thực chất, đó là quá trình trao đổi, tương tác thông tin, tư tưởng, tình
cảm, kiến thức và kinh nghiệm với nhau về các vấn đề của đời sống cá nhân/
nhóm/ xã hội, từ đó tăng vốn hiểu biết chung, hình thành hoặc thay đổi nhận
thức, thái độ, chuyển đổi hành vi cá nhân/ nhóm/ xã hội theo hướng có lợi cho
cộng đồng, cho sự phát triển bền vững. Mục đích cuối cùng của truyền thông là
thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của
cộng đồng xã hội.
Trong cuốn sách “Nghệ thuật thiết lập truyền thông” của Thích Nhất
Hạnh đã đánh giá: “ Mỗi cá nhân, mỗi sinh vật luôn luôn sử dụng truyền thông.
Chúng ta thường cho rằng truyền thông là những gì chúng ta viết hay chúng ta
nói”.
Từ quan niệm trên đây và từ thực tiễn vận động của truyền thông, có thể
đưa ra một định nghĩa chung nhất về “truyền thông” như sau:
“Truyền thông” là quá trình liên tục trao đổi và tương tác thông tin, tư
tưởng, tình cảm, chia sẻ kỹ năng, kinh nghiệm giữa hai hoặc nhiều người với
nhau nhằm tăng cường sự hiểu biết, thay đổi nhận thức, tiến tới điều chỉnh
hành vi và thái độ phù hợp với nhu cầu phát triển của cá nhân, của nhóm hoặc
của cộng đồng xã hội nói chung, đảm bảo sự phát triển bền vững.
Ở đây cần phân biệt tương đối hai khái niệm “truyền thông” và “tuyên
truyền”.“Truyền thông” và “tuyên truyền” là những khái niệm có nét tương
đồng và khác biệt cơ bản. Chúng đều hướng tới đạt được mục đích thu phục
công chúng - nhóm đối tượng nhất định. Nhưng “truyền thông” là một khái
niệm rộng, được thực hiện thông qua phương thức tương tác bình đẳng, đề cao
vai trò và vị trí tích cực, chủ động tham gia của công chúng.“Tuyên truyền”
cũng là một dạng thức truyền thông, cũng nhằm mục đích thu phục công chúng
với mục tiêu đã định trước, nhưng chủ yếu là truyền thông một chiều, áp đặt,
thậm chí nhấn mạnh đến mức tuyệt đối hoá vai trò của chủ thể mà ít coi trọng
vai trò tích cực của khách thể hay công chúng tham gia.
Các phương tiện truyền thông
Hiện nay các phương tiện truyền thông rất đa dạng như: báo
chí, website, truyền hình, phát thanh,… Đứng đầu phương tiện truyền thông hiện
nay thông qua mạng Internet đặc biệt là truyền thông xã hội (Social Media), cụ
thể như: Tiktok, Twitter, Facebook, zalo,…Theo như thống kê thì mạng xã hội
chiếm tới hơn 62% số lượng người tham gia sử dụng phương tiện này.
Các hình thức truyền thông: Truyền thông trực tiếp (là kênh truyền thông
có hiệu quả nhất, có tính quyết định đến sự thay đổi hành vi của đối tượng) và
truyền thông gián tiếp (tạo ra được dư luận và môi trường xã hội thuận lợi cho
việc thay đổi thái độ và hành vi của đối tượng).
Vai trò của truyền thông
Dưới góc độ tiếp cận của xã hội học, truyền thông là một trong những
dạng căn bản nhất của hành vi con người. Theo Cooley: “Đó là cơ chế để các
liên hệ của con người tồn tại và phát triển”. Thông qua truyền thông, các thành
tố xã hội được cải biến và phân hoá. Cũng thông qua truyền thông, các giá trị và
chuẩn mực được chuyển giao và xã hội hoá. Với ý nghĩa đó, truyền thông được
xem là một thao tác xã hội. Với khả năng siêu kết nối trong không gian và thời
gian, truyền thông không chỉ có vai trò điều hòa và kiểm soát xã hội, mà quan
trọng hơn là kết nối sức mạnh trí tuệ, cảm xúc của công chúng trong quá trình
khơi thức tài nguyên mềm, phát triển sức mạnh mềm. Trong xã hội hiện đại,
truyền thông kết nối con người với nhau, kết nối các sự kiện, hiện tượng, hoạt
động đang diễn một cách nhanh chóng và liên tục. Truyền thông tác động vào ý
thức, tư tưởng và hành động của con người một cách rõ ràng và hiệu quả nhất.
Chính vì vậy, có thể khẳng định truyền thông là một kỹ năng thiết yếu của con
người, nhất là trong thời đại ngày nay.
Truyền thông là cần thiết đối với con người. Mọi người đều cần truyền
thông để sống và quan hệ với cộng đồng. Nếu người nào đó không có khả năng
hoặc bị hạn chế về truyền thông, họ sẽ được xem là người khiếm khuyết. Tuy
nhiên, truyền thông lại là một quá trình học hỏi. Một đứa trẻ không chỉ học
ngôn ngữ từ bố mẹ và những người đi trước mà còn từ những hành vi giao tiếp
không bằng ngôn ngữ của họ. Như vậy, kỹ năng truyền thông trước tiên được
phát triển trong môi trường gia đình và xã hội. Kỹ năng truyền thông còn
được bồi dưỡng, rèn luyện qua môi trường học tập tại nhà trường, nơi các
em được phát triển toàn diện.
Như vậy, có thể khái quát: Kỹ năng truyền thông (Communication
skills) là một quá trình truyền thông liên tục trong đó hai hoặc nhiều người trao
đổi, chia sẽ thông tin, tình cảm, suy nghĩ, kỹ năng để tạo ra sự liên kết với nhau
từ đó có được một nhận thức chung.