48
SÁNG TẠO SẢN PHẨM MỸ THUẬT ỨNG DỤNG
BẰNG NHỮNG VẬT LIỆU TÁI CHẾ
Đoàn Thị Thùy Dương1, Lê Minh Tuấn1, Nguyễn Thanh Vy1, Trần Thị Thùy Trang1
1. Lớp D20TKDH03. Khoa: Công nghiệp Văn hóa
TÓM TẮT
Đề ti “Sng tạo sn phẩm m thuật bằng những vật liệu tái chế” hướng tới mục tiêu:
Gim thiểu lượng rác thi khó phân hủy, gim ô nhiễm môi trưng, bo vệ sức khỏe con ngưi.
Tái tạo ra những sn phẩm có giá trị thẩm m, mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đng. Tuyên
truyền, cổ động bằng những sn phẩm mang giá trị nghệ thuật, từ đó giúp mọi ngưi hiểu và
quan tâm hơn về vấn đề bo vệ môi trưng qua nhiều lnh vực khác nhau. Đề tài phân tích một
vài loại tranh chnh như tranh cổ động, tranh sinh hoạt và các sn phẩm ứng dụng trong cuộc
sống hằng ngày của con ngưi.
Từ khóa: Sn phẩm mỹ thuật, tái chế, vật liệu tái chế
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Môi trường hiện nay là vấn đề nóng trên toàn cầu mà quốc gia nào cng quan tâm đến.
Đặt biệt là lượng rác thải thải ra môi trường ngày càng nhiều, nếu không được xử lý nhanh
chóng thì cả thế giới sẽ ngập tràn trong rác. Vì thế, ở các cơ quan hay những tổ chức cá nhân
kêu gọi chung tay bảo vệ môi trường bằng nhiều hình thức, hàng năm có nhiều cuộc thi: như
thiết kế trang phục, sáng tác văn thơ, sáng tác nhạc, vẽ tranh cổ động, ... nhằm kêu gọi bảo vệ
môi trường. Vì vậy, tái chế rác thải sẽ góp phần lớn vào việc bảo vệ môi trường. Có nhiều cách
tái chế khác nhau, nhưng tái chế rác để làm tranh nghệ thuật chính là chủ đề mà nhóm nghiên
cứu muốn hướng đến. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các tranh cổ động, tranh sinh hoạt,
những sản phẩm ứng dụng làm từ vật liệu tái chế. Với các phương pháp nghiên cứu như phương
pháp thu thập thông tin, phương pháp thực nghiệm khoa học, phương pháp phân tích, phương
pháp đối sánh, phương pháp mỹ thuật.
2. KHÁI QUÁT VỀ VẬT LIỆU ĐƯỢC TÁI CHẾ
2.1 Khái niệm vật liệu tái chế
Cùng với sự phát triển của xã hội hiện nay, mỗi ngày con người đã thải ra môi trường một
lượng rác vô cùng lớn. Vì vậy, chúng ta đang có những biện pháp ngăn chặn tình trạng này và
một trong số đó chính là tái chế. Tái chế được hiểu là tái sử dụng, biến những vật liệu đã bị bỏ
đi thành những món đồ mới để phục vụ cho đời sống con người. Tái chế cng có thể hiểu theo
một cách đơn giản nhất là vòng tuần hoàn của các loại vật liệu. Mỗi loại vật liệu có những cách
xử lý khác nhau, tạo ra nhiều sản phẩm mới lạ và tiết kiệm được nguyên vật liệu. Tái chế chính
là chìa khóa dẫn đến thành công trong việc giảm thiểu chất thải hiện tại.
49
Rác thải hiện nay được chia thành ba loại chính: rác hữu cơ, rác vô cơ và rác tái chế. Rác
hữu cơ là loại rác dễ phân hủy và có thể tái chế để đưa vào sử dụng cho việc chăm bón và làm thức
ăn cho động vật. Nó có nguồn gốc từ phần bỏ đi của thực phẩm sau khi lấy đi phần chế biến được
thức ăn cho con người; phần thực phẩm thừa hoặc hư hỏng không thể sử dụng cho con người; các
loại hoa, lá cây, cỏ không được con người sử dụng sẽ trở thành rác thải trong môi trường.
Rác vô cơ là những loại rác không thể sử dụng được nữa cng không thể tái chế được mà
chỉ có thể xử lý bằng cách mang ra các khu chôn lấp rác thải. Nó bắt nguồn từ các loại vật liệu
xây dựng không thể sử dụng hoặc đã qua sử dụng và được bỏ đi; các loại bao bì bọc bên ngoài
hộp/ chai thực phẩm; các loại túi nilon được bỏ đi sau khi con người dùng đựng thực phẩm và
một số loại vật dụng thiết bị trong đời sống hàng ngày của con người.
Rác tái chế là loại rác khó phân hủy nhưng có thể đưa vào tái chế để sử dụng nhằm mục đích
phục vụ cho con người. Ví dụ như các loại giấy thải, các loại hộp chai vỏ lon thực phẩm bỏ đi.
2.2 Lợi ích ca việc tái chế
Việc tái chế góp phần vào việc giảm lượng rác thải ra ngoài, bảo vệ môi trường. Tại các
bãi rác có vô vàn loại rác từ dễ cho đến khó phân hủy và tùy vào mức độ phân hủy, nhưng
chúng đều sản sinh rất nhiều độc tố ra môi trường. Việc tái chế giúp giảm lượng rác thải tại các
bãi rác và các loại độc tố gây hại cho hệ sinh thái. Giảm ô nhiễm môi trường là một việc vô
cùng quan trọng, khi mà các lượng rác thải được tái chế và sẽ ít bị đốt hay chôn lấp, tránh gây
tình trạng ô nhiễm môi trường nước, không khí và đất. Phát huy khả năng sáng tạo của bản
thân, biến những phế liệu hay rác thải thành những vật liệu mới phục vụ lợi ích cho nhu cầu
của con người và xã hội, việc tái sử dụng rác thải sẽ tiết kiệm không ít chi phí cho nguồn tài
nguyên của quốc gia.
2.3 Mt số vật liệu được tái chế quen thuc
Các vật liệu thường được sử dụng để tái chế đa phần là ở dạng rắn như: nhựa, nhôm, inox,
sắt giấy báo, giấy vụn, bìa, thùng carton, thiết bị điện tử, bao bì thực phẩm, thủy tinh, lốp xe,
sản phẩm dệt, ... Tùy vào mức độ có thể còn sử dụng được hoặc hư hại mà các công ty, nhà
máy sẽ thu mua phế liệu sẽ sản xuất thành vật khác hữu ích hơn. Bên cạnh đó còn có các loại
rác thải hữu cơ như xác động vật, thực vật hay thực phẩm được xử lý làm phân bón người ta
cng xem như là một quá trình tái chế.
3. NHỮNG SẢN PHẨM CÓ GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT ĐƯỢC LÀM TỪ VẬT LIỆU TÁI CHẾ
3.1. Tranh cổ đng
Tranh cổ động là tranh tuyên truyền trực quan, thông qua thị giác, người xem sẽ tiếp nhận
các thông tin từ ngôn ngữ hình thể, màu sắc, chữ và số cng như các phương tiện truyền thông
thị giác khác... Đây là dòng tranh có nội dung dùng để truyền đạt thẩm mỹ bằng ngôn ngữ đồ
họa - hội họa một cách cô đọng không quá trừu tượng hay quá phức tạp bằng những hình ảnh
đơn giản, dễ hiểu, góp phần nâng cao nhận thức của công chúng về thông điệp.
Người sáng tác phải đưa những ý tưởng, cảm hứng sáng tạo qua việc tiếp nhận thông tin vào
tranh, để đạt đến những thẩm mỹ thông qua ngôn ngữ tạo hình, bao gồm bố cục, đường nét, hình
thể, màu sắc, không gian… Hệ thống ký hiệu hình tượng, biểu tượng và đặc trưng của màu sắc trong
tranh còn có ý nghĩa mang tính chính trị, xã hội đem lại sự gần gi, dễ nhận biết đối với người dân.
50
Tranh cổ động sở hữu những đặc điểm riêng khiến chúng ta không thể nhầm lẫn với các
dòng tranh khác. Với mục đích tuyên truyền, cổ động hoặc quảng cáo nên tranh có đặc điểm phải
tập trung, khái quát được hình tượng nghệ thuật cụ thể. Bên cạnh đó, thông tin đem lại cho người
xem thông qua phần chữ và hình ảnh đều vô cùng rõ ràng dễ hiểu, dễ nhớ. Ngoài ra, màu sắc,
đường nét, nhịp điệu có tính tượng trưng cao, tạo sự ấn tượng mạnh mẽ, tiếp thu nhanh nhẹn cho
người xem, mỗi bức tranh ra đời phải thể hiện được r đích đến, mục tiêu rõ ràng, dứt khoát để
tránh sai lệch, mất phương hướng. Loại tranh này thường xuyên xuất hiện trên đường phố, ở
những nơi công cộng với bố cục hình, màu, nhịp điệu, không gian, biểu tượng… thu hút thị giác
của người dân, ghi lại trong trí nhớ của mỗi người và những câu khẩu hiệu trong các bức tranh
này đã nhắc nhở, khuyến khích mỗi người dân trong các hoạt động chung của toàn xã hội.
(Hình 2.1) Đây là tranh dự cuộc thi Sáng tạo
trẻ, nhằm gửi đến thông điệp vì một nền giao thông
văn minh hơn, tình trang hiện nay nhiều thanh
thiếu niên đi xe máy không đội m bảo hiểm, hay
chạy xe quá tốc độ, lạng lách, điều khiển xe bằng
một tay... đây được coi là hành vi rất nguy hiểm
khi tham gia giao thông, tai nạn bất thường có thể
xảy ra bất cứ lúc nào.
Hình 2.1 Tranh ma xa lộ mê tốc lộ
(Nguyễn Thị Như Quỳnh, 2020)
Với thông điệp từ bức tranh trên tuyên truyền các kiến thức an toàn giao thông cho mại
người để có những nhận thức và hành động đúng đắn khi tham gia giao thông nhằm đảm bảo
an toàn cho mình và những người khác khi lưu thông trên đường.
Tranh có bố cục hình thoi, tạo cho người xem về độ khập khiễng, không vững chắc. Hình
ảnh được đưa vào có sự tác động mạnh đến người xem, và những câu chữ rõ ràng dễ hiểu theo
trào lưu của giới trẻ hiện nay.
Chất liệu được sử dụng là những chất liệu đã bỏ như nón bảo hiểm đã c được sử dụng
làm sọ đầu, chữ và các hình ảnh khác được làm bằng dây xích, bóng đèn... tất cả được tạo mới
bởi chúng được tạo nên lớp màu phù hợp với tổng thể tranh.
Tranh mang ý nghĩa tuyên truyền có thể treo được ở những nơi công cộng để người dân
ý thức được việc tham gia giao thông.
(Hình 2.2) Nhân kỷ niệm 76 năm Quốc khánh 2-
9, chi đoàn thanh niên Bệnh viện Dã chiến cấp 2 Việt
Nam tại Nam Sudan đã dành 10 ngày hoàn thành một
bức tranh cổ động từ rác thải tái chế, bức tranh được
sáng tạo với mục đích khích lệ và tăng cường đoàn kết
của quân đội, người dân Việt Nam quyết thắng đại dịch
COVID-19, đồng thời động viên tinh thần của tập thể
cán bộ, nhân viên Bệnh viện dã chiến cấp 2 trong công
tác và học tập tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hiệp
Quốc tại Cộng hòa Nam Sudan.
Hình 2.2 Tranh cổ động [ngun 2]
(Dương Ngọc, 2021)
51
Trước đó, kết thúc chiến dịch thu gom rác thải, thanh niên Bệnh viện dã chiến cấp 2 Việt
Nam tiến hành phân loại và cắt các vỏ lon bia để chuẩn bị vật liệu cho bức tranh cổ động. Hình ảnh
của Chủ tịch Hồ Chí Minh được làm bằng chất liệu vỏ lon bia, lá cờ Tổ quốc, chiến sĩ m nồi xanh,
cán bộ, nhân viên y tế, hậu cần bảo đảm Việt Nam và sử dụng keo nến dán những hình ảnh lên tấm
bảng kết hợp với sơn màu tương ứng cho từng phần của bức tranh. Với bố cục, màu sắc, hình ảnh...
tạo nên một tổng thể hài hòa đẹp mắt, đầy đủ nội dung ý nghĩa có thể treo được ở bất cứ nơi đâu.
2.2 Tranh sinh hoạt
Đối với tranh đề tài có rất nhiều đề tài trong tranh, nhưng dù bất cứ đề tài nào con người
vẫn là hình ảnh cụ thể, then chốt giữ vai trò chủ đạo trong tranh, tranh đề tài phối hợp với thể
loại phong cảnh, cây, nhà. Ở thể loại tranh này, đề tài để diễn tả rất phong phú. Ví dụ như:
Tranh sinh hoạt: Là những việc đang diễn ra ở hiện tại.
Tranh lịch sử: Việc đã xảy ra trong quá khứ.
Tranh huyền thọai: Việc dựa theo truyền thuyết không có thật.
Tranh tôn giáo: Dựng lại các tích chuyện trong Kinh thánh.
Tranh sinh hoạt là một thể loại hội hoạ lấy đề tài ngay trong đời sống thường ngày. Tranh
sinh hoạt không có phong cách riêng biệt, nhưng tính độc đáo của nó nảy sinh từ những trùng
hợp giữa sự tiến triển của nghệ thuật với sự tiến triển của xã hội.
Những chủ đề về hoạt động trong sinh hoạt của con người vô cùng phong phú và sinh động,
có thể bắt gặp ở mọi nơi, mọi chỗ trong đời sống hàng ngày, như: lao động, vui chơi, học tập…,
hoạt động nào cng có thể vẽ thành tranh bố cục nhân vật được. Về chất liệu để thể hiện rất đa dạng,
không gian diễn tả đa chiều và không nhất thiết phải theo luật xa gần. Nhìn chung, tranh sinh hoạt
là loại tranh phong phú và nhiều mặt, và cng có thể được coi là khó nhất trong các loại tranh.
(Hình 2.3) Bức tranh của họa sĩ Hà Hùng Dng nằm
trong cuộc triển lãm cùng tên “Mơ Hoang”. Bức tranh thể
hiện hình ảnh bốn cô gái và một em bé người dân tộc vùng
cao đang vui chơi trên nền muôn hoa nở rộ trong mùa xuân,
trên mái tóc của các cô gái cng là những đóa hoa rực rỡ
như ví các cô gái cng là những đóa hoa xinh đẹp đang nở
hòa vào vườn hoa trong mùa xuân. Với chất liệu ghép nhiều
mảnh vải vô cùng độc đáo và sáng tạo, màu sắc tươi sáng
với nét vẽ mềm mại thể hiện được nét đẹp dịu dàng, mơ
mộng. Trang phục thổ cẩm của bà con người dân tộc được
Hà Hùng Dng khai thác triệt để từ đường nét, hoa văn,
đến sự hòa trộn nhuần nhuyễn giữa con người, sự vật và
nét đẹp thiên nhiên. Qua bức tranh, người ta thấy vẻ đẹp
Tây Bắc hiện lên rõ mồn một, qua từng sắc màu rực rỡ,
đường nét uốn lượn, và trên hết thảy là sự e ấp, thẹn thùng
của những cô gái vùng cao với những bộ xiêm y rực rỡ. Và
không chỉ ghi lại vẻ đẹp của người phụ nữ Tây Bắc, trong
tranh của Hà Hùng Dng có chim, có bướm, đặc biệt là
hoa, rất nhiều hoa. Tất cả tạo nên một không gian đậm chất
Tây Bắc, mà ở đó con người là trung
tâm, là hoa của vạn vật.
Tranh 2.3 Tranh mơ hoang
[ ngun 3] (H Hùng Dng, 2008)
52
Tranh ghép vải là một loại hình nghệ
thuật tuy không còn mới nhưng rất ít họa sĩ
theo đuổi và trụ được với nghề. Nghệ thuật
tranh ghép vải cng rất kén người thưởng
lãm, có lẽ vì thế mà họa sĩ Nguyễn Thu
Huyền đã mất tới mười năm ròng để tạo dựng
và tìm cho mình một hướng đi riêng về tranh
ghép vải. (Hình 2.4).
Hình 2.4 Tranh ghép vi [ngun 4]
(Nguyễn Thu Huyền, 2018)
Tranh ghép vải có nhiều chủ đề phong phú như phong cảnh, chân dung, tĩnh vật; tiếp theo
đó, tranh ghép vải được một số nữ họa sĩ yêu thích học tập, tìm tòi và sáng tạo như Kim Dung,
Thanh Hà, Nguyễn Thu Huyền...Trong số đó Nguyễn Thu Huyền là người trẻ tuổi nhất nhưng
cô đã có những hướng đi mới cả về chất liệu và tạo hình, tạo nên một con đường sáng tạo nghệ
thuật của riêng mình.
Thu Huyền đã tìm tòi, sáng tạo và sử dụng chất liệu như một ưu thế về sự kỳ công. Để đi
một nét, với các chất liệu khác là một điều quá đơn giản với việc sử dụng bút lông. Nhưng để
tạo hình khuôn mặt, các chi tiết rất nhỏ trong tranh ghép vải, cô phải đi bằng những sợi chỉ…đòi
hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo rất nhiều.
Nếu trước đây quan niệm tranh ghép vải là ghép những miếng vải vụn lên các hình với
màu sắc hoa văn chất liệu sao cho hợp lý thì Huyền lại làm khác hẳn. Cô tạo hoa văn riêng trên
từng khối hình mảng màu. Cô chắp vải, đan tết, gấp nếp thành một thứ hoa văn của riêng mình,
không hề phụ thuộc vào mẫu hình có sẵn trên miếng vải. Cầu kỳ nhưng không phải thêu. Riêng
biệt nhưng không phải vẽ. Nếu bút lông là phương tiện, màu là chất liệu thì với Huyền dùng
kim là bút lông; chỉ, vải là chất liệu. Huyền nói cô có thể tạo hình với bất cứ chủ đề nào, từ đơn
giản đến phức tạp, chỉ có là mất công nhiều hay mất công ít mà thôi.
Trong 10 năm qua, các chủ đề phong cảnh, chân dung, tĩnh vật, sinh hoạt gia đình cô đều
mạnh dạn thể hiện. Tạo hình không thiên về tả thực, cng không quá thiên về khối, chúng mạnh
ở sự hài hòa, hợp lý, giàu nhịp điệu với những gam màu pastel nhẹ nhàng, tình cảm, nữ tính.
Thế mạnh của Huyền hiện nay là cô sử dụng linh hoạt các mảng màu. Chúng đẹp, lạ hơn bất cứ
một loại chất liệu màu nào. Huyền là người có ý thức về tư duy tạo hình, về màu, cô miệt mài
sáng tác, chăm chỉ học hỏi nên bước đầu cô đã thành công trong việc tạo một kiểu thức tạo hình
mới cho tranh ghép vải…không thua kém một chất liệu nào.
Thu Huyền đã vẽ, đã gửi gắm, chia sẻ về giấc mơ của niềm đam mê cháy bỏng, khát khao
tự nguyện đi trên con đường chông chênh độc hành vô tận. Đó là giấc mơ của người nghệ sĩ
khi đã tìm thấy đầy đủ nhất mạch tư duy thẩm mỹ cho riêng mình, một cảm xúc viên mãn, gần
gi, trôi chảy trong nhịp điệu của thời gian.
2.3 Sản phẩm ứng dụng
Xu hướng sống xanh với các sản phẩm được hình thành từ các ý tưởng tái chế từ rác thải
hay thủy tinh mang đến các ưu điểm như tận dụng được nguồn nguyên liệu sẵn có, bảo vệ môi
trường và tiết kiệm chi phí đang trở thành những ý tưởng độc đáo thu hút được nhiều người
quan tâm hiện nay.