r r i ^ * 1 • Ạ
___
i Ạ
______
1
_________
Ấ
____
______
Ạ
____
___
1 Ạ
___
■■ V • -I
Tài liệ u tậ p huân nông dân bài 1
Giớ i thiệ u: Hệ sin h th ái lúa
■ ■
N ộ i d u n g
G iớ i th iệ u v ề h ệ s in h th ái lú a ......................................................................................................................... 1
Hệ sinh thái lúa là gì?.................................................................................................................................... 1
Lúa rẫ y hay còn gọ i là lúa nư ơ ng................................................................................................................. 1
Lúa đấ t thấ p chủ độ ng tư ớ i........................................................................................................................... 2
Lúa đấ t thấ p nhờ nư ớ c trờ i........................................................................................................................... 2
Lúa nư ớ c sâ u ................................................................................................................................................. 3
T h à n h p h ầ n củ a h ệ sin h th ái đ ồ ng r u ộ n g v à sự tư ơ n g tác củ a c h ú n g ...................................................3
Nhân tố phi sinh họ c......................................................................................................................................5
Nhân tố sinh họ c............................................................................................................................................ 5
Tư ơ ng tác giữ a các thành phầ n củ a hệ sinh thái lúa................................................................................... 5
Tư ơ ng tác giữ a nhân tố sinh họ c...............................................................................................................5
Tư ơ ng tác khác lo à i...................................................................................................................................5
Tư ơ ng tác cùng loài...................................................................................................................................7
Duy trì cân bằ ng sinh thái bằ ng tác độ ng củ a con ngư ờ i vào hệ sinh thái ruộ ng lú a
..........................
8
T h ự c h à n h làm đ â t .......................................................................................................................................... 9
Tạ i sao phả i làm đấ t kỹ ?............................................................................................................................... 9
Duy trì sứ c khỏ e đấ t (quả n lý chấ t hữ u cơ )................................................................................................ 11
Gia tăng sứ c khỏ e đấ t và sả n lư ợ ng lúa......................................................................................................11
Quả n lý chấ t hữ u cơ ................................................................................................................................. 11
Ngộ độ c chấ t hữ u cơ ................................................................................................................................12
Ra quyế t đị nh........................................................................................................................................... 12
C h u ẩ n b ị d ụ n g cụ v à k ế h o ạ c h tậ p h u â n ................................................................................................... 12
Kế t quả mong đợ i........................................................................................................................................ 13
Các bư ớ c tậ p huấ n....................................................................................................................................... 13
Tài liệ u tậ p hu ấ n n ô n g dân b à i 1 0
G iớ i th iệ u v'ê h ệ s in h th á i lúE
H ệ s in h th á i lúia là gì?
Hê sinh thái là mộ t thuậ t ngữ củ a cộ ng đồ ng sinh họ c bao gồ m tấ t cả các sinh vậ t số ng (thự c vậ t, độ ng
vậ t và vi sinh vậ t) trong mộ t khu vự c nhấ t đị nh và chúng tư ơ ng tác vớ i nhau và vớ i môi trư ờ ng nơ i
chúng sinh số ng (thờ i tiế t, đấ t, mặ t trờ i, đấ t, nư ớ c, khí hậ u, không khí, độ ẩ m, nhiệ t độ , nư ớ c ...). Các
sinh vậ t số ng đư ợ c gọ i là các yế u tố sinh họ c và nhữ ng vậ t kho6ngco1 sự sông đư ợ c gọ i là nhữ ng yế u
tố phi sinh họ c.
H ệ sin h th á i tự n h iê n
Hệ sinh thái lúa là nơ i mà lá đư ợ c trồ ng và phát triể n, Ở Việ t Nam hệ sinh thái lúa đư ợ c chia thành 4
loạ i chính:
Lúa r ẫ y h a y cò n g ọ i là lú a n ư ơ n g
Các hệ sinh thái lúa rẫ y hay lúa nư ơ ng đư ợ c trồ ng ở các khu vự c miề n núi (trong điề u kiệ n khô
mà không cầ n tư ớ i), hạ t giố ng đư ợ c sạ hoặ c vào đấ t khô trư ớ c khi mùa mư a. Đấ t vẫ n duy trì tình trạ ng
hiế u khí trong suố t thờ i gian canh tác. Thông thư ờ ng, lúa rẫ y có năng suấ t thấ p do hạ n hán và cỏ dạ i.
Tài liệ u tậ p hu ấ n n ô n g dân bà i 1 1
H ệ sin h th á i lú a rẫ y
Lúa đ ấ t th ấ p ch ủ đ ộ n g t ư ớ i
Các hệ sinh thái lúa nư ớ c tư ớ i tiêu chiế m gầ n 80% củ a đồ ng bằ ng sông Cử u Long, chủ yế u cho
sả n xuấ t lúa gạ o. Tùy thuộ c vào khi nào và lư ợ ng nư ớ c có sẵ n, hệ thố ng thủ y lợ i đư ợ c dùng để chủ
độ ng tư ớ i tiêu trong mùa mư a hay trong mùa khô. Vớ i nư ớ c tư ớ i đầ y đủ , hai hoặ c ba vụ lúa có thể
đư ợ c sả n xuấ t trong mộ t năm. Tính khả dụ ng và kiể m soát củ a nư ớ c giúp giả m nguy cơ mấ t mùa.
Ngư ờ i nông dân sẵ n sàng đầ u tư phân bón và vì thế dẫ n đế n sả n lư ợ ng cao hơ n. Nhữ ng yế u tố khác
cũng giúp cho các hệ sinh thái lúa tư ớ i tiêu có năng suấ t cao nhấ t. Gầ n 80% sả n lư ợ ng gạ o hàng năm
Việ t Nam xuấ t phát từ đấ t trồ ng lúa đư ợ c tư ớ i tiêu.
Lúa đư ợ c trồ ng như thế nào?:
- Bằ ng cách cấ y hoặ c sạ
- Chuẩ n bị đấ t tố t
- Đấ t sẽ đư ợ c ngâm m ộ t phầ n hoặ c toàn bộ vụ mùa
- Lúa trồ ng trên vùng có hệ thố ng thuỷ lợ i yêu cầ u phả i đủ nư ớ c
H ệ sin h th á i lú a đ ấ t th ấ p c h ủ đ ộ n g tư ớ i tiêu
Lúa đ ấ t th ấ p n h ờ n ư ớ c t r ờ i
T ro n g h ệ sin h th ái n ầ y Thủ y lợ i là nguồ n nư ớ c chính trong mùa khô và đư ợ c sử dụ ng để bổ sung
lư ợ ng mư a trong mùa mư a. Các hệ sinh thái lúa nhờ nư ớ c trờ i có thể đư ợ c tìm thấ y ở các khu vự c
tư ơ ng tự như hệ sinh thái lúa tư ớ i tiêu vùng đồ ng bằ ng. Tuy nhiên, các khu vự c này không có nguồ n
cung cấ p nư ớ c và kiể m soát nư ớ c để tư ớ i. Ruộ ng lúa dễ bị hạ n hán và lũ lụ t. Độ mặ n là m ộ t vấ n đề
trong các khu vự c trồ ng lúa ven biể n, các khu vự c sả n xuấ t lúa gạ o vùng này nư ớ c ngọ t không có sẵ n
Tài liệ u tậ p hu ấ n n ô n g dân bà i 1 2
để loạ i bỏ muố i. Vì vây, hạ n hán và ngậ p lũ ả nh hư ở ng đế n giố ng lúa và xây dự ng gói canh tác thích
hợ p là cầ n thiế t để giả i quyế t nhữ ng rủ i ro này. Trong hệ sinh thái lúa nư ớ c nư ớ c trờ i, ngư ờ i ta thư ờ ng
sử dụ ng phư ơ ng pháp sạ thẳ ng, sạ vãi hoặ c cấ y.
• Mẩ . .4 I l « ỉ / ♦
H ệ sin h th á i lúa n h ờ n ư ớ c tr ờ i
Lúa n ư ớ c s â u
Hệ sinh thái lúa nư ớ c sâu: ruộ ng lúa không thể kiể m soát đư ợ c lũ lụ t, ruộ ng ngậ p nư ớ c sâu khoả ng
0.5m -1m kéo dài khoả ng hơ n mộ t tháng, hệ sinh thái này gọ i là lúa nư ớ c sâu hoặ c lúa nư ớ c nổ i ( ở tỉ nh
An Giang) chiề u cao cây khoả ng 2-3 m (đặ c trư ng bở i có khả năng vư ơ n lóng khi nư ớ c dâng). Lũ lụ t
không phả i là vấ n đề duy nhấ t trong hệ sinh thái này tuy nhiên ruộ ng cũng có thể bị hạ n hán cũng như
phèn hoặ c mặ n
H ệ sin h th á i lú a n ư ớ c sâ u
T h àn h p h ầ n củ a h ệ sin h th á i đ ồ n g r u ộ n g v à s ự t ư ơ n g tá c củ a c h ú n g
Tóm lạ i, các hệ sinh thái ruộ ng lúa là nơ i lúa đư ợ c trồ ng và là mộ t hệ sinh thái đư ợ c tạ o ra bở i
con ngư ờ i, sả n xuấ t lư ơ ng thự c cho con ngư ờ i, như ng vẫ n duy trì dự a trên các quy luậ t tự nhiên.
Tài liệ u tậ p hu ấ n n ô n g dân bà i 1 3
H Ệ S IN H T H Á I RU Ộ N G LÚA
Sinh vât tiêu thu bâc 3
chât vô cơ Hoạ t độ ng củ a Vi sinh vậ t
CÁC H O Ạ T Đ Ộ N G CH Ủ YẾ U T R Ê N H Ệ S IN H T H Á I RU Ộ N G LÚA
Tài liệ u tậ p h u ấ n n ô n g d â n b à i 1 4