TÀI LIỆU
GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Lớp
8
UỶ BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
Trần Thế Cương (Tổng chủ biên) – Trần Đăng Nghĩa (Chủ biên)
Nguyễn Thị Bích – Nguyễn Thị Thanh Hoà
Lê Thị Thu Hương – Nguyễn Đức Minh – Ngô Thị Minh
2
MỤC LỤC
KHỞI ĐỘNG
KIẾN THỨC MỚI
LUYỆN TẬP
VẬN DỤNG
⚓
Mỗi chủ đề triển khai qua 4 hoạt động:
Cung cấp kiến thức phù hợp với mục tiêu
bài học và hình thành kĩ năng
Dẫn dắt để tạo tâm lí hứng thú vào bài học
Củng cố, khắc sâu kiến thức đã học và
phát triển các kĩ năng cần thiết
Vận dụng kiến thức, kĩ năng vừa học
vào thực tế
Trang
CHỦ ĐỀ 1: LỊCH SỬ HÀ NỘI TỪ THẾ KỈ XVII ĐẾN NĂM 1918
Bài 1: Thăng Long từ thời Mạc đến thời Tây Sơn 4
Bài 2: Thăng Long – Hà Nội từ năm 1802 đến năm 1918 12
Bài 3: Kì tích chống ngoại xâm của quân dân Đại Việt trên địa bàn Hà Nội thế kỉ XVIII 20
CHỦ ĐỀ 2: VĂN HOÁ
Bài 4: Phong tục tập quán của người Hà Nội 28
Bài 5: Các làng khoa bảng ở Hà Nội 35
Bài 6: Trang phục của người Hà Nội 43
CHỦ ĐỀ 3: SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Bài 7: Sử dụng hợp lí các dạng địa hình của thành phố Hà Nội 50
Bài 8: Bảo vệ môi trường thành phố Hà Nội 58
Bài 9: Thực hành: Khám phá và bảo vệ môi trường thành phố Hà Nội 66
CHỦ ĐỀ 4: LÀNG NGHỀ Ở HÀ NỘI
Bài 10: Khái quát về làng nghề ở Hà Nội 68
Bài 11: Tìm hiểu và giới thiệu du lịch làng nghề truyền thống ở Hà Nội 77
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG SÁCH
3
LỜI NÓI ĐẦU
Các em học sinh thân mến!
Cc em đang sng v hc tp H Ni – Th đô ngn năm văn hin.
Đ gip cc em hiu r hơn v vng đt mnh sinh sng, Ti liu gio dc
đa phương thnh ph H Ni – lp 8 đưc biên son nhm cung cp cho
cc em nhng kin thc cơ bn v văn ho lch s, đa l, kinh t – x hi,
môi trưng, hưng nghip,… ca H Ni.
Ti liu gm 4 ch đ, mi ch đ đưc xây dng theo cu trc đm bo
tnh logic gia cc hot đng m đu – kin thc mi – luyn tp – vn dng.
Cc em s c thêm hiu bit v nơi mnh đang sng, thêm yêu quê hương, c
thc tm hiu v vn dng nhng điu đ hc đ gp phn gii quyt nhng
vn đ ca đa phương.
Hi vng ti liu s mang li cho cc em nhng kin thc hay, d hiu v
nhng tri nghim thc t th v.
Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội
4
THĂNG LONG
TỪ THỜI MẠC ĐẾN THỜI TÂY SƠN
BÀI 1
෾
KHỞI ĐỘNG
Hãy cho biết bức tranh dân gian
Ngũ Hổ thuộc dòng tranh gì, xuất
hiện vào thời nào và ý nghĩa của
dòng tranh này.
Hình 1.1. Bức tranh dân gian Ngũ Hổ
CHỦ ĐỀ 1
LỊCH SỬ THĂNG LONG – HÀ NỘI
TỪ THẾ KỈ XVII ĐẾN NĂM 1918
Mục tiêu bài học:
Trnh by đưc tnh hnh chnh tr, kinh t, văn ho Thăng Long từ thi Mc đn
thi Tây Sơn.
ടട
඿
KIẾN THỨC MỚI
1. Thăng Long thời Mạc và thời vua Lê – chúa Trịnh
a) Tình hình chính trị
Từ th kỉ XVI, nh Lê ngy cng khng hong, suy yu. Triu Mc đưc thit lp
vo năm 1527, tp trung xây dng kinh đô th hai  Kinh Dương (Kin Thuỵ –
5
Hi Phòng). Năm 1533, triu Lê Trung hưng đưc dng lên song quyn lc dn
rơi vo tay h Trnh. Đt nưc b chia cắt bi cc cuc chin tranh Nam – Bắc
triu, chin tranh Trnh – Nguyn. Nh Mc sp đổ (1592), cc tp đon phong
kin Lê – Trnh, Nguyn tip tc cng c quyn lc  Đng Ngoi v Đng Trong.
Thăng Long – đô th ca chnh quyn thi Mc, thi Lê – Trnh đ c nhng thay
đổi đng k.
Khi mi thit lp, triu Mc đ thc hin nhng chnh sch tin b, trưc
tiên l Thăng Long. Năm 1588, triu Mc ch trương huy đng quân dân bn
trn vng đng bng đắp thêm ba ln luỹ ngoi thnh Đi La đ bo v thnh
Thăng Long, kinh đô đưc m rng. Theo bn đ H Ni hin nay, thnh ny bắt
đu từ Nht Tân chy theo pha tây H Tây qua Bưi, ô Cu Giy, theo đưng
Ging V – La Thnh qua Ô Ch Dừa, Kim Liên, Đi C Vit, Trn Kht Chân,
qua ô Cu Dn, ô Đng Mc đn đê sông Hng.
Thi vua Lê – cha Trnh, Hong thnh v Cung thnh l Cung đnh ca vua Lê
hu như không thay đổi. Cm kin trc ph cha Trnh đưc xây dng mi l mt
qun th cnh quan m nm  pha đông nam Hong thnh gm 52 cung đin đi
cc, ch yu dng bng g sơn thp. Ngoi ph Cha còn c cc kin trc bên h
Hon Kim lan rng đn b sông Hng như Nguyt Đi, Thuỷ T, cung Khnh
Thuỵ, trên gò Ra c T Vng đnh (nn Thp Ra sau ny). Khu ph Cha đưc
xem như đu no ca chnh quyn Trung ương. Đ đi ph vi phong tro đu
tranh ca nông dân, năm 1749, Trnh Doanh ra lnh điu đng dân phu cc huyn
xung quanh Kinh k da theo thnh Đi La cũ đắp li vòng thnh ngoi, gi l
thnh Đi Đô.
Em có biết?
Mt li buôn ngưi Anh đn Thăng Long
năm 1680 đ mô t: Ph Cha trung tâm
thnh ph Kẻ Ch. N rt rng ri v c
tưng thnh bao bc xung quanh. Bên trong
v bên ngoi c nhiu nh nhỏ, thp đ cho
quân lnh . Nhng cung đin bên trong xây
cao hai tng, c nhiu ca thong đng. Cc
ca đ s nguy nga, tt c đu bng g lim.
Hình 1.2. Phủ chúa Trịnh