Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
Ph n th nh t: PH N M ĐU
I. Đt v n đ
Can Juna đã t ng nói “Không th tr ng cây n i thi u ánh sáng, cũng nh không ơ ế ư
th nuôi d y tr v i chút ít nhi t tình”.
Vâng! M c tiêu giáo d c hi n nay là đào t o con ng i Vi t Nam phát tri n toàn ườ
di n, có đo đc, tri th c, s c kh e, th m m và ngh nghi p, trung thành v i lý t ng ưở
đc l p dân t c và ch nghĩa xã h i; hình thành và b i d ng nhân cách, ph m ch t và ưỡ
năng l c c a công dân, đáp ng yêu c u c a s nghi p xây d ng và b o v t qu c.
Đ đáp ng yêu c u đi m i căn b n, toàn di n giáo d c - đào t o thì đi u quan
tr ng là đi m i ph ng pháp d y h c: Chú tr ng vi c hình thành các kĩ năng c b n đc ươ ơ
bi t là kĩ năng s ng và ho t đng tr i nghi m sáng t o.
Tr ng THCS Nguy n Trãi n i tôi đang công tác n m trên đa bàn xã Ea Na, là m tườ ơ
xã có di n tích t ng đi r ng, tình hình an ninh tr t t t ng đi ph c t p. S h c sinh ươ ươ
n m r i rác kh p n i, nhà xa khó khăn cho h c sinh trong vi c t i tr ng. ơ ườ
Thôn Qu nh Ng c g n khu khai thác cát - n i dân c t p trung đa d ng, nhi u ơ ư
ng i B c K n - L ng S n vào c trú, có nhi u thành ph n tr m c p và nghi n hút.ườ ơ ư
Thôn Ea Tung có s l ng thanh niên lang thang, h h ng nhi u, th m chí có m t s ượ ư
thanh niên lôi kéo các em h c sinh trong tr ng tham gia vào các t n n xã h i. ườ
Do đó hi n nay h c sinh tr ng tôi th ng xuyên ch u nh h ng, tác đng x u t ườ ườ ưở
môi tr ng s ng xung quanh. Giai đo n này cũng là th i gian b i d ng nhân cách, thóiườ ưỡ
quen, c m c a m i h c sinh. Tuy v y h c sinh luôn ph i đng đu v i nh ng khóướ ơ ươ
khăn th thách trong cu c s ng. N u thi u kĩ năng s ng, các em d b lôi kéo vào các t ế ế
n n, b o l c, các hành vi tiêu c c, l i s ng không lành m nh, ích k , d b d d ho c
phát tri n sai l ch v nhân cách.
Vì v y vi c tăng c ng ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng ườ
cho h c sinh hi n nay là v n đ vô cùng c p thi t, đó không ph i nhi m v c a riêng ế
t ng ph trách đi, đoàn thanh niên, ban n n p, c a giáo viên b môn… Mà đó còn là ế
nhi m v c a các th y cô giáo b môn, c a gia đình và toàn xã h i. Đc bi t giáo viên b
môn là ng i tr c ti p gi ng d y giáo d c h c sinh, qua các ti t d y giáo viên c n l ngườ ế ế
ghép giáo d c kĩ năng s ng và tăng c ng ho t đng tr i nghi m sáng t o, nh m giúp các ườ
em hình thành đc nh ng kĩ năng s ng, t đó có kh năng đi phó tích c c tr c cácượ ướ
tình hu ng trong h c t p và cu c s ng, xây d ng các m i quan h v ng b n trong gia
đình và xã h i, có l i s ng lành m nh, hài hòa, tích c c và ch đng.
B môn V t Lý là b môn khoa h c th c nghi m. T t ng ch đo c a các sách ư ưở
giáo khoa V t Lý ph thông là n i dung ki n th c m i đc hình thành ph n l n thông ế ượ
qua các thí nghi m và th c hành. Đi u đó không ch tích c c hóa v h c t p c a h c sinh
mà còn rèn kĩ năng s d ng thi t b , đ dùng trong cu c s ng, rèn luy n thái đ, đc tính ế
kiên trì, tác phong làm vi c c a nh ng ng i làm khoa h c trong th i đi công ngh . ườ
1
Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
Giúp h c sinh bi t v n d ng sáng t o nh ng ki n th c đã h c đ gi i quy t nh ng v n ế ế ế
đ trong h c t p và trong cu c s ng.
Hi n nay m t s ti t V t Lí ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng ế
s ng v n ch a đc chú tr ng. H n n a ho t đng tr i nghi m hi n nay ch y u là l ng ư ượ ơ ế
ghép vào các bài h c theo t ng b môn, th i gian ít nên các em không có c h i đ th ơ
hi n h t năng l c c a mình. ế
V y làm th nào đ giúp các em có nh ng kĩ năng ng phó v i nh ng thách th c ế
c a cu c s ng h ng ngày? Làm th nào giúp các em đc tr i nghi m, đc bày t quan ế ượ ượ
đi m, ý t ng ho t đng, đc th hi n, đc kh ng đnh b n thân, đc t đánh giá ưở ượ ượ ượ
k t qu c a b n thân…qua các ti t h c V t Lí. T đó hình thành và phát tri n cho các emế ế
nh ng giá tr s ng và các năng l c c n thi t. Nh ng câu h i đó luôn nung n u trong tôi và ế
thôi thúc tôi th c hi n đ tài “Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o
và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
II. M c đích nghiên c u
Xây d ng m t s n i dung, ph ng pháp t ch c ti t V t Lí nh m t o đi u ki n ươ ế
cho cán s b môn phát huy năng l c c a mình, rèn luy n tính ch đng sáng t o, phát
huy tinh th n h p tác, đoàn k t c a t t c h c sinh trong l p. Ch t l ng giáo d c h c ế ượ
sinh cũng nh hi u qu ti t V t Lí đc nâng cao. T o đc không khí nh nhàng, vuiư ế ượ ượ
t i, tho i mái trong gi h c. Giúp ti t V t Lí tr thành m t ti t h c thú v , góp ph n rènươ ế ế
luy n kĩ năng s ng cho h c sinh. Giúp h c sinh có c h i tr c ti p tham gia vào các ho t ơ ế
đng tr i nghi m sáng t o.
Ph n th hai: GI I QUY T V N Đ
I. C s lí lu n c a v n đơ
Đ tài này d a trên c s lí lu n: ơ
- Theo quan đi m t t ng c a Đng v giáo d c, Tâm lí giáo d c h c sinh THCS, ư ưở
t t ng H Chí Minh v ngh d y h c.ư ưở
- Theo thông t s 12/2011/TT - BGDĐT, ngày 28 tháng 3 năm 2011 c a B Giáoư
d c và Đào t o v Đi u l tr ng ph thông. ườ
- Lu t giáo d c s 38/2005/QH11 ngày 14 tháng 6 năm 2005.
- D a vào các n i dung đi m i ph ng pháp d y h c nói chung và môn V t Lí nói ươ
riêng.
Đ góp ph n th c hi n ngh quy t s 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 c a ban ch p ế
hành trung ng Đng v Đi m i căn b n, toàn di n Giáo d c Đào t o đáp ng yêuươ
c u công nghi p hóa, hi n đi hóa trong đi u ki n kinh t th tr ng đnh h ng xã h i ế ườ ướ
ch nghĩa và h i nh p qu c t ” trong th i gian t i. M i giáo viên chúng ta c n: ế
2
Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
- Đi m i ph ng pháp d y h c nh m phát huy tính tích c c, ch đng, sáng t o, ươ
rèn luy n ph ng pháp t h c và v n d ng ki n th c c a h c sinh. ươ ế
- Đi m i hình th c t ch c d y h c: đa d ng hóa các hình th c t ch c d y h c,
chú tr ng ho t đng tr i nghi m sáng t o, giáo d c kĩ năng s ng cho h c sinh.
- Đi m i ki m tra đánh giá.
a) Ho t đng tr i nghi m sáng t o, kĩ năng s ng
Ho t đng tr i nghi m sáng t o là các ho t đng giáo d c th c ti n đc ti n ượ ế
hành song song v i ho t đng d y h c trong nhà tr ng, là m t b ph n c a quá trình ườ
giáo d c đc t ch c ngoài gi h c các ph n h c trên l p và có m i quan h b sung, ượ
h tr cho ho t đng d y h c. Thông qua các ho t đng th c hành, nh ng vi c làm c
th và các hành đng c a h c sinh. Ho t đng tr i nghi m sáng t o nh m phát tri n,
nâng cao các t ch t và ti m năng c a b n thân h c sinh, nuôi d ng ý th c s ng t l p, ưỡ
đng th i quan tâm chia s t i nh ng ng i xung quanh. Qua ho t đng này h c sinh ườ
đc phát huy vai trò ch th , tính tích c c, ch đng, t giác và sáng t o c a b n thân.ượ
Các em đc ch đng tham gia vào t t c các khâu c a quá trình ho t đng: Tượ
thi t k ho t đng đn chu n b , th c hi n và đánh giá k t qu ho t đng phù h p v iế ế ế ế
đc đi m l a tu i và kh năng c a mình. Các em đc tr i nghi m, đc bày t quan ượ ượ
đi m, ý t ng ho t đng, đc th hi n, đc kh ng đnh b n thân, đc t đánh giá ưở ượ ượ ượ
k t qu c a b n thân… t đó hình thành và phát tri n cho các em nh ng giá tr s ng, cácế
năng l c c n thi t. ế
K năng s ng là năng l c tâm lí xã h i, là kh năng thích nghi cho phép m i cá
nhân ng phó hi u qu v i các nhu c u và thách th c c a cu c s ng h ng ngày.
K năng s ng có ch c năng đem l i h nh phúc và h tr các cá nhân tr thành
ng i tích c c và có ích cho c ng đng. ườ
V t Lí h c là m t môn khoa h c t nhiên t p trung vào s nghiên c u v t ch t và
chuy n đng c a nó trong không gian và th i gian, tìm hi u s v n đng c a vũ tr
V t Lí h c có nh ng đóng góp quan tr ng qua s ti n b các công ngh m i nh : phát ế ư
minh ra ti vi, máy vi tính, laser, internet… V t Lí h c là môn h c đ cao tính th c ti n,
t o đi u ki n đ giáo viên giúp h c sinh phát tri n t duy khoa h c, kh i g i s ham ư ơ
thích say mê tìm hi u khoa h c, tăng c ng kh năng v n d ng tri th c vào th c ti n ư
đáp ng yêu c u đòi h i c a cu c s ng. Năng l c đc phát tri n thông qua th c hành, ượ
thí nghi m.
b) Ý nghĩa c a vi c tăng c ng ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c ư
kĩ năng s ng cho h c sinh
Vi c tăng c ng ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng cho h c ườ
sinh góp ph n phát tri n năng l c c a h c sinh, giúp các em m nh d n, t tin h n và tích ơ
c c tham gia vào ho t đng c a nhà tr ng, các em đc bày t ý ki n, tăng c ng v n ườ ượ ế ư
d ng ki n th c nh m gi i quy t các v n đ trong h c t p và th c ti n. Qua đó, góp ph n ế ế
3
Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
thúc đy m nh m phong trào đi m i ph ng pháp d y h c, nâng cao ch t l ng giáo ươ ượ
d c toàn di n cho h c sinh trong nhà tr ng. ườ
Ngoài ra ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng còn phát tri n
ph m ch t, năng l c cho h c sinh. Giúp h c sinh phát tri n toàn di n. Nâng cao ki n th c ế
kĩ năng s ng, giúp h c sinh năng đng, sáng t o, thích nghi t t v i môi tr ng s ng. H c ườ
sinh đc tham gia tr c ti p vào các ho t đng th c ti n khác nhau c a đi s ng gia đình,ượ ế
qua đó phát huy ti m năng sáng t o c a h c sinh, góp ph n thay đi nh n th c và hành vi
c a các em. Rèn luy n cho h c sinh nh ng kĩ năng s ng c b n phù h p v i l a tu i. B i ơ
d ng thái đ t giác, tích c c tham gia các ho t đng t p th và ho t đng xã h i; hìnhưỡ
thành tình c m chân thành, ni m tin trong sang v i cu c s ng, v i quê h ng đt n c; ươ ướ
có thái đ đúng đn v i các hi n t ng t nhiên, xã h i h ng t i m c tiêu: chân, thi n, ượ ướ
mĩ.
c) Vai trò c a giáo viên V t Lí đi v i ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo
d c kĩ năng s ng
Theo thông t s 12/2011/TT - BGDĐT, ngày 28 tháng 3 năm 2011 c a B Giáoư
d c và Đào t o v Đi u l tr ng ph thông quy đnh rõ nhi m v và quy n h n c a ườ
giáo viên. Theo đó, trong ch ng trình giáo d c ph thông, ti t V t Lí đc quy đnh làươ ế ượ
m t ti t h c b t bu c, trong đó giáo viên ph i đm b o s ti t theo quy đnh (19 ti t/ ế ế ế
tu n), h c sinh cũng th c hi n đ th i l ng c a m t ti t h c (45 phút/ ti t). Vì v y giáo ượ ế ế
viên c n xây d ng k ho ch, th c hi n ti t h c m t cách hi u qu th a mãn đc m c ế ế ượ
tiêu v ki n th c, rèn luy n kĩ năng và hình thành thái đ cho h c sinh. ế
Do đó giáo viên c n có s nhi t tình, t n t y, th ng xuyên đi m i hình th c, ườ
ph ng pháp đ ti t h c tr nên thú v , hi u qu .ươ ế
Đ nâng cao hi u qu c a ti t h c thì giáo viên ph i n m v ng các văn b n ế
h ng d n liên quan đn ti t h c V t Lí, các n i dung giáo d c kĩ năng s ng và ho tướ ế ế
đng tr i nghi m sáng t o làm c s lý lu n trong nh ng tình hu ng s ph m x y ra ơ ư
trong quá trình t ch c ti t h c. ế
Giáo viên c n n m v ng tác d ng c a ti t h c V t Lí đi v i th c t công tác giáo ế ế
d c, các n i dung giáo d c kĩ năng s ng và ho t đng tr i nghi m sáng t o tr ng ườ
THCS nh m giúp h c sinh: c ng c và kh c sâu nh ng ki n th c c a các môn h c; m ế
r ng và nâng cao hi u bi t cho h c sinh v các lĩnh v c c a đi s ng xã h i; làm phong ế
phú thêm v n tri th c, kinh nghi m h c t p, sinh ho t t p th c a h c sinh.
Giáo viên cũng c n trang b cho mình m t s cách th c t ch c trò ch i t p th , đ ơ
có th t ch c cho các em ch i trong các ti t h c, giúp các em rèn luy n kĩ năng ho t ơ ế
đng nhóm, tăng c ng s đoàn k t, g n bó trong t p th l p, đ các em có th có nh ng ườ ế
giây phút vui ch i tho i mái sau m t ti t h c t p v t v , căng th ng.ơ ế
M c đích nghiên c u các nhóm kĩ năng:
- Kĩ năng tìm ki m và x lí thông tin.ế - Kĩ năng l ng nghe tích c c.
4
Kinh nghi m l ng ghép ho t đng tr i nghi m sáng t o và giáo d c kĩ năng s ng trong môn h c V t Lí
- Kĩ năng thuy t trình và nói tr c đám đông.ế ướ - Kĩ năng t nh n th c.
- Kĩ năng xây d ng k ho ch cho b n thân. ế - Kĩ năng xã h i.
- Kĩ năng h p tác, làm vi c theo nhóm. - Kĩ năng t duy tích c c và sáng t o.ư
- Kĩ năng giao ti p b ng ngôn ng . - Kĩ năng ra quy t đnh.ế ế
II. Th c tr ng v n đ
- Th c tr ng vi c th c hi n ti t h c V t Lí tr ng: ế ườ
+ Nhà tr ng luôn quan tâm, t o m i đi u ki n cho giáo viên hoàn thành t t nhi mườ
v nh : Phân công s ti t d y theo quy đnh, phân công chuyên môn và th i khóa bi u ư ế
h p lý, t o m i đi u ki n v c s v t ch t đ giáo viên t ch c ti t h c theo h ng ơ ế ướ
tích c c, b trí giáo viên tham gia t p hu n chuyên môn V t Lí và t p hu n giáo d c kĩ
năng s ng trong d p hè do S GD&ĐT t ch c đ có thêm kinh nghi m trong công tác
l ng ghép giáo d c kĩ năng s ng và ho t đng tr i nghi m sáng t o. Đc s ph i h p, ượ
h tr ch t ch c a t ng ph trách đi, đoàn thanh niên, các giáo viên b môn nên ti t ế
h c đt k t qu t ng đi t t. ế ươ
+ Nhà tr ng đã chú tr ng ch đo vi c th c hi n nhi m v giáo d c kĩ năng s ng,ườ
tăng c ng ho t đng tr i nghi m sáng t o trong gi h c V t Lí.ườ
+ B n thân tôi làm giáo viên d y môn V t Lí nhi u năm n ên có kinh nghi m trong
vi c gi ng d y, h ng dân hoc sinh t quan va tô ch c điêu khiên tiêt h c, cung nh ươ . ư. / / ư / ư
nh ng ti t h c l ng ghép giáo d c kĩ năng s ng, tr i nghi m sáng t o cua l p. ư ế / ơ
+ Đa s h c sinh tham gia đy đ, nhi t tình các ti t h c do giáo viên t ch c. ế
- Bên c nh đó còn nh ng h n ch : ế
+ Tuy nhà tr ng đã coi tr ng vi c đi m i ph ng pháp d y h c nh m nâng caoườ ươ
ch t l ng h c t p nh ng vi c giáo d c kĩ năng s ng và tăng c ng ho t đng tr i ượ ư ườ
nghi m sáng t o cho h c sinh trong ti t h c còn ch a th c s đc chú tr ng. H n n a ế ư ượ ơ
ho t đng tr i nghi m hi n nay ch y u là l ng ghép vào các bài h c theo t ng b môn, ế
th i gian ít nên các em không có c h i đ th hi n h t năng l c c a mình, ít đc tham ơ ế ượ
gia vào khâu t ch c...
+ Ti t h c đc th c hi n đu đn vào m t ho c hai ti t/ tu n nh ng n i dung vàế ượ ế ư
hình th c t ch c ch a phù h p, còn mang tính đi phó, đôi lúc t ch c l ng ghép giáo ư
d c kĩ năng s ng và tr i nghi m sáng t o ch a linh ho t, ch a đa d ng v n i dung. ư ư
+ M t khác, giáo viên cùng lúc còn ph i đm nh n nhi u công vi c khác nhau nh ư
gi ng d y, tham gia phong trào, tham gia các ho t đng c a chuyên môn, đoàn th nên
không còn nhi u th i gian đu t cho n i dung giáo d c kĩ năng s ng và ho t đng tr i ư
nghi m, còn lúng túng trong vi c tri n khai nh ng ch đ c th , đôi khi ch a làm t t ư
công tác h ng dân t p hu n, tô ch c, vi c chu n b và lông ghep nhiêu nôi dung trong ươ / ư .
môt tiêt h c đôi lúc còn b kh ng ch v m t th i gian. . ế
5