Tại sao nên chọn và trồng giống bơ
trái vụ/nghịch mùa
Bơ là một loại cây trồng lợi thế và nhiều tiềm năng, phù hợp với điều kiện thổ
nhưỡng, khí hậu đặc thù của vùng Tây Nguyên, phát triển vườn Bơ ghép hiện
đang được các cơ quan chức năng và nhiều nhà vườn quan tâm. Do đó, một số
thông tin ghi nhận được về Hiện trạng sản xuất; Tình hình tiêu thụ; Loại
giống Bơ ... hy vọng sẽ đóng góp cho nhà vườn có cái nhìn tốt hơn trong việc
lựa chọn, quyết định phát triển loại cây trồng này
Bơ là loại trái cây rất giàu dưỡng và có giá trị xuất khẩu, ngoài ăn tươi quả bơ
còn được chế biến thành các món rất hợp khẩu vị như sa lát, sinh tố, súp, nước sốt.
Trong công nghiệp, quả bơ đã được chế biến thành gacamol, dầu ăn rất bổ dưỡng,
nến xông phòng hay chế biến thành dầu hấp tóc, dưỡng da …Trong sách kỹ lục
Guiness, Bơ là loại quả được xác nhận có hàm lượng dinh dưỡng cao nhất trong
các loại trái cây.
1 Cây Bơ trong cơ cấu cây trồng
Bơ là một loại cây trồng lợi thế và nhiều tiềm năng, phù hợp với điều kiện thổ
nhưỡng, khí hậu đặc thù của vùng Tây Nguyên, qua thực tế trồng trọt lâu đời cùng
những kết quả nghiên cứu cho thấy, ở độ cao trên 500m với các nền đất đỏ và đất
xám mà nhiều nơi khác không dễ có được, cây bơ sinh trưởng phát triển tốt, năng
suất cao, chất lượng vượt trội và có thể xem là cây trồng đặc sản của Vùng. Cây
Bơ cũng là cây trồng xen rất phù hợp cho nhiều diện tích ở vùng “thủ phủ” cà phê,
cây bơ tiếp nhận ánh sáng ở tầng cao, khai thác dinh dưỡng ở tầng sâu hơn, cây bơ
che bóng, chắn gió phù hợp cho cà phê và các ngưồn ký chủ sâu bệnh hại gần như
không tương thích.
Trên toàn tỉnh Đắk Lắk đã có gần 50% diện tích cà phê già cỗi và rất khó tái
canh (cà phê), trong nhiều năm qua giá cà phê biến động ở mức thấp, hiệu quả đầu
tư trên nhiều diện tích cà phê già cỗi không cao. Nhu cầu về giống bơ như là một
trong số loại cây trồng luân canh và xen canh hiệu quả, thực tế cây bơ đã đem lại
thu nhập rất cao, đặc biệt là bơ nghịch vụ/trái mùa. Ngoài các tỉnh Tây Nguyên,
một số tỉnh thành khác có bơ cung cấp cho thị trường trong nước nhưng sản lượng
không lớn.
2. Tỷ lệ diện tích trồng bơ ở các huyện tại ĐắkLắk
Chỉ có 9 trong 14 huyện/thành phố có diện tích bơ lớn để cung cấp cho thị
trường cả nước. Theo thống kê của chương trình Phát triển Chuỗi Giá trị Bơ trái
Đắk Lắk năm 2006, vào mùa chính vụ có khỏang 126 vựa bơ, sản lượng bơ cung
cấp cho thị trường là 40.410 tấn/mùa, diện tích bơ đang cho thu hoạch quả khoảng
404.100 cây (2.694 ha bơ mật số 150 cây/ha) và đang tăng nhanh ở các năm sau,
lợi nhuận đem lại cho Tỉnh hơn 7 triệu USD và hiện nay đã tăng lên khá nhiều.
Ngoài ra, kết quả điều tra theo tiêu chuẩn vườn cho quả và vườn đại diện trên 8
huyện/Tp tại Đắk Lắk đến cuối năm 2008 giám định được hơn 5.000 cây bơ, trong
đó huyện Ea Kar và Krông Năng chiếm hơn 50% diện tích, chủ yếu là bơ trồng hạt.
Trong 3 năm gần đây, diện tích bơ ghép tăng rất nhanh ở các tỉnh Tây Nguyên nói
chung, kể cả Đồng Nai và Quảng Trị. Trong nhiều khâu của Chuỗi giá trị Bơ thì
hiện nay, giống được xác định là khâu quan trọng và thăng chốt, nhưng các giống
bơ đang cho trái hiện trồng từ hạt, phân ly cao trên nhiều tính trạng như hình dáng,
chất lượng quả và năng suất thường thấp, mất giá, đây cũng là khó khăn quan trọng
cho việc tiêu thụ bơ tại các thị trường cao cấp trong nước, khó khăn trong bảo quản
cũng như đáp ứng các tiêu chí xuất khẩu.
3. Mùa thu hoạch bơ chính vụ tại một số tỉnh
Bơ có 3 chủng sinh thái và đều thích hợp ở loại đất có tầng canh tác dày,
thoát nước phải tốt và càng lên cao, cây bơ có thời gian sinh trưởng bền hơn và
chất lượng bơ tốt hơn. Ngoài điều kiện đất đai, khí hậu, thì hầu như ở các vùng
trồng bơ đều có những cây bơ cho quả nghịch vụ (thu sớm hay muộn hơn), đây là
nguồn gen quý cần xác định tính ổn định về mùa vụ, năng suất và chất lượng quả
trong công tác giống.
Hiện nay, vùng trồng bơ cho thu hoạch gồm một số tỉnh phía Bắc như Phú
Thọ, Mộc Châu thu hoạch vào tháng 9-10. Ở miền Trung có trồng được bơ nhưng
nổi bật là Quảng Trị có vùng bơ thu hoạch từ tháng 8 – 10 (muộn so với Đắk Lắk),
một số nơi ở miền Đông Nam bộ như huyện Long Khánh, Định Quán của tỉnh
Đồng Nai bơ thu hoạch vào tháng 4- 6 (sớm hơn so với Đắk Lắk), bơ Lâm Đồng
thu hoạch tập trung từ tháng 6 – 9. Nhìn chung, những địa điểm trên có sản lượng
bơ thu hoạch không nhiều và chất lượng bơ cung ứng cho thị trường không cao,
một phần trong đó là yếu tố giống. Riêng bơ tại Đắk Nông, một lượng lớn bơ được
thu hoạch và vận chuyển về Đắk Lắk từ tháng 5 – 8.
Nhìn tổng thể trong nước thì Đắk Lắk là nơi đứng đầu về diện tích, sản lượng
bơ, chi phối mùa vụ bơ tập trung từ tháng 5 đến đầu tháng 8. Theo thống kê ở năm
2006, một ngày chính vụ tại ĐăkLăk có 126 vựa hoạt động, cung cấp hơn 400 tấn
đi nhiều tỉnh trong nước, trong khi 1 ngày vào giữa tháng 10 chỉ còn 6 vựa bơ và
có gần 2 tấn. Sự chênh lệch về sản lượng là quá lớn với tỷ lệ 1/200.Đây là cơ sở
quan trọng quyết định việc chọn giống.
Từ 2008 đến nay, sản lượng bơ thu hoạch tăng dần và diện tích trồng bơ ghép
cũng tăng nhanh, nhưng chiếm chủ yếu vẫn là giống bơ thu chính vụ cung cấp từ
rất nhiều nguồn, tốc độ phát triển nguồn cung và đầu ra nếu không tương xứng
trong thời gian tới sẽ kéo theo nguy cơ rớt giá trong mùa chính vụ.
4 Sơ nét tình hình cây bơ giống tại ĐắkLắk
Nhu cầu về giống bơ ghép đã và đang tăng từ năm 2007, thiếu hụt khá lớn vào
vụ mưa 2009 và 2010. Trong bối cảnh nguồn giống tốt không đủ đáp ứng và công
tác thông tin, tuyên truyền của các đơn vị hỗ trợ bị bỏ ngõ, đây là cơ hội cho rất
nhiều đơn vị kinh doanh cây giống gần như chưa biết gì về cây bơ và các tiêu
chuẩn tuyển chọn đã chạy theo nhu cầu thị trường, thêm vào đó là một lượng khá
lớn bơ từ miền Tây (nơi rất khó trồng bơ) được đưa về cung cấp cho ĐăkLăk và
một số tỉnh Tây Nguyên, điều này tồn tại rất nhiều nguy cơ tìm ẩn về giống, là
nguy hại lâu dài cho nhà vườn và cho sản xuất
Hiện tại, chỉ có 2 trong gần một trăm đơn vị cung cấp giống tại ĐăkLăk có
giống bơ được công nhận, gồm Viện KHKT NLN Tây Nguyên có 5 dòng bơ với
các mã hiệu nguồn giống từ CĐD.BO.41.06 đến CĐD.BO.41.10 và Công ty
TNHH Một Thành Viên Dak Farm là đơn vị sở hữu 05 dòng bơ nghịch vụ với mã
hiệu từ CĐD.BO.41.01 đến CĐD.BO.41.05 (gồm 01 dòng bơ thu sớm, 03 dòng bơ
thu muộn và 01 dòng bơ thu hoạch rải vụ). Đây là những nguồn giống được nghiên
cứu, tuyển chọn và chính thức công nhận, nên rất cần thông tin để khuyến khích
phát triển phục vụ cho sản xuất.
Đặt điểm, năng suất và chất lượng của các cây đầu dòng bơ nghịch vụ có thểm
tìm hiểu qua website: www.caygiongdakfarm.vn