“Tác nghiệp bằng phương pháp hạ sách là nhà báo đang ăn
dần tương lai”
- Để đánh giá về điều đó cũng không dễ dàng. Vì chúng tôi chưa có một
khảo sát định lượng về trình độ cũng như nền tảng căn bản của các nhà báo
viết về kinh tế Việt Nam. Nhưng nhìn trên cái định tính, diện mạo thì phải
nói rằng, chúng ta đã có được thế hệ nhà báo viết về kinh tế khá xuất sắc với
nhiều bài báo hay. Đội ngũ nhà báo trẻ viết về kinh tế càng ngày càng nhanh
và năng động, đã bắt kịp với tốc độ thông tin kinh tế trên thế giới. Nhưng cái
nhanh này cũng có mặt trái của nó. Đó là độ không chính xác của các tin tức
này cũng càng ngày càng cao. Bi kịch của chúng ta hiện nay không phải là
thiếu thông tin mà chính là quá nhiều thông tin. Do đó, tôi nghĩ rằng các nhà
báo kinh tế Việt Nam dù kiến thức, lòng yêu nghề không thiếu, nhưng lại
thiếu một cái vô cùng quan trọng đó là trách nhiệm. Khi anh đưa một con số
hay một thuật ngữ kinh tế thì trách nhiệm đối với thông tin đó phải đầy đủ,
phải cao, phải thận trọng, như trách nhiệm anh đưa tin một sự kiện về chính
trị vậy.
+ Chúng ta đã có một thế hệ nhà báo viết về kinh tế khá xuất sắc với nhiều
bài báo hay. Nhưng bên cạnh đó không phải là không có những nhà báo
(đặc biệt là nhà báo trẻ) ngộ nhận dẫn đến những hậu quả đáng tiếc cho cả
xã hội và cho chính bản thân nhà báo. Ông có lời khuyên nào với họ để
tránh rất nhiều cái “bẫy” môi trường kinh doanh dễ giăng ra?
- Cuộc đấu tranh không ngừng về đạo đức của người làm báo chuyên
nghiệp, nhất là nhà báo viết về kinh tế, vốn dĩ dễ dính tới tiền bạc là đấu
tranh giữa một bên là sự thật và một bên là cách nắm bắt sự thật. Chúng ta
phải hành nghề với triết lý “bàn tay bẩn” (theo nghĩa đen” thì mới có thể dấn
mình vào thực tế mà moi ra sự thật. Tuy nhiên, không thể ngụy biện rằng “vì
sự thật” mà anh có thể hi sinh những chuẩn mực hành nghề. Công chúng có
thể tung anh lên mây vì những thông tin mà anh công bố, anh có thể làm
thay đổi nhận thức của công chúng về một vấn đề này hay vấn đề khác.
Nhưng tất cả là ngắn hạn. Nếu sau này người ta biết rằng anh đã sử dụng
phương pháp lừa mị, không ngay thẳng, thiếu chuyên nghiệp của nghề báo
để lấy thông tin thì công chúng- vốn vô tình và thẳng thắn- sẽ hoài nghi và
dẫn tới sụp đổ lòng tin về sự trung thực. Vì thế, nếu nhà báo tác nghiệp bằng
phương pháp hạ sách thì chẳng khác nào nhà báo đang ăn dần tương lai.
+ Viết một bài báo hay đã là khó. Viết được bài báo hay trong lĩnh vực kinh
tế lại càng khó hơn vì đây là lĩnh vực vốn khô khan và chuyên sâu. Để viết
được một bài báo kinh tế hay thì cần những yếu tố gì, thưa ông?
- Muốn viết tin, bài kinh tế hấp dẫn thì trước hết nhà báo phải định vị được
rằng, bạn đang húc đầu vào những tảng đá “khô khan và khó hiểu”. Và
nhiệm vụ của nhà báo kinh tế là phải làm cho nó trở nên “ướt át và dễ hiểu”.
Có nghĩa là nhà báo phải làm cho một bản tin kinh tế vốn phức tạp trở thành
đơn giản và dễ hiểu đối với công chúng. Thứ hai, thông tin anh đưa ra phải
chính xác và kịp thời, phải lựa chọn được những số liệu mà anh thấy cần
thiết nhất, cô đọng nhất. Đặc biệt, ngoài hàng loạt các kĩ năng khác, nhà báo
kinh tế phải đặc biệt chú trọng tới yếu tố con người, bóng dáng con người.
Mà hai “con người” quan trọng- nguồn tin chính của nhà báo kinh tế là
doanh nhân và quan chức chính phủ. Hãy thiết lập quan hệ với họ…ngay cả
trước khi bạn cần đến họ.
Có hai mặc định đối với một nhà báo nói chung và nhà báo kinh tế nói riêng:
Thứ nhất là lòng yêu nghề và thứ hai là lòng yêu nước. Còn cái phải có đó là
kiến thức về kinh tế. Kiến thức này phải được học hành bài bản. Đã là một
nhà báo, dù anh tốt nghiệp đại học kinh tế, ngân hàng- tài chính hay đại học
báo chí…thì cũng bắt buộc phải học lại về kinh tế thị trường và kinh tế
chuyên ngành. Đồng thời, phải tiếp tục học những kỹ năng tác nghiệp báo
chí hiện đại khác… Để làm được điều này, tôi nghĩ rằng, các Tổng Biên tập,
các Ban Biên tập của từng tờ báo cần chú trọng hơn đến việc đào tạo lại đội
ngũ phóng viên kinh tế và phải làm sao để hâm nóng bầu nhiệt huyết trong
họ.