Tài liệu Kinh tế học vi mô - ĐH Thương Mại

Ế Ọ . ế

vi mô

NG 1: T NG QUAN V KINH T H C VI MÔ Ổ Ề c 3 v n đ c b n c a n n kinh t ề ơ ả ủ ề ế ượ vi mô và kinh t vĩ mô, kinh t c kinh t ấ c kinh t ế ế ọ ế h c th c ch ng và kinh ứ ự

ẩ ắ t ế ọ

c khái ni m chi phí c h i và n m rõ quy lu t khan hi m, l ậ ắ ế ệ ợ i ơ ộ

t CH ƯƠ - Xác đ nh đ ượ ị - Đ nh nghĩa đ ị t đ - Phân bi ệ ượ h c chu n t c. - Trình bày đ ầ ả ọ ấ

ế ọ ế ế ủ ộ ư ệ ề ữ ươ ề ấ ồ ự ế ả ng tác v i th tr ớ ế ơ ả ề ế ế c b n và cách th c gi ứ và s t ự ươ ế ạ , các m i quan h trong n n kinh t ệ ế ọ ơ ả ủ ủ . ế ấ c b n c a n n kinh t ữ ế

ứ ế ơ ả ủ ề c b n: ế ơ ả i đ ườ ượ ồ ự ẵ ừ ượ i u su t gi m d n đ l a ch n kinh t ể ự ế ố ư Sự Các nhà kinh t cho r ng v n đ tr ng tâm c a kinh t h c là s khan hi m. ằ ề ọ ấ ế ự khan hi m ngu n l c đòi h i các cá nhân và xã h i đ a ra quy t đ nh l a ch n. Kinh ỏ ọ ồ ự ự ế ị ng này đ h c nghiên c u s l a ch n trong đi u ki n ngu n l c khan hi m. Ch t ề ứ ự ự ế ọ ế ọ c p đ n nh ng v n đ kinh t ề i quy t các v n đ trong n n ấ ề ậ ng, nh ng khái kinh t ữ ị ườ ố h c, ph m vi phân tích c a kinh t ni m và nguyên lý c b n c a kinh t h c vi mô và ế ọ ệ vĩ mô và cách th c ti p c n trong nghiên c u các v n đ kinh t ề ứ ế ậ 1.1 Nh ng v n đ kinh t : ấ ề 1.1.1 Các v n đ kinh t ề ấ Các nhu c u c a con ng ầ ủ hay đ ằ ấ c th a mãn t ỏ c s n xu t ra b ng cách k t h p các ngu n l c v con ng ế ợ ngu n l c s n có trong thiên nhiên i, công c , máy ồ ự ề ượ ả ườ ụ

ả ể ạ ụ ỏ ườ ầ i pháp đ gi ứ ẩ ạ ề ố ủ ữ ạ ầ ả ể ự ữ i quy t. Đó là: ế nào cũng ph i gi ả ả ồ ự ộ ơ ế ổ ứ chúng ta ph i nh n th c đ ả ế

móc, tài nguyên đ t o ra các s n ph m d ch v th a mãn mong mu n c a con ng ườ i. ị i là vô h n trong khi đó ngu n l c thì h u h n cho nên Tuy nhiên nhu c u con ng ồ ự i quy t v n đ ngu n l c có th đáp ng nhu c u. Đi u này c n có gi ể ả ầ ể ế ấ ề ế ể ể ượ c ch c đó là n n kinh t ch có th th c hi n thông qua m t c ch t . Đ hi u đ ệ ỉ ề s v n hành c a n n kinh t c nh ng v n đ c b n mà ủ ề ề ơ ả ấ ứ ượ ậ ự ậ b t kỳ n n kinh t ế ề ấ ả ả ả ấ ấ ả ề i bán vì l ng tác gi a ng ườ ượ ả ợ ị ẩ ữ ẽ ượ ả ỏ ấ ẽ ả ủ t h n cho ng ấ c s n xu t. ụ ị i mua và ng i ích cá ườ c s n xu t. S c nh tranh làm cho các ự ạ ụ i tiêu dùng vì m c ườ ả i nhu n cho nên h c g ng cung c p các s n ấ i tiêu dùng nh m thu hút ơ ẩ ằ

ể ả ầ ấ ứ ề ả ế ấ ề ầ ng ngày càng tăng c v s l

i quy t v n đ trên, các nhà s n xu t ph i căn c vào nhu c u r t đa i tiêu dùng. Nhu c u này có xu ứ ể ị ấ ự ứ ể ấ ả ng. ườ ọ ả ế ị ấ ả ả ạ ơ ấ ấ ứ ấ ệ ự ế ầ ủ ọ ở ừ ể ạ ả ầ ờ

v m t tâm lý, thói quên th hi u,…c a ng ườ ấ ế ị ấ ế ố ề ặ ả ự ả ị ế ờ ị ẽ ả ủ ả ả ấ ủ ơ

ệ ả ề ứ S n ph m và d ch v ả ư ế ể ẩ ộ ỉ ị ề ế ệ ấ c s n xu t b ng cách nào? ươ ữ ị ị ẩ ụ ấ ả ươ ả ấ ằ c s d ng và ph ượ ử ụ ọ ộ ạ ỗ ơ ồ ự ệ ủ ọ

- S n xu t cái gì? ấ - S n xu t nh th nào? ư ế ấ - S n xu t cho ai? ấ 1.1.1.1 S n xu t cái gì? ả c hi u là: S n ph m, hàng hóa d ch v nào đ V n đ này có th đ ể ể ượ ng s t th tr Trong n n kinh t ự ươ ế ị ườ ề nhân s xác đ nh s n ph m d ch v nào s đ ấ ụ ị ẩ ả nhà s n xu t cung c p các s n ph m th a mãn nhu c u c a ng ầ ủ ẩ ả ấ tiêu c a nhà s n xu t là tìm ki m l ọ ố ắ ế ấ ậ ợ ả ph m có ch t l ng cao h n đ ph c v t ườ ể ụ ụ ố ơ ấ ượ s c mua. ứ Và đ gi ấ ả d ng và phong phú v hàng hoá d ch v c a ng ườ ị ụ ủ ạ ng và ch t l h ng.Cho nên đây chính là căn c đ ấ ượ ả ề ố ượ ướ cho các nhà s n xu t l a ch n và quy t đ nh s n xu t cái gì đ cung ng trên th ả ế ị ọ tr ấ Bên c nh vi c l a ch n s n xu t cái gì, nhà s n xu t ph i quy t đ nh s n xu t ả bao nhiêu, c c u th nào, khi nào thì s n xu t và cung ng là có ý nghĩa r t quan ấ ả tr ng. B i vì nhu c u c a xã h i đ i v i b t c m t hàng nào cũng có gi i h n riêng ớ ạ ộ ố ớ ấ ứ ặ và th i đi m n y sinh nhu c u theo t ng lo i hàng cũng khác nhau tuỳ vào lo i hàng ạ i tiêu dùng. Vì hoá cũng nh các y u t ư thì s n xu t đúng đ n, phù v y, l a ch n và quy t đ nh s n xu t bao nhiêu, bao gi ắ ọ ậ ự h p v i ngu n l c, năng l c s n xu t c a đ n v s đ m b o cho quá trình kinh ồ ự ớ ợ doanh có hi u qu . ả 1.1.1.2. S n xu t nh th nào? ấ ụ V n đ th hai có th phát bi u m t cách hoàn ch nh nh là: ể ư ấ ồ V n đ này liên quan đ n vi c xác đ nh nh ng ngu n đ ượ ả ng pháp đ s n xu t ra nh ng s n ph m, d ch v . Tuy l c nào đ ể ả ữ ự ng pháp s n xu t nào còn ph i xem xét trên khía c nh hi u nhiên vi c l a ch n ph ệ ấ ả ệ ự qu kinh t - xã h i, ngu n l c và trình đ khoa h c công ngh c a m i đ n v s n ị ả ộ ế ả xu t.ấ

ng, các nhà s n xu t v i m c tiêu t i đa hóa l ấ ớ ụ ả th tr ế ị ườ ự Trong n n kinh t ề ế ồ ả ậ ủ ấ ộ ệ ụ ợ i ố nhu n s ph i tìm ki m và l a ch n nh ng ngu n tài nguyên, trình đ công ngh , ệ ộ ẽ ả ữ ọ ậ ấ ng pháp t ph ng cao nh t ch c và qu n lý s n xu t đ đ t năng su t và ch t l ấ ượ ổ ứ ấ ể ạ ả ươ ng ngày càng v i chi phí th p nh t. Trong đi u ki n thu nh p c a xã h i có xu h ướ ấ ấ ớ ế tăng thì ch t l ng hàng hoá d ch v có ý nghĩa quy t đ nh trong c nh tranh, chi m ạ ấ ượ ng và th c hi n m c tiêu c b n c a các nhà s n xu t, các doanh nghi p. lĩnh th tr ệ ế ị ả ề ị ụ ơ ả ủ ị ườ ự ệ ấ

ề ả ạ ấ ả ổ ả ệ ạ ệ i lao đ ng đ đ i m i s n ph m và nâng cao ch t l ớ Trong đi u ki n c nh tranh m nh m bu c các nhà s n xu t ph i luôn đ i m i ẽ ộ ộ ậ ả ng s n ừ ể ổ ấ ượ ớ ả ộ ẩ ườ ộ k thu t và công ngh , không ng ng nâng cao trình đ qu n lý kinh doanh và trình đ ỹ lành ngh cho ng ề ph m.ẩ ấ ả V n đ th ba c n gi ị ả ẩ ế ụ ụ ậ ậ ả ẽ ng tác gi a ng ẽ ị ươ ữ 1.1.1.3 S n xu t cho ai? ầ thu nh p và giá c ng, c xác đ nh thông qua t ị ượ ị ườ ồ ạ ậ ậ ượ ồ ự ố ị i nhu n trên th tr ị ườ ấ ộ ậ ồ ớ ữ ậ ơ ề i quy t đó là “ Ai s nh n s n ph m và d ch v ”. Trong n n ả xác đ nh ai s nh n hàng hóa và d ch v cung ị ậ ị i mua và bán trên th ườ ự ng ngu n l c. Thu nh p chính là ngu n t o ra năng l c c xác đ nh thông qua: ti n l ng, ề ươ ng ngu n l c s n xu t. Trong n n kinh ề ồ ự ả ẽ ng, nh ng ai có ngu n tài nguyên, lao đ ng, v n, k năng qu n lý cao s ỹ ố ạ c thu nh p cao h n. V i thu nh p này các cá nhân s đ a ra quy t đ nh lo i ẽ ư ậ ng s n ph m s mua trên th tr ng cách ị ườ ẽ ả ế ị ướ ả ả ng. ấ ề ứ kinh t th tr ế ị ườ c p. Đi u này đ ề ấ ng s n ph m và th tr tr ẩ ả ườ mua s m c a các cá nhân và phân ph i thu nh p đ ủ ắ ti n lãi, ti n cho thuê và l ợ ề ề thi tr t ườ ế nh n đ ậ ượ và s l ả ị ố ượ th c phân b ngu n l c cho nh ng ai mong mu n tr v i m c giá th tr ứ ng s n ph m và giá c đ nh h ứ ị ườ ổ ẩ ả ớ c b n: ố ế ơ ả ề ế ụ ể ố ệ ữ ả : n n kinh t ế ề ề , c th là m i quan h gi a s n xu t và ấ hàng ượ c ế ủ ề h n h p. Các mô hình này đ ế ỗ ợ ẩ ữ ồ ự i quy t các v n đ kinh t 1.1.2 Cách gi ả ấ ế Các v n đ kinh t c b n c a n n kinh t ế ơ ả ủ ề ề ấ i quy t thông qua các mô hình c a n n kinh t c gi tiêu dùng đ ế ả ượ hóa t p trung, n n kinh t th tr ng, n n kinh t ế ị ườ ề ậ hình thành d a trên hai tiêu chí: ự ấ ệ ở ữ ề .

- Quan h s h u v ngu n l c s n xu t. - C ch ph i h p và đ nh h

ị ế ạ ộ ủ ề ồ ự ả ướ hàng hóa t p trung: ng các ho t đ ng c a n n kinh t ậ ọ ố ớ ề ở ữ ướ c đ c tr ng b i ư ế ị c quy t đ nh c c u các ngành, đ n v s n xu t và phân b s n l ấ ướ ế ị ị ả ấ ấ ướ ơ ả ng c a nhà n ướ ệ ủ ị c. Nhà n ị ạ ổ ệ ệ ấ ể ả ấ ng ơ ế ố ợ 1.1.2.1 N n kinh t ế ề ở quy n s h u công c ng đ N n kinh t ồ ự ộ đ i v i m i ngu n l c ế ượ ặ ề và quy n đ a ra các quy t đ nh b i nhà n ậ c thông qua c ch k ho ch hóa t p ở ề ư ơ ế ế ạ trung. Nhà n ố ả ượ ng ơ ấ ệ ở ữ ở và các ngu n l c s d ng đ t ch c quá trình s n xu t. Các doanh nghi p s h u b i ể ổ ứ ồ ự ử ụ ả c giao k ho ch s n chính ph và s n xu t theo đ nh h ế ạ ủ ướ ị ả xu t và đ nh m c chi tiêu cho các doanh nghi p và ho ch đ nh phân b ngu n l c c ồ ự ụ ứ th cho doanh nghi p đ th c hi n các m c tiêu s n xu t này. ụ ể ự ế ị ườ : ệ ở ữ ư ồ ự ả ấ ị

ượ ả ự ầ ng là m t c ch mà ố ợ ả ể ụ ượ ạ ả ấ ị c cung c p trong đi u ki n c nh tranh c a th tr ủ ấ ị ườ ấ ấ ớ ấ ắ ấ ọ ươ ằ ả có tính ệ n n kinh t ề ưở ế ế i bán m t th hàng hóa . Vì v y đây là này. ộ ứ ng. th tr 1.1.2.2 N n kinh t ề v ngu n l c s n xu t và s ử ở quan h s h u t N n kinh t nhân đ c tr ng b i ề ư ế ặ ề . d ng h th ng th tr ng các ho t đ ng kinh t ng và giá c đ ph i h p, đ nh h ướ ả ể ố ợ ế ạ ộ ị ườ ệ ố ụ ề c truy n đó các quy t đ nh và s thích cá nhân đ Th tr ế ị ở ở ộ ơ ế ị ườ thông và ph i h p v i nhau. D a vào nhu c u ng ấ i tiêu dùng đ các nhà s n xu t ườ ớ c t o ra và các quy t đ nh s n xu t cái gì. Bên c nh đó các s n ph m và d ch v đ ạ ế ị ẩ ngu n l c đ ng cho nên các nhà ề ồ ự ượ ng pháp s n xu t v i chi phí th p nh t, cân nh c giá s n xu t ph i l a ch n các ph ả ự ả c c a các h th ng đ u vào nh m thúc đ y s d ng ngu n l c hi u qu , gia tăng ồ ự ầ ệ ố ả ủ ng, n đ nh vi c làm và tăng tr s n l ổ ậ ệ ị ả ượ hi u qu nh t và giá c là ph m trù trung tâm c a n n kinh t ạ ả ấ ả ệ ng là m t c ch trong đó ng B i th tr ộ ơ ế ị ườ ở ho c d ch v t ớ ụ ươ ặ ị ệ ạ ả ẩ ử ụ ng kinh t ế ủ ề i mua và ng ả ườ ng tác v i nhau đ xác đ nh giá c và th tr ị ườ ườ ị ể

trong đó ng i tiêu dùng và ng ộ ế ng đ đ ng th i gi ườ i ứ ổ ứ ị ườ ch c kinh t ể ồ ờ ả ườ ế i quy t ba v n đ cái gì, ấ ề ng là m t hình th c t C ch th tr ơ ế ị ườ s n xu t tác đ ng l n nhau qua th tr ẫ ộ ấ ả nh th nào và cho ai. ư ế

hàng hóa ng và kinh t ằ ế ề ự ủ th tr ế ị ườ ế h n h p: 1.1.2.3 N n kinh t ế ỗ ợ ề này n m gi a hai thái c c c a kinh t ữ ố ư ủ ế ỗ ợ ủ ế ế ỗ ợ h n h p. ng, đ ng th i tăng ủ ề ờ ng vai trò c a chính ph trong vi c đi u ch nh các khi m khuy t c a n n kinh t ế ủ ề ề th tr ế ị ườ ế ế ỉ

nhân ợ các th ch công c ng và t đ u ki m soát n n kinh ề ể ế ế ỗ ư ể ộ h n h p ể ủ ơ ế ị ườ ể ế ư ề ng, còn ằ ữ ữ ệ ằ nhân ki m soát thông qua bàn tay vô hình c a c ch th tr ệ ộ c a chính ph …. i hi n nay và k c Vi ch c kinh t ế ể ả ệ ch c này các y u t h n h p. V i ki u t ng, ch huy và ỉ ế ỗ t Nam là ki u t ể ổ ứ th tr ế ố ị ườ . N n kinh t t p trung. H u h t, các qu c gia hi n nay đ u v n d ng mô hình kinh t ậ ầ ề ậ ụ ệ N n kinh t h n h p phát huy u đi m c a n n kinh t ể ồ ề c ệ ườ ng. th tr ị ườ Trong n n kinh t ề . Th ch t t ế th ch công c ng ki m soát b ng nh ng m nh l nh và nh ng chính sách nh m kích ể ể ế thích v tài chính và ti n t ề ệ ủ ề ủ ng chung trên th gi Xu h ế ớ ướ theo mô hình kinh t ợ truy n th ng cùng tham gia quy t đ nh các v n đ kinh t ố ể ổ ứ ấ ệ ớ ế ị ề ề ế

ng pháp nghiên c u c a kinh t h c vi mô: 1.2. Đ i t ươ ứ ủ ế ọ h c vi mô và m i quan h v i kinh t ố ng, n i dung, ph ộ ố ượ 1.2.1. Kinh t ế ọ h c Kinh t i đ ườ ươ ệ ớ ứ ự ự ế ọ là môn khoa h c nghiên c u s l a ch n khi con ng

ầ ườ ồ ự ồ ự h c vĩ mô: ế ọ ầ ng đ u ọ h c t p trung nghiên c u vi c s d ng và qu n lý ả ứ ặ i. Đ c i đa nhu c u v t ch t c a con ng ậ h c nghiên c u hành vi trong s n xu t, phân ph i và tiêu dùng hàng hóa ấ ả ệ ứ ế ọ ệ ử ụ ấ ủ ố ồ ự t, kinh t ụ ị c th c t ế ế ủ ứ ượ i ngu n l c han ch . ế h c là nh n th c đ ậ ế ọ ộ ệ ư ế ự ả ể ử ụ ự ế ủ ự ồ ự ế ớ t c a kinh t ộ

c chia thành: Kinh t h c vi mô ứ h c đ ế ọ ượ ế ọ

h c vi mô ạ h c vĩ mô ế ọ ử c a các ch ủ ọ ứ hành vi, cách ng xứ ng tác c a các ch th này trên các th tr ủ ể : Là môn h c nghiên c u ủ , s t ế ự ươ ị ườ ọ v i ngu n l c khan hi m. ế Kinh t ế ọ ậ ớ các ngu n l c khan hi m đ th a mãn t ố ể ỏ ế bi và d ch v trong th gi Tính c p thi c a s khan hi m và d ấ ki n t ch c xã h i nh th nào đ s d ng các ngu n l c m t cách có hi u qu ế ổ ứ nh t.ấ Căn c vào ph m vi nghiên c u, kinh t ứ và kinh t ế ọ Kinh t th trong n n kinh t ề ể Kinh t ụ ể ủ ừ ứ ừ ế ế ơ ả ế ị ệ ề ọ ư ế ấ ố ng. Nói m t cách c th là kinh t ấ ể ạ ị ườ ế ọ ộ ế ằ ụ ự ớ

ộ ề h c vi mô nh m gi ng c a m t hàng hóa c i thích giá và l ế ọ ượ ả ộ ụ h c vi mô còn nghiên c u các quy đ nh,chính sách thu c a chính ph tác ị ủ h c vi mô ế ọ ứ ị ẳ ủ ế ủ ng hàng hóa và d ch v c th . Ch ng h n, kinh t ụ ụ ể ượ ứ ằ ạ ng xe ô tô, đ ng th i nghiên c u các ờ ồ ng s n xu t xe ô tô trên th nh m xác đ nh giá và l ị ế ượ ủ ả ả ấ ộ ị ủ ng khác nhau. vi mô đi nghiên c u các hành vi c th c a t ng cá nhân, t ng doanh ả c b n cho mình là s n nghi p trong vi c l a ch n và quy t đ nh ba v n đ kinh t ệ ự xu t cái gì, s n xu t nh th nào và phân ph i ra sao đ có th đ ng v ng và phát ữ ể ứ ể ấ ả ứ tri n c nh tranh trên th tr h c vi mô nghiên c u ụ ể xem h đ t đ c m c đích v i ngu n tài nguyên h n ch b ng cách nào và s tác ồ ọ ạ ượ ạ qu c dân ra sao. đ ng c a h đ n toàn b n n kinh t ủ ọ ế ế ố ộ M c tiêu c a kinh t ằ ủ ụ th . Kinh t ế ọ ể đ ng đ n giá và l ượ ế ộ nghiên c u các y u t ế ố ứ quy đ nh và thu c a chính ph tác đ ng đ n giá c và l ế ủ tr ị ng. ườ

h c vĩ mô : Là môn h c nghiên c u ọ ề ứ t ng th ổ ố ể ộ ề Kinh t ủ ể n n kinh t ướ ủ , c i thi n hi u qu ho t đ ng c a n n kinh t ả ế ế ả ệ ng vay n c a Chính ph đ n tăng tr ệ ủ ế ạ ộ ưở ạ ề ệ ợ ủ ệ ổ ủ ỉ ệ ấ ủ ị vĩ mô: ế ằ ổ ế ộ ề ư ế ế ạ ệ ố c a kinh t ủ th c kinh t ứ ề vi mô và kinh t ọ vĩ mô tuy khác nhau nh ng đ u là n i dung quan tr ng ế h c, không th chia c t mà b sung cho nhau, t o thành h th ng ki n ế ế ọ th tr c ướ ế ị ườ ng, t o đi u ki n cho kinh t ế ế ứ ệ ụ ố ể Kinh t phát tri n. Th c t ể vi c a kinh t nghi p, c a các t ủ ủ ệ ứ ậ , cách th c v n ế ế ọ ộ c có th tác đ ng qu c dân và các chính sách c a nhà n hành c a toàn b n n kinh t nh nghiên vào t ng th n n kinh t ư ế ủ ề ể ề ổ ộ ấ ướ c, c a m t đ t n ng kinh t c u nh h ế ủ ưở ứ ả th t nghi p trong n n kinh t thay đ i c a t l , quan h gi a th t nghi p và l m phát, ấ ệ ữ ... nghiên c u tác đ ng c a các chính sách nh m n đ nh n n kinh t ộ ứ ế ề M i liên h gi a kinh t ệ ữ ố vi mô & kinh t Kinh t ắ ể ổ t c a Nhà n ng có s đi u ti ế ủ ự ề vĩ mô t o hành lang, t o môi tr ạ ườ ạ ạ đã ch ng minh, k t qu c a kinh t ả ủ ự ế ế ế ụ ế ộ ủ ề ự c chia thành 2 d ng: kinh ộ ưở ả h c đ ế ọ ượ . ế ạ vi mô vĩ mô ph thu c vào các hành ộ vi mô, kinh t qu c dân ph thu c vào s phát tri n c a các doanh ự ủ ế ng c a n n kinh t trong s tác đ ng nh h bào kinh t ế cách th c s d ng thì kinh t ứ ử ụ h c chu n t c: ế ọ t ế ọ ự Kinh t kinh t ẩ ắ ứ là m t nhánh ộ ớ h c ể ả cách là m t môn ứ ớ ế Căn c vào ứ h c th c ch ng và kinh t ứ h c th c ch ng ế ọ ự ng kinh t các hi n t ư ệ ượ h c th c ch ng, v i t ự ớ ư ế ọ . Nó không quan tâm t ế ề khoa h cọ quan tâm t ị ả ứ ế ể ộ ớ ệ vi c tăng ả ệ ị ế ọ ư ứ đ c p đ n "đi u gì là?". Ch ng h n, m t phát bi u cung ti nề nh h ề ầ ẳ ư ề ậ ộ ố ộ ượ ứ ậ ả

ẩ ắ liên quan đ n các đánh giá c a cá nhân v n n kinh t ề ề ủ i vi c ệ miêu tả và ế ọ quan tâm t ế ,đ a ra các phát bi u có tính khoa h c v hành vi i thích gi ọ ệ i vi c kinh tế . Kinh t . Ví d , lý i vi c phán xét giá tr kinh t phân tích hành vi kinh t ụ ế ớ l mạ i ng t thuy t kinh t h c th c ch ng có th miêu t ưở ự . phát th nào, nh ng nó không đ a ra m t đ ngh nào v c n có chính sách gì khi đó ộ ề ế ể th cự h c th c ch ng Hay Kinh t ế ề ạ ự ế ọ ự ng lao đ ng". Dĩ nhiên, con s 7% này d a ch ngứ là "th t nghi p là 7% trong l c l ự ượ ệ ấ trên các d li u th ng kê và đã đ c ki m ch ng. Vì v y, không có gì ph i tranh cãi ể ố ữ ệ v i các phát bi u ớ Kinh t ế ọ ư ế ự ả ế ố ph i hành đ ng ra sao d a trên các m i ạ ph iả là?". Ch ng h n, ế ọ ế ẳ ể th cự ch ngứ . h c Chu n t c ế ph i là nh th này, hay chính sách kinh t quan h kinh t ệ m t phát bi u ộ ề c gi m xu ng". ả ế ẩ ắ đ c p đ n "đi u gì h c Chu n t c ề ậ ẩ ắ là "th t nghi p ph i đ ả ượ ế Kinh t . ể chu n t c ệ ả ấ ộ ố

h c vi mô: ị ệ ứ ủ ế ọ 1.2.2.1 V trí, ý nghĩa c a vi c nghiên c u KTH vi mô: ị ứ ế ơ ả c b n, cung c p ki n th c v ấ ứ ề ế ể ọ i u. ố ư ng c a vi c nghiên c u kinh t 1.2.2. V trí và ý nghĩa, đ i t ố ượ ệ ủ hoc vi mô là m t môn khoa h c kinh t ế ị ộ ng đ ra quy t đ nh t ệ ớ ế ể ơ ở ọ ngành và qu n tr kinh doanh. h c vi mô có quan h v i các môn h c khác, nó là c s lý thuy t đ ị ả ố ượ ứ bào kinh t : ng ế ng nghiên c u: h c vi mô ch đ c p đ n ho t đ ng c a t ng t ế ỉ ề ậ ế ế ạ ộ ụ ủ ế

ứ ế ả c b n trên đ - Kinh t ế th tr kinh t ế ị ườ - Kinh t ế ọ nghiên c u các môn kinh t ứ 1.2.2.2 Đ i t ườ ả i s n ế ọ ứ ể ạ ượ i tiêu dùng, chính ph đ n các m c tiêu c a h và cách th c đ đ t đ c i quy t ba ế ả : s n xu t cái gì, s n ả ể ệ ở Kinh t ủ ừ xu t, ng ủ ọ ấ ườ m c tiêu đó. C th : Kinh t ọ ụ ụ ể c b n c a m t doanh nghi p trong n n kinh t v n đ kinh t ấ ề ề ế ơ ả ủ xu t nh th nào và s n xu t cho ai?. Ba v n đ kinh t ế ơ ả ấ ư ế ấ h c vi mô là môn khoa h c nghiên c u và gi ế ọ ấ ộ c th hi n ượ ệ ấ ề ả

ấ ấ ả ầ ề ề ả ị ng, canh tranh, l ợ ữ ườ i nhu n c a t ng doanh nghi p ệ ệ ườ trên c s c a nh ng qui lu t, nh ng xu th ậ ề ữ ủ ữ ậ ủ ừ vi mô nghiên c u hành vi c a ng ứ ế i tiêu dùng, hành vi c a doanh nghi p và ủ ế ơ ở ủ ng.

ặ ệ th tr ế ị ườ t, th t b i,...) ấ ạ ể ướ ng c đ h ế ậ ướ ề nh ng v n đ v tiêu dùng cá nhân, cung, c u hàng hoá, s n xu t và chi phí, giá c th tr Kinh t ủ ế s tác đ ng c a chúng đ n n n kinh t ế ộ ự t y u c a n n kinh t v n đ ng t th tr ế ị ườ ấ ế ủ ề ộ ậ Kinh t h c vi mô cũng phân tích nh ng m t trái (tr c tr c, khuy t t ặ ụ ữ ế ọ c a n n kinh t t c a nhà n ng và vai trò can thi p, đi u ti ế ủ ề ủ d n“bàn tay vô hình ho t đ ng có hi u q a. ẫ ạ ộ h c vi mô: ứ ủ ế ọ , lý thuy t l a ch n kinh t t ệ ủ 1.2.3 N i dung nghiên c u c a kinh t ủ ề ế ố ư ữ ế ọ ế ự ầ ế ố ả ự i u. ổ ủ ng đ n cung c u hàng hoá, s thay đ i c a ng.

ế ề c b n c a n n kinh t nh h ưở ế cung c u hàng hoá và giá c trên th tr ị ườ i tiêu dùng bao g m: lý thuy t v l ồ ườ ề ự ẳ i tiêu dùng. ầ ườ ủ ế ề ự ấ - Lý thuy t v s n xu t và chi phí, nghiên c u các v n đ liên quan đ n s n xu t đ u vào, năng su t lao đ ng và ộ - Nh ng v n đ kinh t ế ơ ả ề ấ - Cung c u hàng hoá, các y u t ầ ả ầ ế ề ườ i ích, lý thuy t v đ ng - Lý thuy t v ng ế ề ợ ng cong đ ng ích, v s co dãn c a cung và c u hàng hoá nh m làm ngân sách, đ ằ ủ ườ rõ nh ng v n đ liên quan đ n hành vi l a ch n c a c a ng ọ ủ ề ấ ữ ế ề ả ệ ứ ấ ế ố ầ ế ả ộ ấ ư ả ấ ấ c a doanh nghi p nh : hàm s n xu t, các y u t ủ v n.ố

- Hành vi ng x c a doanh nghi p đ đ t l

i nhu n t i đa trong th tr ể ạ ợ ệ ậ ố ị ườ ạ ng c nh

ủ ệ ử ủ ứ tranh và đ c quy n. ề ộ ế ủ ạ th tr ế ị ườ các doanh nghi p đ n n kinh t ệ ề ng và vai trò c a Chính ph trong vi c đi u phát tri n n đ nh và ể ổ ế ủ ể ề ị

- Nh ng h n ch c a kinh t ữ ti t các ho t đ ng kinh t ế ở ạ ộ ế đ m b o công b ng xã h i. ộ ả

ả ằ

ứ

ng pháp nghiên c u kinh t ế ọ ọ ươ ươ 1.2.4 Ph Kinh t ư ng pháp nghiên c u ứ ứ ng pháp nghiên c u h c vi mô ộ ử ụ ử ụ

ng pháp lu n và ph ậ ứ ươ h c vi mô là môn khoa h c xã h i s d ng ph ế ọ gi ng nh nh ng môn khoa h c xã h i khác và có s d ng ph ộ ọ ữ ố c th , phù h p v i đ c thù c a môn h c. ớ ặ ọ ủ ợ ụ ể ng pháp chung ươ ữ

ươ ả ắ ữ

ậ ố ậ ơ ở ộ

ể ủ ế

ế ớ ự ứ ể

t ế ố ư ị vi mô và quan tr ng là rút ra đ ắ ế ề ả

ể ả i vi mô đ n m v ng lý ể ắ ạ ộ ữ ế

 Nh ng ph ữ + Nghiên c u nh ng v n đ lý lu n, ph ọ ng pháp l a ch n ề ấ ự ươ vi mô. Mu n v y ph i n m v ng các khái i u trong các ho t đ ng kinh t kinh t ạ ộ ế ni m, đ nh nghĩa, n i dung và công th c toán h c, c s hình thành các ho t đ ng ạ ộ ọ ứ ệ t y u và xu th phát tri n c a chúng. c tính t kinh t ấ ế ượ ng pháp lu n v i th c hành đ có th ậ ậ ươ gi c b n c a doanh nghi p. Vi c phân tích và gi ế ơ ả ủ ệ ệ quy t tình hu ng v m t lý thuy t c a các ho t đ ng kinh t ế ủ thuy t là r t c n thi

ấ ề ặ t. ế

ề ự ề ấ ả ậ ớ

ặ ữ ố ấ ầ ứ ho t đ ng kinh t h c vi mô c a các doanh nghi p t Nam và các n Vi ọ + G n ch t vi c nghiên c u lý lu n, ph ệ i quy t nh ng v n đ kinh t ế ế + Nghiên c u lý lu n ph i g n li n v i gi ạ ộ i thích các v n đ th c ti n c a các ữ c. Nh ng ệ ở ệ ễ ủ ướ ả ắ ủ ế ọ

ấ ệ ữ ề ề ơ ở ể

h c vi mô. ứ ế ọ

ng pháp c th

ế ủ l ượ ứ ố ổ ậ ố ượ ươ h c vi mô đ mô hình hoá, ể ế ọ ệ ữ ộ ố ả ế ứ ươ ế ợ ệ ử ụ ắ ậ ế ữ vi mô. ng pháp nghiên c u trên là c n thi ầ ứ ộ ế

ọ ế ự ấ ế ự ứ ế ọ

i quy t v n đ c b n c a s khan hi m nh th nào. Do không có đ ế ư ế ề ơ ả

ộ ậ c s là minh ch ng và c s đ hoàn thi n nh ng v n đ v lý lu n, k t qu thu đ ượ ẽ ả ế ng pháp lu n c a kinh t ph ươ ậ ủ  Ph ụ ể ươ + S d ng toán h c làm công c nghiên c u kinh t ụ ọ ử ụ vi mô và m i quan h gi a chúng. ng hoá các đ i t ng c a kinh t ể ơ ng pháp cân b ng n i b gi a các b ph n trong t ng th , đ n + V n d ng ph ằ ậ ụ ộ ộ ữ gi n hoá các m i quan h ph c t p c a các n i dung nghiên c u trong kinh t ộ ệ ứ ạ ủ t Vi c s d ng k t h p, đ ng th i hai ph ế ờ ồ đ phân tích, đánh giá và k t lu n m t cách đúng đ n nh ng n i dung nghiên c u ứ ộ ể vi mô. c a kinh t ủ ọ : 1.3. Lý thuy t l a ch n ế ự 1.3.1. Nh ng v n đ c b n c a lý thuy t l a ch n: ề ơ ả ủ ữ 1.3.1.1 Lý thuy t l a ch n: ọ Nh đã trình bày kinh t ư gi ế ấ ế ả ể

ọ ự ả ự ự ệ ủ ự ầ ủ ố

ế ự ổ ứ ư

ọ i cách th c mà m i cá nhân, t ỗ ế ơ ả ố ắ ọ ự

ế ạ ọ Lý thuy t l a ch n ế ự ch c đ a ra quy t đ nh c a mình đ gi ủ ế ị i sao h l a ch n nh i thích t ả ạ s d ng đ ra quy t đ nh có l ế ị ể ế ử ụ c b n nói trên và nó c g ng gi ề L a ch n là cách th c mà các đ n v kinh t ứ ự ơ ị

ề ả ộ

i này s phân tích các ẽ ng án: ệ ấ ươ

ủ

ư

ấ ẫ ỗ c và cái m t trong m i ấ ẽ

ử ụ ấ ử ỏ ươ ể ư ấ

c cái này m t cái kia ự

i nhu n h p d n. ủ ậ ư i này s cân nh c cái đ ượ ườ ng án đ đ a ra quy t đ nh t i u nh t cho b n thân. ố ư ọ ộ ộ ợ ặ ổ

ủ ự ự ế ị ắ

ọ ộ ở ữ ở ẽ ỗ ồ ự ấ ị ữ

ồ ự ấ ị ấ

ộ ố ự ớ ạ ự ữ ỉ

ươ ố i ích m t đi khi ch n ph ề h c là vi c nghiên c u xem các cá nhân và các n n ủ kinh t ngu n tài nguyên đ tho mãn nhu c u c a các cá nhân và toàn xã h i, các cá nhân và ồ C s lý xã h i ph i đ a ra s l a ch n trong s các l a ch n thay th c nh tranh. ơ ở ả ư ọ ộ ọ là tìm cách lu n cho s l a ch n này chính là lý thuy t l a ch n: ự ự ậ ế i quy t lý gi ả ể ả ứ ư ba v n đ kinh t ọ ấ v y hay ợ i ọ ậ nh t. ấ Ví dụ: M t cá nhân có m t kho n ti n là 100 tri u đ ng. Ng ồ ộ ườ i nh t. M t s ph ph ng án s d ng s ti n này sao cho có l ộ ố ươ ợ ố ề i. PA1: C t đi =>không r i ro, không sinh l ờ i ít PA2: G i ngân hàng => An toàn nh ng sinh l ờ PA3: B vào kinh doanh => R i ro cao nh ng l ợ ng án đó thì ng V i các ph ắ ớ ph ươ ả ế ị ể t c là đ ư ậ b n ch t c a s l a ch n là s đánh đ i đ Nh v y ứ ổ ượ ấ ả ấ ủ ự ự ộ chi phí i ích nào đó bu c chúng ta ph i đánh đ i ho c b qua m t nh n đ c m t l ỏ ả ượ ậ c cân nh c trên c s xem xét chi . Quy t đ nh c a s l a ch n đ nh t đ nh cho nó ơ ở ượ ấ ị ể phí c h i. B i l m i cá nhân trong xã h i s h u nh ng ngu n l c nh t đ nh đ có ơ ộ th s n xu t hay tiêu dùng m t s hàng hóa nh t đ nh cho dù cá nhân có ngu n l c có ể ả d i dào đi chăng n a thì s gi ọ ả i h n v th i gian và nhân l c ch cho phép h s n ồ ề ờ xu t hay tiêu dùng m t s hàng hóa nh t đ nh. ấ ị ộ ố ấ Chi phí c h i c a m t ph ượ ự ộ ơ ộ ủ b b qua khi th c hi n s l a ch n đó ị ỏ c l a ch n là giá tr c a ph (và là nh ng l ợ ươ ệ ự ự ng án đ ọ t nh t ấ ươ ng ng án t ọ ị ủ ấ ọ ữ ự

ng án đ ng án khác; Ph c ch n khác có th t ọ ươ ượ ươ ọ ng án đã ch n). Do quy lu t v ọ ự ồ ạ ự i. ậ ề s khan hi m ọ ể ố ơ t h n i nh ng s đánh ữ ồ ạ án này mà không ch n ph ph ươ đ i khi th c hi n các s l a ch n. Hay nói cách khác, chi phí c h i luôn t n t ổ ự ự ộ ự ự ả ủ ỡ ộ ố ọ ế ợ ặ ẽ ấ ơ ộ ặ ả ự ộ ộ ồ ự ế ự ể ư ả ể c c ba ph ấ ị ỏ ế ớ ớ c t ượ ổ ứ ự ộ ươ ồ ng án. N u l a ch n đ n l p nghe giáo s gi ng bài, thì ph ặ ế ố ớ ồ ọ ườ ọ ạ ặ ố ệ ế ợ ể ng án t i h c viên là g p m t đ i tác đ ký k t h p đ ng. C ồ ị ủ ươ ố ệ ế ớ ệ ứ ồ M t ví d khác: Ông H đang s h u m t ngôi nhà mà ông ta đang s d ng đ ở ữ ộ ộ ế nên luôn t n t ơ ộ ệ M t ví d đ n gi n c a chi phí c h i là khi l a ch n vi c đ n l p nghe giáo ệ ơ ộ ụ ơ s gi ng bài, m t h c viên s m t c h i g p g ký k t h p đ ng v i m t đ i tác ồ ư ả ộ ọ ch c trong làm ăn, ho c m t c h i tham d m t h i th o khác cũng đang đ ấ ơ ộ th i gian đó. Th i gian là ngu n l c khan hi m nên không th cùng m t lúc th c hi n ệ ế ờ ờ ng án đ ế ớ ươ ượ ả ụ t nh t b b qua đ i v i ng t ố i cho anh ta 10 tri u đ ng, thì có th nói là chi phí th h n, n u h p đ ng đó mang l ợ ể ơ ị t nh t đã b c h i c a vi c đ n l p nghe giáo s gi ng bài là giá tr c a ph ấ ư ả ơ ộ ủ b qua đó, t c là 10 tri u đ ng. ỏ ụ ạ ử ụ ồ ệ ị ấ ề ế ớ ể ặ ể ồ m c a hàng t p hóa. N u ông ta bán căn nhà đó ( căn nhà tr giá 500 tri u đ ng ) r i ở ử g i ti n vào ngân hàng v i lãi su t ti n g i tai th i đi m đó là 10%/năm. Ho c n u ế ử ử ề ông ta cho thuê ngôi nhà thì m i tháng s nh n đ ỗ ồ ư ậ ơ ộ ươ ự Nh v y chi phí c h i trong tr ử ụ ử ề ạ

ồ ơ ộ ổ ọ c n u không s d ng nhà đó đ m t p hóa. ươ ra ông ta s nh n đ ờ c 1.500.000 đ ng. ẽ ậ ượ ng án bán ng h p ông ta không l a ch n ph ườ ọ ợ ừ ệ vi c nhà g i ti n vào ngân hàng mà s d ng nó đ bán t p hóa là kho n ti n lãi t ề ả ể b ( gi g i ti n hàng năm là: 500.000.000 x 10% = 50.000.000 ( đ ng) đã b t s giá ả ử ị ừ ỏ ử ề c ngôi nhà không thay đ i theo th i gian). Còn chi phí c h i trong tr ng h p ông ta ợ ườ ờ ả ng án cho thuê chính là s ti n cho thuê hàng tháng 1.500.000 không l a ch n ph ự đ ng mà l ẽ ậ ượ ế ẽ ồ ể ở ạ ng c a các m t hàng ấ ả ặ ố ượ ố ề ử ụ ặ ả ặ ả ỏ i có kh năng s n xu t hai lo i hàng hoá là áo s ộ ấ ả ộ ấ ả Trong s n xu t, chi phí c h i cho m t m t hàng là s l ủ ơ ộ khác ph i b qua, không s n xu t đ s n xu t thêm m t hàng đó 1 đ n v . ơ ị ấ ể ả ệ ạ ẩ ệ ệ ạ ề ố ả ế ủ ộ ơ ị ỏ ơ ơ ộ ủ ị ơ ấ ể ệ ằ ơ ộ ụ ỉ ạ ề ỉ ề ơ ộ i, mà còn là th i gian mà b n dành cho vi c xem phim. ạ ư ế ờ ứ ậ Khi nghiên c u chi phí c h i, ng ậ ơ ộ ượ ư ạ ề ệ ấ

ệ ẽ ự ủ ữ ỏ ế ơ Ví dụ: m t công ty may hi n t ng n i đ a và áo jacket xu t kh u trong đi u ki n các ngu n ồ mi cung c p cho th tr ấ ộ ị ị ườ ấ ả ượ ng c (nhân công,v n,…), n u mu n tăng s n l l c hi n có không th tăng thêm đ ố ượ ể ự ng c a áo jacket. Nh v y, chi c a áo s mi lên bu c doanh nghi p ph i gi m s n l ư ậ ả ượ ả ệ ủ phí c h i c a áo s mi chính là s l ấ ể ả ng áo jacket b b qua không s n xu t đ s n ả ố ượ xu t thêm m t đ n v áo s mi. ộ ơ ơ ộ ề ờ Chi phí c h i không ch là chi phí th hi n b ng ti n mà còn là chi phi c h i v th i gian. Ví d nh : n u b n đi xem phim thì chi phí c h i không ch là ti n vé, ti n đi ề l ệ ạ ơ ộ i ta đã phát hi n ra qui lu t chi phí c h i ệ ườ : Đ ngày càng có thêm m t đ n c phát bi u nh sau ộ ơ ể ể ng ngày càng l n các lo i ạ ả ỏ ớ ộ ượ ổ Theo qui lu tậ s n xu t khác không đ i). ế ố ả i ích do ợ ọ ậ i và có tính đ n chi phí c a nh ng c h i đã b qua. Qui lu t ữ ọ ứ giúp doanh nghi p tính toán và l a ch n ơ ộ ệ ự ấ , tuy nhiên nó không ph i là căn c duy ứ ả ấ ợ ngày càng tăng. Qui lu t này đ v c a lo i hàng hoá nào đó, chúng ta ph i b qua m t l ị ủ hàng hoá khác ( trong đi u ki n các y u t chi phí c h i ngày càng tăng doanh nghi p s l a ch n và so sánh nh ng l ơ ộ s l a ch n đó đem l ạ ọ ự ự chi phí c h i ngày càng tăng chính là căn c ơ ộ i nh t s n xu t cái gì, nh th nào là có l ư ế ả nh t.ấ 1.3.2.2 M c tiêu c a s l a ch n ọ ủ ự ự ụ

ọ ầ ự ự ế ự ế ở ồ ự ề ườ ọ ộ ố ố ố ỗ ấ ị ộ ố

ộ ớ ọ ế ể ự ồ ự ể ả ụ ị ấ ằ ệ ể ượ ả ỉ ể ử ụ c vì v i m t ngu n l c khan hi m có th đ ấ ề ỗ ở ạ ượ ợ ạ ọ ơ ả ậ ố

i ích t c l ề c l ụ i tiêu dùng, m c tiêu c a s l a ch n tiêu dùng hàng hoá này hay ườ ủ ọ ị ớ ạ i h n ằ ố ng. t b i vì các ngu n l c đ u có Theo lý thuy t l a ch n, s l a ch n là c n thi i tiêu dùng ch có m t gi i h n. ộ ớ ạ M t doanh nghi p ch có m t s v n nh t đ nh, ng ộ ỉ ấ ị ỉ ệ ng thu nh p nh t đ nh, m i qu c gia cũng ch có m t s ngu n l c nh t đ nh, n u l ế ồ ự ậ ấ ị ượ ự ự chúng ta s d ng vào m c đích này thì không th s d ng vào m c đích khác. S l a ụ ụ ử ụ c s d ng ể ượ ử ụ ch n là có th th c hi n đ ệ ượ ạ vào m c đ ch này hay m c đích khác. M t doanh nghi p có th s n xu t nhi u lo i ề ộ ụ c s n xu t b ng nhi u cách khác hàng hoá khác nhau, m t lo i hàng hoá có th đ ộ ử ụ ọ s d ng nhau. Do đó, v n đ quan tr ng là ấ ự các ngu n l c v i m c tiêu c b n nh t là đ t đ i đa. ồ ự ớ Đ i v i ng ố ớ ụ hàng hoá khác là nh m đ t đ ạ ượ ợ b i ngân sách gia đình và giá c hàng hoá, d ch v trên th tr ả ở ch chúng ta ph i ti n hành l a ch n ả ế i nhu n t ấ ọ ự ị ườ ế c b n c a mình trong gi ự ữ ề ọ ủ ự ự i đa. B i vì s tiêu dùng c a h b gi ở ụ ị ng pháp ti n hành l a ch n kinh t ươ ệ ủ ế ả ự ả ệ ươ ế ng gi t đ 1.3.3. Ph Doanh nghi p ph i l a ch n nh ng v n đ kinh t ế ơ ả ủ ả ổ ộ i u các ngu n l c khan hi m. ồ ự ả ử ụ ấ Ph i h n kh năng ớ ạ ườ ả ọ ọ

ng t ớ ạ ườ ả ả ố ượ ể ả ấ ộ ề ệ ặ

ọ ớ i ấ h n cho phép c a kh năng s n xu t hi n có mà xã h i đã phân b cho nó. Nói cách ấ ạ ự khác, doanh nghi p ph i s d ng t ng pháp l a ố ư ệ ch n kinh t i u có tính ràng bu c quan tr ng nh t là ộ ế ố ư . s n xu t (PPF) ấ ả i đa c a m t lo i ạ t kh i l Đ ng gi i h n kh năng s n xu t cho bi ộ ố ế ủ có th s n xu t đ hàng hoá mà m t doanh nghi p hay m t n n kinh t ấ ượ ươ ứ ng ng c t ế ộ i h n c a ngu n l c hi n có. ng c a m t hàng kia trong gi v i m i m c s n l ệ ồ ự ớ ạ ủ ủ ớ ỗ ứ ả ượ i h n kh năng s n xu t hàng tiêu dùng và thi Ví d :ụ Gi ộ t b c b n c a m t ế ị ơ ả ủ ấ ả ả ớ ạ doanh nghi p nh sau: ư ệ

Hàng tiêu dùng Thi Kh năng ả t b c b n ế ị ơ ả

4

A B C D E 3,5 2 1 0 0 3 5 5,6 6

ạ ộ ộ ệ ụ ể ị t b c b n. T s li u c a ví d trên ta có th v ể t l p m t h tr c to đ vuông góc trong đó tr c tung bi u th cho hàng tiêu ể ẽ ụ ừ ố ệ ủ ụ ị Thi dùng , tr c hoành bi u th cho thi ế ị ơ ả i h n kh năng s n xu t nh sau: đ ư ấ ả ườ ế ậ ụ ng gi ớ ạ ả

Đ ng gi i h n kh năng s n xu t. ườ ớ ạ ả ả ấ

là tiêu chu n cao nh t c a m i s l a ch n kinh t c a các ệ ế ọ ự ự ấ ủ ẩ ọ ế ủ Hi u qu kinh t ả doanh nghi p.ệ ả ể ữ ữ ườ ủ ả ạ ng gi ử ụ ệ ng hàng hóa đ t trên đ ộ ệ ườ i đa v m t hàng, ch t l ố i h n kh năng s n xu t là nh ng đi m hi u ệ ấ ả ố t đ các ngu n l c s n có c a mình. S ồ ự ẵ ệ ể ả ự xa g c t a đ thì càng có hi u qu .S ố ọ ở ng hàng hóa theo nhu c u th tr ị ườ ng ố ượ ệ ấ

ầ cao nh t. ể ồ ự ẵ ả ầ ư ế ệ i h n kh năng s n xu t là đi m không có ớ ạ ườ ể ể ả ả ấ ế ệ ả ư ậ ớ ạ ả ấ ư ử ụ ườ ệ ể i đa các nhu c u c a xã h i và con ng ủ ng gi ồ ự ẵ ả ằ ộ ng gi ườ ệ ế ả ố ế ủ ọ ả ấ ủ ng ch t l ấ ượ ự ị ườ ể ả ổ Nh ng đi m n m trên đ ớ ạ ằ ể qu . T i đó, doanh nghi p đã s d ng tri ng PPF càng l ạ ượ ng, s l th a mãn t ề ặ ấ ượ ỏ c hi u qu kinh t ng PPF cho ta đ t đ i h n c a đ trong gi ế ả ạ ượ ớ ạ ủ ườ ể ạ i kh năng s n xu t là đi m không th đ t ng gi Đi m H n m bên ngoài đ ấ ả ả ớ ườ ằ ể nhi u ngu n l c l n h n so v i ngu n l c s n có c a ủ đ c. Nó đòi h i ph i đ u t ỏ ớ ơ ồ ự ớ ề ượ doanh nghi p, c a n n kinh t . ủ ề Đi m G n m bên trong đ ằ hi u qu vì ch a s d ng h t ngu n l c s n có. i h n kh năng s n xu t và Nh v y, đi m hi u qu nh t ph i n m trên đ ấ ả ả i. Và hi u qu kinh t là tiêu thoã mãn t ầ c a các doanh nghi p.M i s tăng lên chu n cao nh t c a m i s l a ch n kinh t ọ ự ự ọ ự ệ ẩ ể i h n kh năng s n xu t d ch chuy n ng s làm cho đ v s l ng gi ẽ ấ ị ả ớ ạ ề ố ượ ra bên ngoài. S d ch chuy n này có th là do thay đ i công ngh làm tăng kh năng ệ ể s n xu t c a hai hàng hóa. ả ấ ủ

CUNG - C U HÀNG HÓA VÀ GIÁ HÀNG HÓA TIÊU DÙNG. CH NG 2: Ầ mà các nhà kinh t s d ng th ế ử ụ ườ ữ ấ ƯƠ Cung c u là hai t ầ l ấ ượ ừ ng c u thành s v n hành c a th tr ự ậ ủ ự ng xuyên nh t, là nh ng l c ộ ng c nh tranh. Phân tích cung c u là m t ị ườ ạ ầ

i thích c ch h c vi mô, nh m gi ằ ả ụ ữ ế ọ ơ ế ả ọ ố ấ ủ ệ

trong nh ng công c quan tr ng nh t c a kinh t hình thành giá c thông qua m i quan h cung c u. ầ 2.1 C u hàng hóa: ệ ng, ng ườ ế ị ộ ấ ậ ẻ ườ ề ệ ề ơ ỗ ườ

ườ ụ ặ ị i mua s n sàng ho c có ấ nh ng m c giá khác nhau trong m t th i gian nh t ờ ố ượ ị ườ ẵ ộ ữ ở khác không đ i)

ệ ầ ổ ầ ọ ỉ ở ườ ụ ể ớ ứ ộ ố ầ ắ ầ c th c a th tr ạ ế ố ụ ể ủ ả ầ ầ ầ i h n c a con ng ớ ạ ủ ộ ậ ầ ầ : 2.1.1. Khái ni m c u th tr Trong n n kinh t i ta quy t đ nh mua m t hàng hóa nào đó tùy ế ị ườ ề ộ thu c vào giá c và các y u t s thích cá nhân. Giá hàng hóa càng cao thì khách hàng ế ố ở ả ượ càng mua ít hàng hóa này và s khách hàng ch p nh n mua hàng hóa càng ít. Ng c ố i, giá hàng hóa càng r thì l ng ng i tiêu dùng càng mua l i mua càng nhi u và ng ườ ượ ạ nhi u hàng hóa này h n. Nh v y, ng v i m i đi u ki n nh t đ nh v giá c và các ư ậ ứ ả ấ ị ề ớ ề khác, ng y u t ấ ng hàng hóa nh t i tiêu dùng s n sàng ch p nh n mua m t s l ẵ ộ ố ượ ậ ấ ế ố ng đó chính là c u v hàng hóa đã cho. đ nh. S l ố ượ ầ ề ị ng hàng hóa hay d ch v mà ng Nh v y: ư ậ C u là s l ầ kh năng mua trên th tr ng ứ ả đ nh các y u t đ nh ( gi ế ố ả ị ị t c u v i nhu c u. Nhu c u là mong mu n và nguy n v ng luôn tăng cao C n phân bi ệ ớ ầ i. Nhu c u ch tr thành c u khi g n nó và h u nh không có gi ư ầ ị ườ v i m t hàng hóa c th , v i m t m c giá và hàng lo t y u t ng ớ v không gian, th i gian, thu nh p…Nói cách khác, c u chính là nhu c u có kh năng ề thanh toán g n li n v i s ch p nh n mua hàng trong nh ng đi u ki n c th ệ ụ ể ữ ề ắ ậ ầ ờ ề ớ ự ấ 2.1.2 Các công c xác đ nh c u: ị ụ ể ầ : 2.1.2.1 Bi u c u ể ầ ị ầ ủ ầ ứ ể ầ ướ ả ả ạ

D).

ệ ữ ng c u (Q ầ ượ ở

L ượ

Đ bi u th c u c a hàng hóa thông qua bi u c u. Bi u c u là b ng s li u ch m i ỉ ố ể ể ố ệ i đây ph n ánh c u v g o ng c u và m c giá. quan h gi a l ề ạ ầ d Ví d bi u c u ầ ụ ể ệ ữ ượ ầ ng c u trên th tr ng m t thành ph , bi u c u minh h a quan h gi a giá g o và l ượ ọ ể ầ ố ộ ị ườ : giá hàng hóa(P) và l v g o đ c t o b i hai y u t ế ố ề ạ ượ ạ ng c u v g o (Q) ầ ề ạ (T n/ngày) ấ 5 Giá g o (P) (Ngàn ạ đ ng/kg) ồ 20

15 10

10 15

5 20

ố ượ ụ i tiêu dùng s n sàng mua ẵ

D)

L v i m t m c giá nh t đ nh trong th i gian nh t đ nh. (Ký hi u là Q ớ ng hàng hóa, d ch v mà ng ị ấ ị ng c u chính là kh i l ượ ộ ườ ệ ấ ị ầ ứ ờ

ầ

ng c u và giá c trên m t đ th hai chi u minh ả ệ ữ ượ ộ ồ ị ề ả ầ

ầ i đây. 2.1.2.2. Đ ng c u: ườ Đ ng c u ph n ánh quan h gi a l ườ h a d ọ ướ

ng c u: Trên đ th đ ầ ồ ị ườ ụ ụ ầ ị ế ố ng c u. Trong ví d c a chúng ta, m i quan h là tuy n tính nên đ ệ ng h p, quan h c u là phi tuy n tính và đ Đ th đ ị ượ ườ ụ ủ ng th ng. Trong nhi u tr ề ng c u, tr c tung bi u th giá, tr c hoành ể ườ ng ườ ng ệ ầ ườ ế ợ ng có d ng hình cong hyperbol. ồ ị ườ ầ ẳ ạ bi u th l ể c u là đ ầ c u th ầ nh h ế ố ả ưở ố ị ủ ộ nào đó tác đ ng đ n c u, ta gi đ nh các y u t ế ầ ộ ng đ n c u: ế ầ ụ làm thay đ i c u c a h u h t các hàng hóa d ch v ổ ầ ủ ầ ế ứ đ n c u hàng hóa d ch v khi nghiên c u ụ ị ế ố ế ầ ữ i không đ i. Nh ng còn l ổ ả ị ế ố ạ bao g m: ồ ườ 2.1.3. Các y u t Chúng ta hãy xem xét các nhân t và đ th y rõ s tác đ ng c a các y u t ự ể ấ m t y u t ộ ế ố nhân t ố 2.1.3.1.Thu nh p c a ng i tiêu dùng:(Income) ậ ủ ườ

có nh h ả ậ ạ ộ D dàng nh n th y thu nh p là y u t ấ ễ ậ ủ ưở ầ ủ ầ ế ề ộ ầ ườ ạ ụ ề ắ ộ ưở ề ầ ơ ị hàng hóa thông th ng r t m nh đ n c u. Khi ấ ế ố ậ ặ ng làm cho c u c a cá nhân đó v m t m t thu nh p c a m t cá nhân tăng lên th hàng nào đó cũng tăng theo (ví d , khi b n có nhi u ti n h n, b n mua s m qu n áo và ạ ề ơ ề ng tác đ ng cùng chi u đi du l ch nhi u h n). Nh ng hàng hóa có c u ch u nh h ữ ng. b i thu nh p nh v y đ c g i là ậ ở ư ậ ượ ọ ị ả ườ

ề ộ ố ườ ạ t c các hàng hóa đ u là hàng hóa thông th ả ấ ả i có tính ch t ng ấ ẽ ậ ộ ố ả ề c l ượ ạ ậ ố ề ọ ắ t Nam. Rõ ràng là hàng hóa th c p mang tính l ch s ệ ị ạ Vi ứ ấ ở ệ th i đi m này là hàng hóa thông th ở ờ ứ ấ ườ ư i tr thành hàng hóa th c p. ể ứ ấ ng. Có Trong cu c s ng, không ph i t ầ i: Khi thu nh p tăng lên s làm cho c u m t s hàng hóa l i s mua xe máy và ít gi m đi. Ví d c u xe đ p: khi thu nh p tăng lên, nhi u ng ụ ầ ườ ẽ ạ mua xe đ p, c u v xe đ p s gi m xu ng. Nh ng hàng hóa nh v y nh v y g i là ư ậ ư ậ ữ ạ ẽ ả ầ ạ ứ ấ G o, ngô, đi xe buýt, Tivi tr ng đen, xem phim ngoài tr i…hi n nay hàng hóa th c p. ờ ử là nh ng hàng hóa th c p ữ c th rõ r t. M t hàng hóa ờ ng nh ng vào th i ụ ể ộ ệ đi m khác l ạ ở ể i tiêu dùng: (L) ủ ườ ấ ị ế ộ ế ị ộ ở ệ ộ ự ậ ầ 2.1.3.2.Th hi u s thích c a ng ị ế ở Th hi u là y u t ế ố ế ầ ầ ủ ị ườ ầ ẽ ả ủ ộ ạ ẳ ấ ượ ư ư ộ c a chu ng tr ạ ườ ả ố ủ ế ắ ế ờ ị ệ ẩ ạ ỹ i tiêu dùng. mang tính tâm lý và văn hóa nh ng có vai trò r t quan tr ng ọ ư ị ế quy t đ nh đ n c u. Dĩ nhiên, m t hàng hóa đang đu c a chu ng (s thích th hi u) ợ ư c a ượ ư s làm tăng c u c a hàng hóa đó. Ch ng h n, đi n tho i Iphone hi n đang đ ệ ạ ạ ẳ ẽ ng đ i v i m t chu ng trên th tr ặ ng chính vì v y mà có s tăng c u trên th tr ố ớ ị ườ hàng này. C u s gi m khi s a chu ng c a hàng hóa không còn n a, do đó ngu i ờ ữ ự ư ạ tiêu dùng không còn mong mu n tiêu dùng hàng hóa n a. Ch ng h n, máy nghe nh c ữ ố ộ i tiêu dùng đang a chu ng VCD r t đ c đây nh ng ngày nay ng ư ướ máy nghe nh c DVD, do đó c u máy nghe nhac VCD gi m xu ng. Y u t th hi u là ế ố ị ế ầ t hóa đ n màu s c, ki u dáng, mùi v …c a hàng y u t r t tinh t ế ế ố ấ t là đ i v i các s n ph m th i trang (áo qu n,m ph m, đi n tho i di hóa, đ c bi ả ệ ẩ ặ đ ng,…) ch u tác đ ng r t l n b i s thích và th hi u ng ị ế ấ ớ ở ở ị ộ , nhi u khi chi ti ề ố ớ ộ ể ầ ườ

ả 2.1.3.3. Giá c hàng hóa có liên quan: ( Price) Các hàng hóa liên quan là các hàng hóa có tác đ ng nh h ộ ưở ế ệ ả ả ẽ ề ị ầ ị ị ả ả ầ ị ư ặ ị ạ ề ị ệ ị ề ị ề ố ẽ ả ữ ề ầ ề ị ượ ọ ị ả ế ầ ế ự ế ể ơ ng đ n vi c mua ế bán hàng hóa đang kh o sát. Hãy hình dung, c u v th t gà s thay đ i ra sao khi đ n ổ mùa thu ho ch v t, giá th t v t gi m đi m t n a? Rõ ràng là khi giá th t v t gi m s làm ẽ ị ộ ữ ị cho c u v th t v t tăng, nh ng th t v t và th t gà là hai m t hàng có th thay th cho ế ể ị nhau, nên h qu ti p theo là c u v th t gà s gi m xu ng do nhi u ng ị i ăn th t v t ị ườ s không có nhu c u nhi u v th t gà n a. Nh ng hàng hóa liên quan mà trong tiêu ữ ẽ ể ấ c g i là dùng có th thay th cho nhau đ , có th l y hàng hóa thay th .ế Trong th c t r t nhi u ví d xe máy và ôtô, bánh và k o, áo thun và áo s mi, xem phim và nghe ẹ ụ ề ấ nh c…ạ ổ ờ ẽ ề ử ư ế ươ Bây gi ạ ầ ề ả ế ử ụ ề ệ ớ ứ c g i là hãy th hình dung c u v xăng s thay đ i nh th nào khi giá xe máy ầ gi m m nh. Rõ ràng là khi giá xe máy gi m làm c u xe máy tăng và đ ng nhiên khi ả ầ i ta s d ng nhi u xe máy s d n đ n h qu là tăng c u v xăng. Các hàng hóa ng ả ệ ẽ ẫ ườ liên quan có quan h v i nhau theo ki u xe máy và xăng – t c là khi tiêu dùng hàng hóa ể này bu c ph i kèm theo tiêu dùng hàng hóa kia – đ ổ ả ư ậ ượ ọ ạ ế ủ i). ả ả ộ Nh v y, nhóm hàng hóa liên quan có hai lo i: hàng hóa thay th và hàng hóa b ố ớ ả ộ ủ ụ c l ề

ả ự ượ c l ượ ạ ả

ố quy đ nh quy mô th tr ố ộ ng. Dân s c a m t th tr ố ủ ủ ị ầ ề

ớ ng c u trong tính toán chi n l ế ượ i tiêu dùng, ng ầ ổ ố ượ ế ị ằ ố ng đ n c u c a m t hàng hóa c ườ nh h ng càng ị ườ ị ườ ng nhiên s kéo theo c u v hàng hóa càng l n. Vai trò c a dân s nhi u khi có ố ề c kinh doanh c a các công ty. ủ i có mong mu n và có ụ ng ng ố ả ườ ầ ủ ưở ế ớ ộ

ườ ủ ọ i tiêu dùng: ươ ữ ế ị ộ ả ử ạ ả ộ ơ ướ ng lai. Gi ớ ế ế ớ ớ ữ ể ẽ ươ ươ ứ ự ng t ố ứ ộ ệ ạ ầ ơ ề ả ớ ự ự ộ ứ ệ ế ậ ươ ự hàng hóa b sung. ổ ế sung. Đ i v i hàng hóa thay th , giá c a nó có tác d ng cùng chi u ề đ i v i c u hàng ố ớ ầ hóa kh o sát (khi Py gi m làm cho Qx gi m và ng ượ ạ Đ i v i hàng hóa b sung, ổ ố ớ ả giá c a nó có tác đ ng ng c chi u ề đ i v i c u v hàng hóa kh o sát (khi Py gi m ố ớ ầ ả i). Hàng hóa b sung là hàng hóa tiêu dùng cùng nhau ví làm cho Qx tăng và ng ổ d nh : xe máy và mũ b o hi m, máy nh và phim, đĩa CD và máy CD, m c in và ể ư ụ máy in ......... 2.1.3.4 Dân s : (N) Dân s là y u t ế ố l n đ ẽ ớ ươ ý nghĩa quy t đ nh l ượ Nh ng l u ý r ng s thay đ i s l ư ự ư kh năng thanh tóan m i chính là nhân t ả th .ể 2.1.3.5 Kỳ v ng c a ng ọ ng lai cũng là nh ng y u t quy t đ nh quan tr ng D tính giá c và thu nh p trong t ế ố ậ ả ự c tiên, hãy nói v nh ng tác đ ng x y ra khi i v m t hàng hoá. Tr v i c u hi n t ệ ạ ề ộ ớ ầ ữ ề ế s b n đang xem xét mua m t chi c ô m c giá d tính s cao h n trong t ươ ẽ ự ứ tô m i ho c m t chi c máy vi tính m i. N u b n có nh ng thông tin m i khi n b n ạ ạ ặ ế ộ ng lai tăng, b n có th s mua nó hôm nay. Vì v y, tin là giá c a hàng hoá này trong t ậ ạ ủ ộ i. Theo cách t ng lai cao h n s tăng c u hi n t m t m c giá d tính t , m t ầ ơ ẽ ự ươ i (do b n mu n hoãn ng lai s làm gi m c u hi n t m c giá d tính gi m trong t ạ ệ ạ ả ẽ ươ ự vi c mua hàng v i d tính ch đ i m t m c giá th p h n trong t ng lai). ấ ờ ợ ươ i có v s ng lai tăng, c u c a nhi u hàng hoá hi n t N u thu nh p d tính trong t ầ ủ ươ tăng. Nói cách khác, n u thu nh p d tính trong t ữ ậ ế đ n ng ng s n xu t ho c b t đ u suy thoái) các cá nhân có th gi m c u hi n t ặ ắ ầ ồ ẻ ẽ ng lai gi m (có th do nh ng tin ệ ạ ủ i c a ệ ạ ể ầ ả ể ả ừ ả ấ

ơ ệ ệ ề ự ể ọ ể ế ậ t ki m nhi u h n hi n nay do d tính thu nh p h v i nhi u hàng hoá đ h có th ti ọ ớ trong t ả

ộ ố ớ ế ố ụ ề ấ ề ng lai gi m. ươ 2.1.4 Hàm c u: ầ Nh đã tìm hi u c u đ i v i m t hàng hóa ph thu c vào r t nhi u y u t ng đ n c u là các đ i s . Các y u t ế ầ ư ế ố ể ầ ưở ộ ế ố ố ố có nh h ả ả ậ ở ộ ệ t d ộ ạ ượ ố ố ượ ủ ư ề ộ ọ . Ta đó là giá c hang hóa coi các y u t ả kh o sát (Px), giá c hàng hóa liên quan (Py), thu nh p (I), dân s (N), s thích (L), kỳ ố ả v ng (E)… C u là m t đ i l ị ự ố ầ ầ ọ i d ng toán h c nh sau: tác đ ng c a nhi u đ i s đ ế ướ ạ (1)

ế ướ ạ ề ế i d ng t ng quát hàm nhi u bi n. ầ ố ố ấ ng c u và giá Px, chúng ta có th gi ể ấ ế t c các y u ể ả ị ổ ậ ầ khác ngoài giá Px không đ i, khi đó hàm c u rút g n ch còn là hàm m t bi n: ng hàm s ký hi u là Qx. Hàm c u là m t hàm ch u s c vi Qx = f (Px, Py, I, N, L, E…) Đó chính là hàm c u vi t d ổ ầ Xem xét các đ i s c a hàm c u Qx, ta th y đ i s Px là quan tr ng nh t. Đ ố ố ủ ệ ữ ượ ổ làm n i b t quan h gi a l t ố ọ đ nh t ấ ả ế ộ ầ ọ ỉ (2) c vi t đ i v gi a hàm s và đ i s , khi ố ộ ầ ể ượ ế ổ ế ữ ố ố ầ

ầ ng th ng nh t quy ử ụ ướ ế ứ ố t d khi s d ng đ th đ minh h a th ồ ị ể ụ ượ ụ h c vi mô b i vì các ở c tr c tung là ụ i d ng trên s d cho sinh ẽ ễ có Qx = f (Px) Hàm c u m t bi n nêu trên có th đ ế đó hàm c u có d ng sau: ạ (3) Px = f (Qx) Hàm c u (3) mang tính ph bi n trong nghiên c u kinh t ế ọ ổ ế ấ ế ướ ạ ộ ẫ ườ ọ ng (Q). Hàm c u vi ầ ự ụ ế ố ủ

ng là quan h tuy n tính ta s ng h p đ c bi ượ ệ ế ẽ ượ ệ t nh sau: ư ặ ệ ầ nhà kinh t giá (P) còn tr c hoành là tr c l viên nh n d ng và phán đoán các tính ch t và s ph thu c l n nhau c a hai y u t ậ ấ ạ quan h v i nhau là giá và l ng hàng hóa. ệ ớ Trong tr t, quan h gi a giá và l ợ ườ ệ ữ có hàm c u d ng đ c bi ặ ạ Px = aQx + b

ượ ư ẽ ớ ệ ầ ở ụ ứ ầ

ầ ặ ố ệ ụ ể ầ ụ ể ấ ấ ở Trong đó: - Px là giá c hang hóa ả ng c u hang hóa - Qx là l ầ - a,b là các h s đ c tr ng cho hàm c u ầ ệ ố ặ Hàm c u có quan h ch t ch v i bi u c u. T bi u c u, ta có th d dàng ầ ặ ừ ể ầ ể ể ễ i. Trong ví d đã nêu c l t hàm c u và ng ườ m c bi u c u và đ tính toán đ vi ng ụ ượ ạ ầ ể ế ể ầ ph n trên, ta th y quan h gi a l ng c u và m c giá là tuy n tính. c u đã trình bày ầ ệ ữ ượ ấ ở ế ầ Đ xác đ nh hàm c u trong ví d này c n xác đ nh hai h s a và b. Ta có th l y 2 ị ể ấ ệ ố ụ ầ ị ể c p s li u b t kỳ (ví d ta l y 2 c p s li u đ u tiên ví d bi u c u) đ tính toán, ặ ố ệ ầ xác đ nh hàm c u. ị ầ ng trình v i 2 n s là a và b giúp tìm giá tr ẩ ố ớ ị ươ ộ ệ c a 2 h s này. ủ ng trình v i 2 n s là a và b ẩ ố ớ ệ ươ

ầ ng trình trên ta có: a = -1 ; b = 25 ụ ạ

Cách 2: Có th tìm h s a, b theo cách sau: a = ; b = P

0 – a x Q0

Cách 1: Ta c n l p m t h ph ầ ậ ệ ố Nh v y ta có h ph ư ậ 20 = 5a + b 15 = 10a + b i h ph Gi ả ệ ươ Nh v y hàm c u trong ví d có d ng: ư ậ P = -Q + 25 ể ệ ố

i ví d trên: a = = -1, b = 20 – (-1)x5 = 25 ụ ụ Áp d ng gi ả Nh v y hàm c u có d ng: P = -Q + 25 ư ậ ạ ầ

ỉ ằ ề ố ớ ệ ộ ị ng c u khi các y u t ầ i gi a giá và l ng c u đ u ch ra r ng, đ i v i m t hàng hóa quan h ngh ch khác không đ i. Đi u này có nghĩa ầ ữ ầ ượ 2.1.5 Lu t c u: ườ ể ế ồ ạ ế ố ề ổ

ụ ầ i trong đi u ki n các y u t ờ c l ượ ạ ấ ị ề ẽ ệ ả ưở ộ ị ố ụ ị ổ . ng đ n c u là không đ i” ế ầ ng c u và giá hàng hóa có quan h ng ầ c chi u nh v y là do hai ư ậ ượ ượ ệ ề ậ ầ Qua bi u c u và đ bi n t n t là: “ L ng c u hàng hoá, d ch v trong m t kho ng th i gian nh t đ nh s tăng lên khi ượ ả giá c a hàng hoá, d ch v đó gi m xu ng và ng ế ố ủ khác nh h ả Lý do l hi u ng sau: ệ ứ - Hi u ng thay th : ệ ứ ủ ộ i tiêu dùng ả ng c u hàng hóa kh o sát gi m ườ ả ượ ầ ậ ế Khi giá c a m t hàng hóa nào đó tăng lên, ng tìm các hàng hóa thay th đ mua, do v y làm cho l ế ể xu ng.ố ệ ứ ậ Khi giá hàng hóa tăng lên, ng ườ ượ ơ ứ ể ế ố ườ ẽ ọ t ki m chi tiêu, cu i cùng làm cho l ố ể ườ i tiêu dùng th y r ng, v i ớ ấ ằ i đ u t c ít hàng hóa h n. M i ng ả đ ng c t gi m ườ ề ự ộ ắ ng c u gi m xu ng. ả ầ ượ ng c u: ầ

- Hi u ng thu nh p: thu nh p c a mình s mua đ ậ ủ m c tiêu dùng đ ti ệ 2.1.6 Di chuy n d c theo đ ể ọ ể ọ ố ầ 2.1.6.1 Di chuy n d c theo đ ườ ệ ng c u và d ch chuy n đ ị ầ : ng c u ộ ữ ượ ề ậ ầ ầ ẽ ả ẽ làm thay đ i l lúc đó s x y ra s v n đ ng d c hay s tr ự ậ ng th hi n bi u c u và ể ệ ở ể ầ ng c u nh ng ư ổ ượ ự ượ t ọ ộ ườ Nh đã đ c p, c u là m i quan h toàn b gi a giá và l ầ ư đ ng c u. M t s thay đ i giá c a hàng hóa s ủ ổ ộ ự ườ không làm thay đ i c u c a hàng hóa ổ ầ ủ ng c u. d c trên đ ầ ọ

ng c u x y ra khi c u hàng hoá d ch v thay đ i do các ể ủ ườ ụ ị

ng c u: ầ ể ườ ả ầ ổ ừ ng c u d ch chuy n sang trái; khi y u t ầ ả ủ ả ể ế ầ ả ế ố ầ ầ 2.6.1.2. S d ch chuy n đ ự ị S d ch chuy n c a đ ự ị nh h y u t ưở ế ố ả nh h ưở ả tăng, đ ườ ổ ng đ n c u thay đ i (tr giá c c a b n thân hàng hóa). Khi y u t ế ố c u gia ầ ầ ẽ ị ng làm c u gi m thì đ ị ườ ng c u s d ch chuy n sang ph i ả ể

Ví d , đ i v i th tr ụ ố ớ ủ

ng th t gà, m t công b c a B Y t ị ị ườ ắ ề th hi u tiêu dung). N u v đ ế ẽ ườ v d ch b nh c a gà ệ ế ề ị ả ẽ ấ ườ

ộ ệ t s di chuy n d c (tr ố ế ị ế ự ể

ị ườ

t d c và d ch chuy n đ ố ủ ộ ộ v i virút H5N1 đang lan truy n ch c ch n s làm c u v th t gà gi m xu ng (đây là ố ầ ề ị ắ ẽ ớ ng c u m i lên đ th , ta s th y đ y u t ầ ng c u ớ ồ ị ầ ế ố ị ế nguyên đ d c và hình dáng nh cũ nh ng b d ch chuy n m nh sang trái. m i v n gi ư ị ạ ữ ớ ẫ ị ư c l ng ng i. Ng i, khi B Y t c l ể ẽ ị ượ ạ ượ ạ ườ ng B ng sau đây nêu ví d cho bi ể ượ ọ ọ ả c u đ i v i th tr ố ớ ầ ả ể ộ ố công b h t d ch b nh s d ch chuy n theo h ế ướ t d c) và d ch chuy n đ ị ụ ng g o. ạ B ng 1: Kh o sát s tr ả ng c u v g o ầ ề ạ ự ượ ọ ể ườ ị

Y u t tác đ ng S thay đ i đ ng c u ế ố ộ ổ ườ ự ầ

Giá g o (Px) tăng lên Tác đ ngộ đ n c u ế ầ Gi mả ạ ể

ng ườ ả ng c u không thay t d c đi m kh o sát theo đ ườ ầ

Giá b t mỳ (Py) tăng lên Tăng ộ Tr ọ ượ c u, b n thân đ ả ầ đ i.ổ Đ ng c u d ch chuy n sang ph i ả ườ ể ầ ị

Đ ng c u d ch chuy n sang trái ậ Gi mả ườ ể ầ ị

ứ ấ

Tăng Đ ng c u d ch chuy n sang ph i ả ườ ể ầ ị

ố ợ ủ

Tăng Thu nh p (I) tăng lên (G o là hàng hóa th c p) ạ ộ S thích (S) tăng lên do B Y ở công b l t i ích c a ăn g o ạ ế Dân s (N) tăng lên ố Đ ng c u d ch chuy n sang ph i ả ườ ể ầ ị

Tóm l ng c u hàng hóa khi giá c ng c u ph n ánh s thay đ i c a l ả ầ ầ

ề ế ố ườ ớ ổ ủ ượ khác không đ i). Khi các y u t ổ

ầ ườ ệ ể i, đ ạ ổ ầ ẽ ị ả khác thay ng c u s d ch chuy n sang ph i (khi c u gia tăng) và sang trái (khi c u suy ầ

ầ nào đó ( cá nhân, h gia đình, doanh ầ ầ ầ ủ ị ườ : ng ộ ế ộ

ng g m t ng l ị ườ ủ ầ ỗ c hình thành b i vi c tính t ng toàn b các đ

ổ ồ ng c u th tr ị ườ ầ ỗ ị ườ ườ ủ ượ ng đ ườ ổ ị ườ ỉ ng c u c a m i cá nhân trong th tr ệ ở ượ i tiêu dùng. s trên th tr Gi ả ử ị ơ ố i m c giá là 3 đôla, t ng l ậ ạ ổ ố ng c u trên th tr ị ườ ng ch là t ng l ỉ ầ ượ ng c u trên th tr ị ườ ứ ư ậ ổ ượ ầ ị

ự c a nó thay đ i (v i đi u ki n các y u t ế ố ủ đ i, đ ả ổ gi m).ả 2.1.7. C u cá nhân, c u th tr - C u cá nhân là c u c a m t thành viên kinh t nghi p)ệ ng.Theo khái - C u th tr ầ ườ ng ni m này, đ ộ ệ i ng ch có hai ng ườ c u ngang c a m i cá nhân ng ầ ị tiêu dùng là A và B và A mu n mua 10 đ n v hàng hoá này và B mu n mua 15 đ n v ơ ng là 25 (= khi giá là 3 đôla. Vì v y, t ượ ng 10 + 15) đ n v hàng hóa. Nh v y t ng l ổ ơ c u c a m i các nhân. ỗ ầ ủ 2.2 Cung hàng hóa:

2.2.1 Khái ni m cung:

ệ ố ượ ụ ng háng hoá, d ch v mà ng ị ộ ả ả ấ ị ẵ i bán có kh năng bán và s n ườ các m c giá khác nhau trong m t kho ng th i gian nh t đ nh trong khi các ờ ng đ n cung là không đ i. Cung hàng hoá là s l sàng bán ở y u t ế ố ụ ườ ượ ả ả ở ứ ổ ng hàng hoá, d ch v mà ng ẵ ị m c giá đã cho trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. ộ ứ ộ ữ i bán s n sàng bán và có ấ ị các m c giá khác nhau. ở ờ ng cung ượ

xác đ nh cung: ị ế ố ể ứ ộ ị ư ể ầ ể ờ ể ấ ố

m c c u, khi quan sát v ở ụ ầ ề

i d ng bi u b ng. ạ ủ c các s li u th hi n ể ệ ở ể L Giá g o (P) (Ngàn đ ng/kg) (T n/ngày) ứ khác nh h ế ưở ả ng cung là s l L ố ượ kh năng bán Nh v y, cung hàng hoá là toàn b nh ng l ư ậ S. Ký hi u là Q ệ 2.2.2 Các y u t 2.2.2.1 Bi u cung: ả Bi u cung là b ng bi u th cung hàng hoá các m c giá khác nhau trong m t kho ng ở ể ả th i gian nh t đ nh. D dàng nh n th y, cũng gi ng nh bi u c u, bi u cung chính là ấ ị ễ hàm cung vi t d ế ướ ạ Ví d : Trên th tr ụ cung, th y đ ấ ượ ạ ậ ể ả ng g o c a thành ph đã nêu ố bi u cung nh sau: ư ng c u v g o (Q) ầ ề ạ ị ườ ố ệ ồ ượ ấ

20 35

15 25

10 15

5 5

2.2.2.2 Đ ng cung: ườ

ể ườ ị ố ụ ớ ị

ả ủ ng cung. Đ ng cung là công c ệ ụ ườ ườ

ả ồ ị

c tr c tung bi u th giá c và tr c hoành ng cung trên h tr c to đ vuông góc g i là đ ạ ộ cung hàng hoá trên đ th . (Ký hi u là S) ụ ệ ướ ụ ể ả ị

ạ ộ ệ ụ s. ng cung Q ể

Đ ng cung bi u th m i quan h gi a giá c c a hàng hoá, d ch v v i m t ộ ệ ữ ụ l ọ ượ đ mô t ể Trên h tr c to đ vuông góc qui bi u th l T bi u cung trên ta có th v đ ng cung v g o nh sau: ề ạ ị ượ ừ ể ể ẽ ườ ư

ườ ồ ị ườ ố Đ ng cung trên đ th là đ ẳ ng cung c a hàng hoá khác nhau mà đ ng cung có th là đ ng th ng. Tuỳ theo m i quan h gi a giá c và ả ườ ng ể ệ ữ ng th ng, đ ẳ ườ ườ ủ l ượ

ng g p khúc nh ng chúng đ u có xu h ng chung là h ng lên trên, v ướ ướ ề ấ ề ư

nh h ng đ n cung: ế ưở

ọ ế ố ộ ệ i nhu n. Trình đ công ngh là y u t ả quan tr ng làm tăng năng su t lao đ ng, gi m chi phí s n ấ quan tr ng quy t đ nh kh năng ấ ệ ợ ả ế ị ế ố ả ộ ọ

ng theo xu h ậ ủ ệ ổ ướ ệ ế ạ ơ ng cung tăng lên. M t s c i ti n v ắ ượ ả ơ ng hi n đ i h n, tiên ti n h n) ề ấ ệ ng nên kh năng cung ng hàng hoá c a doanh nghi p ả ượ ộ ự ả ế ủ ứ ắ ẽ ệ ẽ ẫ cong hay đ ườ phía bên ph i.ả 2.2.3 Các y u t ế ố ả 2.2.3.1 Công nghệ: (Technology) Công ngh là y u t xu t và tăng l cung ng hàng hoá c a doanh nghi p. ệ ứ Khi công ngh thay đ i (th ườ ch c ch n s làm cho năng su t tăng lên và l công ngh s làm tăng s n l tăng lên d n đ n cung hàng hoá tăng lên. ế 2.2.3.2 Giá ( Price)

ủ ủ ượ c i nhu n h n, h s s n sàng c nhi u l ủ ề ợ ọ ẽ ẵ ấ ẽ ả ơ

 Giá c a hàng hoá đó (Px) Khi giá c a hàng hoá tăng lên l l ạ cung ng nhi u hàng hoá h n và ng

ề ứ  Giá c a các y u t ủ ng cung c a hàng hoá đó tăng lên và ng ượ i. Vì giá tăng lên nhà s n xu t s thu đ ậ ượ c l i. ơ ượ ạ s n xu t đ u vào (Py) ế ố ả ấ ầ ấ ồ ự ả ẽ ả ả ng mà nhà s n xu t mu n cung c p t ấ ờ ủ i c a ấ ạ i ụ ả ố ị i. Khi giá c ngu n l c s n xu t tăng lên s làm gi m kh năng sinh l hàng hóa d ch v . Đi u này làm gi m s n l ả ượ ề m i m c giá hay làm cho cung hàng hóa gi m đi và ng ả ả ả c l ượ ạ ứ ỗ ế ề ộ ủ ế ủ ế ế ứ ấ ủ ấ ấ ậ ủ ọ ụ ủ ự ả ả ả ẽ ứ ố ế ấ ữ ẽ ấ i, m c thu th p s khuy n khích nhà s n xu t m ế ả ả ượ ể ế ữ ứ ữ ấ ầ ố ớ ủ ư ấ ế ả ơ ặ ơ ng: ấ i s n xu t càng nhi u thì ố ượ ề ấ ộ ng ng ườ ả c l i. ượ ạ ố ớ ủ ọ ư ả ấ ầ ấ ọ ủ ẳ ọ ượ c l

ậ ả 2.2.3.3 Chính sách v thu : (Tax) ướ t cung hàng hoá. Thu c a Nhà n c Thu là c ng c c a Chính ph dùng đ đi u ti ế ể ề ế th i s n xu t. M c thu cao làm cho thu ng đánh tr c ti p vào thu nh p c a ng ườ ườ ả nh p c a nhà s n xu t ít đi và h không mu n cung c p thêm hàng hoá n a s làm ậ cung hàng hoá gi m. Ng c l ở ượ ạ r ng s n xu t, tăng s n l ng và cung hàng hoá tăng lên. ấ ộ Vì th , đ i v i nh ng ngành c n khuy n khích phát tri n thì Chính ph đ a ra ế ố ớ nh ng m c thu su t th p h n, đ i v i nh ng ngành không khuy n khích s n xu t và ữ ế ấ tiêu dùng thì Chính ph áp đ t m c thu su t cao h n. ế ấ ủ ứ 2.2.3.4 S ng i s n xu t trên th tr ị ườ ố ườ ả Đ i v i m t lo i hàng hoá d ch v nh t đ nh, s l ị ụ ấ ị ạ cung c a hàng hoá đó trên th tr ng càng l n và ng ớ ị ườ 2.2.3.5 Kỳ v ng c a ng ườ ủ ng h p c a c u, nh ng kỳ v ng c a nhà s n xu t đóng vai trò r t quan Nh trong tr ủ ọ ợ ủ ầ ườ tr ng trong các quy t đ nh s n xu t. Ch ng h n n u giá kỳ v ng c a xăng d u tăng ả ế ị ấ lên trong t ng cung hôm nay đ cung c p ể i n u giá c hàng hóa trong t ả ươ ệ ạ i s gi m trong t ề ẽ ả tr ướ

ng cung (hàm s ) v i các y u t tác i bán: ữ ạ ấ ế ng lai, các nhà cung c p có th gi m l ấ ể ả ươ i nhu n cao h n và ng ng lai nh m ki m đ c l ượ ạ ế ằ ượ ợ ơ ế các nhà s n xu t s cung c p nhi u h n trong hi n t ng lai, có l ơ ấ ấ ẽ ẽ ươ c khi giá gi m xu ng. ố ả 2.2.4. Hàm cung: Hàm cung là hàm s bi u th quan h gi a l ố ể ệ ữ ượ ố ớ ế ố ị đ ng đ n cung (đ i s ). ộ ố ố ế Hàm cung có d ng t ng quát: ạ ổ

Qs = f (T, Px, Py, Tx, Nx...) Trong đó: Qs: L ng cung hàng hóa

ế ố ầ

ng ng ả i tham gia vào s n xu t cùng hàng hóa ấ ấ ọ ấ đ nh các y u t ả ể ơ Trong các đ i s c a hàm cung, ta th y Px có vai trò quan tr ng nh t. Đ đ n ổ ngoài giá Px không đ i – ế ố t d ượ Px: Giá c a b n thân hàng hóa ủ ả đ u vào Py: Giá c a các y u t ủ T : Công nghệ Tx: Thu đánh vào b n thân hàng hóa ế Nx: S l ố ượ ả ườ ố ố ủ gi n hóa trong kh o sát hàm cung, có th gi ả ể ả ị i d ng rút g n nh sau: c vi khi đó hàm cung đ ọ ượ ế ướ ạ ư Qs = f (Px) ng đ c vi i d ng đ i v , coi giá là hàm s , l t d ng cung ườ ượ ế ướ ạ ổ ế ố ượ Hàm cung th có đ i s nh sau: ố ố ư

ườ ế t, quan h c a hàm cung là quan h b c nh t (tuy n ệ ậ ấ Px = f (Qs) ệ ủ Trong tr ợ tính), khi đó hàm cung đ ặ c vi ệ t d ng h p đ c bi ượ ế ướ ạ i d ng: Px = a. Qs + b, Trong đó: a, b là các h s đ c tr ng cho quan h c a hàm cung. ệ ủ ư ớ ể ể ạ ị ệ ố ặ ề ạ ở trên,đ xác đ nh hàm cung d ng Px = a. Qs + b, ta có ừ ố ọ ầ ặ ẳ c h ph V i bi u cung v g o th ch n hai c p s li u nào đó (ch ng h n chúng ta ch n hai c p đ u tiên). T s ạ ặ ố ệ ọ ng trình có hai n là a và b. li u này ta l p đ ậ ượ ệ ươ ể ệ ẩ

ng trình chúng ta có: a = 1/2 ; b = 5/2. t nh sau: P = 1/2Qs + 5/2. c vi ượ ư ế 20 = 35a + b 15 = 25a + b i h ph Gi ả ệ ươ V y hàm cung đ ậ : 2.2.5 Lu t cung ậ ượ ể ế ổ ặ ủ c phát bi u nh sau: “ N u các y u t ế ố ặ ượ ụ khác không đ i khi ng cung c a m t hàng đó tăng lên và ủ cung c a các hàng hóa ho c d ch v có m i quan h cùng ặ ị ệ ố ủ c l ượ ạ ề ớ ng cung và d ch chuy n cung. Lu t cung này đ ư ậ giá c a m t m t hàng nào đó tăng lên thì l ộ ng i ”. Nói cách khác, chi u v i giá c c a chúng. ả ủ ự ườ ể ể ị ng cung: ườ ể ng cung, ta luôn xác đ nh đ c m c giá bán t ị ượ ứ ươ ứ ng ng ự ụ ể

ng cung là s tr t d c trên đ 2.2.6. S di chuy n trên đ 2.2.6.1. S di chuy n trên đ ộ ể ộ ượ ự ậ

khác gi ự ượ ọ ổ ủ ng cung khi giá c a nguyên ữ

bi u đ sau: T i m t đi m c th trên đ ườ ạ ng cung nh t đ nh. v i m t l ấ ị ớ S v n đ ng d c theo đ ọ ộ hàng hoá thay đ i làm cho l ượ ổ không đ i). Th hi n ể ệ ở ể ổ ườ ườ ng cung hàng hoá thay đ i (các y u t ế ố ồ

ể ủ ườ

ng cung: ả ụ ổ ị

ưở

2.2.6.2. S d ch chuy n c a đ ự ị ng cung x y ra khi cung hàng hoá d ch v thay đ i do S d ch chuy n c a đ ự ị ộ ế ố ả ừ ả ế ng cung s d ch chuy n sang trái n u cung gi m ho c d ch chuy n sang ph i n u ả ủ ả ặ ị ể ả

ể ủ ườ ng đ n cung thay đ i (tr giá c c a b n thân hàng hóa). Toàn b ế ể bi u đ d ổ ế i đây: nh h ẽ ị ể ệ ở ể ồ ướ

các y u t đ ườ cung tăng. Th hi n

t các y u t ng cung (ví d đ ả ế ế ố tác đ ng nh th nào đ n đ ư ế ế ộ ườ ụ ườ ng

B ng 2: Cho bi cung v g o) ề ạ

Kh o sát s tr t d c và d ch chuy n c a đ ng cung

Y u t S thay đ i đ ng cung ế ố ả tác đ ng ộ ể ủ ườ ự ổ ườ

ự ượ ọ ị ế Tác đ ng đ n ộ cung

Giá c a g o tăng (Px) Tăng ủ ạ

t d c theo đ ượ ọ ổ ườ ng

Giá phân bón gi m (Py) Tăng ng cung sang ả ể ườ

Tăng ng cung sang Áp d ng gi ng m i (T) ố ụ ớ ể ườ

ng cung sang trái ạ ồ ng nông tr i tr ng Gi mả Đ ng cung không thay đ i, đi m ể ườ kh o sát tr ả cung D ch chuy n đ ị ph iả D ch chuy n đ ị ph iả D ch chuy n đ ị ể ườ

Tăng ng cung sang ế ể ườ

ng cung sang trái S l ố ượ lúa gi m (Nx) ả Chính ph mi n thu ễ ủ nông nghi p 2 năm (Tx) ệ t làm m t mùa Lũ l ấ ụ Gi mả D ch chuy n đ ị ph iả D ch chuy n đ ị ể ườ

ng:

ủ ng cung c a m i cá nhân đ i v i m t lo i hàng hóa d ch v . ụ ố ớ ị ạ ng 2.2.7. Cung cá nhân, cung th tr ượ ồ ị ườ ộ ỗ ng g m t ng cung c a các cá nhân trên th tr ị ườ ủ - Cung cá nhân là l - Cung th tr ổ ị ườ 2.3. Cân b ng cung c u: ằ ầ 2.3.1. Tr ng thái cân b ng cung c u: ầ ạ ằ

ố ớ ằ Trên th tr ạ ứ ằ ộ ằ ằ ạ ng, tr ng thái cân b ng cung c u đ i v i m t hàng hóa nào đó ạ ầ ị ườ ng chính là tr ng thái ng v i m t m c giá nào đó, l ớ ượ ượ ứ ớ ng ng t c u. M c giá t ượ ng ứ ượ ạ ứ ầ c g i là l i tr ng thái cân b ng đ hàng hóa t ạ ạ ộ ng cung ngang b ng v i l c g i là giá cân b ng. L ọ ng cân b ng. ằ ượ i tr ng thái cân b ng đ ượ ọ ằ ươ ng ng t ươ ứ

ộ ạ ạ ầ ộ ầ ả ừ ủ ỏ ọ ờ ể ố ớ ố ớ ườ ẽ ế ị ấ ị ổ ằ ằ ổ ữ ng cân b ng là to đ c a giao đi m gi a ạ ộ ủ ả ượ ể ng cung và đ

0)cũng có th xác đ nh b ng cách

ể ằ ị ồ ị ườ Giá cân b ng (P ằ ng trình đ ng cung và đ

i h ph ả ệ ươ Ở ụ ị QS = 2P - 5

ầ

D + 25 QD = - P + 25 0, Q0 ): Qs = QD  25- P0 = 2 P0 -5  P0 = 10, Q0 = 15.

ượ ị i mua và nhi u ng ể ậ ể ề ề ườ ho t đ ng c a nhi u ng i ườ ủ i vĩnh c u, nó s thay đ i khi cung, c u hàng hoá ổ c xác đ nh: E ( 10,15) c hình thành t ừ ng, nó không t n t ồ ạ ạ ộ ữ ẽ ầ ủ Tr ng thái cân b ng cung c u đ i v i m t lo i hàng hoá nào đó là lúc cung c a ằ hàng hoá đó v a đ tho mãn c u đ i v i hàng hoá đó trong m t kho ng th i gian ả nh t đ nh. Lúc này ng ả i mua và ng i bán th a mãn h không có lí do gì đ ph i ườ thay đ i quy t đ nh, cho nên giá s không đ i. Trên đ th , giá cân b ng và s n l ng c u.( đi m E 0 ) đ ể ầ ườ ng cân b ng (Q 0) và s n l ả ượ ằ ng c u. gi ầ ườ ườ ượ : c ví d trên chúng ta đã xác đ nh đ Hàm cung: P = 1/2Qs + 5/2. Hàm c u: P = -Q Đi m cân b ng: E (P ằ V y đi m cân b ng đ ằ ể Đi m cân b ng đ ượ ằ bán trên th tr ị ườ thay đ i.ổ ị ườ c a m t lo i hàng hoá, d ch v nào đó trên th tr ị ườ ng ụ ằ ạ ớ Trong tr ng h p giá mua bán th c t trên th tr ườ ng: ị ư ừ ị ườ ế ụ ơ ự ế ằ ợ ề ậ ng c u ( Q ầ ượ

ườ ng nh h n giá cân b ng P ằ ng cung s ng, l 2.3.2. Tr ng thái d th a và thi u h t c a th tr ế ụ ủ ư ừ ạ Khi giá mua bán th c t ộ ạ ự ế ủ khác so v i giá cân b ng, lúc này s x y ra tình tr ng d th a hay thi u h t hàng hoá. ẽ ả ng l n h n giá cân b ng: ớ i mua gi m vi c tiêu P1 > P0, ng iườ bán s bán nhi u hàng hoá (theo lu t cung), ng ệ ả ườ ẽ ng cung s l n h n l dùng (theo lu t c u), l ệ ng chênh l ch S > QD ), l ậ ầ ơ ượ ẽ ơ ượ này là d th a th tr ng hay còn g i là d cung. ị ườ ư ọ ư ừ ng h p giá mua bán th c t Trong tr ự ế ợ i mua s mua nhi u hàng hoá, ng < P0, ng ề ẽ ị ườ i bán gi m s n l ả trên th tr ườ ỏ ơ ả ượ

2 ẽ

ườ ượ

ế ủ ả ụ ế ị nh h n l tr ỏ ơ ượ ườ ng c u ( Q ầ ng hay còn g i là d c u. ọ

S < QD ), k t q a x y ra tình tr ng thi u h t hàng hoá trên th ạ ư ầ

Tr ng thái không cân b ng c a th tr ng ị ườ ạ ằ ề ủ ấ ứ ặ ằ ặ ậ ơ ể Do v y, đi u mà chúng ta quan sát th y là b t c lúc nào giá c th tr ho c th p h n giá cân b ng thì xu t hi n s d th a ho c thi u h t trên th tr ấ Và đ kh c ph c hi n t ệ ượ ủ ả ườ ế ế ị ườ i bán s ườ i ở i m c giá cân b ng. N u th tr ng ằ i bán ph i có quy t đ nh gi m giá đ làm tăng ả ẽ ụ ng cao ả ị ườ ng. ị ườ i bán và ng ị ườ ể ườ ả ư ầ ế ầ ng ượ ằ ng chúng ta i th tr ấ ấ ế ụ ệ ự ư ừ ng thi u h t ho c d th a này, ng ắ ặ ư ừ ụ ụ ế mua ph i thay đ i hành vi c a h đ đ t t ứ ọ ể ạ ớ ổ tr ng thái d th a (d cung) thì ng ư ừ ư ạ ng c u. N u th tr l ị ườ ế ượ tăng giá nh m làm gi m l ả ứ tr ng thái thi u h t hàng hóa (d c u) thì ng ở ạ ng c u. ầ Khi phân tích cách th c tác đ ng c a m t s ki n nào đó t ộ ộ ự ệ ị ườ ủ ớ c: ướ ng c u hay t ng cung ộ ầ ả ự ệ i đ ớ ườ i đ ớ ườ

ị ườ ướ ồ ị ng (sang trái hay sang ph i). ể ớ ạ i tr ng ầ ộ ư ế ự ị ằ ổ ti n hành theo ba b ế ướ : Xác đ nh xem s ki n x y ra tác đ ng t B c 1 ho c c hai đ ng. ặ ả ướ : Xác đ nh h c 2 B ng d ch chuy n c a các đ ả ể ủ ướ : S d ng đ th cung c u đ xác đ nh xem s d ch chuy n tác đ ng t c 3 B ị ể thái cân b ng nh th nào? (giá và s n l ng cân b ng thay đ i nh th nào). ả ượ ư ế ư ả ự ấ ặ ặ

2.3.3 Th ng d tiêu dùng, th ng d s n xu t: ư

ặ i tiêu dùng s n sàng tr ư ệ ẵ

Th ng d tiêu dùng là chênh l ch gi a s ti n mà ng ộ ọ ự ự ệ ả

ườ ụ ứ i ích đó. ị ườ ị ử ụ ằ 2.3.3.1 Th ng d tiêu dùng: ả ặ v i s ti n mà h th c tr cho m t hàng hóa ho c d ch v . T c là s chênh l ch gi a ữ ớ ố ề i ích c n biên (MU) v i chi phí th c t l ậ ợ ữ ố ề ặ ị c l ượ ợ ớ

đ thu đ chính là chi phí c n biên (MC - Marginal Cost). ự ế

ự ế ể Chi phí th c t ậ Th ng d tiêu dùng kí hi u là CS. ư ệ ặ

ng, th ng d c a c a ng ư ủ ộ ố ủ ng c u và trên đ ườ i ủ ng giá – ườ ặ ầ ằ ố ứ ầ ộ ị ườ i đ ướ ườ ng c u d c xu ng đi n hình c a m t th tr ể i m t m c giá là ph n di n tích n m d ầ ệ o,P1E trên hình.

i m c s n l ng Q 0

ứ ả ượ ầ ề i l ạ ượ ng hay giá t ạ ng có cân b ng cung c u v kem t ằ ng là 3.000 đ/chi c. Vì th i ti ờ ế ế ị ườ ẵ ế t nóng và vì s thích ăn i tiêu dùng s n sàng chi tr 5.000 đ/chi c. Nh v y th ng d c a ng ư ậ ở ư ủ ặ ả ế ng là 1.000 chi c ườ i

2.3.3.2 Th ng d s n xu t: ấ ặ ữ ệ ấ ự ế

Khi v đ ẽ ườ tiêu dùng t ạ di n tích c a hình tam giác P ệ ủ T đ th ta th y: CS = ấ ừ ồ ị Trong đó: P1 là giá khi Q = 0 P0 là giá th tr ị ườ Ví d :ụ Gi s trên th tr ị ườ ả ử v i giá cân b ng trên th tr ằ ớ kem nên ng ườ tiêu dùng s là:ẽ CS = (5.000 – 3.000).1.000 /2 = 1.000.000 đ ngồ ư ả ầ ọ ẵ ượ ả mà h bán đ c s n ọ ố ng. Hay th ng d s n xu t là s ư ả ặ ấ ậ ượ ườ ả Th ng d s n xu t là ph n chênh l ch gi a m c giá th c t ư ả ứ ặ ph m và m c giá mà h s n sàng bán trên th tr ứ ị ườ ẩ i bán nh n đ ti n ng c tr đi chi phí s n xu t. ấ ừ ề Kí hi u th ng d tiêu dùng: PS ư ặ ệ

ườ ố ấ ằ ặ

ng cung và d ng c u d c lên thì th ng d c a ng ị ườ ư ủ ng giá c a th tr ủ i đ ướ ườ i s n xu t là ph n di n tích n m trên ầ ườ ả ng. Trên đ th là ph n di n tích tam giác ầ ấ ồ ị ệ ệ

Khi đ đ ườ P2P0E.

ừ ồ ị

ng Q ng hay giá t T đ th ta th y: PS = ấ Trong đó: P2 là giá khi Q = 0 P0 là giá th tr ạ ứ ả ượ

0 (giá cân b ng)ằ

ị ườ ả ả

ế ấ ị ộ ọ

ế ờ

c 700 chi c t i m c s n l ộ Ví dụ: M t nhà s n xu t bánh ng t sau khi tính toán chi phí s n xu t cho m t ọ ng là ng tăng v t nên h đã bán v i giá ọ ớ i m c giá này. Nh v y th ng d c a nhà ư ủ ư ậ ế ạ ọ ặ ượ

ấ chi c bánh ng t đã quy t đ nh là giá mà h s n sàng bán trên th tr ọ ẵ ị ườ ế 7.000đ/chi c. Vào th i đi m này do c u trên th tr ị ườ ầ ể 10.000 đ/chi c và đã bán đ ứ ế s n xu t s là: ả

ư ủ ư ả ư ặ ấ ặ ấ ẽ PS = 1/2 . (10.000 -7.000) . 700 = 1.050.000 đ ng.ồ * T ng th ng d c a xã h i = Th ng d s n xu t + Th ng d tiêu dùng ặ ộ ổ TS= PS + CS

ộ ầ ặ ư ồ ị ằ ạ ệ ằ ng c u và đ ầ ầ ng cân b ng. Tr ng thái cân b ng cung c u ằ ng, t ng th ng d chính là ph n di n tích n m ổ i l ạ ớ ượ ế ụ ự ằ ổ ặ ả

1EP2. Nó là ph n di n tích n m gi a đ ệ

ữ ườ ng ằ ầ ườ ằ ầ Trên đ th cung c u c a m t th tr ầ ủ ị ườ ng cung đ t t gi a đ ườ ữ ườ i đa hóa t ng th ng d , nói cách khác, k t c c cân b ng là s phân b ngu n l c t ồ ự ổ ư ố m t cách hi u qu nh t. ấ ệ ộ T ng th ng d là ph n di n tích tam giác P ầ ặ ổ ng cân b ng. cung và đ ủ ư ng c u cho t ể ổ ộ ế ủ ự ộ ủ ẽ ổ ằ ả ể ả ệ i l ớ ượ 2.3.4. Chính sách ki m soát giá c a chính ph : ủ ấ Khi có s thay đ i đ t bi n c a cung c u, giá c hàng hóa thay đ i m t cách b t ầ ng thì lúc này chính ph s có các chính sách ki m soát giá c nh m tác đ ng vào c th c hi n gián ti p thông ng . Ki m soát giá đ ộ ế ượ ự ể ệ ỉ th ườ th tr ị ườ qua vi c tác đ ng đ n cung và c u, tác đ ng tr c ti p thông qua giá tr n và giá sàn. ộ ệ ng đ đi u ch nh giá th tr ị ườ ầ ế ự ế ầ ộ i mua và cũng có th vào ng i bán. Tuy ủ ể ườ ể ề ộ 2.3.4.1 Tác đ ng thu : ế Chính ph đánh thu có th vào ng ế i mua và ng ườ ề nhiên c hai ng ả ộ ầ ườ ế i bán đ u ch u tác đ ng c a thu . ế ợ ấ ủ ặ ế ả ể ườ ằ ườ ả ế ộ ủ ể ư ị Tác đ ng đ n cung c u b ng cách tăng gi m thu ho c tr c p. N u d cung thì ư ng cung ườ ng d c u ư ầ ủ ẽ ỗ ế i tiêu dùng làm gi m c u, ho c chính ph s h ầ ằ ả ủ ẽ ặ ế ấ ể ợ *Khi đánh thu vào ng ế i s n xu t làm giá hàng hóa tăng lên làm đ chính ph đánh thu vào ng ấ d ch chuy n sang trái đ a cung c u v tr ng thái cân b ng. N u trên th tr ị ườ ầ ề ạ ị thì chính ph s đánh thu vào ng ườ tr giá cho nhà s n xu t đ tăng cung. ả ế

(1) Tác đ ng này làm thay đ i nhu c u. Do ng

ả ộ ầ ộ i mua hàng, ta có m t s nh n xét sau: ườ ườ ổ ả ộ ố ậ i mua ph i n p m t kho n thu cho ế ả ộ ể ườ ng ị ế ủ ỗ ọ chính ph m i khi h mua hàng, do v y kho n thu này làm d ch chuy n đ ậ c u.ầ ệ ấ ứ i m i m c ầ ề ơ ạ ấ ọ ng c u d ch chuy n sang trái. ng c u v hàng hóa đó th p h n t ượ ể ế ẫ i mua làm cho vi c mua hàng hóa này không còn h p d n ườ i mua có l ườ ị ầ (3) Tr ng thái cân b ng m i có m c giá th p h n và m c s n l

(2) Do đánh thu vào ng ế nh tr c n a nên ng ư ướ ữ giá. K t qu là đ ườ ả ằ

ấ ng cân b ng th p ằ ứ ả ượ ứ ấ ớ ơ

nh h ưở ủ ng gi m, nên kho n thu này làm gi m quy mô th tr ng. ị ườ ế ả ạ h n.ơ ng c a thu : ế Ả Do giá gi m và s n l ả ượ ả ủ ả ườ ế ng nhau. ng đ ả ị ườ i bán t ng: ươ ườ ươ

ườ ạ ng. ả i bán thì nh n đ i bán đ n k t c c c a th tr *Tác đ ng c a thu đánh vào ng ế ế ụ ủ ộ i mua và thu đánh vào ng - Thu đánh vào ng ườ ế ế - Thu c n tr ho t đ ng c a th tr ế ả ị ườ ủ ạ ộ ở i mua ph i thanh toán nhi u h n cho s hàng - T i đi m cân b ng m i, ng ơ ằ ể ố ề ố ớ ố ượ ng c s ti n ít h n đ i v i s l ơ ậ ượ ố ề ớ ườ ọ i mua và ng hóa mà h mua và ng ọ hàng hóa mà h bán. ườ ẻ i bán cùng chia s gánh n ng c a thu . ế ế ủ i bán và thu đánh vào ế ấ

ườ i n p thu cho chính ph . ủ ế ng h p này chính là h s ườ ế ữ ặ ợ ệ ố ầ

min )

- Ng ườ ặ - Đi m khác bi t duy nh t gi a đánh thu vào ng ữ ệ ể ng ch ng i mua là ở ỗ ườ ộ ườ - S khác bi t v gánh n ng c a thu gi a hai tr ủ ệ ề ự ng đ i c a cung và c u theo giá. co giãn t ố ủ ươ 2.3.4.2. Quy đ nh giá sàn: ( P ị

ố ắ ể ứ ứ ườ ị ứ ằ ệ ợ ấ ả ộ ị ng t ệ ng h p c th v giá sàn. Nh bi u đ d Giá sàn là m c giá t ụ ủ ằ i nh m b o v l ng hi n t ệ ạ ằ ơ ườ ặ ợ ụ ể ề ồ ướ ạ ng cung v ượ ng cao h n m c giá i thi u b t bu c, là m c giá quy đ nh th ộ ơ ị cân b ng.M c đích c a giá sàn là nh m đi u ch nh giá cao h n m c giá cân b ng th ề ằ ứ ơ ỉ i lao đ ng, giá sàn quy đ nh i s n xu t, ng i ích ng tr ườ ả ườ ườ ằ ố i H tr giá nông nghi p và quy đ nh l ph i l n h n ho c b ng giá cân b ng. ươ ị ỗ ợ ằ ả ớ i minh ho , m t m c giá sàn thi u là tr ộ ứ ư ể ể có tác d ng mang l ượ i m t s th ng d v hàng hoá đó do l ng t quá l ư ề ộ ự ặ ượ ạ ụ c u khi m c giá c a hàng hoá th p h n m c giá cân b ng. ứ ơ ấ ủ ầ ứ ằ

ố ộ ụ ủ ầ ỉ i nh m bình n giá c trên th tr ề ị ườ ẳ ổ ấ i đa b t bu c. M c đích c a giá tr n là đi u ch nh m c giá th p ứ ng . Ch ng h n, quy các thành ph , trung tâm, và giá xăng d u trong ả ố ạ ầ ng. ượ ọ ế ụ ế ị ấ ơ 2.3.4.3 Quy đ nh giá tr n: ầ ị Giá tr n là m c giá t ắ ầ ứ h n m c giá cân b ng hi n t ằ ệ ạ ằ ứ ơ đ nh giá tr n đ i v i giá thuê nhà ị ở ố ớ ầ th i kì kh ng ho ng năng l ả ủ ờ Nh bi u đ d ồ ướ ư ể t quá l ng c u v ượ ầ ượ ng. Đi u này s lí gi ẽ ề i đây minh h a, quy đ nh giá tr n s d n đ n thi u h t hàng hóa ầ ẽ ẫ ị ng cung khi m c giá quy đ nh này th p h n giá cân b ng th ượ ằ ị ế i d n đ n i sao quy đ nh giá cho thuê nhà và giá xăng l i t ạ ẫ ả ạ ứ ị do l tr ườ thi u h t hàng hóa. ế ụ

ự ệ ch ng tr c cho chúng ta th y đ ề ướ ượ ấ

i tiêu dùng. Và trên th c t 2.4. Co giãn cung c u:ầ ủ ầ : 2.4.1 S co giãn c a c u 2.4.1.1. Khái ni m v co dãn c a c u ề Qua nghiên c u v lý thuy t c u ứ ấ ủ ự ế

ủ ả

i dân thay đ i. Do đó đ xem xét t m quan tr ng c a vi c đo l s m t b n ch t c a hành vi ng ố ặ ả quan tâm đ n s c mua c a ng ườ ế ứ ng ể ườ ổ ủ ầ c m t ộ ế ầ ở ươ ệ ấ các doanh nghi p r t ườ i tiêu dùng khi giá c hàng hoá cũng nh thu nh p c a ậ ủ ư ạ ủ ng đ nh y c a ườ ủ ệ ầ ọ ộ

ẽ ự

ủ ầ ả ầ ươ ậ

ổ ủ ng pháp đo v m t l ề ặ ượ ầ

? – Đó là m t công c dùng đ đo l ủ ầ ể ự ả ng s ph n ườ

l ượ c uứ ph c hàng hoá khác đ n l ả ậ ự ườ ụ ị ườ . ng ứ

ng c u theo s thay đ i c a giá, thu nh p thì trong ph n này chúng ta s đi nghiên ậ ng c a giá c hàng hoá, thu nh p và giá ưở ng c u b ng công c h s co dãn c a c u. ụ ệ ố ộ ổ ủ ổ

ủ ượ ng đ n l ầ nh h ố ả ầ ng c u ế ượ ng ưở

ng nh h ả ằ ế ượ V y s co giãn c a c u là gì ủ ầ c nh ng thay đ i c a th tr i tiêu dùng tr ng c a ng ủ ữ ướ s gi a s thay đ i tính theo ph n trăm c a l S co dãn c a c u là t ỷ ố ữ ự ủ ầ ự ộ ầ ủ khác không đ i. ổ ế ố ệ ề

v i s thay đ i tính theo ph n trăm c a m t trong các nhân t ớ ự ổ c u v i đi u ki n các y u t ớ ầ Kí hi uệ : E D (Elasticity Demand)

: ưở ủ ầ

Đ co giãn chéo). ộ

2.4.1.2.1 Co dãn c a c u theo giá hàng hóa

ố ộ ố

ườ ớ ng c u là đ ầ ứ ế c l ượ ạ

ng có đ d c đi xu ng, nó cho bi ng tăng khi giá gi m và ng ượ ư ả ầ

ầ t quan h đ nh tính ệ ị i. Nh ng chúng ta ng c u tăng hay gi m bao nhiêu cho chúng ta th y: ấ ả ng c u có th tăng hay gi m r t ch m khi gi m ấ ả ậ

ố ượ ầ ạ

ượ ể ấ ặ ng c u có th tăng hay gi m r t nhanh khi gi m ho c ả ả

ủ

ậ ộ ủ

i tiêu dùng c đo m c đ đáp ng c a ng c đo này g i là đ co dãn c a c u theo giá ứ ộ ọ ỉ ể ủ ướ ướ ứ ộ ườ ủ ầ

P.

ứ

ộ ầ ổ ầ

khác không đ i. 2.4.1.2. Phân lo i co dãn c a c u ủ ầ ạ Tùy theo y u t ng, có th chia co dãn c a c u thành nh h ế ố ả ể - Co dãn c a c u theo giá hàng hóa . ủ ầ - Co dãn c a c u theo thu nh p ủ ầ ậ - Co dãn c a c u theo giá hàng hóa liên quan ( ủ ầ ủ ầ Ta th y, đ ườ ấ gi a c u v i giá t c là s n l ả ữ ầ ả ượ ng, nghĩa là l t quan h v m t đ nh l ph i bi ượ ệ ề ặ ị ế ả ph n trăm khi giá gi m hay tăng 1% và trên th c t ả ầ ự ế - Đ i v i m t s m t hàng s l ố ớ ể ộ ố ặ ho c tăng giá c a nó: g o, xăng d u... ủ ặ - Đ i v i m t s m t hàng l ầ ộ ố ặ ố ớ tăng giá c a nó: hàng xa x ... Vì v y, chúng ta ph i tri n khai m t th ả đ i v i s bi n đ ng c a chính nó. Th ộ ố ớ ự ế ED Do đó, đ co dãn c a c u theo giá là t l ượ ộ ng c a giá c chính m t hàng đó, v i đi u ki n các nhân t ứ ủ ầ ặ ặ ứ ệ ủ ả ủ ố ớ s gi a m c thay đ i tính theo ph n trăm ầ ổ ỷ ố ữ ng c u c a m t m t hàng nào đó v i m c thay đ i tính theo ph n trăm t ươ ng ớ ề ổ

T công th c trên ta th y: ứ ừ ấ

i ta

D P luôn nh h n 0, vì v y đ đ n gi n ng

ị ế ể ơ ỏ ơ ả ậ ườ

th

DP|.

ườ

ứ

- Do P và Q ngh ch bi n nên E ng ch xét |E ỉ D T c là E P = || = || - Đ co dãn c a c u khác v i đ d c c a đ ng c u, đ d c c a đ ủ ầ ớ ộ ố ủ ườ ộ ố ủ ườ ầ ng c u là ầ

- Đ co dãn c a c u đ ộ D P/D QD. ộ ộ ậ ừ ạ

c tính đ c l p hoàn toàn cho t ng lo i hàng hoá c th ượ ộ ố ớ ề

ủ ầ ể Px khác ED ụ ể nên chúng ta có th so sánh đ co dãn c a c u đ i v i nhi u hàng hoá khác nhau, t c ứ ủ ầ là có thể ED

Py. ệ ố

ủ ầ ng đ co giãn c a c u theo đi m ườ ng c u) ầ ể : ( PP đi m đ * Cách tính h s co dãn c a c u theo giá ể ủ ầ

i d ng Q ị ướ ạ ủ ầ D = f(P). Khi đó, đ co giãn c a c u ộ

ườ

c đo l P =| |

ủ ầ ộ ộ ố ươ ừ

ng c u vì v y trong công th c đo l c chi u gi a giá và l ữ ể ượ ế ề ậ ệ ượ ậ ầ ng. T khi lu t c u ườ ng ứ

ệ ố ị

** Đo l ộ ườ ED P = || =| | ng h p c u là m t hàm bi u th d Tr ợ ầ ể ộ ườ theo giá đ : ng nh sau ư ượ ED L u ýư : Đ co giãn c a c u theo giá luôn bi u th là m t s d ị cho bi ầ đ co giãn c a c u theo giá luôn có giá tr tuy t đ i. ộ C u đ ầ ượ

P > 1

: ED

P = 1

t quan h ng ủ ầ c xem là : -Co giãn khi ED -Co giãn đ n vi khi ơ -Kém co giãn khi : ED

P < 1

ộ ầ ủ ầ ẽ

ế ầ ổ ề ơ

: Khi c u co giãn, giá tăng lên 1% s làm cho ng c u gi m h n 1%. N u c u là co giãn đ n vi thì 1% thay đ i v giá làm thay ng c u. Trong khi đó n u c u kém co giãn thì 1% thay đ i v giá làm ế ầ ổ ề

ng c u thay đ i nh h n 1%. ổ

: ư ạ

Giá (P) L

D

ỏ ơ ộ ượ

Ý nghĩa đ co giãn c a c u theo giá l ơ ượ ả ầ đ iổ 1% v l ầ ề ượ cho l ượ ầ Ví d 1ụ : Gi s cúng ta có m t bi u c u v m t lo i hàng nh sau ể ầ ề ộ ả ử ng c u (Q Đi m đo ầ ể ngườ l

5 10 15 20

a b c d ộ ) 20 15 10 5 i các đi m đo l ể ủ ầ ạ ườ : ng

: (P0,Q0) = (5,20) : ED : (P0,Q0) = (10,15 ) : ED

P =| | = 1/4 P =| | = 2/3

Tính đ co giãn c a c u t Gi : iả T i đi m a ể ạ T i đi m b ể ạ

P =| | = 3/2

T i đi m c ể T i đi m d ể ạ ạ

: (P0,Q0) = (15,10 ) : ED : (P0,Q0) = (20,5 ) : ED ng h p đ c bi ặ ợ

: Đ co giãn c a c u theo giá không xác đ nh,

-Đ ng c u co giãn hoàn toàn

ị

• M t s tr ộ ố ườ ầ ườ đ

P =| | = 4 t c a đ co giãn theo giá : ệ ủ ộ ủ ầ ộ D P = vô cùng ng c u có d ng n m ngang song song v i tr c hoành. E ớ ụ

ườ ằ ầ ạ

-Đ ng c u không co giãn

ầ ủ ầ ằ ộ

: Đ co giãn c a c u theo giá là b ng không l ườ ổ ủ ứ ự ầ ạ

ượ ng ườ c u không thay đ i theo s thay đ i c a giá. Đ ng c u có d ng đ ng song ổ ầ song v i tr c tung. ớ ụ

** Đo l ườ ủ ầ ươ ạ

ầ ng c u): ng pháp này s d ng khi các tr s P và Q n m trong m t kho ng h u h n nào đó : (ph ng đ co giãn c a c u theo đo n ạ ằ ng pháp đo n đ ả ườ ữ ạ ộ ử ụ ộ

Ph ươ c a đ ủ ườ

ị ố 0, Q1. ớ ạ : ng đ co giãn đo n ớ 0, P1 ng v i Q ứ ộ

ng h p c u là m t hàm s bi u th d i d ng ườ ố ể ợ ầ ng c u v i P ườ P = || =| | ộ ị ướ ạ : QD = f(P) ;

P =| |

ng đ co giãn đo n nh sau ; ườ ư ạ ộ

ụ ử ụ : (Pm, Qm) = (15/2, 35/2) P = || =| | = 3/7 : (Pm, Qm) = (25/2, 25/2) P = || =| | = 1 : (Pm, Qm) = (35/2, 15/2) ầ Công th c đo l ứ ED Tr ED Trong đó : Pm = ; Qm = Ví d 2ụ : S d ng ví d 1, chúng ta đo l + Đo n (ab) ạ ED + Đo n (bc) ạ ED + Đo n (cd) ạ

ED

P = || =| | = 7/3

2.4.1.2.2. Co dãn c a c u theo thu nh p ủ ầ

ữ ả ủ

i tiêu dùng v i m c thu nh p c a h (b ứ

ủ ộ ứ ế ệ ả

ự ng b i: c đo l ậ : nguyên chính giá c a hàng hoá đó và giá c c a các hàng hoá khác có liên quan, ậ ủ ọ ỏ ả ứ ườ ng m c đ nh y c m c a c u theo s thay đ i c a thu ổ ủ ạ ủ ầ Gi ủ chúng ta xem xét m c đ ph n ng c a ng ứ ộ qua ti t ki m.). Đ đo l ườ ể nh p thông qua đ co giãn c a c u theo thu nh p và đ ậ ớ ủ ầ ượ ườ ậ ộ ở

P = = .

ng đ co giãn theo thu nh p không có d u giá tr tuy t đ i, nó có th ị ậ ấ ể ệ ố

ng: ED Trong đó : I = ; Q = . ộ ặ ươ ậ

ậ ế ị ươ

ng h p này thì hàng hóa đ ng có nghĩa là thu nh p tăng làm c g i là hàng hóa thông ọ ượ ườ ậ ợ

ị ậ

c g i là hàng hóa th ng h p này hàng hóa đ ọ ố ượ

ầ ữ

ấ ệ ự t y u, đó là ph n thu nh p chi tiêu vào hàng hóa khi thu nh p tăng lên. ầ ế ế t s khác nhau gi a hàng hóa cao c p và hàng hóa ậ ậ

ỏ ơ ố ượ ấ ộ

ế ố ậ ế

ậ ầ ậ ủ ầ ố ớ ậ ấ ộ

ấ

ố ộ

ộ ủ ầ ậ ớ ộ

ỏ ơ

ng. ườ

ặ

Đo l ườ nh n giá tr âm ho c d ị + N u co giãn c a c u theo thu nh p cho giá tr d ủ ầ c u hàng hóa tăng (trong tr ầ ng). th ườ + N u co giãn c a c u theo thu nh p cho giá tr âm thì có nghĩa là thu nh p tăng lên thì ậ ế ủ ầ c u hàng hóa gi m xu ng (trong tr ứ ợ ườ ả ầ c p).ấ Ngoài ra, chúng ta cũng c n phân bi thi c cho là hàng hóa cao c p n u t c đ tăng thu nh p nh h n t c đ ộ + Hàng hóa đ tăng tiêu dùng. Đi u này có nghĩa n u thu nh p tăng lên 10% thì ph n chi tiêu vào hàng ề hóa cao c p tăng h n 10%. Do v y đ co giãn c a c u theo thu nh p đ i v i hàng hóa ơ cao c p luôn l n h n 1. ớ ơ t y u là hàng hóa có t c đ tăng thu nh p l n h n t c đ chi tiêu vào + Hàng hóa thi ơ ố ế ế hàng hóa đó. Đi u này có nghĩa là hàng hóa thi t y u có đ co giãn c a c u theo thu ế ế ề nh p nh h n 1. ậ i: ạ Tóm l I ‡ - N u ế ED I £ - N u ế ED ED - N u 0 < ế I ‡ D - N u Eế 0 thì hàng hóa đó là hàng hóa thông th 0 thì m t hàng x là hàng hoá th c p. ứ ấ t y u. I < 1 thì hàng hóa là hàng thi ế ế 1 thì hàng hoá là hàng hóa cao c pấ 2.4.1.2.3 Co dãn c a c u theo giá hàng hóa liên quan(Co giãn chéo) : ủ ầ

ủ ự ả ạ ộ

ng đ nh y c m c a s thay đ i l ộ ổ ượ ủ ầ ủ ầ ự ườ ủ ổ

ầ ng c u Đ co giãn chéo c a c u theo giá đo l ộ c a hàng hóa này theo s thay đ i giá c a hàng hóa khác. Đ co giãn chéo c a c u theo ủ giá gi a hai hàng hóa X và Y có th bi u th nh sau : ể ể ị ư ữ

%

ED

ệ ố ứ ộ

ng, d u c a đ co giãn cho chúng ta bi ấ ế ặ ị ề ố ấ ủ ộ ệ ữ

X,Y = x V i Pớ Y = và Qx = Đ co giãn c a c u theo giá không có d u giá tr tuy t đ i trong công th c đo ủ ầ l t đ c tính v m i quan h gi a hàng hóa X ườ và Y cho bi

t hai hàng hóa là b sung hay thay th . ế ổ

ổ

ế -N u ế ED -N u ế ED -N u ế ED 2.4.1.3 Các nhân t nh h

X,Y > 0 khi hai hàng hóa X và Y là hai hàng hóa thay th .ế X,Y < 0 khi hai hàng hóa X và Y là hàng hóa b sung. X,Y = 0 là hai hàng hóa X,Y là hai hàng hóa không liên quan. ộ

ưở M t hàng hóa s có đ co giãn c a c u theo giá s cao h n n u: ng đ n đ giãn c a c u: ế ủ ầ ủ ầ ẽ ố ả ộ ơ ế ẽ ộ

-Hàng hóa đó có nhi u hàng hóa thay th . ế ề

i tiêu dùng s r t nh y c m khi giá hàng hóa tăng ề ế ườ ạ ả i tiêu dùng có khuynh h ế ằ ẽ ấ ễ

ư ế ẽ ộ ố ố ề ị ườ ủ ớ i tiêu dùng. ự ế ổ ỏ Khi hàng hóa thay th nhi u, ng ng và d dàng thay th b ng các hàng lên. Khi đó, ng ướ ườ hóa r h n. Do đó, hàng hóa có đ co giãn c a c u theo giá là co giãn khi có nhi u ề ủ ầ ộ ẻ ơ c l i, m t s hàng hóa s kém co giãn n u nh có ít hàng hóa thay th h n. Ng ượ ạ hàng hóa thay th ch ng h n nh thu c đi u tr ung th . ạ ư ư tr ng l n trong ngân sách c a ng ỷ ọ tr ng nh trong ngân sách tiêu dùng, thì s thay đ i giá hàng ỷ ọ ự ườ ự ẽ ộ ợ ng h p này, s thay ng tiêu dùng. Ch ng h n, n u giá ẳ ủ ế ượ ủ ế ạ ể ế ố ế ả i tiêu dùng s ph i cân nh c quy t đ nh l ng tiêu dùng ế ị ườ ượ ắ ế ơ ế ẳ -Hàng hóa chi m t ế N u hàng hóa chi m t ế hóa s tác đ ng lên năng l c mua s m c a cá nhân. Trong tr ắ đ i giá c a hàng hóa s tác đ ng r t ít đ n l ẽ ấ ộ ổ ng không đáng k đ n ngân sách tiêu dùng. Trong mu i tăng lên g p đôi s nh h ấ ưở ẽ ả khi đó, n u nh m t hàng hóa chi m kho ng 50% ngân sách chi tiêu và giá c tăng ả ế ư ộ lên g p đôi, khi đó ng ẽ ả ấ đ i v i hàng hóa này. ố ớ

-Hàng hóa đ

c xem xét trong kho ng th i gian dài. ượ ả ờ ả ườ ế ế ờ ư ậ ạ i đi xe máy li u có d dàng gi m l ầ ổ ơ ườ ấ ự ả ượ ễ ạ ằ ệ ệ ệ ừ ế ở ầ ư ế ườ ạ ng di n c nhà s n xu t và ng ả i tiêu dùng. Vì ệ ả ế ả c i tiêu dùng có kh năng thay đ i hàng hóa thay th n u nh hàng hóa đó đ Ng ượ xem xét trong kho ng th i gian dài h n. Ch ng h n, chúng ta nh n th y s tăng giá ả ẳ ng xăng xăng d u trong th i gian v a qua, ng ờ d u hay không hay thay th b i xe máy ch y b ng đi n hay nhiên li u nào đó hay ầ i tiêu dùng có kh không. N u nh giá xăng d u v n tăng trong dài h n, khi đó ng ẫ năng thay th hàng hóa xét trên ph ườ v y, c u c a xăng d u và khí đ t s co giãn trong dài h n h n là trong ng n h n. ậ ươ ố ẽ ấ ơ ạ ắ ạ ầ 2.4.2 Đ co giãn c a cung: ầ ủ ộ ủ

2.4.2.1 Khái ni m v s co giãn c a cung: ề ự ệ Co giãn c a cung theo giá là t l ủ ph n trăm thay đ i v l ỷ ệ ầ ổ ề ượ ầ ng cung trên ph n trăm thay đ i c a giá. ES

ng đ co giãn cung ườ ể ườ ng cung. Có th xác đ nh ủ ườ ể ị ủ ổ ủ P = = 2.4.2.2. Đo l ộ ng h p co giãn đi m ợ ể ể ộ ng cung theo giá. ườ ươ ộ ươ ng pháp ph P = =

i d ng Q ủ ầ D = f(P). Khi đó, đ co giãn c a c u ộ ị ướ ạ

ng h p c u là m t hàm bi u th d ể ộ : ng nh sau ư ườ

: s cúng ta có m t bi u c u v m t lo i hàng nh sau ể ầ ề ộ ư ạ

Giá (P) L

S

ộ ng cung (Q ượ

* Tr Co giãn đi m: Là đ co giãn trên m t đi m nào đó c a đ theo ph ng trình đ ES Tr ợ ầ ườ theo giá đ c đo l ượ ES P =| | Ví d 3ụ : Gi ả ử Đi m đo ể ngườ l

5 10 15 20

a b c d ộ ) 5 15 25 35 i các đi m đo l ể ạ ủ ườ : ng

P = | = 2

P = = 4/3 P = = 3/2 P = = 8/7

ả ộ Tính đ co giãn c a cung t Gi iả : : (P0,Q0)=(5,5): ES T i đi m a ạ ể : (P0,Q0) = (10,15 ) : ES T i đi m b ạ ể : (P0,Q0) = (15,25 ) : ES T i đi m c ể ạ : (P0,Q0) = (20,35 ) : ES T i đi m d ể ạ ng h p co giãn kho ng: *Tr ợ ườ Co giãn kho ng: Là đ co giãn trên m t kho ng h u h n nào đó c a đ ả ộ ể ọ ữ ạ ộ ng cung thì giá tr đ co giãn thay đ i. Nó ph thu c ng h p này, tính h s co giãn ta s d ng ph ủ ườ ng ụ ươ ng ả ị ộ ệ ố ổ ử ụ ợ ị ủ ườ ườ

P = =

i d ng ng h p cung là m t hàm s bi u th d ộ ố ể ị ướ ạ : QS = f(P) ; ợ ườ

P =

trên, chúng ta đo l ng đ co giãn đo n nh sau: S d ng d li u bi u cung ữ ệ ể ườ ư ạ ộ

cung. Khi di chuy n d c theo đ vào giá tr c a P và Q. Trong tr pháp trung đi m.ể ES Tr ES Trong đó : Pm = ; Qm = ử ụ + Đo n (ab) ạ ES + Đo n (bc) ạ ES ở : (Pm, Qm) = (15/2, 20/2) P = = 3/2 : (Pm, Qm) = (25/2, 40/2) P = | = 5/4

ng h p sau đây: ườ ợ

ươ ố ơ ị

ế Tr Tr Tr Tr Tr ườ ườ ườ ườ ườ 2.4.2.3 Các y u t ng đ n co giãn c a cung nh h ợ ợ ợ ợ ợ ế ố ả ủ ng hàng hóa mà i bán trong vi c thay đ i l ệ ườ ổ ượ ưở ạ ủ ả ở ộ ấ ả : (Pm, Qm) = (35/2, 60/2) + Đo n (cd) ạ ES P = = 7/6 Theo k t qu tính toán co giãn c a cung theo giá phân thành 5 tr ả ủ S P >1 ng đ i co giãn E ng h p 1: Cung t S P = 1 ng h p 2: Cung co giãn đ n v E S ng h p 3: Cung ít co giãn E P < 1 S P = . ng h p 4: Cung co hoàn toàn E S ng h p 5: Cung hoàn toàn không co giãn E P = 0 ế - Kh năng linh ho t c a ng ấ ờ ứ ả h s n xu t ra hay kh năng m r ng s n xu t. ọ ả ả ả ủ đ u vào c a s n xu t.

- Kho ng th i gian nghiên c u. - Giá c c a hàng hóa. - Kh năng thay th c a các y u t ế ủ

ế ố ầ ủ ả ả ấ

I TIÊU DÙNG ƯỜ NG 3. LÝ THUY T HÀNH VI NG Ế i ích

ọ ự ế ậ ụ

i thích hành vi c a ng gi ố ớ ạ ợ v n d ng quy mô l a ch n đ gi ể ả ữ ả

c. Vì v y các cá nhân s quy t đ nh s l i tiêu dùng. ườ ườ i i ích mà ng ng hàng hóa d ch ị ủ i h n l ố ượ ế ị ẽ ậ

ể ạ ượ ể ố

i h n ngân sách tiêu dùng. ẩ i đa hóa l ợ ố

c đáp ng đ y đ trong m t kho ng th i gian nh t đ nh v i gi ề ộ ả ấ ị ủ ộ ả ị ủ ứ ờ

ẩ

ớ ố ể ể ả ề ầ

ẩ i ích và l CH ƯƠ 3.1 Lý thuy t v l ế ề ợ Các nhà kinh t Thu nh p c a cá nhân và giá c hàng hóa là nh ng nhân t ậ ủ tiêu dùng có th đ t đ v tiêu dùng đ t i ích trong gi ụ ớ ạ ể Nhìn chung, các mong mu n c a ng i tiêu dùng v m t s n ph m c th có th ụ ể ườ đ nh s thích đ ả ở ầ ượ ị không thay đ i. Tuy nhiên càng có nhi u s n ph m thì mong mu n trên m i đ n v ỗ ơ ề ả ổ ề i thích đi u này chúng ta s đi tìm hi u các khái ni m v s n ph m gi m d n. Đ gi ệ ẽ ả ả l i ích biên. ợ ợ

ệ ợ

c t

3.1.1 Khái ni m v l ề ợ đu c đ nh nghĩa nh là s tho mãn hay s hài lòng đ t đ ợ

: i ích c n biên ậ ự ư i ích và l ị ợ ự ạ ượ ừ ả

ị ệ ệ

ụ ầ ư

- L i ích (Utility) vi c tiêu dùng các hàng hoá, d ch v . Kí hi u: U. L i ích có hai đ c tính c n l u ý: ặ ồ ữ ụ ng không gi ng nhau đ i v i m i ng ấ ố ớ ườ ố ỗ ườ ả i khi tiêu dùng cùng s n

ợ -L i ích và h u d ng là không đ ng nh t. ợ -L i ích th ợ ph mẩ

Là t ng th s th a mãn ho c hài lòng thu đ ặ ợ

ượ i ích s tăng lên khi s l ố ượ c khi tiêu ả ng s n ẽ ặ ị ể ự ỏ ạ T ng l i. ổ ợ

ượ

i ích tăng thêm khi ng i tiêu dùng tiêu dùng thêm ợ ườ

ệ ị ị

i ích biên liên quan ệ ữ ổ ả ợ

i ích (Total Utility) - T ng l ổ ổ dùng toàn b hàng hóa ho c d ch v mang l ộ ụ ph m đ c tiêu dùng tăng lên. Kí hi u TU. ẩ ệ là l - L i ích biên (Marginal Utility) ợ m t đ n v hàng hoá hay d ch v . Kí hi u: MU ụ ộ ơ Xem b ng minh h a v m i quan h gi a t ng l ọ ề ố ộ ố ớ đ n tiêu dùng c a cá nhân đ i v i bánh pizza (trong m t kho ng th i gian nh t đ nh) ế ấ ị ủ i ích và l ả ợ ờ

ợ ố ợ T ng l ổ

L i ích biên (MU) - 4 3 2 1 0 -2

ế ế

ổ ổ ượ

i ích tiêu dùng chi c bánh pizza th 3 là 2 do t ng l i ích biên liên quan đ n m i chi c bánh pizza tăng thêm ỗ i ích khi có thêm m t chi c bánh pizza đ c tiêu dùng. ế ộ i ích tăng thêm là ứ ế ợ ổ

i ích biên có th xác đ nh nh sau: ợ ư ể ị

i ích (TU) là m t hàm không xác đ nh (không liên t c) thì ợ ộ ụ ị

i ích (TU) S chi c bánh ế 0 0 4 1 7 2 9 3 10 4 10 5 6 8 Qua b ng cho th y l ấ ợ ả ch là m c thay đ i t ng l ỉ ứ ợ Ch ng h n,l ẳ ạ ợ 2(t 7 lên 9) . ừ M t cách t ng quát,l ổ ộ + N u t ng l ế ổ MU = Trong đó: D i ích ự

ợ ng s n ph m tiêu dùng ẩ ự ả

TU là s thay đ i v t ng l ổ ề ổ D Q là s thay đ i v s l ổ ề ố ượ i ích là hàm xác đ nh (liên t c) và có d ng TU = f (Q) thì ụ ị ạ + N u t ng l ế ổ ợ

(Q)

3.1.2 Quy lu t l ậ ợ MU = = TU¢ i ích biên gi m d n ầ ả

ng hàng hoá ho c d ch v ượ ư ị

ặ ụ ị

ng gi m d n xu ng và ng nào đó đ h ướ ụ i ích c n biên c a hàng hoá d ch v đó có xu ấ ị : Khi s l ố ượ ủ ể ượ ả ầ ố

c phát bi u nh sau ể ậ ộ Quy lu t này đúng v i h u h t các s n ph m, nh ng nó ch đúng khi xem xét Quy lu t này đ ậ c tiêu dùng tăng lên thì l ợ i, trong m t th i đi m nh t đ nh. c l ượ ạ ỉ ế ờ ẩ ư ả ậ

ặ

S dĩ l ờ ậ ầ ở ỗ i ích c n biên gi m d n là do gi m s hài lòng hay s thích thú c a m i ự ủ ả

ớ ầ m t hàng đó trong th i gian ng n ắ ả chúng ta đ i v i m t m t hàng khi tiêu dùng thêm m t hàng đó. ợ ố ớ ự ặ ặ ộ

i ích biên gi m d n: ơ ề ả

ặ ẽ Ý nghĩa c a quy lu t l ậ ợ ủ ợ ậ ộ

ậ ả ộ ầ Khi ta tiêu dùng nhi u h n m t i ích s tăng, tuy nhiên v i t c đ ngày càng ch m, vi c ệ ớ ố ậ ụ ị

ừ ế ậ

i ích c n biên. ậ ể

i ích v n tăng ẫ

ợ ổ ư i ích biên âm. mi n là l ễ ợ

ợ ố ấ ớ ậ ợ ế ả m t hàng nào đó thì t ng l ổ tăng ch m này là do l i ích c n biên gi m khi ta tiêu dùng thêm hàng hoá d ch v đó. ợ Quy lu t này đ h c th a nh n, tuy nhiên nó ch là c h u h t các nhà kinh t ậ ế ọ ỉ ầ ượ ta không th đo đ ng và th c t quy lu t tr u t c l ượ ợ ự ế ậ ừ ượ i ích biên gi m d n nh ng t ng l C n l u ý r ng m c d u l ầ ả ầ ợ ặ ằ ầ ư i ích s gi m khi l i ích biên còn d ng. T ng l ẽ ả ổ ươ ợ ậ ầ ệ ư ử ủ i ích c n biên gi m d n chi ph i r t l n đ n hành vi ng x c a Qui lu t l i tiêu dùng trong vi c u tiên l a ch n mua s m hàng hoá trong m t ngân sách ắ ứ ộ ườ ự ọ

ng tiêu dùng có h n.ạ ề ệ ậ ụ

ạ ng s n ph m hay hàng hóa khác đ c gi nguyên. ố ớ ả ượ ữ

ắ 3.1.3 L i ích biên và c u c a ng i tiêu dùng: Đi u ki n v n d ng: - Ch xét đ i v i m t lo i hàng hóa. ộ ỉ - S l ẩ ố ượ - Th i gian ng n. ờ ợ ầ ủ ườ i tiêu dùng ợ ậ ệ ủ ườ ớ ơ ả ụ ệ ị ấ ư ặ ẵ ủ ể ậ ầ ấ ị ự ẵ ả ậ ầ trái sang ph i. Vì th căn c vào c u đ xác đ nh l ườ ị ứ ừ ể ầ ố ợ i tiêu dùng. L i ích c n biên c a vi c tiêu dùng hàng hóa, d ch v càng l n thì ng càng s n sàng tr giá cao h n lúc đó s làm xu t hi n th ng d tiêu dùng (CS). ẽ ẵ i ích c n biên c a hàng hóa ho c d ch v Nh v y, giá s n sàng mua bi u th l ụ ở ặ ị ị ợ ư ậ i ích c n ng tiêu dùng tăng d n lên, theo đó l m t m c tiêu dùng nh t đ nh. Khi l ậ ợ ượ ứ ộ ng c u có hình biên s gi m d n thì s s n sàng chi tr cũng gi m đi. Do v y, đ ầ ả ẽ ả d ng d c xu ng t i ích biên ế ả ố ạ c a ng ườ ủ MU = DD ( Đ ng l i ích biên chính là đ ườ ợ ườ ng c u ) ầ

i u: ự ọ ả ố ư

i tiêu dùng

3.2 L a ch n s n ph m và tiêu dùng t 3.2.1. T i đa hóa l ợ ố ủ ụ ẩ i ích ng * M c đích c a ng ườ Các phân tích trên v c u v n d a trên gi ề ầ ả ị ườ i tiêu dùng ẫ ự ự ế ư đ nh mua m t s n ph m riêng l ẩ ộ ả i quy t v n đ ế ấ ả ả ấ , quy t đ nh tiêu dùng ph i gi ứ ế ị ề ẽ ọ ớ v i ẻ ớ ề m c giá khác nhau. Nh ng trên th c t ứ ậ l a ch n và s mua hàng hoá nào trong s nhi u hàng hoá v i m c giá ch p nh n ố ự c.ượ đ i tiêu dùng là đ t đ ụ ườ ố

M c đích c a ng ạ c s tho mãn t ả ấ ủ ệ ế ậ ậ ộ

i đa b ng ngu n thu ạ ượ ự nh p h n ch , vi c chi mua c a h đ u ph i ch p nh n m t chi phí c h i vì vi c chi ả ả i mua hàng hoá này đ ng th i gi m c h i chi mua hàng hoá khác. Vì v y, c n ph i gi ằ ơ ộ ầ ậ ủ ọ ề ả ồ ệ ả ơ ộ ờ ồ

i đa. S l a ch n c a ng i tiêu dùng ể ạ ượ ự c s tho mãn t ả ố ọ ủ ự ự ườ ư ế

ộ ở

ch quan là s thích c a h . ủ ọ ở khách quan là thu nh p hay ngân sách tiêu dùng và giá c c a hàng hoá quy t nh th nào đ đ t đ ế s b ràng bu c b i: ẽ ị - Nhân t ố ủ - Nhân t ố ả ủ ậ

đó.

lý thuy t. ẩ ươ ế

ự ự ự

ng pháp l a ch n s n ph m tiêu dùng t ọ ả i thích s l a ch n là lý thuy t v l ế ề ợ ọ i v ích ng ẽ ư ườ ế ợ ề i u ti p c n t ố ư ế ậ ừ i ích và quy lu t c u. ậ ầ ọ ẩ i tiêu dùng s u tiên s l a ch n cho s n ph m ự ự ả

có l ơ

* Ph C s đ gi ơ ở ể ả + Theo lý thuy t l i ích h n. ợ + Theo quy lu t c u vi c l a ch n còn ph i xét t ệ ự ả ả ớ

ầ c c a m i s tiêu dùng v i chi phí c a nó t c là t ớ ả ấ

i giá c hàng hoá mà ta c n, do l ỷ ệ ỗ ự ủ ọ ng lo i hàng hoá đó (MU/P) và vi c l a ch n ứ ệ ự ị ườ

ể ọ ướ ủ i ích c a m t đ ng khi tr cho th tr ả ấ ớ ượ đó ph i so sánh l l ủ ợ s n ph m ph i phù h p nh t v i l ả ậ ầ i ích th y tr ợ ộ ồ ả

Vi c tiêu dùng t

ợ

ệ ả ằ ể ố ợ ủ ấ ậ

ẩ ệ i ích. Đi u ki n đ t t i đa t ng l ổ ố đ ng c a hàng hoá này ph i b ng l ủ ồ hoá nào khác và chi tiêu cho t t c các m t hàng b ng thu nh p. ạ ng thu nh p có th có. ợ ậ i u có nghĩa là chúng ta l a ch n m t c c u tiêu dùng hàng hoá ộ ơ ấ ự ọ ố ư ộ i ích c n biên tính trên m t i đa hoá l l i ích là: ậ ợ ợ ề i ích c n biên tính trên m t đ ng c a b t kỳ hàng ộ ồ ậ ấ ả ặ ằ

MUx MUY

= = ... (1)

Px PY

ế ợ PX.QX + PY.QY + ...+ Pn.Qn = I (2) ỏ ệ - Khi k t h p tiêu dùng th a mãn hai đi u ki n trên, cá nhân đ t tr ng thái cân ng và ngân đó cá nhân xác đ nh s l ằ b ng tiêu dùng. M t tr ng thái cân b ng mà ộ ạ ằ sách tiêu dùng cho m i hàng hóa tiêu dùng đ đ t đ ỗ ạ ạ ố ượ i ích. ợ ị i đa hóa l i ích biên trên m t đ ng chi ộ ồ ậ ớ ề ở c t ể ạ ượ ố - V i công th c trên, chúng ta nh n th y r ng n u l ế ợ ấ ằ ể ứ ẽ ả ể ố ị ẽ ả tiêu dùng c a X s gi m xu ng khi giá c a X tăng lên. Đ xác đ nh đi m cân b ng ằ ủ ự tiêu dùng m i, cá nhân s tiêu dùng vào hàng hóa Yvà gi m chi tiêu hàng hóa X. S thay đ i t ộ ủ ớ h p tiêu dùng này g i là tác đ ng thay th . ế ọ ổ ổ ợ

ắ ơ ế Khi hàng hóa tr nên đ t h n thì l ở ế ộ ủ ả ng c u tiêu dùng ộ ộ ả ậ t c hàng hóa thông th ng, khi giá X ậ ư ổ ầ ườ ộ ậ ả ộ ị ng tiêu dùng vào hàng hóa X là do tác đ ng thay ượ th . Ngoài tác đ ng thay th , m t tác đ ng khác x y ra khi có s thay đ i giá c a hàng ự ộ ộ hóa, đó là tác đ ng thu nh p. Tác đ ng thu nh p này làm gi m l ượ đ i v i t ế ố ớ ấ ả tăng lên thì X ch u tác đ ng thay th và tác đ ng thu nh p. C hai tác đ ng này làm gi m l ả ộ ng. N u nh X là hàng hóa thông th ườ ế ộ ng c u đ i v i hàng hóa X. ố ớ ầ M t khác, s tăng giá c a X không ch nh h ng đ n l ủ ự ế ượ ầ ủ ỉ ả ượ ặ ộ ng c u c a hàng hóa X ầ ng c u ầ ế ượ ộ ự ế ắ ườ ả ỉ ưở mà còn tác đ ng đ n l ng c u hàng hóa Y. Tăng giá hàng hóa X làm tăng l ượ ự ế ả c u c a hàng hóa Y do tác đ ng thay th , trong khi đó năng l c mua s m th c t ủ ng c u tiêu i tiêu dùng gi m do giá X tăng lên. Đi u này không ch làm gi m l ng ầ ượ ng c u c u tiêu dùng đ i v i hàng hóa Y, đó la dùng hàng hóa X mà còn làm gi m l ượ ả ố ớ ề ầ ầ ả

ố ớ ế ớ ế ậ ng tiêu dùng hàng hóa Y tăng lên. Ng ế ậ ộ i, n u tác đ ng thay c l ượ ạ ổ ng c u c a hàng hóa Y s gi m. Tác đ ng t ng ơ ộ ộ ầ ủ ẽ ả ượ ậ do tác đ ng thu nh p. Vì v y đ i v i hàng hóa Y, n u tác đ ng thay th l n h n tác ậ ộ đ ng thu nh p thì l ộ ượ th nh h n tác đ ng thu nh p thì l ộ ế ỏ ơ h p là t ng c a tác đ ng thay th và tác đông thu nh p. ợ ủ ậ ộ ổ ế i u b ng ph ng pháp hình h c: ọ ươ ố ư ằ t: ế ỉ ả ầ ư ằ ở

ắ ầ t. ả ả ề ố i h n ngân sách, h s l a ch n đi m tiêu ọ ẽ ự ớ ạ ể ợ i ích trong gi ng ngân sách ti p xúc v i đ ọ ng bàng quan nào đó. dùng mà ớ ườ ế (BL- Budget Line): Mô t * Đ ng ngân sách ế ợ ả i tiêu dùng có th mua đ các k t h p hàng tiêu dùng khác c v i cùng m t ngân sách. Nó chia không gian ộ ượ ớ ể 3.2.2 L a ch n tiêu dùng t ự ọ M t s gi thi ộ ố ả thi Gi ế : S thích là hoàn ch nh. Tuy nhiên, c n l u ý r ng s thích hoàn toàn không t 1 ở tính đ n chi phí. ế t 2 thi Gi ế : S thích có tính b c c u. ở ế : M i hàng hóa đ u t thi t 3 Gi ọ i đa hóa l Cá nhân t ố đó đ ở ườ ườ nhau mà ng ườ l a ch n thành hai mi n: ự ề ọ

+ K t h p có th đ t đ c. ể ạ ượ + K t h p không th đ t đ ể ạ ượ ồ c và đ ng th i th hi n t ờ ể ệ ấ ả ng ngân sách còn g i là đ ậ t c các s k t h p có th ự ế ợ ng gi ườ ể ớ ạ i h n ườ ọ ế ợ ế ợ đ l a ch n hai hàng hoá Xvà Y, do v y đ ọ ể ự kh năng tiêu dùng. ả

-Ràng bu c thu nh p cá nhân có th bi u hi n nh sau (n u ch xét hai hàng hóa

ể ể ư ệ ế ậ ộ ỉ X và Y):

PX.X + PY.Y = I ng trình đ - Ph ươ ườ ạ ng ngân sách có d ng:

ủ Y = I/PY – (PX / PY) .X Trong đó: X và Y là l Px, Py là giá c hàng hoá X và Y ng tiêu dùng c a hàng hoá X và Y ượ ả

ng ngân sách. (-PX / PY) là đ d c c a đ I: là ngân sách tiêu dùng. ộ ố ủ ườ

- Khi thu nh p ng ậ ườ ả ủ ố ị ườ

c xác đ nh nh trên. H s g c c a đ ng ngân sách chính là giá t sách s đ i tiêu dùng và giá c c a hàng hóa là c đ nh thì đ ư ệ ố ố ủ ườ ng ngân ươ ng ị ẽ ượ

i đó th tr mà t l

X/PY) đ ng th i t ồ

ờ ỷ ệ ị ườ

ng s n sàng đ i hàng ổ ng ngân ẵ ệ ố ố ủ ườ ạ ố ị ế

đ i c a hai hàng hóa (P ố ủ hóa này l y hàng hóa khác, n u giá hàng hóa là c đ nh thì h s g c c a đ ấ sách không thay đ i. ổ Đ ng ngân sách có th d ch chuy n d i tác đ ng c a thu nh p và giá c . ả ể ướ ậ ộ

ườ - Khi thu nh p thay đ i, giá c không thay đ i thì đ ậ ả ể ị ổ

ng ngân sách s d ch chuy n ể ẽ ị ể ng ngân sách d ch chuy n ị ườ ổ ậ

song song v i đ ớ ườ ra bên ngoài, và ng i.

- Khi giá c c a m t hàng hóa thay đ i trong khi thu nh p gi nguyên thì đ ậ ữ ườ ng ổ

ả ủ ngân sách xoay quanh m t đi m. ể

ữ ườ ủ ườ ng ngân sách ban đ u. Thu nh p tăng đ ầ c l ượ ạ ộ ộ * Đ ng bàng quan ạ ế ợ ạ ồ ườ ấ ả ữ i tiêu dùng, vì v y còn g i là đ ậ t c nh ng k t h p đó đ u mang l ế ợ ọ (IC: Indefference Curve): Th hi n nh ng k t h p trong vi c ệ ể ệ i i m t t ng l ợ ề ộ ổ ả ụ ng đ ng m c tho d ng ứ ườ ẳ ườ i tiêu dùng đ i ích hay s thích c a ng ạ ủ ườ ượ ằ i tiêu dùng đ ệ c đ i di n b ng vô s ườ ở i ích c a ng ủ ứ ợ c đ i di n b ng m t ộ ố ằ ượ ệ ạ đ ườ các đ

ấ c a thích h n. ơ ượ ư ơ

i v phía g c t a đ ố ọ ộ ồ ề

ng bàng quan cao h n đ ng bàng quan d c xu ng. ố ố ng bàng quan không c t nhau. ắ ng cong l ng bàng quan là đ i so v i g c t a đ , đ d c c a đ ộ ộ ố ủ ườ ườ ồ

ườ ớ ố ọ l ỷ ệ

ể ị

không làm thay đ i m c l l a cho hai lo i hàng hoá X, Y và t ự ích nh nhau đ i v i ng ố ớ ư ng đ ng ích). (đ V y m t m c l ứ ợ ộ ậ ng bàng quan và các m c l ng bàng quan khác. ườ Đ ng bàng quan có 4 tính ch t: ườ Tính ch t 1: Các đ ườ ấ Tính ch t 2: Các đ ườ ấ Tính ch t 3: Các đ ườ ấ Tính ch t 4: Các đ ườ ấ ả ng bàng quan gi m ng bàng quan l Các đ (MRS: Marginal Rate of thay th c n biên ị t trái qua ph i, đ d c bi u th ộ ố ế ậ ả đánh đ iổ bao nhiêu đ n v hàng hóa này đ có t c n ph i cho bi ơ ạ ượ (MRSX,Y c i ích đ t đ ổ ứ ợ ộ ơ

d n t ể ả ầ ừ Subtitution): là t l ế ầ ỷ ệ thêm m t đ n v hàng hóa kia mà ị = MUX / MUY)

* S k t h p gi a đ ng bàng quan và đ ng ngân sách ự ế ợ ữ ườ ườ

ng ngân sách và đ ng bàng quan trên cùng m t đ th . Gi s đ ư ườ ả ử ườ ng

ngân sách c a hai hàng hoá X và Y ti p xúc v i đ ng bàng quan t Đ a hai đ ủ ườ ế ớ ườ ộ ồ ị i đi m A. ể ạ

T i A th hi n tr ng thái ạ ể ệ ạ ợ

tiêu dùng t c. Đi m A là t i ích t i u vì nó th hi n s k t h p mà đ ể ạ ứ

i uố ư hay ng ố ư ấ

c l ạ ượ ợ ấ ớ

ươ

i đa i tiêu dùng đ t l ố ườ ng ườ ể ệ ự ế ợ ộ c t c là v i ràng bu c ớ thay th biên ế i tiêu dùng ườ ng bàng quan ng b ng nhau) ướ ng bàng quan cao nh t có th đ t đ ể ạ ượ ứ i ích l n nh t. T i đi m này t l ỷ ệ ể ạ i u hoá c a ng ng đ i c a hai hàng hóa. Do đó đi u ki n t ệ ố ư ề ủ ng ngân sách (P X/PY) b ng đ d c c a đ ộ ố ủ ằ ủ ng ti p xúc v i nhau khi đ d c c a hai đ ộ ố ủ ớ ế ườ ườ ườ ằ

v i m c ngân sách cho tr ớ ngân sách ch m v i đ ớ ườ ạ v ngân sách và giá c nó đ t đ ả ề b ng giá t ố ủ ằ là đ d c c a đ ườ ộ ố (MUX/MUY) (hay hai đ t c là: ứ

ng t ậ ợ ự

ta có th m r ng đi u ki n t i u c a ng i tiêu dùng cho tr m c tr c, t ướ ươ ng h p t ng quát: K t lu n này hoàn toàn phù h p v i k t lu n đã thu đ ệ ố ư ủ ớ ế ườ ề c ượ ở ụ ườ ợ ổ

ế ậ ể ở ộ ....

ộ ố ị

ạ ộ ồ ế ằ ầ

ủ ồ ồ ợ

s , m t cá nhân có thu nh p c đ nh là I = 60 nghìn đ ng, chi tiêu cho VD: Gi ậ ả ử t r ng giá xem i trí trong tu n, đó là xem phim (X) và ăn kem (Y). Bi ho t đ ng gi ả phim là PX = 20 nghìn đ ng, P ả Y = 5 nghìn đ ng. L i ích tiêu dùng c a cá nhân vào s n ph m X, Y nh sau: ư ẩ

QX 1 2 3 4 5 6 UX 80 120 140 150 150 140 QY 1 2 3 4 5 6 UY 40 70 90 100 100 90

ị ợ

Y = 10 ngìn đ ng, xác đ nh đi m cân b ng tiêu dùng?

1. Hãy xác đ nh k t h p chi tiêu (Q 2. N u Pế

ế ợ X = 10 ngìn đ ng và P ồ

X, QY) đ cá nhân t ể ồ

ố ị i đa hóa l ể i ích. ằ

Gi

X = 20, PY = 5

i:ả 1. Đi m cân b ng tiêu dùng P ể ằ

-L i ích biên trên m t đ ng tiêu dùng vào X và Y:

ộ ồ ợ

MUX/ PX 4(1) 2(2) 1 -1/2 0 (3) -1/2

X = 20nghìn đ ngồ S n ph m X, P ẩ ả MUX UX QX 80 8 0 1 40 120 2 20 140 3 10 150 4 0 150 5 140 6 -10 Y = 5nghìn đ ngồ S n ph m Y,P ẩ ả UY QX 40 1 70 2 90 3 100 4 100 5

MUY 40 30 20 10 0 MUY/ PY 8 6 4(1) 2(2) 0(3)

6 90 -10 -2

MUX/ PX = MUY/ PY ỏ ế ợ QX, QY) th a mãn

ớ i ích: U

1= 80 + 90 = 170.

ợ

ậ ế ợ ế ợ

ớ i ích : U ợ

i đa hóa đ i ích. ế ợ c l ượ ợ ằ ố

ớ i ích: U ợ

ị ạ ơ ế ợ ậ i đi m: ể ớ ằ ậ ế

X = 10, PY = 10.

ng t i đi m: B(P

XB = 10, QXB = 3); (PYB = 10, QYB

ợ ằ ể ạ + Xét các k t h p ( K t h p (1) v i (1X, 3Y): ế ợ T ng l ổ T ng chi tiêu: 1x20 + 3x5 = 35 < I = 60. ổ V y, k t h p (1) có chi tiêu < thu nh p, cho nên xem xét k t h p khác. ậ K t h p (2) v i (2X, 4Y): ế ợ T ng l 2 = 120 + 100 = 220 ổ T ng chi tiêu: 2x20 + 4x5 = 60 = I ổ V y k t h p (2) cân b ng tiêu dùng và t ậ K t h p (3) v i (5X,5Y): ế ợ 3 = 150 + 100 = 250 T ng l ổ T ng chi tiêu: 5x20 + 5x5 = 125 > I ổ V y k t h p (3) có chi tiêu l n h n thu nh p, cho nên b lo i. ậ K t lu n: Cá nhân đ t cân b ng tiêu dùng t ạ ạ A (PXA = 20, QXA = 2); (PYA = 5, QYA = 4) I. Đi m cân b ng tiêu dùng P ể ằ tr Làm t ng h p trên ta có: ự ườ ươ ĐS: Cá nhân đ t cân b ng tiêu dùng t ạ = 3).

tác đ ng đ n l a ch n tiêu dùng t i u c a ng i tiêu dùng: ố ế ự ộ ọ ố ư ủ ườ

3.2.3. Các nhân t • Thu nh p:ậ ng gi i h n ngân sách d ch i tiêu dùng tăng lên, đ ườ ớ ạ ị ườ ậ ủ

ứ i tiêu dùng s ph n ẽ ả i s gia tăng thu nh p b ng cách mua c hai lo i hàng hóa nhi u h n. ề ơ ng, ng ườ ạ ằ c coi là c p th p n u ng ậ ấ ượ ườ ườ ả ậ i tiêu dùng mua nó ít h n khi thu nh p ấ ế ơ

Khi thu nh p c a ng chuy n ra phía ngoài. ể -N u c hai hàng hóa là hàng hóa thông th ế ả ng l ạ ự -Hàng hóa đ c a h tăng. ủ ọ • Giá c hàng hóa: ả

c gi nguyên,chúng ta có ộ ậ ượ ổ ữ ả ủ ộ ố ậ

- Khi giá m t hàng hóa nào đó gi m xu ng, thì đ

ng ngân sách quay ra phía Giá c c a m t hàng hóa thay đ i, trong khi thu nh p đ m t s nh n xét sau; ộ ả ố ườ

ng ngân sách làm thay đ i đ d c c a nó. ủ ườ i h n ngân sách làm thay đ i tiêu dùng c a c hai ngoài. ị ự ổ ộ ố ủ ủ ả i tiêu dùng. ng gi hàng hóa nh th nào ph thu c vào s thích c a ng ụ ủ ở ổ ườ ố ớ

- D ch chuy n ra phía ngoài c a đ ể - S thay đ i c a đ ớ ạ ổ ủ ườ ộ ư ế ả ộ

ổ ể ủ ự ậ ệ ứ ệ ứ ổ ủ ơ i, đ ự c l ậ : là s thay đ i c a tiêu dùng phát sinh do m c giá th p h n làm ấ ứ ng bàng quan c ph n ánh qua s d ch chuy n t đ ể ừ ườ ự ị ả ượ ợ ượ ng bàng quan cao h n. ơ ế: là s thay đ i c a tiêu dùng phát sinh t ừ ỗ ổ ủ ở ch giá thay đ i khuy n ế ố ng đ i, thay ng bang quan t ự ớ ơ c bi u th b ng s di chuy n d c theo đ ự ộ i đi m có t ể ổ ươ l ỷ ệ ố ớ ể ọ ẻ ơ ớ ị ằ ườ

ổ i u s thay đ i, ố ư ẽ ự ể ả ộ ọ ng c u v hàng hóa đó s tăng. Tác đ ng c a s thay đ i giá c m t hàng hóa nào đó đ i v i tiêu dùng có th ộ c phân tích thành hai hi u ng: Hi u ng thu nh p và hi u ng thay th . đ ế ệ ừ ượ Hi u ng thu nh p ệ ứ i tiêu dùng đ cho ng ườ th p t i đ ấ ớ ườ Hi u ng thay th ệ ứ khích m c tiêu dùng l n h n đ i v i hàng hóa đã tr nên r h n m t cách t ứ đ ượ ể th biên khác. ế Khi giá c a m t hàng hóa nào đó gi m, đi m l a ch n tiêu dùng t l ượ ủ ầ ề ẽ

CH NG 4: LÝ THUY T HÀNH VI C A DOANH NGHI P ƯƠ Ủ Ệ Ế

ch c s n xu t, hàm s s n xu t: ố ả ấ ấ ổ ứ ả ấ ổ ứ ả ch c s n xu t: T ch c s n xu t là quá trình chuy n đ i các y u t 4.1 Lý thuy t s n xu t. ấ ế ả 4.1.1 Khái ni m t ệ * Khái ni m t ệ ấ ể ổ ứ ả

ầ ẩ

ộ ữ ủ ứ ổ ị ỹ

ế ố ầ ụ . Y u t ế ố ấ ị ng và v t t ậ

ộ đây đ ở v n đ ế ố ố ượ ậ ư ồ ấ ề ử ụ

Lao đ ng, v n, tài ố c hi u ể ượ c hi u là ể ế t. t n kho c n thi ưở ầ c hi u là quy n s d ng m t b ng đ t đai, tài nguyên, vùng ặ ằ c...

ấ ồ ồ m r ng nhà x ề ậ ộ ộ ể ệ ể ả ầ ị v t lí đ u vào thành s n ph m và d ch v đ u ra. ấ đ u vào ( lao đ ng nguyên...) thành các đ u ra (s n ph m và d ch v ) ả ộ i v i nh ng k năng nh t đ nh. Y u t là s c lao đ ng c a con ng ườ ớ v n đã v t hóa bao g m thi t b , máy móc, nhà x ồ ố ế ị tài nguyên đ Y u t ượ ể ế ố tr i, vùng bi n, m t n ể ặ ướ ờ , s n xu t bao g m toàn b các ho t đ ng đ s n xu t hàng hóa và d ch Trong th c t ự ế ả ị ạ ộ ể ả ấ ng, v . Các ho t đ ng này bao g m: huy đ ng ngu n v n đ đ u t ạ ộ ưở ố ồ ụ ể ầ ư ở ộ thuê lao đ ng, mua s m nguyên li u, ki m soát ch t l ế ự ng, ...h n là đ c p đ n s ơ ấ ượ ắ ộ chuy n đ i các y u t ụ ầ ẩ ế ố ậ ổ *Hàm s s n xu t: ố ả ệ ư ế ầ ế ả ề ầ ọ ấ N u nh khái ni m v hàm c u là tr ng tâm c a lý thuy t c u thì lý thuy t s n xu t ủ ế đ c p các khái ni m xoay quanh hàm s n xu t. ấ ề ậ ệ ả

ể ộ ả ng trình, bi u s li u, hay bi u đ bi u th m i quan h ị ố đ u vào (lao đ ng, ệ ồ ể ế ố ầ ộ ẩ ả ụ ể ố ệ ự ế ợ ủ ả ấ ị i h n các y u t ả ộ ấ ổ ớ ạ ỉ gi ế ố ầ ố đ u vào là v n ờ ố ớ ấ

ng chung c a n n kinh t Trong đó: ế

Hàm s n xu t là m t ph ươ ấ đ u ra (s n ph m hay d ch v ) theo s k t h p c a các y u t ị ầ v n) trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. ố Hàm s n xu t t ng quát đ i v i doanh nghi p ch ệ và lao đ ngộ : ( hàm s n xu t Cobb Douglas.) ả Q = f(L,K) hay Q = A. Lα. Kβ - Q là s n l ủ ề - K là v n, L là lao đ ng ộ - A là m t thông s ph thu c vào nh ng đ n v đo l ố ụ ả ượ ố ộ ữ ộ ơ ị ườ ng các đ u vào và ầ đ u raầ - α,β là nh ng h ng s cho bi t t m quan tr ng t ng đ i c a K và L ữ ằ ố ế ầ ọ ươ ố ủ

c bi u th d ể ề ượ ậ ư ố ượ ề i hình thái v t ch t h n là hình thái ti n ấ ơ ộ ẳ ỉ ầ ầ ạ ị ử ụ ấ ả ỉ ớ ộ ữ ử ụ ng lao đ ng s d ng, ư ố ố ụ ộ ng ng v i các k t h p ế ợ ươ ứ đ nh là không đ i trong quá ả ị ố ổ

ị c phân lo i thành đ u vào c đ nh và đ u vào bi n đ i: ồ ự ử ụ ầ ệ ả ầ ấ ế ố ị ượ ạ ổ ụ ư ầ

ả ờ C đ u vào và đ u ra đ u đ ị ướ ả ầ . Ch ng h n, đ u vào là các bi n s đ c l p nh s l t ế ố ộ ậ ệ v nch giá tr s d ng v n trong s n xu t. Đ u ra là hàm s ph thu c nh s ấ ố ầ ố ng đ u ra t l ng hàng hóa. Hàm s n xu t ch ra s l ượ ầ ố ượ ả đ u vào gi a lao đ ng và v n, còn công ngh đ c gi ệ ượ ầ trình phân tích. Đ u vào là nh ng ngu n l c s d ng trong vi c s n xu t hàng hóa và d ch v . Đ u ụ ầ ữ ầ vào đ - Đ u vào c đinh là đ u vào không thay đ i trong kỳ xem xét. Ví d nh nhà máy và ổ ố ầ t b chuyên dùng.. thi ế ị - Đ u vào bi n đ i là đ u vào bi n đ i d dàng trong kho ng th i gian xem ế ầ ầ xét.Ch ng h n nh nguyên v t li u, lao đ ng. ạ ổ ễ ộ ế ậ ệ ổ ư ẳ

c hi u su t theo quy mô ấ ả ể ệ ượ ệ ả Hàm s n xu t cũng th hi n đ ổ ệ ố ố ớ ấ t hi u su t tăng, gi m, không đ i c a quy ả ế : Đ i v i hàm s n xu t ấ ổ ủ ệ ấ Cobb-Douglas t ng các h s (α + β) cho bi mô ( n u α + β >1, α + β <1, α + β =1).

ấ ớ ộ ế ố ầ ủ ệ ấ ộ ộ ố đ nh ch có m t y u t ả ị ạ ả ế 4.1.2 Hàm s s n xu t v i m t bi n s đ u vào ố ả T ng s n ph m s n xu t (TP) c a m t doanh nghi p là m t hàm s theo các m c s ứ ử ả ẩ ả ổ đ u vào. Trong ng n h n, chúng ta gi d ng các y u t ộ ế ố ầ đ u ế ố ầ ụ ắ ộ ng) c a m t vào bi n đ i nh h ủ ấ ả ổ ả ế doanh nghi p.ệ Hàm s n xu t ng n h n là hàm m t bi n (theo L) có d ng : ế ạ ế ổ ấ ạ ộ

ỉ ng đ n t ng s n ph m s n xu t (hay s n l ả ượ ẩ ưở ả ắ Q = f(K,L) fi Q = f (L)

ệ ả ử ộ ầ ố ị ệ ớ ầ ệ ầ Gi ể ả ả

25

ầ ẩ ả i d ng b ng sau đây: ả ấ ướ ạ 30 20 15 10 120 165 200 200 180 5 50 0 0 ổ s m t doanh nghi p có các đ u vào K và T c đ nh, khi đ u vào L thay đ i ta có th quan sát th y đ u ra là s n ph m Q có quan h v i đ u vào L. Quan h này đ ượ L ượ T ng s n ph m (TP) ổ ấ c ph n ánh trong hàm s n xu t d ng lao đ ng (L) ộ ẩ ả

ầ ả ấ B ng trên cho th y, t ng s n ph m s n xu t ban đ u tăng r t nhanh khi tăng ả ộ ẩ ứ ấ ổ ư ấ ỏ ầ ả ổ ẩ ẽ ư ứ ộ ấ ạ ổ ệ ả ủ ả ấ ự ố ớ ầ ế ầ ộ ỏ ơ ả s đóng góp c a các y u t ế ố ầ ủ ế ộ ổ đ u vào bi n đ i là lao đ ng vào quá trình s n ả i ta s d ng khái ni m năng su t bình quân và năng su t c n biên c a lao ả ự ườ ấ ậ ử ụ ủ ệ ấ ả m c s d ng lao đ ng, nh ng sau đó m c tăng t ng s n ph m nh d n theo các m c ứ ứ ử ụ i t ng s n ph m s d ng lao đ ng. S gia tăng các m c lao đ ng nh nhau s đem l ẩ ả ử ụ ậ s n xu t nh h n đ i v i h u h t các quá trình s n xu t. Đây là h qu c a quy lu t ả i ích biên gi m d n. l ợ Đ mô t ể xu t, ng ấ đ ng.ộ 4.1.2.1. Năng su t bình quân và năng su t c n biên ấ ậ

ấ *Năng su t bình quân (AP - Average Product) ấ

ấ ủ ộ ế ố ả ấ ầ ổ

ị ế ố ả ộ ơ ấ s n xu t trong đi u ki n là các y u t ề s n xu t là t ng s n ph m đ u ra tính ẩ ả s n xu t còn ế ố ả ệ ấ

i không đ i. ổ

Năng su t bình quân (AP) c a m t y u t bình quân cho m t đ n v y u t l ạ -Năng su t bình quân c a lao đ ng: ấ ủ

ố ầ ổ

ố ủ ố

ộ ộ K = TP / K(L không đ i).ổ - Năng su t bình quân c a v n: AP ng. APL = S đ u ra/ S lao đ ng đ u vào = TP / L (K không đ i) ầ ấ ấ

Năng su t bình quân luôn luôn là m t s d ộ ố ươ * Năng su t c n biên (MP - Marginal Product) ấ ậ

s n xu t là s n ph m tăng thêm t ủ ộ ế ố ả ả ấ

ộ ơ ị ế ố ả ẩ ế ố ả

ấ ậ s n xu t trong đi u ki n các y u t ệ ề ng b ng t ỷ ố ữ ằ ườ ừ ệ vi c i ạ ả s gi a thay đ i t ng s n s n xu t còn l ấ ổ ổ

ộ

v n không đ i. ấ c đo l ng lao đ ng s d ng: lao đ ng bi n đ i, y u t ế ổ ượ ợ ế ố ượ ử ụ ổ ộ ế ố ố ổ

Năng su t c n biên (MP) c a m t y u t ấ ậ s d ng thêm m t đ n v y u t ử ụ không đ i. Năng su t c n biên đ ổ ph m và thay đ i l ẩ - Tr ng h p y u t ườ MPL =

-Tr ng h p y u t v n bi n đ i, y u t lao đ ng không đ i ườ ợ ế ố ố ế ố ế ổ ộ ổ

MPK =

ậ ấ ậ

đ u vào nào cũng có xu h

ế ố ầ 4.1.2.2. Quy lu t năng su t c n biên gi m d n ầ ả Năng su t c n biên c a b t c y u t ủ ấ ậ ấ ứ ế ố ầ đ u vào đó đ ượ ử ụ ng gi m ả ướ ấ c s d ng càng nhi u h n trong quá trình s n xu t, ả ề ơ

đ u vào khác không đ i.

ầ

s n xu t đ u vào ( trong khi các y u ế ộ ế ố ả ấ đ u vào khác không đ i) thì t ng s n ph m đ u ra s tăng lên đ n m t m c nh t ầ ẩ ấ ầ ẽ ứ ế ả ổ ộ

ầ

ẽ ế ả ố ộ

ườ ẽ ế ầ ộ ợ

d n khi y u t ầ v i đi u ki n các y u t ế ố ầ ổ ệ ề ớ Nói cách khác n u c tăng d n m t y u t ế ứ t ổ ố ầ đ nh r i s gi m d n. ồ ẽ ả ị Khi v n là không đ i, n u ta tăng d n lao đ ng thì t ng s n ph m s tăng lên, ẩ ổ ổ ầ ổ ng h p lao đ ng không đ i, MPL s tăng đ n m t m c đ nào đó s gi m d n. Tr ộ ẽ ả ứ ộ . n u ta tăng d n v n thì cũng x y ra t ng t ự ố ế ươ ầ ả

ị ộ ặ ấ

ấ s n xu t nào đó trong khi các Khi ta tăng m i đ n v lao đ ng ho c m t y u t ộ ế ố ả khác không đ i thì năng su t trung bình (AP) lúc đ u tăng sau đó gi m d n, đây ầ ả ầ

ầ

i quy lu t: y u t ế ố là quy lu t l ậ ợ ứ ề ậ ố ị ng ngang nhau. ề

ỗ ơ ổ i t c gi m d n. ả Đi u ki n t n t ệ ồ ạ - Có ít nh t m t đ u vào là c đ nh. ộ ầ ấ - T t c các đ u vào đ u có ch t l ầ ng áp d ng trong ng n h n. - Th ụ - V m t hình h c s n ph m c n biên bi u hi n đ d c c a đ ấ ả ườ ề ặ ộ ố ủ ườ ế ng ti p ấ ượ ạ ắ ẩ ậ tuy n v i hàm s n xu t t ấ ạ ừ ể ệ i t ng đi m c th . ụ ể ể ọ ả ả ế ớ

ộ ấ ụ ệ ả ấ ả ủ ẩ ả

ư

Năng su tấ bình quân(AP) Năng su tấ c n biên(MP) ậ

Ví d minh h a ọ : M t xí nghi p s n xu t có tình hình s n xu t s n ph m c a công nhân trong m t ngày nh sau: ộ T ng s n ả S laoố ổ ph m (TP) đ ng(L ẩ ộ )

0 0 - -

5 50 10 10

10 120 12 14

15 165 11 9

20 200 10 7

25 200 8 0

30 180 6 -4

ấ ế ươ ả ộ

ấ ả ổ

ả ế ậ

ng n u tăng lao đ ng s làm tăng t ng s n ph m T b ng trên cho th y, khi MP d ẩ ổ ừ ả ẽ s n xu t. Khi MP âm, tăng lao đ ng s làm gi m t ng s n ph m s n xu t ả ấ ẩ ẽ ộ ả ấ ằ ế ứ ầ ả ộ ổ ớ

Ý nghĩa c a quy lu t: ủ ch c a quy lu t l ậ ợ ứ ế ủ y u t ế ố ố ị ả

ự ạ ậ Nghiên c u quy lu t này cho th y r ng n u không có s h n i t c gi m d n thì v i m t đ u vào bi n đ i (lao đ ng) còn các ẽ ố ả khác c đ nh s làm tăng mãi s n ph m đ u ra. 4.1.3. Hàm s s n xu t v i hai bi n s đ u vào bi n đ i: ấ ớ ế ộ , chúng ta hãy xem xét hàm s s n xu t v i hai bi n s đ u vào: lao đ ng ộ ầ ầ ẩ ế ố ầ ố ả ổ ế ố ầ ớ ả ị ấ ớ ổ Bây gi ố đ nh công ngh không thay đ i. ệ

ờ (L), v n(K); v i gi Q = f(L,K) M i quan h gi a các k t h p đ u vào (L,K) và m c s n l ể ể ng (Q) có th bi u ầ di n b ng đ th b i các đ ố ễ ằ ườ ượ ng( Đ ng đ ng l ứ ả ượ ng đ ng s n l ồ ượ ng (đ ồ ế ợ ườ ủ cùng m t m c s n l t các k t h p khác nhau c a hai y u t ế ể ử ụ ể ạ ng). ả ượ ấ : ng –Đ ng đ ng m c s n xu t) ồ đ u vào (lao ầ ng đ u ứ ả ế ố ầ ộ ứ ả ượ ng). ế ợ ệ ữ ng đ ng l ồ ị ở ườ ẳ 4.1.3.1 Đ ng đ ng l ườ ẳ ườ ượ Đ ng đ ng l ng cho bi ẳ ườ ượ đ ng, v n) mà doanh nghi p có th s d ng đ t o ra ố ệ ộ ra (s n l ả ượ

V n(Kố ) 6 6 12 28 36 39 40

5 9 20 36 40 40 42

4 12 28 36 40 36 40

3 10 23 33 36 32 36

2 7 18 28 30 26 28

1 3 8 12 14 10 12

1 2 3 4 6 5 Lao đ ngộ (L)

ố ọ ộ ớ ơ ơ M c đ ng l ứ ẳ ng th p h n (g n v i g c t a đ ) ch s n l ơ ấ ng cao h n (xa g c t a đ ) ch s n l ỉ ả ượ ượ ng th p h n. ấ ầ ớ ố ọ ộ ng l n h n và m c đ ng ứ ẳ ơ ỉ ả ượ l ượ

ố ấ ể ả ữ ệ ữ ả ượ ơ ộ ơ ằ ị ố ể ượ ạ t m i quan h gi a s n l ấ c t o ra b ng cách k t h p 1 đ n v v n (1K) và 3 đ n v lao đ ng (3L), hay 1K và ế ợ ng (12Q) là đ ơ ằ ị ả ượ ng đ ng l ẳ ượ ng t ế ợ ườ c t o ra b ng cách k t h p 1L và 4K hay 2L và 6K. Đ ng ấ ng th p nh t. ấ t các k t h p khác nhau c a K và L đ ườ ế ợ ủ ể ạ ằ ng s n xu t (Q) theo các Qua b ng s li u trên cho bi ả ế ố ệ k t h p gi a lao đ ng (L) và v n (K) cho th y 12 đ n v s n l ng Q (12Q) có th ị ả ượ ố ộ ế ợ đ ị ơ ượ ạ 5L, nó cũng có th đ bi u th kh năng t o ra 12 đ n v s n l ị ả ể ạ T nh v y, trong bi u trên cũng cho bi ể ự ư ậ ươ t o ra 28Q, 36Q, 40Q. Chú ý r ng, đ t o ra m c s n l ạ c n nhi u lao đ ng ho c v n h n, hay c n nhi u h n c lao đ ng và v n h n. ầ ể ng l n h n thì doanh nghi p ệ ố ớ ơ ộ ầ ế ứ ả ượ ề ơ ả ượ ế ợ ộ ề ặ ệ ị

ơ ả ừ ạ ơ ế ế ợ

ề c k t h p nào là hi u qu . T phân ộ ấ ứ trên chúng ta th y r ng k t h p (3L và 1K) hay (5L và 1K) đ u cùng t o ra m c ề ử ụ ng 12Q. Tuy nhiên k t h p (5L và 1K ) là k t h p không hi u qu vì s d ng ệ ế ợ ả

ơ

ượ c

i đây minh h a các đ ng. ặ ố M t v n đ đ t ra là làm th nào xác đ nh đ tích ấ ằ ở s n l ả ượ nhi u lao đ ng h n so v i k t h p (3L và 1K). ộ ề ng đ ng l Nh v y, đ ấ ự ồ ườ ư ậ khi ra quy t đ nh s n xu t. Bi u đ d ả ế ị ng cho ta th y s linh ho t mà các doanh nghi p có đ ạ ọ ế ợ ớ ế ợ ượ ấ ng đ ng l ồ ệ ượ ồ ướ ườ ể

L3

ng t ườ ươ ế ả ượ ế ng cũng không đ i d c theo các đ

ư ự ỏ ổ ọ ạ ề ả ồ ườ i so v i g c t a đ ng bàng quan là khái ni m đ nh tính do đó ch ề ố ớ nh đ ng bàng quan mà chúng ta đã dùng đ ể ự ư ườ ổ ọ i tiêu dùng. N u nh s th a mãn là không đ i d c ườ ả ng đ ng s n ng bàng quan thì s n l ả ượ ồ ố ườ i, còn các đ ớ ố ọ ộ ỉ ị ng đ ng s n l ệ ng t ng này đ u d c xu ng v phía ph i có d ng l ệ ị ng là khái ni m đ nh ng đ ng s n l ả ượ ươ ng ồ ồ (m i đ ỗ ườ ườ ng th c t ự ế ả ượ

ỷ ấ ậ ậ ỷ ệ ế ỹ

Đ ng đ ng s n l ng t ồ nghiên c u lý thuy t hành vi ng ứ theo các đ ườ ng. C 2 đ l ả ượ ườ (đ d c gi m d n). Khác v i các đ ầ ả ộ ố đ c s d ng đ bi u hi n ích l ợ ệ ể ể ượ ử ụ c dùng đ tính s n l l ng do đó đ ượ ả ượ ể ượ ng v i m t m c s n l ng c th ). ụ ể ứ ả ượ ộ ứ ự ầ ế thay th k thu t c n biên).(MRTS) ậ ậ ậ ậ ế ố ầ ượ ủ đ u vào đ ể ữ c đ nh ị nguyên m c ứ ể ộ thay th biên k thu t c n biên c a lao đ ng l ủ ậ ậ ỷ ệ ế ế ầ ỹ ứ b n (v n) nh sau: nghĩa là t s n l ả ượ cho t ớ 4.1.3.2. S thay th các đ u vào – T su t thay th k thu t c n biên (T l ế ỹ T l ế ỹ ỷ ệ l ỷ ệ ộ ầ ng nh cũ. Công th c tính t ư thay th k thu t c n biên (MRTS) c a các y u t mà m t đ u vào này có th thay th cho đ u vào kia đ gi ư ố ư ả MRTSL/K = - =

ẳ ể ườ ữ

ị ớ ệ

ướ ố

bi u th các k t h p khác nhau gi a các y u t Đ ng đ ng phí mà doanh ế ố ế ợ s n xu t nghi p có kh năng th c hi n v i cùng m t m c chi phí và giá các y u t ấ ộ ự ả ế ố ả ứ ệ s , m t doanh nghi p ch s d ng lao đ ng và v n trong s n xu t. cho tr ấ c. Gi ỉ ử ụ ả ộ ệ ộ ả ử T ng chi phí c a doanh nghi p trong m t th i kì nh t đ nh: ờ ệ ủ ổ ấ ị

ộ TC =K.PK + L.PL hay K = -

ờ ổ ấ

ị ộ

ị ị ố

ị ổ ộ ề ệ

ớ ạ ự ả

ấ ệ ộ ả ế ệ ự ấ ả

ọ ể ệ ử ụ ấ ằ ộ ẳ

ủ ẳ ườ ằ ố ổ

ế ử ụ ể ệ ằ

ể ỏ ơ ẳ ệ ổ

Trong đó: T C : t ng chi phí trong th i kỳ s n xu t. ả ng trên m i đ n v lao đ ng PL : đ nh m c l ỗ ơ ứ ươ PK : chi phí s d ng trên m i đ n v v n. ỗ ơ ử ụ ờ T ng chi phí TC b ràng bu c v ngân sách chi tiêu c a doanh nghi p trong th i ủ ả i h n kh năng l a ch n m c s n xu t trong vùng s n kì s n xu t. Ràng bu c này gi ứ ả ả ng s n xu t n m trên xu t có hi u qu . N u doanh nghi p l a ch n các đi m s n l ả ượ ọ ấ ng đ ng phí thì ngân sách chi tiêu c a doanh nghi p s d ng h t vào lao đ ng và đ ườ ng đ ng phí t ng chi phí s d ng vào v n và lao v n. Các đi m n m bên trong đ ố đ ng nh h n ngân sách chi tiêu c a doanh nghi p. Còn các đi m n m bên ngoài ủ ộ c khi doanh nghi p b sung thêm ngân sách chi ng đ ng phí là không th đ t đ đ ể ạ ượ ườ phí hay có s thay đ i v giá c a y u t

đó đ ở ườ ớ ng đ ng phí ti p xúc v i ế ẳ ổ ề ầ ủ ế ố ầ i u t ố ư ạ đ u vào. i các đi m mà ể

đ Các k t h p đ u vào t ng. ườ ng đ ng l ẳ

ự ế ợ ượ Khi đó : MRTS = Do đó: MRTS = , chúng ta có th vi t l i đi u ki n cho k t h p đ u vào t ể ế ạ ế ợ ề ệ ầ ố i

u khi: = hay = ư

Ph i thi u hóa chi phí ( hay t ố ể ươ ể ố

ẩ

ộ ả ồ

Ấ Ả ằ Ế

ấ ệ ả ượ i đa hóa s n l ng trình này ch ra r ng đ t ng ỉ ằ v i chi phí đã cho) thì s n l ng tăng thêm hay s n ph m biên trên m t đ ng chi tiêu ộ ồ ả ượ ớ vào lao đ ng b ng v i s n ph m biên trên môt đ ng chi tiêu chi tiêu vào v n. ớ ả ố ẩ 4.2. LÝ THUY T V CHI PHÍ S N XU T Ề ả

ạ ệ ệ ả ổ

ặ ị ụ

ng s n xu t đ ả ượ ấ ể

ọ đ c p trong kinh t i nhu n. L i nhu n mà các nhà kinh t ậ ả h c, đó chính ế ọ ế ề ậ ợ

: 4.2.1 Khái ni m, b n ch t, phân lo i chi phí Khái ni m: ệ Chi phí c a doanh nghi p là nh ng phí t n mà doanh nghi p ph i ch u ị ữ ủ ờ ả ệ ự ả i đa hóa l ậ ợ

ấ ấ ủ ậ ợ . i nhu n kinh t ế ậ . ế ế ổ

= T ng doanh thu – Chi phí kinh t bao g m c chi phí c h i, b t k là chi phí minh nhiên( là chi phí ấ ể

ồ c thanh toán d a trên các ch ng t ơ ộ ừ ụ ể ứ

ườ ế ợ ỉ

ằ c th ) hay là chi phí n (chi phí không b ng ẩ ạ ng h p chi phí minh nhiên là chi phí k toán ( ch ngo i c xem là chi phí k toán. ng h p kh u hao là chi phí không b ng ti n v n đ khi s n xu t ra hàng hoá ho c d ch v trong th i kỳ đó. B n ch t c a chi phí: Các doanh nghi p l a ch n giá và s n l t ố là l L i nhu n kinh t ợ Chi phí kinh t ả ế đ ượ ti n). Trong h u h t các tr ề tr tr ợ ừ ườ ự ầ ế ấ ề ẫ ượ ế ằ

ồ

ỉ ậ ế ớ ơ

ấ ữ ự

i nhu n kinh t ậ ậ ệ bao g m c chi phí minh nhiên và chi phí ti m n, trong khi chi phí ề ẩ ế luôn l n h n chi phí k ồ ế t gi a hai chi phí này th c ch t là chi phí c h i c a vi c s d ng ệ ử ụ ơ ộ ủ ệ bao ế ợ

ờ

i nhu n kinh t i nhu n k toán. ậ ế h c, khi nói đ n l . Trong tr ậ ế ệ ợ

ấ ườ ề ấ i nhu n c a doanh nghi p thì chúng ta đang đ c p ậ ủ ề ng đi u ng h p m t ngành có l ộ ợ ậ i nhu n

ạ ệ ế d ế ươ ng h p l ợ ợ ỏ Do chi phí kinh t ả k toán ch bao g m chi phi minh nhiên. Vì v y chi phí kinh t ế toán. S khác bi ự ngu n l c s n có c a doanh nghi p. Và cũng chính vì v y mà l ủ ồ ự ẵ gi cũng nh h n l ỏ ơ ợ Trong kinh t ế ợ ế ọ đ n l i nhu n kinh t ườ ậ ế ợ này có nghĩa là ngành này h p d n h n nh ng ngành khác. Trong tr ẫ ơ kinh t ấ

c phân ộ ả ứ ấ ủ ượ ạ

. ế ạ ơ ộ ế

c phân làm hai ệ ượ ổ ầ ứ ủ

ắ

ắ

t chi phí ng n h n và chi phí dài h n có ý nghĩa ph Vi c phân bi ươ ệ

ạ ắ

ệ ả ữ ệ

nguyên công ngh s n xu t. ộ ố ầ

ậ ng pháp lu n Chi phí ng n h n là chi phí trong đi u ki n ệ ề nguyên c gi ữ ng, t b , nhà x ưở ể c c đ nh, còn m t s đ u vào khác có th thay đ i, chúng ta có th ạ ấ Công ngh s n xu t đ ấ ượ ệ ả ng là thi ế ị ườ ổ ể ấ ộ ố ầ

ữ âm trong dài h n, chúng ta th y m t s các doanh nghi p rút lui kh i ngành. ộ ố *Phân lo i chi phí ạ Căn c vào n i dung tính ch t c a các kho n chi, các lo i chi phí đ thành các lo i sau: - Chi phí c h i – Chi phí kinh t - Chi phí k toán. - Chi phí chìm - Chi phí tài nguyên. Căn c vào thay đ i đ u vào, các chi phí c a doanh nghi p đ lo i: ạ - Chi phí trong ng n h n. ạ - Chi phí trong dài h nạ 4.2.2. Chi phí ng n h n ạ ạ ắ ệ quan tr ng trong môn kinh t h c vi mô. ế ọ ọ doanh nghi p gi có nghĩa là, trong quá trình s n xu t, m t s đ u vào (th ả m t b ng...) đ ặ ằ tìm hi u các lo i chi phí ng n h n: ể ạ ắ

ượ ố ị ạ 4.2.2.1. T ng chi phí, chi phí c đ nh và chi phí bi n đ i ổ ố ị ể ổ

Trong ng n h n, t ng chi phí (TC: Total Cost) bao g m hai lo i chi phí: chi phí c ạ ồ ố

ắ đ nh và chi phí bi n đ i. ị ổ ổ

ổ ế

ố ớ ứ ả ượ ậ ạ ế ố ị ố ị

ố ị

t b …. ằ ả ữ ọ ư ề ưở ế ị

ả ượ ằ

ng thi ữ ế ổ ả ng b ng không và tăng lên theo s n ệ ướ c ế ế ạ ậ ệ ẳ ộ

l ượ l ượ … là nh ng chi phí bi n đ i. ả Fixed Cost) là nh ng chi phí không bi n đ i theo s n - Chi phí c đ nh (FC: ả ng, chi phí c đ nh là nh nhau đ i v i m i m c s n l ng th m chí khi s n l ư ượ ng b ng không. Các chi phí c đ nh nh : ti n thuê văn phòng, chi phí đăng ký, l ượ kho n tr lãi vay, kh u hao máy móc nhà x ả ấ - Chi phí bi n đ i (VC: Variable Cost) là nh ng chi phí bi n đ i theo s n ả ổ ng.Chi phí bi n đ i b ng không khi s n l ổ ằ ng. Ch ng h n nh : chi phí lao đ ng, chi phí nguyên v t li u, chi phí đi n n ư ế ổ ữ

Lúc đó: TC = VC + FC

ọ ế ề

đ nh v chi phí c đ nh và chi phí bi n đ i theo i m i m c s n l B ng d ướ ng s n xu t,t ả i đây minh h a gi ị ấ ừ ả ị đó xác đ nh t ng chi phí t ổ ổ ng nh sau: ư ứ ả ượ ố ị ỗ ạ

ả s n l ả ượ Q(1) FC(2) VC(3) TC(2+3)

0 10 0 10

10 10 30 40

20 10 50 60

30 10 80 90

40 10 120 130

50 10 190 200

60 10 290 300

4.2.2.2. Chi phí trung bình và chi phí c n biên ậ

* Chi phí c đ nh trung bình (AFC: Average Fixed Cost ) đ c xác đ nh b ng: ố ị ượ ằ ị

Average Variable Cost) đ c xác đ nh: ổ ế ượ ị

ượ ằ c xác đ nh b ng ị

AFC = *Chi phí bi n đ i trung bình: (AVC: AVC = *Chi phí trung bình: (AC hay ATC: Average Total Cost) đ cách: ATC = = = + = AFC + AVC

là m c chi phí mà doanh nghi p ph i chi thêm ứ ả

c đo l ệ ng : ả ậ ấ ộ ơ ị ả ẩ ượ ườ

ạ ộ

* Chi phí c n biên (MC - Marginal Cost) khi s n xu t thêm m t đ n v s n ph m. Chi phí biên đ MC = + N u t ng chi phí là m t hàm gián đo n thì: ế ổ

MCi =

ụ ế ổ

MC

FC (2) VC (3)

+ N u t ng chi phí là m t hàm liên t c TC = f(Q) thì: ộ MC = = TC¢ TC (4= 2+3) 10

(Q) AFC (5= 2/1) -

AVC (6= 3/1) - Q (1) 0 10 0 ATC (7=5 +6) - -

10 10 30 40 1 3 4 3

20 10 50 60 0.5 2.5 3 2

30 10 80 90 0.33 2.67 3 3

40 10 120 130 0.25 3 3.25 4

50 10 190 200 0.2 3.8 4 7

60 10 290 300 0.167 4.83 5 10

Bi u đ d i đây bi u th các đ ng ATC,AFC,AVC,MC c a m t doanh ồ ướ ể ể ị ườ ủ ộ

nghi p.ệ

ữ ừ

ng Q tăng, do đó ướ ấ ả ượ

đ ố ị ườ ố ườ

ng (Q) tăng nên AVC là đ T nh ng khái ni m trên và m i quan h gi a chúng, ta th y: ệ ữ ố ệ - Chi phí c đ nh trung bình có xu h ng gi m d n khi s n l ầ ả ng cong đi xu ng. ng AFC là đ - Chi phí bi n đ i trung bình (AVC) tăng khi s n l ổ ế ả ượ ườ ng

có hình lòng ch o.ả

ng ATC còn g i là đ ấ ả ị ả ộ ơ - Chi phí trung bình (ATC hay AC) ph thu c c vào AVC và AFC nó cho bi ụ ẩ ườ ọ

ườ ẩ

t chi ộ ả ế ng chi phí ườ ng giá thành đ n v s n ph m. Đ ng này có hình lòng ch o và đáy ườ ả ự ng ATC có hình lòng ch o là do s ườ ả ố

ng tăng. ự ề ả

phí s n xu t tính trên m t đ n v s n ph m và đ s n xu t hay đ ấ ả ơ chính là chi phí bình quân t ể gi m xu ng đ u đ n c a AFC và s tăng lên c a AVC khi s n l ả ượ ố ị ả i thi u (ATC min), đ ủ ữ ố ườ ị

ệ ữ ườ ng ượ c ả ặ ủ ể ớ ế ầ ả ậ

- Đ ng cong bi u th MC cũng có d ng ch U đó là do m i quan h gi a đ ạ t ng chi phí (TC) v i chi phí c n biên (MC). N u TC gi m d n thì MC gi m và ng ổ i.ạ l

- M i quan h hình h c gi a đ ọ ấ ớ

ng ATC v i MC cho th y: ấ ể ả ướ

ệ ố + Khi MC n m d ẫ ộ ơ ị ả ộ ơ ể ả

ữ ườ i ATC là khi chi phí đ s n xu t thêm m t đ n v s n ị ả ph m v n còn nh h n chi phí bình quân ATC đ s n xu t ra m t đ n v s n ph m ẩ ấ tr c đó thì ATC s gi m xu ng. ẩ ướ ố

ằ ỏ ơ ẽ ả ằ ể ả ứ ấ

ộ ơ ể ả ị ả ướ ấ ẩ ơ

ị ả + Khi MC n m trên ATC t c là khi chi phí đ s n xu t thêm m t đ n v s n ộ ơ ph m l n h n chi phí bình quân ATC đ s n xu t ra m t đ n v s n ph m tr c đó ẩ ớ (MC > ATC) thì đ ng ATC s d c lên. ườ

ị ả ẩ

ằ c đó (MC = ATC hay MC c t ATC t ẩ ắ ấ ẽ ố ấ ị ả

ể ở

+ Khi chi phí đ s n xu t thêm m t đ n v s n ph m b ng chi phí bình quân ể ả ộ ơ ạ ATC đ s n xu t ra m t đ n v s n ph m tr i ướ ộ ơ ể ả m t đi m) thì ATC không tăng cũng không gi m và vào đi m ATCmin (đây chính là ả ể đi m hoà v n t ng ng v i giá hoà v n). ố ươ ứ ộ ể ớ ố

4.2.3. Chi phí dài h nạ

ổ ở

4.2.3.1. Các chi phí dài h nạ Trong dài h n t ạ ấ ả ệ ề ậ ệ ả ạ ấ ề ấ ể

ề ầ ổ ị ế ổ ệ ệ ổ ệ

ạ ệ ệ ả ề ả ữ

ượ ả

t c các chi phí đ u bi n đ i b i trong dài h n, doanh nghi p có ế ể đ th i gian và đi u ki n v t ch t đ thay đ i công ngh s n xu t, công ngh có th ủ ờ di n ra nhi u l n nên chi phí c đ nh cũng b bi n đ i nhi u l n. Vi c thay đ i công ề ầ ố ị ễ ngh trong dài h n không nh ng giúp doanh nghi p s n xu t đ ẩ c nhi u s n ph m ấ ượ c chi phí bình quân. h n mà còn gi m đ ơ ấ ủ ả ệ ấ

ể ủ ộ ạ

t ổ ấ ấ ng mong mu n. Tuy nhiên, v n ế ố ả ấ ầ ố

4.2.3.2. Hi u su t c a s n xu t theo quy mô Nh trên đã nói, trong dài h n có nhi u c h i và có th ch đ ng thay đ i t ể ạ ượ ả ượ ả ư s n xu t (đ u vào) đ đ t đ c các y u t ả đ quan tr ng mà doanh nghi p ph i tính toán là d tính đ ệ ọ ề ề ơ ộ c s n l ự c hi u su t c a quy mô. ấ ủ ượ ệ

ậ ệ ả ượ ủ ầ

ệ ấ ượ ng c a các đ u vào. ượ ộ ạ ệ ữ ầ ầ ề ồ

ế ị

ị c vi c tăng quy mô s n xu t đã ti ng) và l c, vì các đ u vào bao g m nhi u lo i khác nhau: lao đ ng, ượ ng... Nh cách xác đ nh chi phí bình quân dài h n (LAC hay c chi phí ấ ượ ạ t ki m đ ượ ệ ờ ệ ế ể ả

m c đ nào. V y hi u su t c a quy mô là gì? ấ ủ Hi u su t là m i quan h gi a đ u ra (s n l ố ng hóa đ Song làm sao l t b , máy móc, nhà x thi ưở LATC ) ta có th tính toán đ ở ứ ộ

ề ệ ấ ủ ằ ắ

đ u vào trên 1% mà s n l ng tăng trên 1% thì có th nói: ả ượ ể

ệ

ng tăng d i 1% thì có th ả ượ ướ ể

nói: Hi u su t c a quy mô gi m d n. đây, khái quát hóa v n đ hi u su t c a quy mô b ng quy t c sau đây: ấ Ở N u tăng các y u t ế ố ầ ế Hi u su t c a quy mô tăng d n. ấ ủ ầ đ u vào trên 1% mà s n l N u tăng các y u t ế ố ầ ế ả ệ ầ

ấ ủ Còn n u s n l ế ả ượ ố ị

ể ệ ấ ủ ượ ổ ấ ế c hi u su t theo quy mô: ấ t hi u su t tăng, ệ ng tăng đúng 1% thì đây là hi u su t c a quy mô c đ nh ệ ị ả ệ ố ấ ). ố ớ ả 4.2.4. Đ ng đ ng phí ườ ả ổ ủ ồ

ợ ậ ữ ng t p h p nh ng đi m mà ữ

ở ứ ổ Hay thông qua hàm s n xu t chúng ta có th xác đ nh đ ấ Đ i v i hàm s n xu t Cobb-Douglas t ng các h s (α + β) cho bi gi m, không đ i c a quy mô ( n u α + β >1, α + β <1, α + β =1 ế (Isocost) ườ ấ ầ ố ợ ư

ượ

ị s m t doanh nghi p s d ng K đ n v v n và L đ n v lao đ ng. Đ n giá ổ ề c xác đ nh. ơ ị ố ơ ộ ơ ị

ủ

ng trình đ

L. K + L.PL ng đ ng phí ồ ỷ

ủ ng đ u ra cũng . giá c a hai đ u vào. ầ ờ ổ ồ ứ ả ượ ồ ấ ở ộ ầ ầ

ệ ả ộ ấ ng đ ng phí và đ i thi u hóa chi phí trong vi c s n xu t m t m c s n l ng đ ng l ồ ủ ườ ượ ệ ồ ứ ả ượ ườ ế ợ ể ấ ạ ế ả ộ ọ Đ ng đ ng phí là đ đó nh ng ph i h p khác ồ ườ ể s n xu t đ u vào đ u phí t n m t m c t ng chi phí là nh nhau nhau gi a các y u t ộ ế ố ả ữ trong đi u ki n giá c c a chúng đã đ ề ả ủ ệ Gi ả ử ộ ệ ử ụ K, đ n giá c a lao đ ng là P c a v n là P ộ ơ ủ ố Ta có t ng chi phí: TC =K.P ổ Đây chính là ph ườ ươ Đ d c c a đ ng đ ng phí là t ộ ố ủ ừ Khi m r ng s n xu t, các đ u vào thay đ i đ ng th i các m c s n l ả thay đ i.ổ ng thì doanh Tuy nhiên đ t ể ố ng. nghi p ph i s n xu t t i ti p đi m c a đ ể ả ả ấ minh h a nh ng cách k t h p lao đ ng và v n có Đ ng m r ng s n xu t ườ ố ở ộ ứ ả i thi u mà m t doanh nghi p có th s d ng đ s n xu t t ng m c s n ể ả ố ấ ừ ộ ể ệ chi phí t l ượ ề ầ ạ ả Trong ng n h n, khi m t doanh nghi p ho t đ ng, chi phí s n xu t c a doanh ắ ấ ủ ệ ộ i thi u hóa do tính c ng nh c trong vi c s d ng đ u vào ữ ể ử ụ ng trong dài h n, khi c hai đ u vào đ u thay đ i. ổ ạ ộ ứ ể ả ệ ử ụ c t ượ ố ể ắ ầ ạ nghi p có th không đ ệ c a v n. ủ ố ứ ả ượ ng ể ả ấ ạ Chi phí bình quân dài h n: là chi phí bình quân đ s n xu t ra m c s n l t c các đ u vào có th thay đ i.LAC = LTC/Q cũng gi ng trong ng n h n LAC ạ ể ắ ổ ố

ng LAC dài h n. Nó đo ạ ườ i đ ằ ng LAC đi xu ng và n m trên đ ng LAC đi lên. Giao ườ ạ ng ng gia tăng. LMC n m d ướ ườ ườ ng LAC khi đ ng LAC. ượ ạ ằ ự ể ủ ườ ườ ể

ng bao và bao gi i c a các đ ng chi phí bình cũng n m phía d ằ ờ ướ ủ ườ

ắ ng chi phí bình quân ng n không đ i theo quy mô. khi t ầ ấ ả có d ng hình ch U. ữ ạ Chi phí c n biên dài h n (LMC): đ ậ l ổ ổ ự ườ LAC khi đ đi m c a hai đ ủ Đ c đi m c a đ ể ặ Là đ (1) quân ng n h n. ắ Là đ (2) h n trong tr ạ c xác đ nh d a trên đ ự ị ng s thay đ i t ng chi phí dài h n khi s n l ả ượ ố ườ i đi m c c ti u c a đ ng này t ể ạ ng LATC ủ ườ ườ ạ ườ ườ ng đi qua đi m c c ti u c a các đ ự ể ủ ể ng h p hi u su t kinh t ấ ườ ổ ế ệ ợ

ự ể ủ ượ

Là đ trong tr ắ theo quy ườ ườ ng không đi qua các đi m c c ti u c a các đ ể theo quy mô và hi u su t phi kinh t ng h p hi u su t kinh t ệ ạ c chi phí bình quân ng n h n ế ấ ế ệ ấ ợ

4.3 Lý thuy t v doanh thu và l i nhu n: ế ề ợ ậ

4.3.1 Lý thuy t v doanh thu ế ề 4.3.1.1 Các khái ni m:ệ

là thu nh p mà doanh nghi p nh n đ ệ c tính b ng giá tr th tr ng (P) c a hàng hóa nhân v i l vi c bán hàng và ng hàng bán ra ị ằ ủ ụ ượ c t ậ ượ ừ ệ ớ ượ T ng doanh thu (TR) ổ d ch v , đ ị

ộ ơ ị ộ ơ ả ủ ị ặ ị ư ậ ụ ủ ằ ng đ n doanh thu c n biên (MR). Trên đ th đ ồ ị ườ ớ ễ ng bi u di n ể ưở ế ậ ườ là m c thay đ i c a t ng doanh thu (TR) do tiêu th thêm ng c u D. ầ ổ ủ ổ ụ ậ ị ườ (Q): TRQ = P.Q Doanh thu bình quân (AR) là doanh thu tính trên m t đ n v hàng hóa bán ra hay cũng chính la giá c c a m t đ n v hàng hóa. Nh v y doanh thu bình quân c a hàng hóa ho c d ch v luôn luôn b ng v i giá bán (AR = P) và có nh h ả doanh thu bình quân AR chính là đ Doanh thu c n biên (MR) ứ ậ m t đ n v s n ph m(Q). ị ả ộ ơ ẩ ố i đa hóa l ố ợ ng h p nh t đ nh, nh t là ng n h n doanh nghi p l 4.3.1.2 T i đa hóa doanh thu: M c tiêu dài h n c a doanh nghi p là t ạ ạ ủ ấ ị ụ ườ ệ ắ ấ ợ i nhu n. Tuy nhiên, trong ậ i th c hi n m c tiêu ệ ệ ạ ụ ự

i đa hóa doanh thu t i đi m mà ố ạ ể ở đó doanh thu c n biên b ng 0 ậ ằ nh ng tr ữ t i đa hóa doanh thu. ố Nguyên t c chung là t ắ (MR =0)

ệ ữ ộ 4.3.1.2 M i quan h gi a đ co giãn c a c u và doanh thu: ệ ủ ầ ườ ộ ủ ầ ng c a s thay đ i giá hàng hóa. T ng doanh thu đ ể ng đ co giãn c a c u theo giá đ c xác ượ ổ ố ệ ả ủ ự ổ

c xác đ nh: ượ ị

Các doanh nghi p v n d ng khái ni m và đo l ậ ụ nghiên c u các nh h ưở ứ đ nh: TR = P x Q ị Doanh thu biên đ MR = TR’(Q) ⇒ MR = P’(Q)xQ + P ⇒ MR = P x( 1+ P’(Q)xQ/P) Mà ED

P =| |

P) ị ố

ệ ữ ộ ng trình trên bi u th m i quan h gi a doanh thu, đ co giãn và doanh thu biên. ầ ng c u ng c u (đ ầ ớ ườ ườ ố ườ ng c u d c xu ng thì doanh thu biên nh h n ỏ ơ ầ i đ ướ ườ ấ ộ

ED V y MR = P x (1- 1/ ậ Ph ể ươ N u c u co giãn hoàn toàn (E=0) thì doanh thu biên trùng v i đ ế ầ ng h p đ n m ngang). Trong tr ợ ườ ằ giá. Khi đó doanh thu biên n m d ằ ổ ấ ớ ổ ố ng c u. ầ Chúng ta th y rõ ràng, t ng doanh thu c a ng ủ hàng hoá nào đó cũng b ng v i t ng m c chi c a ng ủ ườ ả ườ ứ ằ ạ i s n xu t khi bán ra m t lo i i tiêu dùng khi h mua hàng hoá ọ

ượ ộ

i tiêu dùng đ ườ ể ứ ậ ủ c th hi n qua đ co dãn c a D P đ tăng ho c gi m giá nh m tăng ả ể ệ ặ ằ

đó. Mua và tiêu dùng hàng hoá c a ng ủ D c u theo giá (E P), vì v y có th căn c vào E ể ầ doanh thu.

S thay đ i c a t ng doanh thu s ph thu c vào t c đ gi m c u so v i t c đ ố ộ ả ớ ố ộ ự ầ

tăng giá hay ph thu c vào s co dãn c a c u đ i v i giá c hàng hoá đó. ự ả ổ ủ ổ ụ ộ

ộ ụ ẽ ủ ầ ườ

M t cách khái quát chung ta có các tr - Giá tăng s làm tăng t ng doanh thu n u c u không co dãn, ho c co dãn ít (lEl ế ẽ ặ ổ ộ ố ớ ng h p: ợ ầ

ề ả ổ

ế ầ ế ư ầ ẽ ẽ ơ

<1) - Giá tăng s làm gi m t ng doanh thu n u c u co dãn nhi u (lEl >1) - Giá tăng s không làm thay đ i t ng DT n u nh c u co dãn đ n v (lEl = 1) ị ổ ổ TR = P x Q EDP ả

ư ế

lEDPl > 1 lEDPl < 1 lEDPl = 1 Khi giá (P) tăng thì TR nh th nào? Gi mả Tăng Cao nh tấ Khi giá (P) gi m thì TR nh th nào? ư ế Tăng Gi mả Cao nh tấ

m c P ấ ả ồ ị ở ứ

m c P giác OP

1AQ1 và v i giá

ủ ả ấ ệ ấ

ủ ả ủ

i, hay

| EDP| > 1 khi giá gi m thì doanh thu tăng. ả i nhu n ậ :

cao nh t, là đi u ki n t n t 4.3.2 Lý thuy t v l 4.3.2.1 Khái ni m ệ ụ ậ ể ủ ế

ề ị ườ ấ ụ ệ ể ấ ả ấ ị

1 thì doanh thu c a nhà s n xu t là di n tích Qua đ th ta th y, khi giá ệ giác ở ứ 2 thì doanh thu c a nhà s n xu t là di n tích t t ứ ớ ứ 1AQ1 < OP2BQ2 nên khi giá gi m thì doanh thu c a nhà s n xu t OP2BQ2. Ta th y OP ấ ả ấ c l s tăng lên và ng ượ ạ ẽ ế ề ợ L i nhu n là m c tiêu kinh t i và phát tri n c a doanh ợ ệ ồ ạ ả ỏ ề ng, các nhà s n xu t ph i b ti n nghi p. Đ cung c p hàng hoá d ch v cho th tr v n trong quá trình s n xu t và kinh doanh h mong mu n chi cho đ u vào ít nh t còn ấ ầ ố ấ ả ọ ố

ư

ả ớ ả ứ ơ ừ ở ộ ỹ

ừ ng. ấ ể ả ị ấ ấ ủ ị ườ

. ỉ ể bán hàng hoá v i m c giá cao nh t đ sau khi tr đi các chi phí còn d ra không ch đ tái s n xu t gi n đ n mà còn tái s n xu t m r ng, không ng ng tích lu , phát tri n ể ấ s n xu t, c ng c và tăng c ng v trí c a mình trên th tr ủ ả Do đó, l ệ ố i nhu n là ph n chênh l ch gi a t ng doanh thu và t ng chi phí ữ ổ ườ ầ ợ ổ

ậ TP = TR - TC = P x Q - AC x Q = (P - AC) x Q

4.3.2.2 Các lo i l ạ ợ - L i nhu n k toán ợ ằ ấ ổ ậ ế i nhu n ậ c xác đ nh b ng cách l y t ng doanh thu tr đi chi phí tính đ ượ

ơ ộ ề ẩ

ệ . ế

ế ữ ế ơ ộ

> 0 thì LN k toán > CP c h i: ph

ế i nhu n siêu ng ch( ươ ị ặ ế ế ạ ệ ậ

ố ư i u, i là t i nhu n) thu ậ ấ c trong m t chu trình s n xu t do áp d ng công ngh k thu t m i vào s n xu t ả ng án hi n t ệ ạ chính là ph n giá tr th ng d (l ự ợ ớ ệ ỹ ụ ậ ả ấ

). ị ườ ộ ị ơ

t c a hàng hóa th p h n giá tr th tr ị ấ = 0 thì LN k toán = chi phí c h i: DN ti p t c ph ơ ộ ệ ủ ế ươ ế

i, và doanh nghi p đ t l ng (là m c l ế i nhu n bình th ậ ứ ợ ạ ợ

ng c a nó ủ ế ụ ậ i v i t ng án hi n ệ ỉ ừ ủ ể ữ i nhu n ch v a đ đ gi ộ ộ cách là m t b ườ ệ ủ ồ ạ ớ ư ế ụ

ậ ủ ổ ế ổ < 0 thì LN k toán < CP c h i: Doanh nghi p c n thay đ i ơ ộ ế ệ ế ầ

ừ ị toán, nói cách khác là không tính đ n chi phí ti m n hay chi phí c h i. ế ế là ph n chênh l ch gi a doanh thu và chi phí kinh t - L i nhu n kinh t ầ ậ ợ LN kinh t = DT – CP k toán – CP c h i = DT – CP kinh t ế = LN k toán – CP c h i ơ ộ + N u LN kinh t ơ ộ ế doanh nghi p có l ầ ợ đ ượ làm cho giá tr cá bi + N u LN kinh t t ệ ạ cho các nhà kinh doanh ti p t c công vi c c a mình và t n t ph n c a t ng chi phí). +N u LN kinh t i. ng án hi n t ph ệ ạ ươ

tác đ ng đ n l ố ộ ế

4.3.2 .3 Ý nghĩa kinh t L i nhu n là ch tiêu kinh t ỉ ợ

ị ể ừ

ả ả ệ ả ng, chu n b và ẩ ị ườ ị ch c bán hàng và d ch v cho th ụ ị

ng, nó ph n ánh c m t l ng và ch t c a quá trình kinh doanh. i nhu n ậ ộ ế ả ậ c a quá trình kinh doanh k t lúc b t đ u tìm ki m nhu c u th tr ế ủ ch c quá trình s n xu t kinh doanh, đ n khâu t t ổ ứ ấ ổ ứ tr ả ặ ượ ườ

ứ

và nh ng nhân t ữ ế ợ t ng h p ph n ánh toàn b k t qu và hi u qu ợ ế ổ ắ ầ ầ ế ấ ủ TP = TR - TC = (P - AC) x Q ộ ậ ủ ề ố

- Quy mô s n xu t hàng hoá, d ch v , quan h cung c u v hàng hoá thay đ i s ả T công th c: ừ Ta th y, l ấ ợ ả ầ ị

i nhu n c a doanh nghi p ch u s tác đ ng c a nhi u nhân t ị ự ệ ự ế ấ ổ ế ả ả

ề ự ế ậ ủ

ế ố ầ ệ ậ ả

làm cho giá c thay đ i, đi u đó nh h ả kinh doanh và tác đ ng tr c ti p đ n l ế ợ ộ ng các y u t ấ ượ ế ố ầ ng pháp k t h p các y u t ế ợ ấ ấ

ủ ệ ổ ẽ ề ụ ng tr c ti p đ n quy t đ nh quy mô s n xu t ấ ưở ế ị i nhu n c a doanh nghi p. ệ đ u vào (lao đ ng, nguyên v t li u...) và ộ đ u vào trong quá trình s n xu t, nh ng v n đ này ề ả ậ ủ i nhu n c a ả ữ ng nhiên tác đ ng đ n l ế ợ ự ế ươ ấ ộ

- Giá c và ch t l ph ươ quy t đ nh tr c ti p đ n chi phí s n xu t và đ ế ế ị doanh nghi p.ệ

ị ẩ ằ ụ ạ ộ

ặ ệ ồ ố - Giá bán hàng hoá và d ch v cùng toàn b ho t đ ng nh m thúc đ y nhanh quá ộ ủ t là ho t đ ng marketing và công tác tài chính c a ạ ộ

c và ậ ế ượ

ả i nhu n. ợ ươ ộ ể ợ ủ ợ ổ i nhu n nên doanh nghi p luôn ph i có chi n l ệ ừ ậ

ợ

ệ ả ộ ơ ấ ị

ợ

ổ i nhu n ậ là tăng s n l ả ượ

ượ

t quá chi phí c n biên (MR > MC), doanh nghi p s đ t m c l ậ

ạ ố ề ậ ẽ ả

trình tiêu th và thu h i v n, đ c bi ụ doanh nghi p.ệ Do tính ch t t ng h p c a l ấ ổ ng án kinh doanh t ng h p, đ ng b đ không ng ng tăng l ph ợ ồ ậ : 4.3.2.4 T i đa hóa l i nhu n ố Chúng ta hãy xem xét đi u gì x y ra khi doanh nghi p s n xu t thêm m t đ n v ả ề ng trình l ng. Ph s n l i nhu n: ậ ươ ả ượ = T ng doanh thu – T ng chi phí. L i nhu n kinh t ổ ế ậ ợ Nh v y quy t c chung c a t ư ậ ợ ủ ố ắ thu c n biên còn v ậ nhu n t ậ ố đ n v đ u ra tăng thêm s mang l ị ầ ơ i nhu n c n biên y u t ra nó đ l ể ợ Đ đ m b o cho vi c s d ng các y u t i nhu n t i đa hoá l ng ch ng nào doanh ừ i ứ ợ ệ ẽ ạ ậ ộ i đa khi chi phí c n biên b ng doanh thu c n biên (MR=MC). T c là, khi m t ứ ằ i s ti n v a đ đ bù l ấ i s ti n chi phí s n xu t ạ ố ề ừ ủ ể đ u vào b ng không (MP = 0) ằ ế ố ả s n xu t đem l ấ ậ ố i i l ạ ợ ể ả

ậ ậ ả đa, nhà doanh nghi p ph i chú ý t ệ ả

ậ ủ

ế ố ầ ệ ử ụ i: ớ ỗ ơ ị ả ộ ơ ị ả ậ ấ ế ố ấ

ả ế ụ ả ừ ạ

ấ ấ ế ụ ả

trên, doanh nghi p ti p t c tăng s n l đó. - Chi phí c n biên (MC) c a m i đ n v s n xu t y u t i. - Doanh thu c n biên (MR) do m t đ n v s n xu t đó mang l ạ Doanh nghi p ph i quy t đ nh có nên ti p t c s n xu t hay t m ng ng s n ả ấ ế ị ắ ng c n xác đ nh là bao nhiêu? Theo quy t c ầ ế ng khi doanh thu c n biên ế ụ ị ả ượ ậ

ượ ậ

ế ố ầ ế

ế ố ầ ệ ế ậ

+ N u MC > MR thì không th thêm y u t ế ụ ậ ủ ệ

ệ xu t, n u ti p t c s n xu t thì s n l ả ượ chung đã trình bày ệ ở t quá chi phí c n biên. Vì v y: còn v ậ ớ đ u vào vì khi chi phí c n biên l n ậ ể đ u vào s làm cho chi h n doanh thu c n biên, n u doanh nghi p ti p t c tăng y u t ẽ ơ phí c a doanh nghi p tăng lên d n đ n chi phí c n biên tăng lên nhanh h n doanh thu ơ c n biên, lúc đó doanh nghi p s b l ậ

+ N u MC < MR thì có th thêm y u t ậ ế ẫ . ệ ẽ ị ỗ ể

ế ậ ế ố ầ ệ ụ

đ u vào vì khi chi phí c n biên nh h n ỏ ơ ư ử ư ậ ả ế ế ố ệ ẽ ế ụ ấ ồ ự ể ệ ả ạ

doanh thu c n biên, lúc này doanh nghi p ch a t n d ng h t kh năng hay ch a s d ng h t ngu n l c, đ hi u qu đ t cao nh t doanh nghi p s ti p t c tăng y u t ế ụ đ u vào. ầ

+ N u MR = MC thì l ả ượ

i đa hóa l ế ấ ợ

đây, c n phân bi ng đ t l Ở ầ

i đa và s n l ệ ố i nhu n t ạ ợ ậ ố ả ấ ứ ứ ả ượ

i nhu n đ t m c t ứ ố ạ ợ ậ m c cao nh t, đây chính là đi u ki n c n đ doanh nghi p t ệ ầ ề ứ ể t rõ m c s n l ệ ứ ả ượ c l ki n MR = MC, song ng ượ ạ ệ ki n MR = MC cũng đ u cho m c s n l ề ệ i nhu n là doanh nghi p có l hóa l ng, doanh thu đ u đ t ạ ề i nhu n. ậ i đa thì ph i có đi u ề ả i không ph i b t c m c s n l ề ng nào tho mãn đi u ả i u. Nh v y đi u ki n đ đ t ng t i đa ư ậ ứ ả ượ ệ ủ ể ố ề ố ư ng mà MR =MC. i m c s n l i nhu n >0 t ứ ả ượ ạ ậ ệ ậ ợ ợ

ả

ấ ả i đa thì hãng ph i l a ch n s n xu t s n ọ ả ả ự ệ ấ ủ i nhu n đ t m c t ứ ố ạ ợ ệ ậ

4.3.3 Quy t đ nh s n xu t c a doanh nghi p: ế ị Đi u ki n đ hãng có l ể ề l ượ

ệ ả ấ

ng Q* khi có MR = MC. 4.3.3.1 T i đa hoá l ậ ợ ố Trong ng n h n, m t s y u t ộ ố ế ố ạ ắ ề ố ị ả

ế

i nhu n trong đi u ki n s n xu t ng n h n ạ ệ ấ ả i đa hoá l ỉ ạ ng s n xu t là bao nhiêu đ đ t đ ừ c s t ể ạ ượ ự ố ấ ấ ợ

ắ là c đ nh do đó doanh nghi p đó ph i quy t ế ế ụ đ nh có nên ti p t c s n xu t hay không hay ch t m ng ng s n xu t. N u ti p t c ế ụ ả ị s n xu t thì s l ặ i nhu n ho c ấ ả ậ ả ố ượ t i thi u hoá chi phí. ể ố

ng khi ắ ệ ở ả ượ trên, doanh nghi p ti p t c tăng s n l ấ ậ ế ụ i nhu n cao nh t khi MR = MC. C th : ụ ể ậ ệ ợ ẽ ế i nhu n siêu ngh ch và hãng s ti p ạ Theo quy t c chung đã trình bày MR > MC và đ t l ạ ợ ng Q*: - P* > AC: doanh nghi p có l s n l Ở ả ượ t c s n xu t. ấ ụ ả ệ ẫ i nhu n thông th -P* = AC: doanh nghi p đ t l ườ ạ ợ nh ng v n ti p t c s n xu t đ t -AVC

ỉ ầ ườ

-AVC P : Hãng nên ti p t c s n xu t đ duy trì s n ph m trên th tr trì quan h , đ m b o công ăn vi c làm cho ng ả ệ -P

ứ ậ ằ ậ ậ ng b ng m c doanh thu c n biên, khi P > ấ i nhu n (TP > 0). L i nhu n cao nh t xu t ấ i đi m này ể ợ ằ ủ ạ ổ ị LAC min thì doanh nghi p còn thu đ hi n t ệ ạ s n l ả ượ

P ặ

ng t > 0 ệ ươ ứ ế ị ạ ạ ạ ạ i nhu n h n là l ổ ủ Đ ng c u ch ra m c giá tr th tr ị ườ c l ượ ợ ệ i A, n i giao c a MC và MR (khi giá không đ i MR n m ngang) t ơ ng là Q 0, lúc đó: TR = Q0 x P0 và TC = P* x Q0 = (P0 - P*) x Q0 M t khác Và P0 > P* nên P T i sao doanh nghi p không quy t đ nh m c s n l i C chi phí bình quân dài h n (LAC) th p h n ơ ở ể ậ ợ i C (Q*), ng ng t đi m B, lý do là trong s n ả ậ ủ i nhu n c a ợ ứ ả ượ ấ ế ổ ệ ơ ẩ , do đó nguyên t c chung t i đa ắ ấ ố ỗ ợ i nhu n trong dài h n c a doanh nghi p : LMC = MR và P > LATCmin. Có th đ a ra s đ l a ch n s n l m c dù t ặ xu t kinh doanh các doanh nghi p quan tâm đ n t ng l ấ m t đ n v s n ph m. ị ả ộ ơ V y, ậ dài h n doanh nghi p không ch p nh n thua l ệ ạ hóa l ậ ạ ủ ơ ồ ự ể ư ậ ệ ọ ả ượ ng nh sau: ư

So sánh đi u ki n chi phí ề ệ

Trong s n xu t dài h n ạ ấ ả So sánh đi uề ki nệ c n biên ậ MR > MC MR = MC MR < MC

Trong s nả xu tấ ng nắ h nạ

P>SATC

Tăng T i uố ư Gi mả LAC P < LAC Xu tấ ngành Ti p t c ế ụ s n xu t ấ ả P £ SATC Ng ngừ s n xu t ấ ả P ‡ Ti p t c ế ụ s n xu t ấ ả

CH NG 5: C U TRÚC TH TR NG ƯƠ Ị ƯỜ Ấ

5.1. Th tr ng và các lo i th tr : ng ị ườ ị ườ ạ

5.1.1 Khái ni m:ệ

ng ị ườ là n i di n ra ho t đ ng mua bán, trao đ i hàng hoá ạ ộ ễ ổ ơ

Theo nghĩa h p, ẹ th tr d ch v . ụ ị Theo nghĩa r ngộ , th tr

ườ ả ng, ch ng lo i, ch t l i tiêu ng và giá c hàng ẫ ị ườ là quá trình trong đó ng ạ ể i s n xu t và ng ấ ấ ượ ườ ả ố ượ ng ị ủ

dùng tác đ ng l n nhau đ xác đ nh s l ộ hoá, d ch v . ụ ị

Hay, th tr ờ ọ ắ ế ị ự ể ị ườ

ộ ư ế

ỉ ề ề ấ ề ị ạ ệ ả ượ

ệ

i mua và ng ườ ườ ấ ng h p ng ợ

ẩ ỡ ự ườ ị ườ

ứ ư ợ ư ị ườ ng là s bi u th ng n g n các quá trình mà nh đó các quy t đ nh ế c a các h gia đình tiêu dùng các lo i hàng hoá, các hãng s n xu t nh th nào, quy t ủ đ nh c a công nhân v lao đ ng, vi c làm cho các hãng đ c đi u hoà và đi u ch nh ộ ủ ị v giá. ề Qua khái ni m trên ta th y: Trong m t vài tr ộ i các đi m c đ nh nh các th tr ể ố ị ộ ố ườ

ể ễ

ố ườ ệ ữ ề ể ễ ọ ể ừ ự

ế

ị ườ ẩ

ề i bán mu n bán đ ố ớ ượ ượ ả ng ti n có h n mu n thu đ ố ạ c s n ph m c a mình đ thu đ ủ ượ ự

ấ ủ c a mình, ng ườ i mua v i l ườ ọ

i mua và ng ườ ườ ự ẽ ạ ộ

ờ

V m t nguyên lý, s tác đ ng qua l ượ ạ ng, ch t l ự i bán có th g p g nhau tr c ể ặ ti p t ng hàng hoá tiêu dùng: qu n áo, th c ph m... ế ạ ầ ng ch ng khoán, m i công vi c giao ng h p khác nh th tr ho c trong m t s tr ệ ặ d ch có th di n ra qua đi n tho i, qua vô tuy n b ng cách đi u khi n t xa. Đi u này ề ằ ế ạ ệ ị i bán có th di n ra tr c ti p ho c gián mu n nói, quan h gi a ng i mua và ng ế ặ ườ ng là tìm cách t i i đa hoá l ti p. Đi u chung nh t c a các thành viên tham gia th tr ợ ố ề ượ ợ i c l ích kinh t ế ủ ể i đa, ng nhu n t ấ c s tho mãn l n nh t ớ ả ậ ố v s n ph m mà h mua. ẩ ề ả ề ặ c giá c t ng lo i hàng hoá d ch v c th , đ ng th i cũng xác đ nh đ ị ấ ượ ạ ả ị ẩ ẽ

i gi a ng ữ ụ ụ ể ồ ả ừ ng, ch ng lo i s n ph m c n s n xu t ra và qua đó s xác đ nh đ ấ ầ ả ộ

c a th tr ủ ồ ủ ơ ế ị ườ

ự ế ủ c b n nh : s l ng, tuy nhiên trong th c t ộ ị ườ ư ố ượ ộ ố ế ố ơ ả ủ ế

ứ ạ ứ ạ

ự

i bán s xác c s đ nh đ ượ ố ị ị l ượ c ượ vi c s d ng các ngu n tài nguyên có h n c a xã h i nói chung. Đây chính là nguyên ạ ủ ệ ử ụ ấ t c ho t đ ng c a c ch th tr ng là r t ạ ộ ắ ng, quy ph c t p, khác nhau ch y u ph thu c vào m t s y u t ụ mô, s c m nh c a các nhà s n xu t. ả ấ th tr ng: ị ườ c phân chia d a vào: ườ

t, tiêu ng nhi u hay ít. ề ả ệ ẩ ấ ẩ ồ

ẩ ng đ ượ ả

ề ề ạ ộ ộ

ủ 5.1.2 Phân lo i c u trúc ạ ấ ng đ C u trúc th tr ị ườ ượ ấ ng ng i mua và bán trên thi tr -S l ườ ố ượ -Đ c tr ng c a s n ph m: s n ph m đ ng nh t, s n ph m phân bi ả ủ ả ư ặ ẩ chu n hay s n ph m duy nh t ấ ả ẩ c phân chia thành: (1) c nh tranh hoàn h o; (2) bán Trên c s đó th tr ạ ị ườ ơ ở c nh tranh (c nh tranh mang tính đ c quy n); (3) bán đ c quy n (đ c quy n mang ộ ề ạ tính c nh tranh); (4) đ c quy n. ạ ề

ộ -(1) c nh tranh hoàn h o có vô s ng ả ố ườ

nhau và không có rào c n th tr ng là ng đ i v i vi c gia nh p hay rút i mua và bán, s n ph m trên th tr ị ườ ậ ả ố ớ ẩ ệ ị ườ ả

ặ ẩ

c đ c tính b i vô s ng ở ự ớ ớ ẩ

ạ ng t t ự ươ lui kh i ngành. ỏ i bán v i các s n ph m khác -(2) bán c nh tranh: đ ố ượ ả ườ ạ t s n ph m d a trên n l c đ i m i và chi phí bán hàng. nhau. S khác bi ỗ ự ổ ệ ả ự Các doanh nghi p m i gia nh p vào th tr ớ ệ ng khá d dàng. ễ ị ườ ậ

ộ

-(3) bán đ c quy n ch có vài ng ề

ậ

ề ng t ưở ừ ệ

ụ ủ ố ỉ ộ ẫ ủ ả ể ẩ ẩ

ủ ậ

ượ ng i bán. Vì v y các quy t đ nh v giá và l ế ị ườ các quy t cung là ph thu c l n nhau. M i doanh nghi p ch u nh h ế ị ả ỗ ệ đ nh c a đ i th . S n ph m có th là tiêu chu n (thép, nhôm..) hay phân bi t ị (xe máy, máy tính ...). Nhìn chung s gia nh p ngành c a các công ty m i là ớ ự r t khó khăn. ấ

-(4) đ c quy n là th tr

ỉ ộ ề ườ

ẩ ụ ệ ả ị ườ ị

ấ ng ch có m t doanh nghi p, là ng ệ ự ả ẩ

trên, các doanh nghi p trong m i th tr ng t ư ề ậ ở ị ườ ươ ệ ỗ

ng có hành vi t ệ ủ ẽ

c đánh giá d ng đ ượ ấ

Y u t i b ng sau: ướ ả Đ c quy n ề ộ

ấ i bán duy nh t ộ m t s n ph m hay d ch v (công ty đi n l c). S n ph m mà doanh nghi p ệ ẩ ộ ả đ c quy n bán là duy nh t và không có s n ph m thay th . ế ề ộ ự Nh đã đ c p nhau. Do đó, chúng ta s phân tích hành vi c a doanh nghi p thong qua phân tích c nh tranh. ạ Các y u t ế ố ạ ế ố ạ c nh tranh ị ườ Bán c nhạ tranh Bán đ cộ quy nề

R t nhi u ng DN Ít S l c nh tranh trong c u trúc th tr C nh tranh ạ hoàn h oả ề ấ ố ượ

Nhi uề Phân bi t, tiêu tệ ệ Duy nh tấ Duy nh tấ Đ ng nh t ấ ồ

Phân bi chu nẩ Không nên Đ c đi m s n ả ể ặ ph mẩ C nh tranh giá ạ

R t quan ấ tr ngọ Ít Không quan tr ng ọ Không Nhi u ề Không quan tr ngọ R t nhi u ề ấ ị

Không Quan tr ngọ

ọ

R t quan ấ tr ngọ Bán lẻ Không quan tr ng l m ắ Công c ngộ Nông nghi pệ Công nghi pệ

ng thành hai hình thái th tr ị ườ ị ườ ị

Rào c n thả ngườ tr C nh tranh ạ phi giá ẩ S n ph m ả đi n hình. ể C u trúc th tr ấ tr ườ ng phân chia th tr ả ị ườ ng c b n: th ơ ả ị ườ ả

ạ ng c nh tranh hoàn h o: ạ ị ườ

i mua và ườ

i bán và không ng ng. ề ưở

ườ ả ị ườ ng c nh tranh hoàn h o: ng c nh tranh hoàn h o và th tr ạ 5.2. Th tr Là th tr ị ườ i bán nào có th nh h ng ườ ặ ủ

ng c nh tranh không hoàn h o. ả i mua và ng ng trong đó có nhi u ng ườ ng đ n giá c th tr ế ể ả 5.2.1 Đ c đi m c a th tr ạ ị ườ ể ẩ ấ ẩ ả ẩ ể - S n ph m đ ng nh t hay s n ph m đ ng nh t là s n ph m có th thay th cho ồ ế ả ấ ả ồ

ườ i nh n giá ậ

ng. ỏ ị ườ

ả nhau m t cách hoàn h o. ả ộ i bán và ng -Ng ườ ườ i mua và ng -Nhi u ng ườ ề -Không có rào c n th tr -Thông tin th tr ả ị ườ i mua là ng i bán ườ ng, d dàng tham gia và rút lui kh i th tr ễ ị ườ ng là hoàn h o ả

ng c nh tranh hoàn ầ ủ ườ ệ ị ườ ạ

5.2.2. Đ ng c u c a doanh nghi p trong th tr h o:ả

- Doanh nghi p là ng ọ ậ ấ ể ườ

ệ ể ấ ả ệ ạ

i ch p nh n giá, đây là m t đ c đi m r t quan tr ng c a ủ ộ ặ ả ệ ng hàng hoá mà nó s n xu t ra, nên không th nâng m c giá bán c a mình cao ả ả ứ

ng, n u làm nh v y thì doanh nghi p s không bán đ ế ị ườ ể ệ ẽ

ủ ủ c hàng. ị ườ ớ ả ượ ố

ượ ng, do ng c a th tr ủ ng c a mình cũng không nh ả ẩ ng. Nh v y, doanh nghi p s có th và ph i bán s n ph m ng đ i nh so v i s n l ủ ể ỏ ể ả ượ ệ ẽ ệ ươ ả ư ậ ả ả

ị ườ

ng c a mình, đ ng c u cho bi ườ ủ ầ ầ ằ

doanh nghi p c nh tranh hoàn h o, doanh ngi p không có kh năng ki m soát giá c th tr ấ ị ườ h n giá th tr ư ậ ơ ng c a doanh nghi p t - S n l ả ượ v y doanh nghi p có th tăng hay gi m đáng k s n l ệ ể ậ i giá c th tr ng t h ả ị ườ ớ ưở c a h s n xu t ra theo giá th tr ấ ủ ọ ả - Có đ ng c u n m ngang so v i s n l ườ ạ ệ ế ườ ể ố ọ

ng hi n hành. ệ t doanh ớ ả ượ ầ ng c u ặ ặ ủ ng c u n m ngang minh h a s v ng m t c a ọ ự ắ ố ị ầ ằ

ng c u c a doanh nghi p. ng c u c a ngành v i đ nghi p c nh tranh có th bán nh ng m t hàng mà nó mu n bán d c theo đ ữ n m ngang v i m c giá c đ nh, đ ứ ườ ớ ằ ng. s c m nh th tr ạ ị ườ ứ t đ C n phân bi ệ ườ ầ ớ ườ ầ ủ ầ ủ ệ

ệ ườ

ầ Đ ng c u c a ngành tuân theo quy lu t c u, nó là đ ủ ầ ầ ườ

i v phía ph i, giá cân b ng đ ả ườ ườ ướ ề ượ ầ

xu ng d ố tr ườ Đ ng c u doanh nghi p Đ ng c u ngành ằ ỡ ậ

ả ng trong đó c ng i mua và ng i bán ng n m nghiêng d c ố ậ ầ ị c hình thành do g p g cung c u th ặ ấ ả ả ườ ị ườ ị ườ ườ ạ

ạ ế ị ả ạ

ằ ng và đó là giá mà doanh nghi p c nh tranh hoàn h o ph i ch p nh n. ệ ạ - Th tr ả ng. 5.2.3 Quy t đ nh s n xu t c a hãng c nh tranh hoàn h o: ấ ủ ắ 5.2.3.1 Quy t đ nh s n xu t c a hãng c nh tranh hoàn h o trong ng n ả ng c nh tranh hoàn h o là th tr đ u không có s c m nh th tr ị ườ ứ ề ả ế ị ấ ủ ạ ả

h n:ạ

ế ị ấ

Các quy t đ nh s n xu t trong ng n h n t p trung vào l ệ ắ ệ ữ ườ ng cung c a doanh ủ ượ ạ ậ ng c u và chi phí nh m nghiên c u hành ằ ầ ứ ố

ả nghi p. Vi c xem xét m i quan h gi a đ vi ra quy t đ nh c a doanh nghi p. ủ ệ ế ị

ợ ộ ọ ư ả ự

ệ i đa hóa l t đ t ế ể ố ạ ớ ằ ậ ả

l ượ tr ườ

ư ậ ị ườ

ph n t i đa hóa l ợ ầ ố ậ i nhu n ng (MC =P*) i ạ ở

ở ế ị ạ

ứ ả i nhu n hãng ph i l a ch n m t m c s n Nh chúng ta đã bi ng Q* có MR =MC và hãng c nh tranh hoàn h o khi doanh thu biên b ng v i giá th ị ng(MR = P*). Nh v y: Chi phí biên b ng giá th tr ằ Các quy t đ nh s n xu t c a hãng chúng ta xem l ả ấ ủ c trình bày ượ ấ

ư ậ trên. Và nh chúng ta th y doanh nghi p c nh tranh hoàn h o s s n xu t t ệ ạ ườ

i m c giá P ứ ấ ạ ấ ủ ng s n xu t c a ả ng cung theo ượ ả ẽ ả ng MC xác đ nh m c s n l ị ỉ

ệ ườ

ứ 5.2.3.2 Quy t đ nh s n xu t c a hãng c nh tranh hoàn h o trong dài h n: ắ ấ ủ trong ng n h n đã đ ắ ư = MC, mi n là P > AVC. Nh v y đ ễ ứ ả ượ doanh nghi p mi n là P>AVC. Ph n MC n m phí trên AVCmin ch ra l ầ ễ ệ các m c giá, đó chính là đ ế ị

ạ ạ d ế ươ

ậ âm. Bây gi ờ ợ ế

ng hay rút lui th tr ậ ị ườ ằ ng cung ng n h n c a doanh nghi p. ạ ủ ả ạ Trong dài h n doanh nghi p s gia nh p ngành khi có l ệ ẽ i nhu n kinh t ủ ng c a các doanh nghi p ho t đ ng trong th tr ệ

ị ườ i nhu n kinh t ậ ư ế ả ợ

s , m t doanh nghi p có l ộ i. Trong tr ợ ệ ạ ị ườ

ớ ớ ẽ ể ị

ế ả ố

ẽ ả ẽ ễ ớ ế ậ ệ

ườ ạ

ị ỗ ng thì đ ệ ẽ ờ ẽ ị ườ

ả ng và i nhu n kinh t ậ ợ chúng ta s xem xét hành vi gia nh p ậ r i kh i ngành khi l ẽ ờ ỏ ng c nh ạ th tr ạ ộ ị ườ ế tranh hoàn h o tác đ ng nh th nào. Gi ệ ả ử ộ ng v i giá cân b ng trên th tr d ng h p này, các doanh ng hi n t ằ ườ ươ nghi p m i s gia nh p ngành làm tăng cung. Khi tăng cung làm d ch chuy n cung ậ ệ ợ sang ph i và giá cân b ng s gi m xu ng. Quá trình này ti p di n cho đ n khi l i ằ b ng không s không kích thích thêm doanh nghi p m i gia nh p ngành. nhu n kinh t ế ằ ậ thì doanh nghi p s r i ngành trong dài h n. Khi Trong tr ệ ợ doanh nghi p rút lui kh i th tr ế ng cung s d ch chuy n sang trái cho đ n ể ị ườ i nhu n b ng không. khi l ằ ng h p doanh nghi p b l ệ ỏ ậ

ệ ậ ậ ạ ợ

ế ằ b ng ữ ở ỷ ấ su t ứ ấ ẫ

ng đ ợ Vì v y, cân b ng dài h n di n ra khi doanh nghi p có l ễ ễ ớ ậ

ườ ệ ể ị

ng c nh tranh hoàn h o, ch có m t m c giá xác đ nh t ỉ ị ườ ộ

ằ ằ i nhu n ngành t ữ ươ Qua phân tích hành vi c a doanh nghi p, chúng ta có th xác đ nh đ ng. Trong th tr ạ ứ ạ

ng cung dài h n co giãn hoàn toàn t ườ ng có th d c lên là do: ngu n l c s ị ng cung th i cân ạ ị ạ i ồ ự ử ể ố

i nhu n kinh t không. Khi cân b ng dài h n di n ra thì s c h p d n ngành không còn n a b i t ạ ng v i nh ng ngành khác. l ươ ợ ủ ạ ề ườ ớ ạ tr ả ườ b ng dài h n (ATCmin). Đi u này cho th y đ ấ ằ ng cung th tr m c giá này. Tuy nhiên, đ ứ ị ườ i h n, do các doanh nghi p có chi phí khác nhau. d ng trong s n xu t là có gi ệ ả ụ ấ

ả ạ

ằ ạ ư ữ ệ ặ ằ

5.2.3.3. Cân b ng dài h n c a hãng c nh tranh hoàn h o: ạ ủ Khi cân b ng dài h n x y ra có hai đ c tr ng h u hi u sau: ả P = MC và P = LACmin

ạ ả ậ ạ ạ

ự i nhu n siêu ng ch trong dài h n: có s i còn có các hãng m i nh p nghành làm ớ ậ

-N u các hãng c nh tranh hoàn h o có l ợ ế m r ng quy mô c a các hãng hi n t ệ ạ ủ ở ộ cung th tr

ng tăng (P>LACmin). ị ườ

-Khi P = LACmin hãng không còn siêu ng ch ng ng gia nh p ngành làm cho giá

ừ ạ ậ

ổ

ấ ệ

ng n đ nh. (P

ơ ừ ẽ ẽ ổ

trên th tr ế trên th tr ị ườ ng ng xu t ngành và giá s n đ nh h n. ấ ạ ể ị ị ườ c đi m c a th tr ủ ng c nh tranh hoàn h o ả

ộ ể

ấ ượ

ả i tiêu dùng s đ ẩ ạ ị ườ ẫ ọ ẽ

c l ố ứ ọ ườ ơ ự ả ế i trong th tr ớ

ấ ể ễ ị ườ

ạ ủ ộ ặ ng c nh tranh đ ki m l ậ

ợ i ầ i nhu n gi m d n. c phân ữ i có nghĩa là các ngu n tài nguyên đ ể ộ ạ ể ế ả ượ

ồ ố i đa hi u qu . Xu h ộ ơ ấ ả ượ ướ ng mong mu n. ng d n đ n tăng t ề ả ạ ố

ể ố

ố ng t ố

ể ả ườ ượ ự ậ ả

ể ế ắ

ố

c đi m ể

ấ ờ ỏ ệ ạ ộ

ậ

c nhìn nh n d ướ ộ ấ ế ấ

ướ c cho các nhà s n xu t bi ộ ử ụ ủ ồ

ộ c phân ph i l ố ạ ố

i tiêu dùng mu n nh ng tài nguyên này đ ượ ữ t h n các nhu c u. ầ ố ơ ể

ị ườ ộ ề

5.2.4 u, nh ượ Ư 5.2.4.1 u đi m Ư ể - Áp l c c nh tranh là đ ng l c cho s phát tri n, c nh tranh s d n đ n gi m ả ạ ế ẽ ẫ ự ự ạ ả ng, m u mã s n chi phí, tăng cung, gi m giá bán, c i ti n công ngh , ch t l ệ ph m... Ng ề ng c nh tranh, h s có nhi u ẽ ượ ợ s n ph m h n m c h mong mu n v i giá ngày càng tăng. ẩ ả i s n xu t có th d dàng tham gia vào th tr - Ng ạ ườ ả nhu n.Tuy nhiên, m t đ c đi m n a c a c nh tranh là l ợ ậ Song đi u đó đ i v i toàn xã h i l ề ố ớ i đ s n xu t ra m t c c u s n l ph i l ố ạ ể ả ấ - Th tr ng c nh tranh có xu h ướ ng ẫ ị ườ ệ giá gi m xu ng m c chi phí bình quân t i thi u cũng có nghĩa là xã h i giành ứ ả ộ m t l ị ườ i thi u tài nguyên đ s n xu t ra hàng hoá đó. Trong th tr ng ể ộ ượ ấ c là s ph n ánh chính i tiêu dùng nh n đ c nh tranh, tín hi u giá c mà ng ệ ạ ả ọ ơ xác chi phí c h i. Do đó, nó cung c p c s đúng đ n đ ti n hành l a ch n c ự ấ ơ ở ơ ộ c u s n l ng và phân ph i các ngu n tài nguyên. ồ ấ ả ượ 5.2.4.2.Nh ượ ệ Vi c đóng c a s n xu t, r i b kinh doanh hay phá s n m t lo t doanh nghi p. ả ử ả ư i góc đ khác nhau, nh ng Tuy nhiên, v n đ này còn ph i đ ề ả ượ ấ t r ng h đã là d u hi u báo tr t n th t kinh t ọ ế ằ ả ệ ấ ổ ấ không s d ng h t các ngu n tài nguyên c a xã h i m t cách hi u qu nh t. ả ệ ế Ng i cho các doanh ườ nghi p khác có th tho mãn t ả ệ ng đ c quy n: 5.3. Th tr 5.3.1 Khái ni m và đ c đi m : ể ặ ệ 5.3.1.1. Khái ni mệ

Đ c quy n ộ ộ

ẩ ặ ứ ả ộ ng không hoàn h o trong đó ch có m t ả t - s n ườ

ẩ ả ẩ ệ ỉ ả i mua th s n ph m đ c bi ệ ầ

ấ ệ ề là m t hình thái th tr ị ườ doanh nghiêp s n xu t và bán cho nhi u ng ề ả ấ t là s n ph m không có s n ph m g n gũi. ph m đ c bi ẩ ả ề

ả ẩ ẩ ệ ẩ ả

ng r t l n đ n ng ệ ặ ạ ả Hay doanh nghi p đ c quy n là doanh nghi p duy nh t bán ra m t lo i s n ộ ế ộ ả ẩ ệ i mua thông qua vi c ấ ớ ườ ế

ổ ả ứ

5.3.1.2. Đ c đi m c a doanh nghi p đ c quy n ề ộ ng đ c quy n ề ặ ộ

ộ ỉ

, hành đ ng c a các i do: quy mô kinh t ng-t n t ủ ế ả ộ

ộ ph m không có s n ph m g n gũi. Vì bán m t s n ph m không có s n ph m thay th ầ nên doanh nghi p đ c quy n có nh h ưở ề ộ ng cung ng. thay đ i giá c và s n l ả ả ượ ặ ệ ủ ể *. Đ c tr ng c a m t th tr ộ ủ ư ị ườ - Doanh nghi p là ng i đ nh giá ệ ườ ị -Thông tin th tr ng là không hoàn h o ị ườ ả - Ch có m t ng i bán ườ - Không có s n ph m thay th ẩ ế ả - Rào c n thâm nh p th tr ồ ạ ị ườ ậ doanh nghi p, hành đ ng c a chính ph . ủ ủ

ể ệ ộ ệ ặ ộ ủ

* Đ c đi m c a doanh nghi p đ c quy n ề ệ ệ ứ

ệ ề ẩ ố ượ ộ ả ả ạ ể ả

ư ượ ổ ầ ẽ

ọ ằ ng c u đ c quy n là đ ệ ủ ng cong xu ng v ộ ả ế ề ườ ườ ả ẫ ng t c là ứ ng bán ng ng c u s không gi m xu ng b ng không nh doanh nghi p c a th tr ị ườ ề ố ầ

ộ ấ ự ệ

ệ ộ ấ ầ ấ

ng c u c a doanh nghi p đ c quy n cũng chính là đ ộ ố ộ ầ ủ ườ

- Các doanh nghi p đ c quy n là các doanh nghi p có s c m nh th tr ị ườ có th thay đ i giá c s n ph m c a h . Vi c tăng giá có th gi m s l ủ ể nh ng l ố ư c nh tranh không hoàn h o d n đ n đ ạ phía ph i .ả ng và ng c u th tr - S xu t hi n đ c quy n đã làm m t đi s khác bi t gi a đ ị ườ ầ ự ữ ườ ề ườ ng c u đ c quy n c a m t ngành s n xu t. Trong đi u ki n đ c quy n, đ đ ng ề ộ ả ườ ệ ề ề ủ ng đ i v i s n ph m, c u c a doanh nghi p cũng gi ng nh đ ẩ ng c u c a th tr ư ườ ị ườ ố ớ ả ầ ủ ệ ầ ủ đ ng c u c a ngành ầ ủ ề ệ ườ 5.3.1.3 Các nguyên nhân d n đ n đ c quy n ề ế

ề ộ

ủ ị

c nhà n ề ượ ằ ộ

c h u h t các y u t - Ki m soát đ ể ướ ả ộ ế ế ượ ệ

ẫ ộ nh quy mô. - Đ c quy n do tính kinh t ế ờ - Do các quy đ nh c a Nhà N c ướ - B ng phát minh sang ch và b n quy n đ c b o h ả đ u vào (m t doanh nghi p có th tr ế ố ầ ầ c toàn b ngu n cung c p nguyên li u đ ch ộ ể ể ở ể ế ượ ệ ấ ồ

thành đ c quy n khi nó ki m soát đ t o ra m t lo i s n ph m nào đó.) ạ ề ạ ả ộ ộ

ườ ộ ẩ ầ ủ

ườ 5.3.2 Đ ng c u c a doanh nghi p đ c quy n ề . Đ ng c u c a doanh nghi p đ c quy n cũng chính là đ ệ ng c u th tr ầ ầ ủ ườ

ườ ủ ệ ệ ầ ộ

ng do ườ ng t doanh ệ ộ ch có m t doanh nghi p trên th tr ị ườ ỉ d c xu ng, do đó doanh thu biên s nh h n giá c a hàng hóa đó.Chúng ta bi ẽ ố ị ườ ng c u c a doanh nghi p là đ ủ ề ng. Vì đ ỏ ơ ế ố

ươ ầ ng khi c u co giãn, b ng không khi c u co giãn đ n vi và âm khi c u ầ ằ ầ ơ

thu biên là: d kém co giãn.

i m c s n l ng mà ư ậ ổ ầ ơ ở

t nh t cho doanh nghi p. Nh ng đ ứ ả ượ ấ ố ấ i đa t ả

i đa hóa l đó c u co giãn đ n vi ể ư ệ ứ ả ượ ng i nhu n thì c n ph i xem xét c doanh thu và chi phí và m c s n l ậ ợ

(MR=0) và tai đi m này s n l t ố trong tr ườ ợ

ng c a hãng đ c quy n. Nh v y t ng doanh thu s t ạ ẽ ố ng s n xu t là t ả ượ ể ả ầ ả i MR = MC. ạ ị ế ị ậ ố ượ ộ

trên, m t doanh nghi p s t ủ i đa hóa l ề i nhu n s s n xu t ậ ẽ ả ợ ng h p này xác đ nh t ố ợ ề ậ ở ộ ấ ở ứ m c

ng mà 5.3.3 T i đa hóa l Nh đã đ c p ư s n l ở ả ượ ễ ằ

Chúng ta có th tóm l ượ ự ệ ộ ể

i đa hoá l i nhu n và quy t đ nh s l ệ ẽ ố ớ ẩ i nhu n đã quy t đ nh s n xu t bao nhiêu b ng b ng sau: ấ đó doanh thu biên b ng v i chi phí biên (mi n là P>AVC) ể ậ c các tiêu chu n và d a vào đó m t doanh nghi p có th ằ ế ị ả ả t ố ợ

Đi u ki n so sánh giá v i chi phí trung bình ệ ề

ớ Dài h nạ

Ng nắ h nạ

Quy tế đ nh v ề ị s nả ngượ l

So sánh đi uề ki nệ c nậ biên MR > MC Tăng MR = MC T i uố ư MR < MC Gi mả

P < LAC Xu tấ ngành P > SAVC S nả xu tấ P £ SAVC Đóng c aử

P ‡ LAC iở ạ l s nả xu tấ

ề ụ ệ ậ ườ ộ

ợ

ể ố i Khi áp d ng đi u ki n c n biên, thông th ng m t doanh nghi p đ c quy n đ t ộ ề ệ i đó MC = MR. ng mà t ế ị ạ ứ ả ượ c chi phí bình quân hay không? đa hoá l Sau đó ph i ki m tra xem giá có bù đ i nhu n thì doanh nghi p quy t đ nh m c s n l ệ ả ậ ể ượ

ố ậ

Ta th y r ng, vì đ ấ ằ T i đa hóa l ợ ầ ườ ố

ng MR luôn n m d ự ế , ng chi ố ớ ộ i nhu n trong ng n h n ắ ạ ng c u d c xu ng và không đ ng nh t v i MR. Trong th c t ồ ề ấ ớ i đ ướ ườ ng c u và đ ầ ườ ườ ằ

ố MR < P đ i v i đ c quy n nên đ phí bình quân AC.

Nhà đ c quy n s ch n m c s n l ng là Q

m, đ tìm ra m c giá bán Q

ứ

m s nả

ộ ứ ả ượ ể

ẩ

ph m ph i xem xét đ ả Ta th y, v i đ

m

m s n ph m v i m c giá P ớ

ứ ẩ ả ề ẽ ườ ớ ườ ề ẽ ấ

và l

m – AC

ọ ng c u D. ầ ng c u D nhà đ c quy n s bán Q ộ ầ i nhu n tính trên m t đ n v s n ph m là: P ẩ ộ ơ ậ ị ả

Nh v y, đ có l ả ề ể

ợ => TP = TPm = (Pm – AC) x Qm ộ ợ i đó MC = MR, nh ng l ng mà t ị ậ ư ư ậ ạ

ộ ậ ộ ứ ề ề

ệ ườ ấ

i nhu n đ c quy n nhà đ c quy n luôn s n xu t m c s n ứ ả ề ấ ậ i n đ nh m c giá v l t chi phí trung bình c n ượ ạ ấ ượ biên (Pm > MCmin) do đó doanh nghi p đ c quy n đã thu l i nhu n đ c quy n và ộ ợ ệ i n đ nh giá c . doanh nghi p là ng ả ộ ắ ị i nhu n ậ ể ố ề

ệ ề ộ ị

ệ ầ

P

ị i đa hóa l 5.3.4 Quy t c đ nh giá c a hãng đ c quy n đ t ợ ủ Vi c n đ nh giá c a doanh nghi p đ c quy n nh th nào? ư ế ệ ấ Doanh nghi p đ nh giá thông qua m i quan h gi a đ ệ ữ ườ ụ ậ ủ ầ ệ ữ ố

ng c u v i doanh thu ớ ố c n biên đ tìm ra h s co giãn c a c u theo giá và v n d ng m i quan h gi a E ậ v i MR đ tìm ra m c giá đúng. ớ

ủ ị ệ ố ứ i nhu n thì: MR = MC ể ố ậ ợ

ể ể i đa hóa l Đ t Mà MR = (1) Khi tăng thì có th tăng ho c gi m b i doanh thu do tác đ ng c a Q tăng ho c P ủ ể ả ặ ặ ộ ở

gi m.ả

Q + P

ư ậ

Nh v y: = = . P + .Q

(1) MR =

i nhu n ậ ợ ậ : MR = MC = P.(1 + )

= P + Q. = P (1 + .) Mà EP = . Nên : MR = P.(1 + ) V y đ t i đa hóa l ể ố P = =

c đi m c a đ c quy n ề ủ ộ

ượ Ư ể ề ứ ề ể

5.3.5. u, nh Ư 5.3.5.1. u đi m c a đ c quy n ề - Đ c quy n có ti m l c t o ra c h i nghiên c u và phát tri n. ơ ộ ộ i nhu n cao nên nó t o ra đ ng l c cho kinh doanh. - Có l ộ ể ủ ộ ự ạ ạ ự ậ ợ

- u đi m có liên quan đ n kinh t ế ế ườ ằ

ề

quy mô, ng ấ ề ự ớ ườ ợ

m t ngành, m t doanh nghi p có th giành đ i ta cho r ng m t công ty l n có ộ ượ c ỏ ơ nhiên (đ c quy n t nhiên là tình ề ự ộ quy c kinh t ượ ể ệ t th hi n trong tr ệ ở ộ ộ ế

ủ

ớ Ư ể th s n xu t ra hàng hoá v i chi phí bình quân th p h n các hãng nh . Đi u đó đ ể ả ấ đ c bi ặ ể ệ tr ng đ c quy n mà ạ ề mô trên toàn b m c cung c a th tr ộ ứ - Đ c quy n không bao gi ề ng h p đ c quy n t ộ ộ ng). ị ườ có tính tuy t đ i, đ c quy n v n ch u s c nh tranh ề ị ự ạ ệ ố ẫ ờ ộ ộ

ng cũng nh các doanh nghi p khác. ệ ề ư

i đ n giá c , s n l ng, ti n b k thu t và phân ả ả ượ ộ ỹ ế ậ ị ườ c đi m c a đ c quy n ể ề ủ ộ ng b t l ấ ợ ế ưở ượ ả ộ

ti m năng c a các th tr ủ 5.3.4.2. Nh Đ c quy n có nh h ề ph i thu nh p c th là: ậ ụ ể ố - Ngành đ c quy n không có xu h ề ộ ẩ ả ướ

ứ ả ế ả

ấ ả ả ế ệ ưở ế ạ

ề ị ả ề ậ

ộ

ng đ n phân ph i và thu nh p cũng ng kinh t . ng đ nh giá theo chi phí c n biên t i thi u nên giá c ể ố i tiêu dùng. ườ ậ ố i u cho xã h i và ng ế ưở

nh ti m năng v kinh t c a m t đ t n c. ng s n xu t s n ph m theo m c chi phí bình ẩ i thi u (ACmin), do đó không có đ ng l c gi m chi phí và c i ti n s n ph m, quân t ể ự ộ ố ng c b n c a ngành đ c quy n là h n ch vi c tăng tr xu h ộ ơ ả ủ ướ - Đ c quy n không có xu h ướ ộ ng c a nhà đ c quy n là không t và s n l ủ ố ư ề ộ ả ượ - H qu ti p theo là đ c quy n s nh h ề ẽ ả ộ ả ế ệ ộ ấ ướ ế ủ ư ề ề

5.4 Th tr ng bán c nh tranh: ạ

ị ườ ặ ng có nhi u ng i mua. i bán và nhi u ng ng bán c nh tranh ạ ườ ề

ậ ỏ

ị ườ

ng t ư ng bán c nh tranh: ạ ươ

ệ ệ ộ ả ạ ẩ ự ả

ậ ư ị ườ ng nh th tr t thì doanh nghi p bán c nh tranh cũng t t v i các s n ph m c a các ệ ớ ủ ẩ ng, cho nên doanh nghi p s m t khách hàng n u tăng ế ệ ẽ ấ ng c u d c xu ng và ố ố ườ ng c u c a doanh nghi p bán c nh tranh có đ ệ ầ

ng doanh thu biên n m d ng c u nh hình d 5.4.1 Đ c tính c a th tr ủ ị ườ - Th tr ề ị ườ ườ t - S n ph m phân bi ệ ẩ ả - D dàng nh p và rút lui kh i ngành. ễ 5.4.2 Đ ng c u c a doanh nghi p trong th tr ầ ủ ườ Nh chúng ta bi ế đ c quy n b i doanh nghi p s có m t s n ph m khác bi ề ở ệ ẽ ộ doanh nghi p khác trên th tr ị ườ ệ giá. Vì v y đ ườ đ ườ ầ ủ ằ i đ ướ ườ ạ ư ầ i ướ

ượ ạ

i m c s n l 5.4.3 Quy t đ nh giá và l ế ị i đa hóa l ậ ể ố ủ ự ấ ạ ng th a mãn: ỏ

ng c a hãng bán c nh tranh ọ ả i đây, m c s n l

0 . Khi đó giá cân

i nhu n hãng l a ch n s n xu t t ợ bi u đ d ứ ả ượ Ở ể : ứ ả ượ ng cân b ng là Q ằ ồ ướ

Đ t MR = MC. b ng là P ằ 0

ộ ề ậ

ng bán đ c quy n thì l Trong th tr ị ườ ớ ệ i nhu n kinh t ế ớ ệ

ổ ậ ơ ệ ẽ ả ầ ở ố

ả ẽ ế ệ ậ

không còn n a : thay đ i do s thâm nh p ậ ự ợ ầ ả c a doanh nghi p m i vào ngành. Khi có doanh nghi p m i gia nh p nghành, c u s n ủ ph m c a m i doanh nghi p s gi m xu ng và tr nên co giãn h n.C u gi m s làm ỗ ủ ẩ ẽ i nhu n kinh t gi m l c a doanh nghi p. Quá trình gia nh p ngành này s ti p di n ễ ế ủ ậ ợ ả i nhu n kinh t liên t c cho đ n khi l ợ ế ụ ữ ế ậ

ằ ể ạ ủ

ợ ậ ệ ằ ệ ố ồ ạ ạ ộ ả

i nhu n kinh t ợ

ng t ằ ng AC t ng c u ti p tuy n v i đ ượ ạ i m c s n l ị Bi u đ minh h a cân b ng dài h n c a m t doanh nghi p ho t đ ng trong th ộ ọ ấ ớ i nhu n b ng cách s n xu t v i i đa hóa l ng bán c nh tranh. Doanh nghi p t ng Q’ và giá cân b ng P’. Do giá b ng v i chi phí trung bình nên doanh ớ ằ ằ c xem là “ cân b ng i đa hóa ố ầ ạ ế ậ ườ ớ ườ ứ ả ượ ằ b n không. Cân b ng dài h n đ ế ằ ế

ạ ạ ệ

ờ ẫ ệ ể ị ạ

ỏ ệ ầ ủ

ỏ ủ ắ ườ ự

i nhu n kinh t ậ ễ ụ

ạ ề

ợ ạ ế ề tr ườ s n l ả ượ nghi p có l ệ ti p tuy n” vì đ ế ế i nhu n . l ậ ợ (LN <0). Khi đó Trong ng n h n doanh nghi p bán c nh tranh có th b thua l ỗ ắ doanh nghi p v n ti p t c ho t đ ng trong ng n h n và r i kh i ngành trong dài ế ụ ỏ ạ ộ ng c u c a các doanh nghi p khác h n. Khi doanh nghi p r i kh i ngành thì các đ ệ ờ ạ s d ch chuy n sang ph i và ít co giãn h n. S rút lui kh i ngành c a các doanh ơ ẽ ị ả ể nghi p di n ra liên t c khi l ệ ế ằ ợ *Cân b ng dài h n c a hãng c nh tranh đ c quy n: ạ ủ ằ ạ ộ

ệ ẽ ở ộ

ẩ ả ẩ ế ơ

ẫ ủ ơ ả ẽ ị ả b ng không. ộ ậ ấ ề ả ủ ả

ạ ừ ậ

ỏ ơ ạ

i n u giá th tr ị ườ ẽ ế ầ

ệ ẽ ị ỗ ớ ệ ằ

ổ ơ ị

ng c nh tr nh đ c quy n trong dài h n là: ấ ư ậ ị ườ ủ ề ề ạ ạ ạ ằ ộ

ề

Th tr ề ng bán đ c quy n: ộ c đ c tính b i: ở ị ườ

ệ ỏ

ấ

i nhu n siêu ng ch (P>AC) thì trong dài - N u các hãng c nh tranh đ c quy n có l h n các doanh nghi p s m r ng quy mô s n xu t hay gia nh p ngành. Khi đó th ị ạ ậ ả ầ ph n c a hãng gi m, s n ph m c a hãng có nhi u s n ph m thay th h n do đó c u ầ ủ ng ị ườ c a hãng s b gi m và co giãn h n d n đ n giá c a hãng gi m. Và khi giá th tr ế ủ b ng chi phí trung bình dài h n (P=LAC) thì ng ng gia nh p ngành và giá tr nên n ổ ở ằ đ nh h n. ơ ị ng nh h n chi phí trung bình dài h n (P

ng. Do đó quy t đ nh giá và l ộ ế ị ỉ ị ủ

ế ợ ộ ệ ủ

ả ệ ể ớ

ề ậ

ệ ng bán đ c quy n cho m i doanh nghi p B i vì ch có vài doanh nghi p trong th tr ng c a m i doanh có m t th ph n r t l n trên th tr ượ ầ ấ ớ ỗ ị ườ ng r t l n đ n l nghi p có nh h i nhu n c a các doanh nghi p khác do đó các ậ ệ ấ ớ ưở doanh nghi p có th hành đ ng đ c l p,c nh tranh v i nhau ho c có th liên minh, ộ ậ ạ ộ ể ng. H n n a khi c u k t v i nhau th a thu n v giá bán, s l ơ ữ ỏ ấ ủ ạ ng thì doanh nghi p cũng quan sát ph n ng c a đ i th c nh ra quy t đ nh giá và l ủ ố ượ ặ ng, phân chia th tr ị ườ ả ứ ố ượ ệ ế ớ ế ị

ệ ự ể ệ ộ ẫ

ỉ ễ ủ ộ ộ

ế

tranh th hi n các doanh nghi p có s ph thu c l n nhau và cùng tham gia vào hành ụ vi hành vi có tính chi n l ả c. Hành vi này ch di n ra khi hành đ ng c a m t bên nh ế ượ h ủ ưở t giá: ộ 5.5.2 Phân bi

ng đ n hành đ ng c a các bên khác. ệ ộ t giá đ i v i hàng ố ớ ệ ề ệ ụ

ị ụ ệ ấ ồ

ể ậ ể ệ ự ộ ề

c các nhím khách hàng. ệ t đ ệ ượ

Các doanh nghi p đ c quy n có th v n d ng chính sách phân bi t giá bao g m: hóa và d ch v cung c p. Các đi u ki n đ phân bi ề - Doanh nghi p ph i có năng l c đ c quy n. ả - Phân bi - Khách hàng không th bán l i. ể ạ

ộ ộ ệ ề ề ự ộ ng, các doanh nghi p bán đ c quy n và đ c quy n có m t năng l c đ c

ắ ề

ộ

ằ ặ

ộ ố ặ ự

i tính, thu nh p.. ổ

ậ ế ạ i.

t giá đ i v i thành th t giá s không thành công n u nh khách hàng mua hàng hóa và bán l ư ệ ạ ẽ ư ộ ệ ệ ị

i cho các ụ nông thôn không th đem bán l ấ ở ố ớ ạ

NG 6: TH TR Ị ƯỜ

Ế Ố Ả ng lao đông, th tr ng v n, th tr Thông th ộ ườ quy n nh t đ nh. Năng l c đ c quy n này b t ngu n t : ề ồ ừ ự ộ ấ ị - Quy mô c b o h -B ng phát minh sáng ch đ ế ượ ả -Đ c quy n do chính ph quy đ nh. ủ ề ị c các nhóm khách hàng d a trên m t s đ c tính t đ Các doanh nghi p ph i phân bi ệ ượ ả ệ nh t đ nh: tu i tác, gi ớ ấ ị Phân bi Ch ng h n nh m t doanh nghi p áp d ng chính sách phân bi ẳ và nông thôn, khách hàng mua giá th p ể thành th . khách hàng khác ị ở CH ƯƠ s n xu t bao g m : Th tr ng y u t ế ố ả NG Y U T S N XU T Ấ ị ườ ị ườ ấ ố ị ườ ng ồ

ng lao đ ng: ộ

ộ

Th tr ị ườ tài nguyên 6.1 Th tr ị ườ 6.1.1 C u lao đ ng trên th tr ầ đây chúng ta, ph i coi s c lao đ ng là hàng hóa, nó đ ộ : ng lao đ ng ộ ị ườ ứ ượ ổ c mua bán, trao đ i ả ng.

ố ượ Ở trên th tr ị ườ C u v lao đ ng là s l ầ ề các m c l ở ả ấ ị ng lao đ ng mà ng ộ ộ ẵ ề ầ ộ ầ ụ ộ ộ ả ủ ộ ụ ấ ị ế ị ộ ng nh th nào đ n kh i l i thuê có kh năng và s n sàng ườ ộ ng khác nhau trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. C u v lao ứ ươ ờ ụ ng (giá) c a lao đ ng nó còn ph ấ ẫ ng do lao đ ng đó s n xu t. ầ ề ệ ư ả ộ ng s n ph m mà nó ng lao đ ng có nh h ẩ ố ượ ả Khi m t doanh nghi p đ a ra quy t đ nh thuê lao đ ng, ph i xem xét quy mô ư ế ưở ế ả ộ

ề ả ề ấ ộ ả L) là ph n s n ph m tăng thêm mà doanh thuê ả đ ng là c u d n xu t, ngoài ph thu c vào ti n l ề ươ ộ thu c vào c u v các hàng hóa, d ch v thông th ườ c a l c l ủ ự ượ s n xu t ra. ấ ả Càng s d ng nhi u lao đ ng doanh nghi p càng s n xu t ra nhi u s n ph m. ẩ ẩ ủ ẩ ả ệ ầ ả m t đ n v lao đ ng tăng thêm. c t ử ụ S n ph m c n biên c a lao đ ng (MP ậ nghi p thu đ ộ ượ ừ ộ ơ ệ ộ ị

ộ ế ị ậ ố ợ ộ ệ ạ ả i nhu n quy t đ nh thuê bao nhiêu ưở ả i đa hóa l ế ị m t lao đ ng thuê thêm b ng ph n đóng i nhu n ậ ng đ n l ế ợ ầ ằ đ n v lao đ ng, nó ph i xem xét đ n quy t đ nh đó có gì nh h ơ hay không. Kho n l góp vào doanh thu c a ng ả ợ ủ M t doanh nghi p c nh tranh t ế ị c t ượ ừ ộ i đó tr ti n l ừ ề ươ Doanh thu c n biên c a lao đ ng đ ượ ộ i nhu n thu đ ậ ườ ủ ộ ng tr cho h . ọ ả c xác đ nh b ng giá s n ph m nhân v i s ả ằ ị ẩ ớ ố ậ ậ ả ng s n ph m c n biên. ẩ ộ ơ ộ ị i nhu n do thuê thêm m t lao đ ng đ ứ ộ ộ ng W. c xác đ nh: ị l ượ Chi phí tăng thêm do thêm m t đ n v lao đ ng là ti n l ề ươ M c thay đ i l ượ ổ ợ ợ ậ ậ

t, n u ph n doanh thu c n biên (Px MP ế ế ượ ơ ị Ph ề ươ ậ ươ ng (W), đ n v lao đ ng tăng thêm s làm tăng l ợ

L ) v ậ

ẽ L i nhu n = Doanh thu - Chi phí = (Px MPL) – W ng trình này cho bi ầ ộ ộ ế ậ ế ụ ệ ẽ ế ụ ế ế ề ị ậ ữ ở ệ ượ ơ ầ ủ

t quá ti n l i nhu n. Vì v y, doanh ộ nghi p s ti p t c thuê lao đ ng cho đ n khi đon v lao đ ng ti p t c thuê lao đ ng ị ộ cho đ n khi đ n v lao đ ng ti p theo không mang l i l i nhu n n a. Đi u này có ạ ợ ộ nghĩa là nhu c u lao đ ng c a doanh nghi p đ c quy đ nh b i: ị ộ W = Px MPL = MPL Nói cách khác, theo ph ng trình này, đ t i đa hóa l ể ố ợ ạ ề ươ ế ụ

L ) là đ

i đó doanh thu c n biên b ng ti n l ậ ng doanh thu c n biên c a lao đ ng (MP ủ ậ ệ i nhu n, doanh nghi p ng danh ngườ ậ ằ ộ ị ườ ti p t c thuê lao đ ng đ n đi m mà t ộ nghĩa (th tr c u c a doanh nghi p v lao đ ng. ầ ủ ươ ể ng). B i v y, đ ườ ộ đ nh ở ổ ế ở ậ ề ệ Trong ng n h n, gi ả ị ạ ắ ệ ẽ ấ đ u vào bi n đ i duy nh t, ế ố ầ ộ i nhu n. Đi u đó ph thu c ợ ế ề ụ ậ ộ

ộ ệ ẽ ự ậ ợ ọ ứ i nhu n nói chung, doanh nghi p s l a ch n m c i đó chi phí c n biên c a lao đ ng b ng doanh thu c n biên c a lao đây lao đ ng là y u t ộ doanh nghi p s thuê bao nhiêu lao đ ng đ t i đa hóa l ể ố vào doanh thu thu thêm đ c và chi phí ph i chi thêm khi thuê thêm lao đ ng. ả Theo nguyên t c t ắ ố ạ ượ i đa hóa l ậ ủ ủ ằ ậ ộ ộ thuê lao đ ng t đ ng.ộ

Trong dài h n, khi mà c lao đ ng và v n đ u bi n đ i thì vi c thuê m n lao ố ướ ề ế ệ ạ ộ ổ ả ả ầ ầ ề ố ơ ạ ng c u lao đ ng c a doanh nghi p co giãn h n trong ng n h n. ệ ng c u lao đ ng c a doanh nghi p có th do: Giá s n ph m, thay ệ ặ ầ ầ ắ ẩ ể ả đ ng có th làm tăng ho c gi m c u v v n và các đ u vào khác. ộ ể Trong dài h n đ ộ ạ ườ D ch chuy n đ ộ ể ườ ị đ i công ngh và do cung v các y u t ệ ổ ủ ủ ế ố ả ấ ầ ổ ầ ườ ng c u lao đ ng c a doanh ộ ủ ộ s n xu t khác thay đ i. ề Đ ng c u lao đ ng c a ngành ít co giãn h n đ ơ ườ ủ ệ ề ố ng t o ra nhi u h n, gây áp l c gi m giá s n ph m, lúc này đ ạ ng m i này s l ả ự ả i m c ti n l ứ ề ươ ạ ả ề ơ ể ố ượ ẩ ớ nghi p. Vì khi ti n công gi m xu ng các doanh nghi p trong ngành thuê thêm lao ệ ườ đ ng, s n l ng ả ượ ộ doanh thu c n biên d ch chuy n sang trái, t ng lao ị ậ đ ng c n thuê tăng lên. ộ ng đ ượ ộ ằ ng n m ng cũng ít ầ C u lao đ ng cu th tr c xác đ nh b ng cách c ng theo ph ộ ầ t c c u lao đ ng c a các ngành, do v y, c u lao đ ng c a th tr ủ ấ ả ầ ả ị ườ ộ ươ ị ườ ằ ầ ị ậ ủ ộ ngang t co giãn.

ộ

các 6.1.2 Cung lao đ ng trên th tr Cung v lao đ ng là s l ộ ộ : ng lao đ ng ẵ ố ượ ả ộ ứ ở m c ti n l ị ườ ng lao đ ng s n sàng và có kh năng cung ng ề ng khác nhau trong m t th i gian nh t đ nh. ộ ứ ề ươ ấ ị ờ

S khác bi ng do các lý do sau:

ầ t v ti n l ệ ề ề ươ ệ ộ ườ ự ứ ể ự ệ ộ ặ ữ ề ự ề ự ủ t trong r i ro công vi c. Thù lao chính là kho ng ti n l ả ệ ệ ủ ủ ủ ậ ộ ấ đánh giá s khác bi ả i lao đ ng sau cùng ch p nh n m c r i ro tăng thêm. ự ế ố c m c l ề ươ ứ ủ ng.Các cá nhân t v ti n l ệ ề ề ươ ộ ng cao h n. Nh v y thu nh p c a lao đ ng ư ậ ậ ủ ự - Các công vi c khác nhau theo m c đ r i ro, căng th ng, yêu c u trình đ , đòi ứ ộ ủ ẳ ng d a trên các đ c tính h i th l c …Khi ng i lao đ ng l a ch n công vi c th ọ ỏ ự ệ ườ ng cân b ng gi a ngh công vi c ch không ch d a vào l t v l ng. S khác bi ằ ươ ỉ ự ệ ề ươ c g i là thù lao. Do nó bù đ p cho các cá nhân v s khác có r i ro và an toàn đ ắ ượ ọ bi ng tr thêm cho công ệ vi c r i ro c a ng ườ - Năng l c làm vi c cũng là y u t ệ ự có năng l c h n s nh n đ ự ơ ẽ ậ ượ th ộ ứ ươ ệ ơ ệ ườ ng lao đ ng mà m i cá nhân s n sàng cung ng ph thu c vào các nhân t ng tăng theo trình đ và kinh nghi m làm vi c. L ỗ ượ ố ứ ụ ẵ ộ ộ

ộ ự ề ặ . ế

i lao đ ng. ộ ườ

ơ làm vi c, thì ệ ả ạ ợ ề ứ ề ộ ẩ ệ ườ Hi u ng thay th : Khi ti n công tăng thúc đ y ng ề làm vi c thêm bây gi ờ ả ọ ố ờ ệ ứ i lao đ ng làm vi c nhi u ề ề ơ ớ ườ ộ ế ệ ậ do trong vi c l a ch n s gi ệ ự ng x y ra do hai hi u ng: ộ c tr thù lao nhi u h n. ậ ủ

ườ ơ i lao đ ng l ộ

ị ố ộ

i lao đ ng ộ i mu n tiêu dùng nhi u hàng ậ ề ạ ố i lao đ ng cũng mu n có nhi u th i gian ngh ng i h n ỉ ơ ơ ờ ề ườ ng đ i n đ nh, do đó Trong ng n h n cung v lao đ ng cho m t ngành t ị ươ ố ổ ề ộ ộ ườ ạ ạ ớ ụ ơ ắ ắ ộ ộ Trong dài h n, cung v lao đ ng cho m t ngành s thay đ i. Do đó đ ng tho i h n, có nghĩa là co giãn h n đ ạ ng cung ổ ủ ng cung lao đ ng c a ẽ ơ ườ ề ả ơ ườ ộ

ệ ng lao đ ng tác đ ng c a hi u ng thay th l n át hi u ế ấ ộ ộ ệ ứ ng cung lao đ ng có chi u d c lên. ộ Gi ng nh giá c các hàng hóa khác,giá c a lao đ ng cũng ph thu c vào cung ng thu nh p làm cho đ ậ ả ủ ề ố ộ ủ ụ ộ ng lao đ ng n m trong tr ng thái cân b ng, doanh ạ ư ộ t c nh ng lao đ ng mà h cho r ng s đem l ấ ả ữ ằ ằ ẽ ằ i nhu n t ậ ạ i đa hóa l ộ ọ ệ ọ ẽ ằ ớ ứ ề i m c ti n i nhu n : ậ ợ ng th ị i khi doanh thu c n biên c a lao đ ng b ng ti n l ề ươ ộ ủ ng danh nghĩa”. Cho nên ti n công ph i b ng doah thu c n biên c a ậ ủ ả ằ ườ ậ ề ằ ầ ở ạ ng – ti n l ộ ể Cung và c u v lao đ ng cùng nhau xác đ nh ti n công cân b ng và d ch chuy n ầ ề ề ằ ị ề ộ ặ ườ ệ ầ ề ổ ậ ợ ố sau: - Các áp l c v m t tâm lý xã h i. - Áp l c v m t kinh t ự ề ặ - Ph m vi th i gian. ờ - L i ích c n biên c a ng ủ ậ - Ti n công. c t M c ti n công cao h n và n u đ ế ượ ự tác đ ng cung ng lao đ ng trên th tr ị ườ ứ ệ ứ - đ h n vì m i gi ờ ượ ỗ ơ Hi u ng thu nh p: V i m c ti n công cao h n, thu nh p c a ng ứ ề ệ ứ - cũng cao h n. V i thu nh p cao h n ng ơ ơ hóa và d ch v h n, ng - ng cung ng n h n ít co giãn. đ ạ - dài h n có chi u h ề ướ ngành trong ng n h n. ạ ắ Nói chung, trên th tr ị ườ - ứ ườ ố - và c u v lao đ ng. Khi th tr ầ ề ị ườ i l nghi p thuê t ạ ợ ộ ệ công cân b ng. Nghĩa là, các doanh nghi p tuân theo nguyên t c t ắ ố ằ “ h s thuê lao đ ng cho t ộ tr ề ươ tr ng thái cân b ng. lao đ ng khi cung và c u ộ ị - ổ ng c u v lao đ ng làm cho ti n công cân b ng thay đ i. c a đ ng cung ho c đ ằ ủ ườ i nhu n có nhu c u lao Đ ng th i các doanh nghi p theo đu i m c tiêu t i đa hóa l ờ ụ ồ đ ng đ m b o cho ti n công cân b ng luôn b ng doanh thu c n biên c a lao đ ng. ủ ậ ả ộ ầ ộ ề ằ ằ ả

ộ ộ ị ườ i nhu n có nhu c u lao đ ng đ m b o cho chi phí c n biên c a lao ậ ụ ng đ c quy n v lao đ ng thì các doanh nghi p theo đu i m c ả ệ ậ ổ ủ ộ ố ợ ề ề ầ ộ ậ ủ ằ ị ườ

t b , nhà x ế ị ưở ố ượ ử ụ ị ng…đ ấ s n xu t khác.Ngu n v n có th huy đ ng t ế ố ả ồ ớ ấ ể ầ ư ố ẩ c s d ng đ t o ra s n ả ể ạ c huy đ ng và s n xu t khác đó là v n đ ộ ố ượ ệ t ki m, ngu n ti ế ồ ừ ộ ể và thúc đ y kh năng s n xu t c a xã h i trong ộ ấ ủ ả ả

V n trong toàn b n n kinh t Tuy nhiên, trên th tr tiêu t i đa hóa l ả đ ng luôn b ng doanh thu c n biên c a lao đ ng. ộ ng v n: 6. 2 Th tr ố 6.2.1 Khái ni m v v n ề ố : ệ V n bao g m máy móc, thi ồ ph m và d ch v . V n khác v i các y u t ụ ố ẩ cho các y u t đ u t ế ố ả ầ ư ngu n này có th s d ng đ đ u t ồ ể ử ụ ng lai. t ươ ố ế ể ệ ự ượ ả ấ c s d ng đ s n xu t ra nh ng hàng hóa và d ch v ể ả ứ ệ ượ ử ụ th hi n s tích lũy hàng hóa đ ấ c s n xu t ra ụ ị ữ

c s d ng đ s n xu t ra ệ ậ c s n xu t và đã đ ấ ượ ử ụ ượ ả ể ả ấ ị ử ụ ụ ầ ch chúng v a là s n ph m đ u ể ệ ở ỗ ừ ẩ ả ặ ệ ậ ấ ộ ề trong quá kh , hi n đang đ m i.ớ V n hi n v t là các hàng hóa đã đ ố các hàng hóa d ch v có giá tr và giá tr s d ng khác. ị Đ c đi m c b n nh t c a v n hi n v t th hi n ấ ủ ố ể ra v a là y u t ủ ả Đ đ m b o v n cho quá trình s n xu t, doanh nghi p có th mua s m ho c đi thuê. ị ơ ả đ u vào c a s n xu t. ế ố ầ ấ ố ả ừ ể ả ệ ể ắ ặ ả ầ ề ố : 6.2.2 C u v v n ơ ẵ ả ườ ố ượ ng đ n v v n mà ng ị ố ờ ườ ầ ư ứ ề ố các m c ti n thuê khác nhau trong m t th i gian nh t đ nh. ạ ệ ố ờ ề ầ ư i thuê s n sàng và có kh năng thuê ấ ị ộ ố ng xem xét doanh thu t o ra trong su t ờ . Do v n tham gia vào nhi u chu kỳ kinh doanh trong th i ạ ả ng lai t ả ệ ờ ượ ươ ề ả c trong t ượ ể ể ể

i. Giá tr hi n t ả ng lai. ươ ậ ị ị ệ ạ ủ ệ ượ ằ ả i c a các kho n ệ ể ự ứ

C u v v n là s l ầ ề ố m n ướ ở thêm v n các doanh nghi p th Khi đ u t th i gian ho t đ ng đ u t ạ ộ i ích t o ra trong các kho ng th i gian khác nhau. Chi phí mà doanh gian dài nên l ợ nghi p ph i chi ra và lu ng ti n có th thu đ tài s n không ừ ồ c chúng ta ph i đ t chúng trên đ ng nh t v th i gian, do đó đ có th so sánh đ ả ặ ồ ấ ề ờ ị ữ cùng m t m t b ng v th i gian. M t trong nh ng cách đó là chuy n giá tr nh ng ộ ể ữ ộ ề ờ ặ ằ c trong t i (PV) là giá ng lai v hi n t kho n ti n d ki n thu đ ươ ị ệ ạ ề ệ ạ ượ ề ự ế tr tính b ng ti n hi n hành c a lu ng thu nh p trong t ồ ủ ề ằ Tính toán này có th th c hi n đ c b ng cách xác đ nh giá tr hi n t ị thanh toán b ng công th c: ằ

PV =

c trong t ng laip- ề ẽ ậ ượ ươ ng ấ Trong đó: K : là kho n ti n s nh n đ ả ị ườ ầ ư ờ nh n đ i c a 500 tri u đ ng đ u t ệ ầ ư ậ ượ ồ ấ c sau 5 năm, v i lãi su t ớ ị ệ ạ ủ c xác đ nh là: ị r: lãi su t th tr T : th i gian đ u t Ví d :ụ Giá tr hi n t 10%/năm đ ượ

PV = = 310.460.661,53 đ ng.ồ

i doanh nghi p s ch đ u t ệ ẽ ỉ ầ ư c m t kho n ti n 500 tri u đ ng do có lãi tích lũy trong quá trình đ u t ả Quy lu t c a lãi su t kép ch ra s ti n tích lũy và giá tr hi n t Nh v y hi n t ư ậ ệ ạ nh n đ ộ ậ ượ ậ ủ ề ấ ệ ỉ ồ ố ề ị ệ ạ ủ ố ụ ng lai 310.460.661,53 đ ng thì sau 5 năm s ẽ ồ . ầ ư i c a v n ph ị ươ ấ ậ ấ ờ ộ : (1) th i gian và (2) lãi su t. Do v y, lãi su t và giá tr t ả Giá c a tài s n là s ti n có th mua tài s n đó.Nó đ ằ ả i c a t ng lai t c các kho n ti n có th thu đ ả ề ươ ượ ể c xác đ nh b ng cách ị c trong t ượ

n u giá th c t ặ ả ệ ẽ ầ ư ế ế ị ả ng lai t ể ượ ị ủ ừ tài s n) v i chi phí ớ c a tài s n ho c chi phí ả ả

ề ự ế ả i c a các kho n ti n d ki n thu đ ệ ẽ ế ị ằ và không đ u t c trong ị ệ ạ ủ ượ ầ ư ế . N u . Doanh nghi p s quy t đ nh đ u t ầ ư đúng b ng chi phí c h i c a vi c s h u v n. ệ ở ữ ố ơ ộ ủ ệ . N u NPV < 0 doanh nghi p ữ ầ ư ầ ư ế

ệ ạ Trong ng n h n, khi mà v n c a doanh nghi p là m t y u t ố ủ i đa hóa l ể ố ơ ố ệ ẽ ệ ị ố ữ ụ ố ậ

i đa hóa l ắ ố ế ợ trên th tr ố ế thu c vào hai nhân t ố ộ c a v n là c s đ xác đ nh giá tr c a m t tài s n. ơ ở ể ị ủ ố ị ủ ể ố ề ả ủ c ng nh ng giá tr hi n t ữ ộ ị ệ ạ ủ ấ ả tài s n đó. t ả ừ Doanh nghi p s quy t đ nh đ u t ự ế ủ nh h n giá tr c a tài s n đó. Chênh l ch gi a giá tr c a tài s n (giá tr hi n ị ệ đ u t ữ ị ủ ệ ầ ư ỏ ơ t c các kho n ti n có th thu đ c trong t i c a t t ươ ề ả ạ ủ ấ ả i ròng (NPV). đ u t g i là giá tr hi n t ị ệ ạ ầ ư ọ N u NPV >0 t c là giá tr hi n t ứ ế tài s n l n h n chi phí đ u t ng lai t t ơ ả ớ ừ ươ vi c đ u t NPV = 0 t c là l i t c t ợ ứ ừ ệ ầ ư ứ Doanh nghi p s trung l p gi a đ u t ậ ệ ẽ s không đ u t . ầ ư ẽ bi n đ i, doanh ắ ổ ộ ế ố ế i nhu n. Cũng gi ng nh lao đ ng, doanh nghi p s thuê đ n v v n đ t ộ ư ậ ợ nghi p ph i so sánh gi a chi phí c n biên c a d ch v v n và doanh thu c n biên c a ủ ả ậ ủ ị d ch v v n. ụ ố ị Theo nguyên t c t ằ ậ ị ườ Tuy nhiên, n u doanh nghi p đ c quy n trên th tr ệ ị ườ ộ ụ ố ụ ố ề ị ề ị ậ ệ ẽ ụ i nhu n nói chung, n u doanh nghi p c nh tranh ậ ệ ạ ng v n thì chi phí c n biên c a v n luôn b ng ti n thuê v n danh nghĩa. ủ ố ố ề ng v d ch v v n, thì ề doanh nghi p s tăng thuê d ch v v n cho đ n khi doanh thu c n biên v d ch v ế v n b ng chi phí c n biên v d ch v v n (MR ố ị ề ị ụ ố ậ ụ ố ủ ổ ằ C u v d ch v v n c a ngành là t ng c u v d ch v v n c a các doanh K c aủ ng MR

K = MCK ) ầ ề ị c xác đ nh b ng cách c ng theo chi u ngang đ ộ

ụ ố ủ ề ượ ườ ị ằ ệ

ề ố ụ ố ng s n ph m đ ả ẩ ả ố

ầ ề ố ượ ề ị ầ ề ị ố ng d ch v v n tăng lên (K ) , kh i ị c s n xu t ra nhi u h n, giá c a s n ph m gi m xu ng, làm ẩ ủ ả ụ K d ch chuy n sang trái. Đ ng c u v d ch v ườ ng c u v d ch v v n c a ngành khi giá ụ ố ủ ấ ng MR ố ơ ườ ể ầ ề ị ầ ề ị nghi p trong ngành, đ các doanh nghi p.ệ Khi ti n thuê v n gi m (R ), c u v kh i l ả l ơ ượ ả ượ cho TRK ⇒ MRK , và đ ườ v n c a ngành khi giá gi m d c h n đ ả ố ủ không đ i.ổ Lãi su t càng cao thì chi phí c h i c a vi c tiêu dùng hi n t ấ ệ ạ ẽ ơ ộ ủ ớ ộ ầ ề ị ệ ề ả ộ ị i s càng l n, do đó các h gia đình này s gi m kh năng vay ti n, cho nên c u v d ch v v n vay ụ ố ẽ ả c a các h gia đình là hàm ngh ch bi n c a lãi su t. ấ ủ ầ ề ị ủ T ng c u v v n vay chính là t ng c u v d ch v v n c a h gia đình và c a ụ ố ủ ộ ế ủ ổ ổ

ầ ề ố các hãng (doanh nghi p ho c ngành). ệ ặ ề ố : 6.2.2 Cung v v n

M i nhà cung ng ti m tàng v v n s so sánh gi a giá mua tài s n v n v i giá ề ữ t c các kho n ti n d ki n có th thu đ ố ng lai t c trong t ề ố ẽ ề ự ế ể ả ả ươ ớ ừ tài ượ ứ ỗ tr hi n t i c a t ị ệ ạ ủ ấ ả s n đó đ quy t đ nh đ u t ả c giá cho thuê t ị ố ả ể ượ ể ồ ườ i thi u. Giá cho thuê ắ ơ ộ i ch s h u v a đ bù đ p chi phí c h i i thi u là ti n cho thuê cho phép ng ố . ế ị ầ ư Đ ng th i doanh nghi p ph i xác đ nh đ ờ ệ ể ề ệ ử ụ N u giá thuê th c t ơ ế ệ ẽ ể li u tăng d tr v n và tăng kh năng cung ng v n. t ư ệ ự ữ ố ố ệ ẵ i thi u, doanh nghi p s n ể ơ ố

Còn n u giá cho thuê th c t ế sàng đ hàng t ể Trong ng n h n, t ng d tr các tài s n v n cho toàn b n n kinh t ế ổ ng đ i c đ nh. Cá bi t ủ ở ữ ừ ủ ố cho vi c s d ng v n hay chi phí cho thuê v n. ố cao h n giá thuê t i thi u, doanh nghi p s mua thêm hàng ố ự ế ứ ả th p h n giá cho thuê t ự ế ấ li u c a h hao mòn, không đ u t . ầ ư ư ệ ủ ọ ố ự ữ ạ ắ ng v n s n sàng cung ng cho m t ngành t ứ ố ẵ ả ộ ượ ươ ệ ộ ề ố ố ị ộ ư ệ ể ố ị ề ị ng cung ng d ch v v n cho ị ụ ố ượ ữ ứ là c đ nh. ố ị Do đó l t trong m t s ngành nh đi n, vi n thông, luy n kim,…không th ngày m t ngày hai có th ể ễ ộ ố ệ xây d ng thêm nhà máy m i…Do đó cung v d ch v v n cho ngành là c đ nh. ớ ự Tuy nhiên cũng có nh ng ngành có th thu hút thêm l ể ụ ố mình thông qua vi c tăng ti n thuê v n. ố ề ng cung v d ch v v n cho m t ngành trong ng n h n th ng là ụ ố ắ ạ ộ ườ đ ườ ư ậ đ Nh v y, ứ ẳ Trong dài h n, d tr tài s n v n trong toàn b n n kinh t ộ ề ặ ấ ố ự ữ ố c xây d ng thêm, các thi ự ế ế ị và cho t ng ngành ừ ể ượ ả c s n t b có th đ ổ ệ ề ị ườ ng th ng đ ng ho c r t d c. ả ạ s thay đ i. Các nhà máy có th đ ể ượ ẽ xu t và mua s m thêm. ấ ắ Trong dài h n đ ng cung v v n cho m t ngành là đ ng d c lên và co giãn ề ố ộ ườ ố ắ ạ ườ h n đ ng cung v v n ng n h n. ề ố ơ ườ Cung v v n đ i v i toàn b n n kinh t

ạ ờ ố ượ ộ ề ng v n trong toàn b n n ố kinh t ế ể ề ị ố ị ng th ng. ẳ ạ ộ ề ề ố ố ớ - Trong ng n h n: Do b t kỳ th i đi m nào, kh i l ấ ắ là c đ nh, cho nên đ ng cung v d ch v v n là đ ườ ế - Trong dài h n: Do cung v v n vay có ngu n g c t ụ ố ồ ậ t ki m đ có đ ườ ph n thu nh p mà các ố ừ ầ c m t kho n ti n l n h n dành cho tiêu dùng ạ ế ệ ể ề ớ ơ ả ộ ề ố ượ h gia đình mu n ti ộ trong t

ọ ờ ố ng lai. ươ Ti ế ệ ọ ậ ượ ề ơ ọ i h n ch tiêu dùng trong hi n t t ki m cho phép h dàn tr i tiêu dùng đ ng đ u h n theo th i gian. Ngoài ồ ọ c thêm m t kho n ti n lãi trên s ti n mà h đã cho vay nên h có ố ề ệ ạ i. ng cung v ế t ki m càng nhi u. Vì v y đ ậ ườ ề ề ả

ả ra, do h nh n đ ộ ề ả ng lai đ bù l th tiêu dùng nhi u h n trong t ề ơ ể ạ ạ ể ươ K t qu là lãi su t càng cao thì đ ng c ti ấ ệ ơ ế ộ ế ng d c lên. v n vay s là m t đ ố ộ ườ ẽ ố Khi quy t đ nh có nên đ u t ế ị ầ ư ệ ố i t c v n thu đ hay không, các doanh nghi p mu n có l ượ i đa luôn luôn so sánh gi a chi phí vay v n và t ữ ơ ấ ợ ứ ầ ư ấ thì công ty s không i t c đ u t su t l i nhu n ậ ợ c. N u t ế ỷ ẽ ế ng đ i v i v n vay thì công ty s ti n ẽ su t l ỷ ấ ợ ứ ố ố ớ ố ơ ỷ ấ ợ ứ ầ ư i t c đ u t ầ ư ố ị ườ . Còn n u lãi su t vay cao h n t ấ cao h n lãi su t th tr ế

t ố su t l hành đ u t .ư đàu t V y quá trình này k t thúc ự ở su t l ấ ậ d án đ u t ầ ư ự là đi m đ t đ ể có t ạ ượ đâu? ế i t c cao h n lãi su t th tr ơ ỷ ấ ợ ứ c khi s c nh tranh c a các công ty làm cho t ủ t c các Nói chung cac công ty th c hi n t ệ ấ ả ạ ng ị ườ . Đi m cân b ng ng n h n ắ ằ ể ả i t c gi m su t l ỷ ấ ợ ứ ự ạ

ng. Trong n n kinh t ớ ấ ề ủ ị ườ xu ng t ố l m phát thì t ạ c nh tranh không có r i ro, ế ạ ị ườ ấ ủ ị ườ i t c c nh tranh s b ng lãi su t th tr ẽ ằ ỷ ấ ợ ứ ằ ậ ứ i không có r i ro, t ơ ẽ ấ ế ầ ủ ng. ấ su t l i t c b ng lãi su t th tr c các hãng ch p nh n vay đ đ u t ượ ở ấ ỉ Đi m cân b ng dài h n đ t đ ố ả ầ ằ i m c mà ứ ơ ẽ i đi m cân b ng v i m c lãi su t i ớ ằ ạ ạ ượ ằ ế đó d ở ố mu n ng v n không còn tăng lên ằ ệ ữ ượ ằ o = io)., giá tr tài s n tài ị ả ng v n mà các hãng kinh ạ ượ i m c b ng lãi su t th tr ứ ằ su t l ỷ ấ ợ ứ ạ ng. B t Trong m t th gi ấ ế ớ ộ ể ầ ư , kỳ m t m c lãi su t nào cao h n s không đ ấ ộ b t kỳ lãi su t nào th p h n s làm cho v n tr nên khan hi m do c u c a các hãng ấ ố ấ ấ o = ro thì cung và c u b ng nhau. tăng lên. Ch có t ứ ể ự c khi lãi su t gi m xu ng t ấ ể ớ ng v n các hãng s d ng đúng b ng s ti n mà các tác nhân kinh t ố ề ằ ữ ượ t ki m ròng b ng 0, tr l ấ ạ ằ ằ ạ ử ụ ế ố i t c cân b ng dài h n b ng nhau (r trong dài h n đúng b ng l ố ữ i lãi su t đó. ấ ạ ng tài nguyên ườ ố ử ụ ị ườ ượ ạ c chia làm hai nhóm: tài nguyên không có kh năng tái t o ả ả tr l ố cung c p. T i đi m này, ti ể ạ n a. Lãi su t và t su t l ỷ ấ ợ ứ ấ ữ chính m i ng i mu n gi ố ọ doanh mu n s d ng t 6.3. Th tr Tài nguyên thiên nhiên đ và tài nguyên có kh năng tái t o. ạ - Tài nguyên không tái t o: là lo i tài nguyên t n t ạ ồ ạ ữ ạ ả ủ ạ ụ ư ử ụ ề t c a các loài sinh v t quý hi m bi n đ i sau quá trình s d ng. Ví d nh tài nguyên khoáng s n c a m t m có th ế ổ t sau khi khai thác. Tài nguyên gen di truy n có th m t đi cùng v i s tiêu c n ki ệ ạ di ệ ủ ể ấ ặ ậ

i h u h n, s m t đi ho c ặ ẽ ấ ể ộ ỏ ớ ự ế . Ví d nh : than đá, qu ng, khoáng s n... ả c ng t, đ t, sinh v t v.v...) là tài nguyên có th t ụ ư ấ ể ự ướ b sung m t cách liên t c khi đ

- Tài nguyên tái t o (n ặ ự ổ

ậ ả ọ ụ ộ ợ ạ ộ ợ ượ ạ ể ị ể c. Ví d : tài nguyên n ể ị ặ ể ị ướ ễ ấ

ồ ự ữ ằ c xác đ nh thông qua s t ạ ủ ỏ ẽ ị ư ụ ế ầ ề ể ệ ệ ồ ạ ầ ả ố ồ ng c u gi m xu ng cũng làm cho giá d u tăng lên. Khi ngu n cung c n ki ệ ể ồ ự ườ ự ả ượ ằ duy c qu n lý m t cách h p lý. Tuy nhiên, trì ho c t ạ n u s d ng không h p lý, tài nguyên tái t o có th b suy thoái không th tái t o ế ử ụ đ c có th b ô nhi m, tài nguyên đ t có th b m n hoá, ụ ượ b c màu, xói mòn v.v... ạ ng cân b ng c a ngu n l c không - Cũng nh nh ng hàng hóa khác, giá và l ư ượ ủ th tái t o đ ng tác c a cung c u. Khi giá cao thì ự ươ ượ ầ ị ể ng cung l n, ví d nh : nhi u gi ng d u m s b khoan khi giá d u tăng lên l ầ ớ ượ đ n khi các doanh nghi p chuy n sang s d ng ngu n nguyên li u khác thì khi đó ử ụ ế l t theo ượ ầ ng cung s d ch chuy n sang th i gian, chi phí khai thác ngu n l c tăng lên và đ ẽ ị ờ ả ng tiêu dùng gi m trái. S gi n cung này làm cho giá cân b ng tăng lên và l xu ng.ố

ọ ố ạ ơ ể ớ ớ ự ự ươ ề ng. Do nhi u nhà s n xu t tăng l ờ ng cung hi n t ệ ạ ượ ế ố ộ ấ i s gi m xu ng giá t ườ ở ữ ồ ự ơ ề ng lai), giá hi n t

ằ ẽ ệ ề ươ ệ ạ ườ ng thì cung hi n t ố ộ ưở ằ

c xác đ nh thông qua s ng. ượ ự ả ị i s h u tài nguyên không th tái t o đ i phó v i s l a ch n gi a - Nh ng ng ữ ữ ng lai. Ng ườ i vi c cung c p ngu n l c hôm nay hay bán v i giá cao h n trong t ấ ệ ấ s h u bán nhi u h n hôm nay n u t c đ tăng giá theo th i gian nh h n lãi su t ỏ ơ ở ữ i (và gi m cung trong th tr ả ả ị ườ ng lai s tăng lên cho đ n khi t c đ ố ộ t ế ệ ạ ẽ ả ươ ươ ố ị ng. N u s khác bi t v giá l n h n lãi su t th tăng giá b ng v i lãi su t th tr ớ ị ườ ấ ấ ơ ế ự ớ i gi m xu ng trong khi cung t tr ế ng lai s tăng lên cho đ n ẽ ố ả ng c a giá b ng v i lãi su t th tr khi t c đ tăng tr ớ ủ ồ ự ố ớ ng tác c a cung c u. Chúng ta xét th tr ầ ủ ị ườ ấ - Còn đ i v i ngu n l c có kh năng tái t o thì giá đ ạ ng đ t đai: t ấ ươ ị ườ

ế ố ầ c n thi ế ặ ế ố ớ ấ ọ ả ạ ả ả ể t đ i v i b t kì hãng kinh doanh nào. Theo quan đi m ổ , đ c đi m quan tr ng nh t c a đ t đai v n không thay đ i ấ ủ ấ ẫ ể i khi giá c gi m đi” ể ờ ộ ệ ể ử ụ ị ộ ế ầ ề thu n túy. ầ ố ầ ề ố ầ s n xu t đ c bi ề ế ố ả ẫ ấ ặ ố ị ứ ộ ố ộ ồ ạ t do thiên nhiên cung ng. Do đó trong ph m ứ ề ấ ầ ử ụ ụ ấ ấ ế ầ ề ề

i. ạ c s d ng cho b t kỳ ho t i nó. Do v y, giá tri c a đ t hoàn toàn ph thu c vào ấ ụ ạ ộ i. Đ t đai là y u t ấ c a các nhà kinh t ủ “không th tăng thêm khi giá c tăng lên và không th co l Giá s d ng m t di n tích đ t đai trong m t th i gian g i là đ a tô hay tô, nói ọ ấ ộ m t cách chính xác là tô kinh t Nhu c u v thuê đ t đai cũng gi ng nh nhau nhu c u v thuê v n và thuê lao ư ấ đ ng. Đây đ u là nhu c u d n xu t. ộ ấ Đ t đai là y u t ệ ấ vi m t qu c gia hay m t vùng thì ngu n cung ng v đ t đai là c đ nh. Ti n thuê đ t đai hoàn toàn ph thu c vào nhu c u s d ng đ t đai. N u c u v ộ ề đ t đai tăng s làm tăng ti n thuê đ t đai và ng ẽ ấ ấ Do cung v đ t đai là không co giãn, nên đ t s đ ề ấ đ ng c nh tranh nào c n t ầ ớ ộ giá tr c a s n ph m do đ t t o ra ch không ph i là ng ấ ạ c l ượ ạ ấ ẽ ượ ử ụ ủ ấ ả ị ủ ả c l ượ ạ ậ ứ ẩ

CH NG 7: NG VÀ S ƯƠ Ữ Ạ Ị ƯỜ Ự NH NG H N CH C A KINH T TH TR Ế Ế Ủ CAN THI P C A CHÍNH PH Ệ Ủ Ủ

ẩ

ch c theo c ch th Nhi u nhà kinh t đ ế ị ứ ơ 7.1. Tiêu chu n hi u qu c a th tr ị ườ ệ ằ

tr ườ ng: ề ồ ự ự ổ

ằ

c cân b ng theo các nguyên ng khác) đã hi u qu ch a? Tiêu ng b ph n đ ộ các ch ả ư ệ ả ủ c t h c cho r ng, n n kinh t ế ượ ổ ế ọ ng s b o đ m s phân b các ngu n l c có hi u qu nh t. ệ ấ ả có các th tr ậ ượ ươ ả ị ườ ế ng (nh chúng ta đã th o lu n ậ ở

ề ả ẽ ả V y m t n n kinh t ộ ề ậ ư ị ườ ệ

t c th tr ắ chu n đánh giá hi u qu là gì? ẩ Chúng ta đã bi có 3 lo i ch th : ng ế ế ủ ể ườ

ả t, trong n n kinh t ề ủ ể ạ ệ ạ ổ

ng đ ợ i tiêu dùng, doanh i luôn theo đu i theo m c tiêu riêng c a mình là ủ ụ ượ c th tr ế ị ườ ề

nghi p và Nhà n ỗ t . V y, “chi c bánh kinh t ” trong n n kinh t ế ậ ố phân b cho 3 ch th nêu trên đã hi u qu hay ch a? ế ư ướ i ích kinh t ủ ể

ả ộ

ầ

ứ ng mà chúng ta đã kh o sát ng tr c t ườ c có đ t đ i đa hóa l ả ổ Khi chúng ta kh o sát m t lo i th tr ị ườ ư ủ ườ ươ i cung ng, bên c u có th ng d c a ng ướ ở i ích (th ng d ) ng nào đó, bên cung có l ư ặ ợ i tiêu dùng. V y các cân b ng th ị ằ ậ ổ ặ i u phân b th ng ạ ượ ố ư

ả ầ

ề ấ ế ọ ầ h c vi mô cũng c n

c. M i ch th l ế ệ ạ c a ng ủ ặ các ch tr ườ d gi a bên cung và bên c u hay ch a? ư ư ữ T t c nh ng câu h i trên đ t ra v n đ là môn kinh t ặ ị ườ ấ ả ấ ỏ ả ủ

ng, các nhà kinh t ữ xem xét v n đ hi u qu c a th tr ề ệ ế ế ế ề

ả ủ ệ

“ M t s phân b ngu n l c đ c coi là có hi u qu (t ng. Khi bàn đ n hi u qu c a th tr ị ườ ệ ả ủ ể ổ ộ ự cho nhi u ý ki n khác nhau. Trong đó, quan đi m hi u qu c a Pareto (1848 – 1923) có ý nghĩa quan tr ng. ọ i u) khi Pareto cho r ng: ồ ự ả ố ư ượ ệ ằ

ổ ạ ộ ườ i

i các ngu n l c đó sao cho có i h n) mà không làm cho b t c ai b nghèo đi (ít l ị

Trong ch ng trình c a môn kinh t không có kh năng phân b l ả giàu lên (có l ợ ơ ươ ủ ồ ự ấ ứ ế ọ ứ

thể làm cho m t ng ơ ợ h c vi mô, căn c vào quan đi m hi u qu ổ ứ ợ

ả i ích ắ ng có đ t hi u qu không và n u không thì bi n pháp kh c ể ị ườ ế ệ ạ ả ắ i ích h n). ể ồ ự ệ

ụ

ệ Pareto, chúng ta có th xem xét đánh giá xem cách th c phân b ngu n l c và l theo nguyên t c th tr ph c nh th nào. ư ế Theo h ế ng này s phân tích các khuy t ủ ầ ướ

t c a th tr c. ị ườ t ậ ủ ươ ủ ệ ẽ ướ

ng và các nguyên t c can thi p vi mô c a Nhà n ng

ế ọ

ng t ể ệ nó có 2 xu h ự h c vi mô, theo quan đi m hi u qu c a Pareto, chúng ta ố ng phát sinh b n ả ủ ướ ị ườ

ng đó, hai ph n n i dung sau c a ch ộ ắ 7.2 Các khuy t t t c a th tr ị ườ ế ậ ủ i góc đ kinh t Xét d ướ ộ s th y c ch th tr ơ ế ị ườ ẽ ấ t th tr khuy t t ế ậ

ng, cân b ng th tr ằ ng chính sau đây: ị ườ ạ ả ạ ộ

ộ ấ ề

ạ ạ ứ ẳ ị ườ 7.1.1.Tình tr ng c nh tranh không hoàn h o, đ c quy n ề Trong đi u ki n c nh tranh bình đ ng, luôn có xu h ướ ạ

ở ề

ả ạ ộ ề

ả ặ ộ ả ặ ng xu t hi n m t ho c ệ ng và t o nên tình tr ng c nh tranh không ạ ng, tr thành doanh nghi p đ c quy n. Khi đã ệ ng c nh tranh không hoàn h o ho c đ c quy n, các quy t đ nh ấ ẽ ệ ng thôn tính th tr ạ ằ

ệ m t s doanh nghi p có s c m nh th tr ệ hoàn h o và xu h ướ ị ườ ho t đ ng theo th tr ế ị ị ườ s n xu t và đi u ki n cân b ng không b o đ m tính hi u qu Pareto: nhà s n xu t s ệ ả có l

ưở

ng đ i quy t thông qua giá và l ượ

ỉ ộ ố ả ạ ộ ề ấ i tiêu dùng b xâm ph m l i và ng ạ ị ườ ợ 7.1.2. nh h ạ ứ Ả c gi ả ớ ợ

ả ả i ích. ợ ng c a các ngo i ng ủ Cân b ng th tr ị ườ ằ ủ ằ ạ ứ ế ả ư ủ ườ ặ

ằ i tiêu dùng và ng ể i, t c là cân b ng gi a th ng d c a ng ữ ặ

ế ả ưở ự ế

ủ ạ ứ ế ộ

ng v m t l ề ặ ợ ủ ữ ộ

các ch th khác nhau c a xã h i trong quá trình s n xu t ho c tiêu dùng hàng hóa i ích đ n ế . ộ

ng cân b ng. Tuy ằ ượ i ích tr c ti p c a hàng nhiên giá cân b ng c a hàng hóa m i ch ph n ánh cân b ng l ự ế ủ ấ i s n xu t. hóa mang l ườ ả ằ Tuy nhiên quá trình s n xu t ho c tiêu dùng hàng hóa còn có th phát sinh r t nhi u tác ề ấ ả ấ ng tr c ti p ho c gián ti p đ n l đ ng gián ti p, nh h ặ i ích c a các cá nhân ho c ế ộ ặ ế ợ nhóm xã h i khác nhau. S tác đ ng gián ti p này đ c g i là ngo i ng. ượ ọ ự ộ Ngo i ng c a hàng hóa là nh ng tác đ ng ph nh h ụ ả ưở ạ ứ ủ ể ặ ấ ủ Có ngo i ng tích c c (tác đ ng t ả ư ị ạ ứ ụ ố ộ

i xung quanh đ lây nhi m b nh; nuôi ong có th mang l ệ ỡ ộ

ạ ạ ứ ườ ư

ề t) nh d ch v tiêm phòng làm cho nhi u i mùa thu ho ch b i thu ạ ộ n cây ăn qu … nh ng cũng có nhi u ngo i ng tiêu c c (tác đ ng ự ễ ự ễ ả ườ ấ ả

ặ ng, xét trên góc đ xã h i, t ủ ằ

ụ ố ớ ả

ộ ỏ ả ra không hi u qu . Ví d , đ i v i hàng hóa gây ô nhi m (ngo i ng tiêu c c), nhà s n ạ ứ c ho c ô nhi m không khí cho c m t vùng xu t có th gây nên ô nhi m ngu n n ể ề ng khi s n xu t hóa ch t ho c tiêu dùng ô tô… ấ ư ự Ngo i ng c a hàng hóa làm cho cân b ng th tr ộ ị ườ ự ễ ả ộ ng ườ h n cho các v ơ x u) nh s ô nhi m môi tr ấ ạ ứ ệ ể ướ ễ ễ ặ ấ ồ

ệ ạ t h i to l n và chi phí xã h i r t cao đ kh c ph c h u qu ộ ấ ụ ậ ể ắ ớ ả ữ

dân c t o ra nh ng thi ư ạ c a ô nhi m. ễ ủ ệ ấ ộ ả ẩ 7.1.3. Vi c cung c p các s n ph m công c ng & đ m b o s công b ng xã h i ộ

ị ả ự ệ ố ậ

ữ

c gi ả ả ượ Hàng hóa, d ch v công c ng là nhóm hàng hóa đ c bi ộ ặ ể ề ử ụ ế ặ

ả ặ ườ ặ ở ữ ọ i quy t thông qua mua bán thuê ho c m n quy n s d ng. Ng ộ ề ử ụ ườ ộ ấ

i t o ra kh năng nhi u ng

ằ t đ i l p v i hàng hóa cá ớ i đ t hàng, mua ho c s h u nó thì ặ ở ữ i khác không có quy n s d ng nó n a và m i nhu c u mu n s d ng, s h u nó ố ử ụ ầ ượ c ượ i tiêu dùng c s n xu t ra cho m t ng i khác có kh năng tiêu dùng chính hàng hóa đó mà ấ Ví d đi n hình v hàng ả ưở ề ệ ụ ể ứ ủ ề

ụ

t, t ế ấ ế ể ế ẫ ộ

ị ầ ộ ườ ặ

ượ ả ả ườ i th nh t. ng đ n vi c tiêu dùng c a ng ườ c, đèn h i đăng… ả ướ t y u d n đ n ngh ch lý ng đi u ti ế ề ị ườ ủ c đ t hàng và cung ng không đ y đ . ứ ượ ặ i ăn không”, không ch u đ t hàng, tr ti n cho hàng ặ ụ nhân. Hàng hóa cá nhân có đ c đi m là khi có ng ng ườ đ u ph i đ ề l i, ạ hàng hóa công c ng là hàng hóa mà khi đ l ạ ạ không nh h ế ả hóa công c ng là các d ch v an ninh, thoát n ị ộ N u đ hàng hóa công c ng do th tr i ăn không”. M t m t hàng hóa luôn đ ề ả ề ị

“ng M t khác xu t hi n nhi u “ng ệ ấ ặ hóa này mà ch ng i ch ng ờ ườ ỉ ồ ặ

ườ i khác đ t hàng đ tiêu dùng theo. ể ộ ự ặ ệ

ể ị ườ ế

t. ế t y u s d n đ n i ăn không” ạ ứ ng quy t đ nh t ế ị ơ ộ ạ ấ ế ẽ ẫ ườ ư ậ ế ộ ố ụ ự

Rõ ràng hàng hóa công c ng là hàng hóa có ngo i ng tích c c đ c bi Nh v y hàng hóa công c ng n u đ th tr ề ạ i. tình tr ng thi u h t, s phân b chi phí không đ u, t o c h i cho “ng t n t ồ ạ

ng ả ể ủ

ớ ượ ứ

i th t thông tin b t đ i x ng m i đ ủ c kinh t ế ỹ ề ưở ả ố

ng này. 7.1.4. Kh năng đ m b o s phát tri n c a các th tr ả ự ả ị ườ Khuy t t h c vi mô nghiên c u k trong ế ậ ế ọ ấ ố ứ ng Nobel v kinh vài th p niên cu i cùng c a th k 20. Mãi đ n năm 2001 gi ế ỷ ậ t m i trao cho ba nhà khoa h c có công đóng góp nghiên c u lý thuy t và chính sách ế ứ ọ ế ớ v hi n t ề ệ ượ

ạ

ề

ườ Thông tin b t đ i x ng th hi n ể ệ ở ấ ố ứ - Thông tin v hàng hóa gi a ng ữ i bán hàng hóa thì ng ườ Thông th ề

ệ

ng gi

ố ớ ằ i mua và ng ả ị ự

ề ượ ạ ố

ng b l ch l c. Ví d m t lo i thu c ch a b nh đ ủ ả ấ ớ ườ ụ ữ

các khía c nh sau: ngườ i s n xu t và ng i tiêu dùng. ườ ả ườ ấ t ít thông tin v hàng hóa h n. Đi u này i mua bi ơ ề ế t b , máy móc, thu c ch a b nh. Trong t rõ nét đ i v i nhóm hàng hóa là thi ữ ệ ố ế ị ừ ả c hi u rõ t c đ nh r ng, hàng hóa ph i đ ể ả ượ ằ ng làm cho i bán. S không bình đ ng v thông tin th ườ ẳ c qu ng cáo quá m c gây ứ ữ ệ ẵ i ta s n i mau là công d ng (h u ích) c a nó r t l n và ng ườ i bán hi u r t rõ ố ể ấ

ườ i tiêu dùng. i khi bán hàng cho ng so v i ng ớ đ c bi ặ khi đó lý lu n cân b ng th tr ị ườ ậ hai phía – ng ườ ườ th tr ụ ộ ạ ị ệ ị ườ s hi u l m c a ng ự ể ầ ủ sàng mua nhi u lo i thu c đó v i giá cao. Trong khi đó chính ng ạ ớ công d ng c a thu c và anh ta s đ ườ ẽ ượ ợ ố ề ủ

ụ - Thông tin v hai hàng hóa gi ng nhau. c l ố ề ề ố

Có hai hàng hóa gi ng nhau v công ng (ví d xe xũ và xe m i, máy tính chính hi u và ớ ụ ệ d ng nh ng khác nhau v ch t l ụ ề ấ ượ ư

ậ ả ườ

ạ ủ ọ ự

ọ ự ự

ng bán ch y còn hàng ch t l t gi a hai lo i hàng hóa này nên xu h ẫ ầ

máy tính nhái, ho c hàng th t và hàng gi ). Vì ng i tiêu dùng không có đ thông tin ặ ọ ng chung là h l a ch n đ hi u và phân bi ệ ữ ướ ể ể ng (do giá r ). S l a ch n này d n đ n ngh ch lý là hàng kém hàng hóa kém ch t l ế ị ấ ượ ả . D n d n s không còn nhà s n ch t l ầ ẽ ạ ấ ượ xu t ch t l ấ

ng hàng hóa nhi u r i ro.

ư ậ ấ ượ - Thông tin v th tr ề ị ườ ườ ả ẻ ấ ượ ng cao và nh v y ti n b k thu t b kìm hãm. ế ộ ỹ ể ự

i s n xu t th ấ ế ị ườ ả ủ ạ

ế ị ằ

ế ẽ ậ ả

ự ư ừ ấ ủ ả ạ ả ộ

ả ề ấ

ề ấ ề ụ ượ ườ ế ạ

ỉ ồ ề ộ ể ế

ấ ủ

ng t ề ị ườ ủ ỉ ư ở ự ự ả ầ ổ t c n ph i có s tham ng cao b ị ế ậ ị Đi n hình v hàng hóa nhóm ề ủ ề ị c tình hình th ng ít có kh năng d đoán đ này là nông s n. Ng ượ ả ả ị ng ra quy t đ nh s n xu t theo nh ng thông tin l ch l c c a th ng nên th tr ệ ữ ườ ườ ấ ố c quy t đ nh b i các thông s i đ ng hi n th i, trong khi cân b ng th tr tr ng l ở ạ ượ ờ ệ ườ ị ườ ng lai. H u qu là s có s d th a ho c thi u h t r t l n, gây nên bi n đ ng t ộ ế ươ ụ ấ ớ ặ ả m nh v giá, t o kh ng ho ng s n xu t ho c kh ng ho ng tiêu dùng và xã h i ph i ạ ủ ặ tr giá r t cao trong quá trình đi u ch nh s n xu t và tiêu dùng. Ví d , khi giá cà phê ả ả i chuy n đ i sang tr ng cà phê. Đ n khi cà phê đ tăng, nhi u ng c thu ho ch thì ổ , phá s n. giá cà phê xu ng th p đ n m c nhi u h gia đình b thua l ị ả ỗ ứ ố ng: th tr 7.3.Vai trò c a chính ph trong n n kinh t ế ị ườ Nh ể ả ế ậ ầ nó không th b o đ m s phân b ng có nhi u khuy t t ề ph m trên đã ch rõ, th tr ị ườ ự ả ồ ự ả ngu n l c hoàn toàn hi u qu . Th tr gia can thi p c a nhà n c ph thu c vào mô hình kinh t ệ ủ ế ướ ụ ộ ế mà qu c gia ố ng phái chính sau đây: l a ch n. Hi n có ba tr ự ệ ng châm ệ ươ ệ c. ướ ệ ủ ườ ổ ể ự ng càng t t, càng ít nhà n Lý thuy t can thi p c a nhà n ọ • Phái tân c đi n, t ị ườ càng nhi u th tr ề do m i: ố ớ Phái này th c hi n can thi p theo ph ệ ự c càng t gi a th k XX theo ph ể ừ ữ ươ nh ng n i nào có th đ kh c ph c khuy t t ể ể t. ố ế ỷ ắ ơ ng châm: ị t c a th ế ậ ủ nhà n tr ườ ủ

ữ ứ ng g n đây phát tri n quan đi m kinh t ể ướ ể ầ ỗ nh ng n i mà th tr ơ ị ườ h n h p v i ớ ợ ế ỗ ữ ra h u ng t ỏ ra b t l c. ữ ng t ướ • Phái Keynes: Phái Keynes phát tri n t c ph i can thi p ướ ụ ệ ở ả ng và th c hi n nh ng ch c năng ngày càng tăng c a mình. ữ ệ ự • Phái h n h p: ợ Xu h ng châm: phát tri n quan h th tr ể ệ ở ữ ấ ự ướ ph ươ hi u, nhà n ệ ng ở ệ ị ườ nh ng n i mà th tr ị ườ ơ ể ọ c can thi p ố ề Nói chung nhi u qu c gia l a ch n quan đi m th ba. ự Theo phái này, ngoài vi c ho ch đ nh và duy trì lu t ch i chung (t o môi tr ạ ị ng ườ ề ặ đ đ t m c tiêu chung, xét v m t ế ỏ ứ ậ ế ể ạ ủ ế

ự ệ ậ ố ơ ụ ng can thi p ch y u sau: ng đ c quy n thông qua th c hi n lu t ch ng đ c ộ ng đ c quy n. quy n và đi u ti pháp lý) và can thi p vĩ mô đ i v i n n kinh t kinh t ệ ề ề ệ vi mô, nhà n c có m y h ướ  Can thi p vào các th tr ệ t tr c ti p th tr ế ự ế ệ ạ ố ớ ề ấ ướ ị ườ ị ườ ộ ộ ề ề

 Tham gia kinh doanh thông qua doanh nghi p s h u nhà n

c ướ ở ữ ệ ở ữ ặ ư ệ ộ

ự ự ệ ằ

 Can thi p vào các lĩnh v c hàng hóa có ngo i ng b ng cách th c hi n các i ích t

nh ng khu nhân không làm ho c làm không có hi u qu . ả ạ ứ nhân biên. ch đ nh đi u ch nh l v c có nhu c u c a xã h i mà t ầ ủ ự ệ ỉ i ích xã h i biên và l ộ ế ị ư ề ợ ợ

ỗ ợ ằ  Kh c ph c tình tr ng thông tin b t đ i x ng b ng cách h tr thông tin cho ấ ố ứ ậ ở ng, th c hi n các lu t liên quan nh lu t qu ng cáo, lu t h p đ ng, lu t s ư ậ ậ ợ ắ ự ạ ậ ụ ệ ả ồ th tr ị ườ h u trí tu … ữ ệ

ố ậ ệ ự ế ậ công b ng trong phân ph i. ố ệ  Can thi p vào phân ph i thu nh p b ng cách đánh thu thu nh p, th c hi n ằ ằ S can thi p c a nhà n ự ệ ủ ả c vào ho t đ ng kinh t ạ ộ ế ả ng không ph i lúc nào cũng có hi u qu . ả ệ ấ cũng có r t ướ ề ượ ng ả c vào th tr ướ ủ ệ ố ứ ề ắ

c tham gia vào ị ườ B n thân vi c tham gia can thi p c a nhà n ệ t. Do v y các qu c gia luôn ph i cân nh c các hình th c và li u l nhi u khuy t t ậ ế ậ can thi p vào th tr ng. ệ ị ườ Sau đây s tìm hi u b n n i dung c b n c a vi c nhà n ẽ ơ ả ủ ể ố ướ ộ ệ th tr ng: ị ườ

ng pháp đi u ti t đ c quy n nh sau: ề ư ề ế ộ ữ ợ ệ ộ

ả ệ ư ả ượ m c Q3, nh ng nhà n ư ơ ướ i ích xã h i. Trên i ích doanh nghi p và l ợ ng và chi phí bình ng c u th tr ị ườ ầ ữ ườ , đ m c lãi bình quân, ỗ ủ ứ ệ ng cao h n. Do v y m c dù doanh nghi p ậ c có th ra l nh b t bu c doanh ể ặ ệ ắ ộ ệ t đ c quy n 7.3.1. Đi u ti ề ề ế ộ Nhà n c có ba ph ươ ướ Th nh t, tìm ra đi m trung hòa gi a l ể ứ ấ hình 10.4, đó là đi m E2 là đi m giao nhau gi a đ ể ể quân dài h n. Đi u này v a đ m b o doanh nghi p không l ừ ả ề ạ nh ng giá s n ph m s th p h n và s n l ẽ ấ ơ ẩ ả i u ng t l a ch n s n l ố ư ở ứ ọ ả ượ ự nghi p ph i s n xu t m c Q2. ấ ở ứ ả ả ụ ứ ầ ị ứ ươ ứ ớ ụ ằ ng tiêu dùng b ng chênh l ch E1E4. Theo ph ươ ứ ụ ậ ạ ng án th nh t. Tuy nhiên v k thu t, ch áp d ng h n ch ề ỹ c thuê bao và ph c l p đ t + c ụ ứ ấ ng ng v i nhu c u c a xã h i là Q1. Ph n th hai là giá ầ ộ ng pháp này, v lý ề ế ụ ượ t h n ph ụ ễ ấ ư ệ ươ ỉ ướ ướ ắ ế ạ ặ c… Th hai, áp d ng chính sách giá hai ph n. Ph n th nh t là giá tham gia d ch v ầ P=P1, v i m c giá này t ầ ủ ứ ớ ph thu tính theo l ệ thuy t, s t ế ẽ ố ơ v i m t s d ch v d đo đ m nh đi n tho i (c ộ ố ị ớ tr i), đi n, n ộ ướ ệ Th ba, áp d ng chính sách giá tr n k t h p tr giá cho ng i s n xu t. Ví d ấ ườ ả ụ ụ ầ ng s t, bán l nghành v n t ứ ậ ả ế ợ ẻ ắ 7.3.2. Can thi p vào th tr ợ xăng d u... ầ ạ ứ ệ ệ ệ ự ạ ứ ấ ấ ả i ạ ứ ụ ấ ụ ả ố ớ ự i hàng không và đ ị ườ ủ ế ả

c phép. ng đ ấ ẩ ườ ượ

ấ

ườ ng hàng hóa có ngo i ng Vi c can thi p này ch y u áp d ng đ i v i hàng hóa có ngo i ng tiêu c c. Đ i v i hàng hóa có ngo i ng s n xu t tiêu c c (ví d s n xu t hóa ch t), có ba gi ố ớ pháp sau: • Đ nh m c ch t th i theo tiêu chu n môi tr ả ứ ị • N p phí ch t th i. ả ộ • Nhà n ạ ướ ề ấ ấ ng có th ệ c bán h n ng ch quy n th i ch t th i qua đ u th u, các doanh nghi p ể ầ ệ ườ ề ả ả ứ ể ạ ạ ả ạ ph i mua quy n này. Theo hình th c này các t ổ ứ ả tham gia mua h n ng ch này đ h n ch ch t th i. ế ấ ự ố ớ ụ ạ ạ ứ • H n ch tiêu dùng qua các bi n pháp giá và l Đ i v i hàng hóa có ngo i ng tiêu dùng tiêu c c có th áp d ng các bieej pháp sau: ố ụ ệ đi u, h n ch ho c c m xe máy, ô tô ế ặ ấ ở

ch c b o v môi tr ả ể ng ( ví d tăng giá bán thu c lá ượ thành ph …) ố ặ ụ ố ớ

ế ạ ế ả ả ặ ụ ấ ả

• H n ch c s n xu t l n tiêu dùng (ví d đ i v i m t hàng pháo, vàng mã) • Ki m soát ch t ch quá trình s n xu t và tiêu dùng (ví d áp d ng quy ch ư

ế ụ ự ng, phòng hát, xây d ng ấ ẫ ẽ ệ ạ ế ạ ể ể ườ ệ ki m duy t, xét duy t, c p phép nh sách báo, vũ tr ấ nhà c a.ử

ộ ố ớ ổ ứ ặ ấ ả ộ 7.3.3. Đ i v i hàng hóa công c ng nhân T ch c đ t hàng s n xu t hàng hóa công c ng choc ác doanh nghi p t ệ ư ng ch t ch . ẽ ặ ồ ấ c, đ ng th i có chính sách ki m soát giá và l ướ ứ ượ ộ ặ ầ và doanh nghiêpj nhà n ờ T ch c s n xu t cung ng theo ph ươ ổ ứ ả nhân sau đó phân ph i tiêu dùng theo ph t ố ư ộ ố ớ ị ườ ạ ể ng th c công c ng, ho c có m t ph n đ t theo ặ ộ ứ ng th c công c ng. ươ ứ ng đ i v i thông tin b t đ i x ng ấ ố ứ ấ ệ i ích ng ườ ả ị ườ ả ệ ợ ng này, các bi n pháp r t đa d ng, phong phú, ví d nh : ụ ư ự i tiêu dùng: ch ng qu ng cáo sai, th c i tiêu dùng, ki m tra ố i ích ng ch c b o v l ể ổ ứ ả ệ ợ ườ ể ả i ích ng 7.3.4. Th tr Đ i v i nhóm th tr ố ớ • Các bi n pháp b o v l ệ hi n quy n khi u n i và phát tri n t ệ ề ạ ế ng s n ph m. ch t l ẩ ấ ượ • Các bi n pháp b o v l ệ ệ ợ ấ ả ả , hàng nhái, ph bi n thông tin th tr ổ ế ườ ả ị ườ ố i s n xu t: b o v s h u trí tu , ch ng ệ ở ữ ng, phát tri n các hình th c b o hi m ể ế ả , b o ư ả ộ ị ể ụ ụ ầ ệ hàng gi ứ ả ả s n xu t, áp d ng chính sách giá hai ph n cho m t d ch v nh b o hi m y t ả ể ấ hi m xã h i… ể ộ