Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Dạy học theo nhóm góp phần giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm THPT "Dạy học theo nhóm góp phần giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh" được thực hiện nhằm đổi mới phương pháp dạy học trong đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Dạy học theo nhóm góp phần giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh

MỤC LỤC Trang PHẦN I: MỞ ĐẦU…………………………………………………. 2 PHẦN II: NỘI DUNG …………………………………………….. 3 1. Đánh giá thực trạng ………………………………………………. 3 2. Nội dung biện pháp ………………………………………………. 3 3. Ví dụ ……………………………………………………………… 7 PHẦN III: HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP ……………………… 8 PHẦN IV: KẾT LUẬN ……………………………………………. 9 1. Ý nghĩa của biện pháp …………………………………………... 9 2. Kiến nghị, đề xuất ………………………………………………... 9 PHỤ LỤC …………………………………………………………... 10
2 PHẦN I: MỞ ĐẦU Giáo viên bộ môn (GVBM) dạy học và giáo dục theo chương trình, kế hoạch giáo dục, kế hoạch dạy học của nhà trường theo chế độ làm việc của giáo viên; quản lý học sinh trong các hoạt động giáo dục do nhà trường tổ chức; tham gia các hoạt động của tổ chuyên môn; chịu trách nhiệm về chất lượng, hiệu quả giáo dục; tham gia nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng. Ngoài ra, GVBM phải biết phối hợp với giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục đạo đức và kĩ năng sống cho học sinh. Hiện tại, đa số học sinh THPT học theo 3 xu hướng. Một là học sinh khá, giỏi môn nào thì học nhiều ở môn đó và bỏ rơi những môn còn lại; hai là học sinh cố gắng học đều ở tất cả các bộ môn; ba là học sinh yếu đều ở các môn hoặc không đầu tư. Thêm nữa, trong giờ học, việc giúp đỡ lẫn nhau giữa các bạn học sinh gần như ít khi xảy ra. Bạn nào học khá thì tập trung vào công việc của mình, ít quan tâm và giúp các bạn bên cạnh. Học sinh yếu có nhu cầu tìm hiểu thì ngại hỏi. Lại có một số em học sinh học yếu không có nhu cầu tìm hiểu. Những điều này dẫn đến chất lượng giảng dạy không đạt như yêu cầu. Các kĩ năng như trình bày, hỗ trợ, tư vấn ở học sinh gần như rất thấp và không đồng đều. Tiếp cận những yêu cầu của của chương trình giáo dục phổ thông hiện nay là phải “Đổi mới phương pháp dạy học trong đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”. Vì vậy, trong quá trình dạy học tôi đã áp dụng nhiều biện pháp để nâng cao năng lực và phẩm chất cho học sinh, một trong các biện pháp đó là: “Dạy học theo nhóm góp phần giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh” để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của cá nhân tại trường THPT Vĩnh Linh.
3 PHẦN II: NỘI DUNG 1. Đánh giá thực trạng Năng lực hoạt động tập thể được xem là năng lực quan trọng quyết định thành công trong xã hội hiện nay. Vì vậy, đào tạo phát triển năng lực hợp tác trở thành xu thế trong giáo dục hiện đại, và việc dạy học theo nhóm chính là sự phản ánh thực tiễn xu thế đó. Dạy học nhóm nếu được tổ chức một cách bài bản sẽ phát huy được tính tích cực, tính trách nhiệm của mỗi cá nhân; phát triển năng lực hợp tác làm việc và năng lực giao tiếp của từng học sinh. Hiện nay, dạy học theo nhóm (thảo luận nhóm) được đa số giáo viên sử dụng, tuy nhiên việc sử dụng dạy học theo nhóm gặp nhiều khó khăn, như hiện nay số lượng học sinh trong lớp đông, không gian phòng học hẹp vì vậy việc tổ chức thảo luận tốn nhiều không gian, khó di chuyển. Việc trao đổi thảo luận dễ dẫn đến mất trật tự, ồn ào, gây ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, các lớp học khác; Thời gian chuẩn bị và tổ chức cần kéo dài hơn…; vì vậy việc tổ chức dạy học theo nhóm chỉ được sử dụng hạn chế, hoặc phân nhóm với số lượng lớn học sinh, hoặc thảo luận nhóm 02 học sinh cận nhau… Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong tổ chức, nhưng trước những ưu điểm của dạy học theo nhóm trong giáo dục và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh, tôi đã tích cực áp dụng ở các lớp mình giảng dạy, đặc biệt là lớp A1, khóa học 2020 – 2023. 2. Nội dung biện pháp Để thực hiện biện pháp này, tôi lần lượt thực hiện các bước sau đây: Bước 1. Lĩnh hội kiến thức Lĩnh hội kiến thức tập huấn chuyên môn từ sở Giáo dục và Đào tạo, từ nhà trường, từ đồng nghiệp, tự học và tự nghiên cứu. Bước 2. Chia nhóm Việc phân chia học sinh theo nhóm phải đảm bảo tương đối các yếu tố đồng đều về học lực. Muốn được như vậy, tôi dựa vào kết quả học tập của học kì liền kề phía trước. Các nhóm sẽ ngồi theo sơ đồ:
4 Bảng đen Hình ảnh cụ thể tại lớp học Việc thực hiện vị trí này diễn ra ở các tiết có thảo luận nhóm (giáo viên thông báo cho học sinh từ tiết trước), lớp thực hiện xong trước khi giáo viên vào lớp. Trở thành thói quen, các em thực hiện việc này trong khoảng 30 giây. Sự phân chia chỗ ngồi theo nhóm như thế này không ảnh hưởng đến việc thực hiện một tiết dạy truyền thống. Bước 3. Đặt tên Tôi yêu cầu mỗi nhóm thống nhất đặt tên thể hiện được tin thần và thái độ học tập của nhóm. Ví dụ lớp 12A1, 06 nhóm có các tên như sau: Đoàn kết, Tuổi trẻ, Niềm tin, Vĩnh Linh, Thanh niên, Đậu đại học và Năng động. Bước 4. Phân công trưởng nhóm và thư kí Vị trí này được thay đổi luân phiên theo từng tiết học. Việc thay đổi luân phiên nhiệm vụ giúp mỗi học sinh đều rèn luyện được các kĩ năng: lãnh đạo,
5 phân công, ghi chép, giúp phát hiện ra tiềm năng của mỗi em. Trưởng nhóm làm nhiệm vụ phân công công việc cho từng thành viên trong nhóm. Thư kí ghi lại công việc và những câu hỏi của nhóm hoặc của nhóm khác đặt cho nhóm trong quá trình làm việc. Bước 5: Lựa chọn nhiệm vụ - Yêu cầu của nhiệm vụ: + Phục vụ bài học; + Vận dụng kiến thức đã học; + Phù hợp với năng lực của đa số học sinh (không quá khó); - Nhiệm vụ thảo luận có thể phân làm hai loại. Loại 1 là thảo luận tìm hiểu kiến thức mới hoặc ôn kiến thức cũ. Loại 2 là làm bài tập củng cố hoặc luyện tập. Bước 6. Giao nhiệm vụ Trước tiết học, GVBM chuẩn bị một số nhiệm vụ để giao cho từng nhóm. Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống hoặc khác nhau. Công việc có thể giao trước tiết học hoặc trong tiết học. Dựa trên yêu cầu của nhiệm vụ, trưởng nhóm điều hành nhóm thảo luận để đưa ra kết quả. Bước 7. Theo dõi và hỗ trợ Trong quá trình làm việc, giáo viên liên lạc, theo dõi tổng thể cả lớp và từng nhóm, hỗ trợ kịp thời với các nhóm gặp khó khăn trong công việc. Việc hỗ trợ có thể là một phần hoặc toàn bộ công việc. Bước 8. Trình bày kết quả Tùy tình hình cụ thể của nhiệm vụ và tiết học, việc trình bày kết quả sẽ được thực hiện bằng các hình thức sau: - Nhóm phân công cụ thể thành viên trình bày. Hình thức này áp dụng đối với bài tập lớn, mỗi thành viên sẽ có một nhiệm vụ khác nhau: hình ảnh, kiến thức, thiết kế, trình bày… - GVBM gọi ngẫu nhiên. Hình thức này áp dụng với nhiệm vụ yêu cầu sử dụng kiến thức cũ để giải thích hiện tượng, xây dựng kiến thức mới, ôn tập, củng cố… Để đảm bảo tính khách quan, GVBM có thể lựa chọn việc quay số hoặc bốc số. Việc gọi ngẫu nhiên buộc các thành viên đều phải tham gia làm việc, thảo luận. Như vậy mới nắm được kiến thức. Và tất cả đều phải chuẩn bị việc trình bày để đạt hiệu quả. Việc trình bày giúp học sinh nâng cao kĩ năng trình bày trước đám đông. Sau phần trình bày, người trình bày hoặc nhóm trả lời một số thắc mắc của thành viên trong lớp hoặc của giáo viên.
6 Hình ảnh trình bày báo cáo theo nhóm Bước 9. Đánh giá công việc - Giáo viên in thêm vào trang sau của phiếu ghi điểm sơ đồ lớp theo nhóm, thành viên nhóm. Phần này còn dùng để ghi điểm của cả nhóm. - Dựa vào phần trình bày và kết quả làm việc, giáo viên đánh giá chất lượng làm việc bằng điểm số dựa vào thang điểm như sau: + Tinh thần và thái độ làm việc: dùng lời để nhận xét. + Kết quả trình bày: 7,0 điểm. + Chất lượng thuyết trình: 2,0 điểm. + Hỏi đáp: 1,0 điểm. Nếu làm bài tập + Bài giải: 7,0 điểm. + Hỏi đáp: 3,0 điểm. Điểm số này được ghi cho cá nhân trình bày và cả nhóm như sau: Điểm tập thể Điểm cá nhân (cộng vào điểm ĐGTX của các cá nhân thuộc nhóm) 10,0 + 1,5 8,0 - 9,0 + 1,0 6,0 – 7,0 + 0,5 5,0 + 0,0 3,0 – 4,0 - 0,5 1,0 – 2,0 -1,0 0,0 -1,5 - Đánh giá mang tính động viên, vì mục tiêu là kích thích học sinh tham gia chủ động vào quá trình tìm hiểu và hình thành kiến thức, qua đó giúp các em rèn luyện được một số kĩ năng. - Việc gắn kết quả làm việc của cá nhân và tập thể có một số ưu điểm sau: + Kết quả cá nhân cũng là kết quả của tập thể. Điều này buộc cá nhân
7 xuất sắc trong nhóm phải làm việc cùng với các cá nhân khác, đặc biệt là cá nhân yếu. Thành viên yếu cũng phải cố gắng làm việc để có được kết quả tốt. Vì được các thành viên khác chỉ bảo, không cần phải hỏi và không còn ngại ngùng. + Cộng điểm và trừ điểm gắn trách nhiệm và quyền lợi của tất cả thành viên trong nhóm vào công việc. + Điểm cá nhân bị 0,0 thì tập thể bị trừ 1,5 điểm, mới nhìn vào thấy điểm trừ khá nặng. Điều này răn đe tất cả các thành viên đều phải cố gắng. Chỉ có trường hợp cố tình không làm việc, không hợp tác thì mới không có được kết quả làm việc nào. 3. Ví dụ Ví dụ 1: Nêu những điểm giống nhau và khác nhau giữa ti thể và lục lạp về cấu trúc và chức năng. Các nhóm tiến hành thảo luận và hoàn thành phiếu theo mẫu: Đặc điểm giống nhau:…………………………………………………… Đặc điểm khác nhau: Chỉ tiêu so sánh Lục lạp Ty thể Cấu trúc Chức năng au khi hoàn thành phiếu học tập, đại diện các nhóm trả lời, các nhóm khác phản biện các nội dung đã nêu. Nhiệm vụ này được giao trực tiếp tại lớp để các nhóm thực hiện và báo cáo Ví dụ 2: Khi dạy phần hình thái và cấu tạo của virut, các nhóm học sinh sẽ quan sát hình ảnh hình thái và cấu trúc một số loại virut để hoàn thành bảng sau: Đặc điểm Hình dạng Axit nucleic Vỏ prôtêin Vỏ ngoài Virut cấu trúc xoắn (TMV) Virut cấu Virut Ađênô trúc khối HIV Virut cấu trúc hỗn hợp (Phagơ T2) Sau thời gian hoạt động nhóm, các nhóm sẽ cử đại diện trình bày, các nhóm khác bổ sung và giáo viên chính xác hóa nội dung. Ví dụ 3: Chuyên đề chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật thuộc sinh học lớp 10 (4 tiết); giáo viên chuyển giao nhiệm vụ cho các nhóm; các nội dung được các nhóm chuẩn bị ở nhà sau đó báo cáo tại lớp, trong quá trình hoạt động nhóm để thực hiện chuyên đề, giáo viên hỗ trợ học sinh các nhóm để có các sản phẩm của nhóm theo mục tiêu bài học.
8 PHẦN III: HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP Vào đầu học kì 1 của lớp 10, trước khi áp dụng biện pháp tôi đã có sự khảo sát với một số câu hỏi (Phụ lục), kết thúc năm lớp 10 để đánh giá hiệu quả của biện pháp tôi đã tiến hành khảo sát và kết quả như sau: Câu 1: Đầu hk 1 lớp 10 Cuối hk 2 lớp 10 Đáp án A B C A B C Số lượng 34 6 0 40 0 0 Tỉ lệ 85% 15% 0,0% 100% 0,0% 0,0% Câu 2: Đầu hk 1 lớp 10 Cuối hk 2 lớp 10 TT Kỹ năng Có Không Có Không (SL, %) (SL, %) (SL, %) (SL, %) Tổ chức và lập kế 35 5 40 0 1 hoạch (87,5%) (12,5%) (100%) (0,0%) 36 4 40 0 2 Kỹ năng giao tiếp (90%) (10%) (100%) (0,0%) 32 8 38 2 3 Quản lí thời gian (80%) (20%) (95%) (5%) Giải quyết xung 26 14 37 3 4 đột (65%) (35%) (92,5%) (7,5%) 30 10 40 0 5 Tư duy, phản biện (75%) (25%) (100%) (0,0%) Đàm phán, thuyết 29 11 39 1 6 phục (72,5%) (27,5%) (97,5%) (2,5%) Kỹ năng ra quyết 25 15 38 2 7 định (62,5%) (37,5%) (95%) (5%) 40 0 40 0 8 Thuyết trình (100%) (0,0%) (100%) (0,0%) Câu 3: Đầu hk 1 lớp 10 Cuối hk 2 lớp 10 Đáp án A B C A B C Số lượng 20 16 4 28 11 1 Tỉ lệ 50% 40% 10% 70% 22,5% 2,5% Ngoài ra tôi đã phỏng vấn một số học sinh trong lớp với câu hỏi hiệu quả của dạy học theo nhóm đối với hình thành và phát triển kỹ năng cho các em như thế nào? Câu trả lời mà tôi nhận được là sự đồng tình và mong muốn được tham gia học theo nhóm để rèn luyện được nhiều kỹ năng sống. Bên cạnh đó các em cũng có những mong muốn để dạy học theo nhóm hiệu quả hơn nữa, vừa hình thành kỹ năng đồng thời giúp các em lĩnh hội kiến thức thuận lợi nhất. Như vậy sau khi áp dụng biện pháp dạy học theo nhóm đối với học sinh lớp A1 trong năm lớp 10, đã góp phần giúp các em hình thành và nâng cao nhiều kỹ năng sống cần thiết trong quá trình học tập và cuộc sống.
9 Căn cứ vào kết quả khảo sát và việc phỏng vấn một số học sinh về hiệu quả của biện pháp đối với việc nâng cao kỹ năng sống cho các em, trong năm lớp 11 và 12 tôi vẫn duy trì một cách thường xuyên phương pháp dạy học này đối với lớp A1 đồng thời triển khai ở các lớp khác một cách phù hợp. PHẦN IV. KẾT LUẬN 1. Ý nghĩa của biện pháp Với phương châm không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy, với các phương pháp dạy học mới, tích cực và qua các tiết học bộ môn, với dung lượng kiến thức khoa học rất lớn nhưng tôi đã bước đầu giúp học sinh rèn luyện và nâng cao một số kỹ năng sống cơ bản. Cụ thể như sau: Thường xuyên tổ chức dạy học theo nhóm, đã góp phần giúp các em của lớp A1, khóa 2020 - 2023 mà tôi giảng dạy tiến bộ hơn về một số kỹ năng: lập kế hoạch, hợp tác, thuyết trình, giao tiếp, ứng xử, lắng nghe, đánh giá, có trách nhiệm hơn trong công việc, quản lý và sử dụng thời gian hợp lý hơn… Kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực khác: giúp các em biết cách làm việc với sách giáo khoa, rèn kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, có kỹ năng thực hành, sưu tầm thu thập kiến thức và xử lý thông tin từ các nguồn khác nhau,... Biết vận dụng kiến thức của bộ môn để rèn luyện kỹ năng ứng xử, thắt chặt tình đoàn kết, biết giúp đỡ, chia sẽ… 2. Kiến nghị, đề xuất - Đối với học sinh: Phải tự nhận thức được vai trò của kỹ năng sống đối với bản thân trong quá trình học tập, công tác và cuộc sống thường ngày để từ đó có những giải pháp tăng cường rèn luyện và nâng cao kỹ năng sống cho bản thân. - Đối với giáo viên: Không ngừng rèn luyện, tự bồi dưỡng kỹ năng sống cho mình, phải luôn tâm huyết với công việc, xem công tác giáo dục kỹ năng là việc làm thường xuyên, liên tục, vì sự trưởng thành của học sinh. - Đối với nhà trường và xã hội: luôn tạo nên môi trường học đường lành mạnh, các sân chơi bổ ích, là nơi để học sinh học tập, trải nghiệm, phụ huynh gửi niềm tin trong quá trình giáo dục, hoàn thiện nhân cách cho học sinh. Tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất để xây dựng trường, lớp, giảm số lượng học sinh trong lớp để thuận lợi hơn trong tổ chức các hoạt động dạy học. Xác nhận của TTCM Vĩnh Linh, ngày 18 tháng 02 năm 2023 Tôi xin cam đoan đây là biện pháp của mình, không sao chép của người khác Người viết biện pháp Nguyễn Thị Thanh Hải
10 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT VAI TRÒ CỦA HOẠT ĐỘNG NHÓM ĐỐI VỚI SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KỶ NĂNG CỦA HỌC SINH Câu 1: Em đánh giá như thế nào về mức độ cần thiết của hoạt động dạy học theo nhóm? A. Rất cần thiết B. Cần thiết C. Không cần thiết Câu 2: Theo em, khi tham gia hoạt động học theo nhóm, sẽ góp phần hình thành cho em những kỹ năng nào sau đây? TT Kỹ năng Có Không 1 Tổ chức và lập kế hoạch 2 Kỹ năng giao tiếp 3 Quản lí thời gian 4 Giải quyết xung đột 5 Tư duy, phản biện 6 Đàm phán, thuyết phục 7 Kỹ năng ra quyết định Câu 3: Mức độ tự tin của em như thế nào khi điều hành hoạt động của một nhóm học tập với vai trò là nhóm trưởng? A. Rất tự tin B. Tự tin C. Không tự tin