1
Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An
TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ THPT SỐ 2
Sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM LÀNG NGHỀ VÀ
NGHỀ TRUYỀN THỐNG NHẰM ĐỊNH HƯỚNG BẢO
TỒN VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ TRUYỀN THỐNG CHO
HỌC SINH DÂN TỘC MIỀN NÚI TRONG DẠY HỌC LỊCH
SỬ VIỆT NAM LỚP 10 TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XIX Ở
TRƯỜNG THPT
LĨNH VỰC: LỊCH SỬ
Tác giả: NGUYỄN THỊ BÍNH
LÔ THANH BÌNH
Số điện thoại: 0968118696
Năm học: 2020 - 2021
2
MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 4
1.
Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 4
2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 6
2.1. Đối với giáo viên ................................................................................................ 6
2.2. Đối với học sinh ................................................................................................. 6
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 7
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 7
5. Phương pháp nghiên cứ u ..................................................................................... 7
6. Đóng góp của đề tài ............................................................................................ 7
7. Cấu trúc đề tài ..................................................................................................... 7
Phần 2. Nội dung nghiên cứu .................................................................................... 7
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................ 10
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG TRẢI NGHIỆM LÀNG NGHỀ VÀ NGHỀ TRUYỀN THỐNG NHẰM
ĐỊNH HƯỚNG BẢO TỔN VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP TRUYỀN
THỐNG CHO HỌC SINH DÂN TỘC MIỀN NÚI TRONG DẠY HỌC MÔN
LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG. .................................................................. 10
1.1. Cơ sở lí luận ..................................................................................................... 10
1.1.1. Quan điểm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo, hướng nghiệp và tầm quan
trọng của hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở trường THPT. .................................... 10
1.1.2. Quan điểm về hoạt động trải nghiệm làng nghề và nghề truyền thống nhằm
định hướng bảo tổn và phát triển nghề nghiệp truyền thống cho học sinh ở trường
THPT. ...................................................................................................................... 11
1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 13
1.2.1. Vai trò của việc định hướng bảo tổn và phát triển nghề nghiệp truyền thống
qua trải nghiệm làng nghề và nghề truyền thống đối với học sinh dân tộc miền núi
ở trường THPT Nghệ An. ....................................................................................... 13
1.2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm làng nghề và nghề truyền thống
nhằm định hướng bảo tổn và phát triển nghề nghiệp truyền thống cho học sinh dân
tộc miền núi trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT ở Nghệ An. ................... 14
Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI
3
NGHIỆM LÀNG NGHỀ VÀ NGHỀ TRUYỀN THỐNG NHẰM ĐỊNH HƯỚNG
BẢO TỔN VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP TRUYỀN THỐNG CHO HỌC
SINH MIỀN NÚI TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN
NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX. ....................................................................................... 18
2.1. Nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm làng nghề và nghề truyền thống nhằm
định hướng bảo tổn và phát triển nghề nghiệp truyền thống cho học sinh miền núi
trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến nửa đầu thế kỉ XIX. ................... 18
2.2. Tổ chức hoạt động trải nghiệm làng nghề và nghề truyền thống theo hướng
tích cực hóa nhằm nâng cao hiệu quả định hướng bảo tổn và phát triển nghề nghiệp
truyền thống cho học sinh miền núi trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X
đến nửa đầu thế kỉ XIX. .......................................................................................... 22
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM TỔ CHỨC TRẢI NGHIỆM LÀNG
NGHỀ VÀ NGHỀ TRUYỀN THỐNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
LỚP 10 TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XIX. ........................................................... 36
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ....................................................................... 36
3.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 36
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ................................................................. 37
3.4. Nội dung thực nghiệm sư phạm ....................................................................... 37
3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................................................... 37
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................... 39
1. Kết luận ............................................................................................................... 39
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 40
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 42
PHỤ LỤC ..................................................................................................................
4
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.
Lí do chọn đề tài
Nghệ An là tỉnh có 10 huyện miền núi, trong số đó 5 huyện là miền núi cao
với 5 dân tộc thiểu số sinh sống. Hiện nay, đồng bào dân tộc miền núi phía Tây
Nghệ An vẫn còn lưu giữ được nét văn hóa truyền thống rất độc đáo và đặc sắc
như: kiến trúc nhà ở; trang phục, trang sức đặc trưng của đồng bào; văn hóa ẩm
thực; văn nghệ rất đa sắc màu (các làn điệu dân ca, dân vũ như: “Khắp”, “Lăm";
các loại nhạc cụ dân tộc truyền thống như: khèn bè, sáo, pí, cồng chiêng, khắc
luống...). Nghề và làng nghề truyền thống vẫn được bảo lưu và truyền dạy như
nghề đan lát, nghề dệt thổ cẩm, nghề làm hương trầm, nghề nấu rượu cần, nghề nấu
rượu men lá, nghề y học dân gian… Sự ra đời, phát triển và tồn tại của làng nghề
và sản phẩm từ các nghề ở các làng có nghề truyền thống đã mạng lại rất nhiêu giá
trị, từ sinh hoạt đời sống cho đến phát triển kinh tế, xã hội mà hơn thế nữa là còn
lưu giữ những nét tinh hoa văn hóa dân tộc hàng thế kỷ nay. Tuy vậy, do thời gian
và điều kiện kinh tế, xã hội không ngừng phát triển, đã có một số nghề và làng
nghề đến nay đã mai một.
Chính vì vậy, công tác bảo tồn và phát triển nghề truyền thống và làng nghề
đang được rất nhiều địa phương trong tỉnh Nghệ An quan tâm và thực hiện nhằm
phát triển thành kế sinh nhai cho đồng bào tại các huyện miền núi trong tỉnh, đồng
thời góp phần giữ gìn, phát huy vốn quý văn hóa dân tộc thiểu số và phát triển kinh
tế của địa phương. Công tác giáo dục tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp cho
học sinh đối với nghề nghiệp, đặc biệt là nghề mang giá trị văn hóa dân tộc đang
được Đảng và Nhà nước quan tâm trong chương trình giáo dục hiện nay.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát triển nghề truyền
thống để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong hoạt động giao dục và đào tạo,
trong những năm qua Sở Giao dục và Đào tạo Nghệ An đã chú trọng giao dục
truyền thống lịch sử văn hóa dân tộc cho học sinh, coi đó là nhiệm vụ chung của tất
cả cac môn học, đặc biệt những môn học có lợi thế trong việc giao dục nghề
nghiệp, giáo dục văn hóa dân tộc như cac môn khoa học xã hội và các hoạt động
ngoài giờ lên lớp. Bằng việc giao dục văn hóa, giao dục nghề nghiệp kết hợp với
việc đưa những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc vào trong tiết học, trong
từng hoạt động của cac trường học đã góp phần nâng cao nhận thức của học sinh
về nghề truyền thống của dân tộc mình, từ đó nâng cao ý thức cho học sinh trong
việc giữ gìn và phat huy bản sắc văn hóa dân tộc. Tạo được không khí thoải mai
cho học sinh khi tham gia học tập, góp phần tích cực vào việc đẩy mạnh phong
trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực.
Trường THPT Dân tộc nội trú số 2 Nghệ An có nhiệm vụ đặc thù là giảng dạy
chương trình phổ thông trung học cho học sinh dân tộc trong tỉnh, đào tạo cán bộ
nguồn cho địa phương. Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh ngoài khai thác
phát triển năng khiếu, năng lực và sở trường cho học sinh, khơi dậy niềm đam mê
5
học tập khám phá, sáng tạo cho học sinh, còn có ý nghĩa quan trọng trong việc phát
triển, giữ gìn và bảo tồn văn hóa dân tộc, nghề nghiệp địa phương, biến giá trị văn
hóa dân tộc thành sinh kế cho đồng bào. Vì vậy, công tác định hướng nghề nghiệp
cho học sinh được nhà trường hết sức quan tâm và coi đây là một vấn đề quan
trọng góp phần không nhỏ đến sự thành công và phát triển của nhà trường.
Hiện nay học sinh dân tộc miền núi ở trường THPT Dân tộc nội trú số 2 Nghệ
An chủ yếu thuộc các dân tộc Thái, Thổ, Khơ Mú, H Mông trên địa bàn các huyện
miền núi phía tây tỉnh Nghệ An. Việc giáo dục học sinh giữ gìn văn hóa dân tộc
thông qua giáo dục nghề truyền thống và góp phần định hướng cho học sinh lựa
chọn nghề nghiệp trong tương lai thông qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo là
một việc làm có ý nghĩa thực tế với chính địa phương nơi các em sinh sống. Tuy
nhiên, việc lồng ghép công tác hướng nghiệp trong các môn học hiện nay chưa
thực sự được quan tâm đúng mức, chưa đồng bộ và còn hạn chế về hình thức tổ
chức, nội dung hướng nghiệp, số lượng và chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý,
giáo viên... Điều này xuất phát chủ yếu từ quan niệm của giáo viên và cán bộ quản
lí coi việc giáo dục định hướng nghề nghiệp là nhiệm vụ của môn học Hướng
nghiệp và Hoạt động ngoài giờ lên lớp. Vì vậy dẫn đến hiệu quả hướng nghiệp cho
học sinh chưa cao.
Để định hướng nghề nghiệp cho học sinh, môn học nào cũng có khả năng
hướng nghiệp của nó. Điều quan trọng là người thầy phải biết kết nối những nội
dung giảng dạy với một số nghề cụ thể nào đó nhằm giúp học sinh có cái nhìn tổng
quát về nghề, ươm mầm đam mê nghề nghiệp cho học sinh. Quá trình giảng dạy
các môn văn hóa cũng là quá trình phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, dẫn dắt sự
phát triển năng khiếu của học sinh, từ đó người thầy có thể định hướng cho học
sinh có năng khiếu, cho các em những lời khuyên chọn nghề. Trong chương trình
dạy học bộ môn Lịch sử ở nhà trường trung học phổ thông có nhiều nội dung liên
quan đến giáo dục phát triển kinh tế dân tộc. Trên cơ sở kiến thức bài học, giáo
viên vận dụng linh hoạt hình thức tổ chức để phát triển kĩ năng, giáo dục nghề
nghiệp truyền thống, định hướng chọn nghề và bảo tồn phát triển nghề truyền
thống cho học sinh. Với học sinh dân tộc miền núi phía Tây Nghệ An, các em có
một kho tàng kiến thức về nghề nghiệp ở địa phương gắn liền với truyền thống văn
hóa dân tộc, lối sống, sinh hoạt cần được giữ gìn, phát huy và bảo tồn, như nghề
dệt thổ cẩm, nghề đan lát, nghề làm hương trầm, nghề làm thuốc, nghề nông, du
lịch...đang cần được khai thác, giáo dục định hướng. Trong chương trình Lịch sử
Việt Nam lớp 10, có nhiều nội dung giáo dục về công cuộc xây dựng phát triển
kinh tế của đất nước có giá trị lịch sử lớn cần được giáo dục. Thông qua nội dung
dạy học này, giáo viên có thể lồng ghép nội dung giáo dục nghề nghiệp, tổ chức
các hoạt động giáo dục để phát triển kĩ năng và định hướng nghề nghiệp cho các
em một cách hợp lí, hài hòa vừa đảm bảo mục tiêu môn học, vừa đảm bảo mục tiêu
tổng thể chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên, nội dung xây dựng và
phát triển kinh tế dân tộc trong chương trình Lịch sử chưa được chú ý khai thác
giảng dạy so với các nội dung liên quan đến chính trị, xã hội, tư tưởng, văn hóa và