1
VẬN DỤNG KIẾN THỨC THỰC TIỄN VÀO HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH HỌC TẬP TỐT MỘT SỐ BÀI Ở
CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọ đề tài
Hóa học là ngành khoa học thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, nghiên cứu về thành
phần cấu trúc, tính chất và sự biến đổi của các đơn chất và hợp chất. Hóa học kết
hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực nghiệm, là cầu nối các ngành khoa học tự nhiên
khác như vật lí, sinh học, y dược và địa chất học. Những tiến bộ trong lĩnh vực hóa
học gắn liền với sự phát triển của những phát hiện mới trong các lĩnh vực của các
ngành sinh học, y học và vật lí. Hóa học đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống,
sản xuất, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Những thành tựu của hóa học
được ứng dụng vào các ngành vật liệu, năng lượng, y dược, công nghệ sinh học,
nông - lâm - ngư nghiệp và nhiều lĩnh vực khác.
Như chúng ta đã biết trong chương trình GDPT 2018 thì chương trình môn Hoá học
đề cao tính thực tiễn; tránh khuynh hướng thiên về tính toán; chú trọng trang bị các
khái niệm công cụ và phương pháp sử dụng công cụ, đặc biệt là giúp học sinh có kĩ
năng thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hóa học vào việc tìm hiểu
và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu
của cuộc sống.
Về kiến thức thực tiễn thì trong quá trình dạy học có thể chúng ta đã đưa vào bài
dạy, nhưng để tạo hứng thú học tập cho học sinh từ kiến thức này thì có lẽ chưa
nhiều. Đặc biệt đối với trường THPT miền núi như chúng tôi, xu thế học sinh theo
học chủ yếu là ban KHXH. Việc dạy học môn Hóa học rất vất vả vì phần lớn học
sinh không lựa chọn khối thi có môn hóa, do đó các em không chú trọng tìm hiểu
hay có hứng thú với môn học. Mặt khác, một số giáo viên lên lớp còn mang nặng
kiến thức, chưa đổi mới phương pháp dạy học, chưa quan tâm đến hoạt động khởi
động nên chưa thu hút được học sinh vào hoạt động học.Vậy nên tôi nghĩ để hoạt
động dạy học có hiệu quả thì phải tạo được sự hứng thú trong học tập cho các em
ngay từ đầu tiết học. Xuất phát từ những lý do đó nên tôi chọn và nghiên cứu đề tài:
"Vận dụng kiến thức thực tiễn vào hoạt động khởi động tạo hứng thú cho học
sinh học tập tốt một số bài ở chương trình Hóa học Trung học phổ thông"
2. Mục đích nghiên cứu
- Qua phương pháp này học sinh cảm thấy rất hứng thú và thích học tập môn hóa
học.
- Biết vận dụng kiến thức hóa học để giải thích hiện tượng thực tiễn trong đời sống.
- Hình thành cho học sinh phát huy tích cực chủ động, sáng tạo.
- Hình thành giáo án theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, phải
2
tính hợp lý và hài hòa, nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, vẫn đảm nhiệm được mục đích học
môn Hóa học.
3. Đối tượng nghiên cứu
Trước hết đề tài sẽ áp dụng học sinh trường THPT Con Cuông - Nghệ An, những
học sinh theo học ban KHTN mà chưa say mê; những học sinh theo học ban KHXH
mà còn chán nản.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp hoạt động nhóm, thảo luận cặp.
5. Tính mới của đề tài
- SKKN "Vận dụng kiến thức thực tiễn vào Hoạt động khởi động tạo hứng thú
cho học sinh học tập tốt một số bài ở chương trình Hóa Học THPT" góp phần
đổi mới PPDH, đổi mới kiểm tra đánh giá, tiếp cận chương trình GDPT mới.
- Học sinh được học tập theo hướng “trải nghiệm sáng tạo”, “ học đi đôi với hành”,
vận dụng kiến thức hóa học để giải thích các hiện tượng thực tiễn.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lí luận
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì chương trình môn Hóa học đề cao
tính thực tiễn; tránh khuynh hướng thiên về tính toán; chú trọng trang bị các khái
niệm công cụ và phương pháp sử dụng công cụ, đặc biệt là giúp học sinh có kĩ năng
thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hóa học vào việc tìm hiểu và
giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu
của cuộc sống. Vậy để vận dụng kiến thức thực tiễn vào hoạt động khởi động thì
phải hiểu được:
- Khởi động là gì?
- Vai trò của hoạt động khởi động?
1.1. Khởi động là gì?
Khởi động: theo từ điển tiếng Việt, khởi động được hiểu là “thực hiện những động
tác nhẹ trước khi bắt đầu”. Như vậy hoạt động khởi động được hiểu là một hoạt động
nhằm thực hiện những thao tác cơ bản, nhẹ nhàng trước khi bắt đầu thực hiện một
công việc cụ thể nào đó.
1.2. Vai trò của hoạt động khởi động?
Hoạt động khởi động đóng vai trò quan trọng trong giờ học. Nó là hoạt động khởi
3
đầu nên có tác động đến cảm xúc, trí tuệ của người học trong toàn tiết học. Nếu tổ
chức tốt hoạt động này sẽ tạo ra một tâm lý hưng phấn, tự nhiên để lôi ko học sinh
vào giờ học. Vì thế người học sẽ không còn cảm giác mệt mi, nhàm chán, nặng nề,
lo lắng như khi giáo viên kiểm tra bài c. Các em sẽ được thoải mái tham gia vào
hoạt động học tập mà không hề hay biết. Giờ học cng bớt sự căng thng khô khan.
Một tiết học được coi là một hoạt động tổng thể diễn ra trong thời gian 45 phút đối
với bậc THPT. Trong đó bao gồm các hoạt động của Thầy và hoạt động của Trò một
cách nhịp nhàng để hình thành được kiến thức – kỹ năng và các năng lực cần thiết.
Trước thực trạng đổi mới căn bản, toàn diện của ngành giáo dục, người giáo viên
trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giảng dạy cần có sự đổi mới trong phương pháp
tổ chức hoạt động để kích thích sự sáng tạo, khơi dậy nhu cầu khám phá, tìm hiểu
kiến thức của các em học sinh. Sự đổi mới đó không phải chỉ thể hiện trong đổi mới
phương pháp hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức bài học mà còn thể hiện qua
hoạt động khởi động để các em có được điểm xuất phát tốt nhất trước khi tìm hiểu
kiến thức mới.
2. Cơ sở thực tiễn
Việc dạy học ở một trường THPT thuộc một huyện nghèo miền núi như chúng
tôi rất vất vả, đặc biệt là bộ môn Hóa học, các em rất không hứng thú để học, còn
chán nản và chưa xác định được học để làm gì.
Vì vậy trong SKKN này, tôi đề xuất tiến trình dạy học về hoạt động đầu tiên
trong 5 hoạt động của giáo án theo định hướng phát triển năng lực của học sinh.
Cụ thể là vận dụng kiến thức thực tiễn vào hoạt động khởi động bằng các hình thức
như hình ảnh thực tế, trò chơi, thuyết trình, các câu tục ngữ ca dao… vào một số bài
có liên quan đến kiến thức thực tiễn như: Este - chất béo; Amin - Aminoaxit- Peptit;
Ăn mòn kim loại; Nước cứng; Phân bón hóa học;.....để tạo hứng thú cho học sinh
học tập tốt hơn.
3. Thực trạng của vấn đề
3.1. Thực trạng dạy học môn hóa học tại trường THPT Con Cuông.
Về phía giáo viên: Trước những định hướng đổi mới về dạy học phát huy tính tích
cực và sáng tạo của học sinh; cơ bản giáo viên trường THPT Con Cuông nói chung
và giáo viên bộ môn Hóa học nói riêng đã có tinh thần đổi mới phương pháp dạy
học theo hướng lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích cực của các em. Tuy
nhiên sự quan tâm đổi mới chưa nhiều, chưa thực sự đi vào chiều sâu; đôi khi còn
qua loa, hình thức. Việc thực hiện tiết dạy của giáo viên vẫn còn theo hình thức c:
nặng về lý thuyết, thiếu đi tính hấp dẫn, lôi cuốn học sinh ngay từ hoạt động vào bài;
giáo viên còn xem nhẹ việc dẫn dắt vào bài mà chủ yếu dành thời gian cho việc tìm
hiểu kiến thức mới dẫn đến tiết học khô khan, học sinh thụ động trong việc tiếp thu
kiến thức. Hoạt động dạy học thực sự thu hút được sự chú ý, kích thích được sự tò
mò tìm hiểu của học sinh phải xuất phát ngay từ đầu tiết học để tạo nên hứng thú
4
học tập cho học sinh trong suốt quá trình diễn ra tiết học. Tuy nhiên trên thực tế, cá
nhân tôi (ở các năm học trước) và hầu hết giáo viên khi thiết kế kế hoạch dạy học
thường chỉ làm theo hình thức giới thiệu qua một chút để vào bài, như vậy sẽ tiết
kiệm được nhiều thời gian dành cho hoạt động khai thác kiến thức mới, không lo
lắng nhiều về vấn đề thiếu thời gian, cháy giáo án… do đó tiết học tương đối khô
khan, thiên về lý thuyết và giảng giải mà thiếu đi sự hợp tác tích cực của học sinh;
ngay từ bước vào bài học sinh đã có tâm lý thụ động chờ giáo viên dẫn dắt nội dung
và truyền thụ một chiều, từ đó sẽ khó tạo tâm lý để các em sẵn sàng thực hiện nhiệm
vụ một cách tích cực ở các hoạt động tiếp theo của bài học.
Về phía học sinh: Trong những năm gần đây, hầu hết các em học sinh miền núi
chúng tôi thường chọn xét tuyển tổ hợp các môn KHXH để học và thi THPT Quốc
Gia; chính vì vậy lượng học sinh quan tâm học tổ hợp các môn KHTN (trong đó có
môn Hóa học) không nhiều. Cụ thể học sinh chọn theo học ban KHTN năm học 2020
- 2021: Khối 12 - 51/401; Khối 11 - 42/419; Khối 10 – 49/444. Tâm lý các em coi
đây là môn phụ, ít dành sự quan tâm đến việc học Hóa học cả trên lớp cng như ở
nhà. Mặt khác, ở chương trình THCS các em không được học nhiều về Hóa học nên
hổng kiến thức, lên bậc THPT các em chán và b bê luôn.
3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động Khởi động trong giờ học môn Hóa học ở
trường THPT Con Cuông
3.2.1. Khảo sát GVBM
+ Mục đích của khảo sát:
- Khảo sát việc tổ chức hoạt động khởi động của giáo viên trong quá trình dạy học.
- Đánh giá mức độ, khả năng tổ chức hoạt động khởi động của giáo viên thông qua
các tình huống gắn với thực tiễn trong dạy học hóa học ở THPT.
+ Đối tượng khảo sát:
Tiến hành thăm dò ý kiến của 06 giáo viên Hóa Học trường THPT Con Cuông (04
GV) và Trường THPT Mường Quạ (02 GV), tỉnh Nghệ An trong năm học
2020 - 2021 vào 26 tháng 8 năm 2020.
+ Kết quả khảo sát: Bảng 1
TT
Nội dung khảo sát
Số GV khảo
sát
Tỉ lệ %
1
Thực hiện hoạt động khởi động
06
100
Có
05
83,33
Không
01
16,67
2
Nguồn gốc tiến hành hoạt động khởi động
06
100
5
Từ nội dung bài học
2
33,3
Từ tính chất có trong bài học
2
33,3
Từ nội dung liên quan đến tên bài học
1
16,7
Từ nguồn khác
1
16,7
3
Mục tiêu của hoạt động khởi động
6
100
Tạo hứng thú cho học sinh
3
50
Kiểm tra kiến thức c của học sinh
1
16,7
Tạo tình huống có vấn đề để vào bài
2
33,3
4
Hình thức tổ chức các hoạt động khởi động
6
100
Kiểm tra bài c
2
33,3
Dẫn dắt
2
33,3
Tổ chức thành các hoạt động
1
16,7
Hình thức khác
1
16,7
5
Người thực hiện Hoạt động khởi động
6
100
Giáo viên
4
66,7
Học sinh
0
0
Giáo viên và học sinh
2
33,3
6
Mức độ thu hút HS vào hoạt động khởi
động
6
100
Mức độ cao
0
0
Mức độ trung bình
4
66,7
Mức độ thấp
2
33,3
7
Hiệu quả của hoạt động khởi động
6
100
Hiệu quả cao
0
0
Hiệu quả trung bình
4
66,7
Hiệu quả thấp
2
33,3