Th c hành:ự
ĐA D NG GI I SINH V TẠ Ớ Ậ
H và tên: C n Th Ki u Linhọ ấ ị ề
L p : 10A13ớ
Tr ng : THPT Th ch Th tườ ạ ấ
GI I KH I SINH;GI I NGUYÊN SINH VÀ GI I N MỚ Ở Ớ Ớ Ấ
A.Gi i kh i sinh:ớ ở
Thu c gi i Kh i sinh có vi khu n là nh ng sinh v t bé nh có kích th c hi nộ ớ ở ẩ ữ ậ ỏ ướ ể
vi (t 1 - 3μm) c u t o b i t bào nhân s , là nh ng sinh v t c s nh t xu từ ấ ạ ở ế ơ ữ ậ ổ ơ ấ ấ
hi n kho ng 3,5 t năm tr c đây.ệ ả ỉ ướ
Chúng s ng kh p n i, trong đ t, n c, không khí; ph ng th c dinh d ng r tố ắ ơ ấ ướ ươ ứ ưỡ ấ
đa d ng: hoá t d ng, quang t d ng, hoá d d ng và quang d d ng.ạ ự ưỡ ự ưỡ ị ưỡ ị ưỡ
Nhi u vi khu n s ng kí sinh trong các c th khác. Vi khu n lam có ch a nhi uề ẩ ố ơ ể ẩ ứ ề
s c t quang h p trong đó có clorophyl (ch t di p l c) nên có kh năng tắ ố ợ ấ ệ ụ ả ự
d ng quang h p nh th c v t.ưỡ ợ ư ự ậ
Theo truy n th ng, sinh v t đ c phân lo i nh là đ ng v t, th c v t,ề ố ậ ượ ạ ư ộ ậ ự ậ
khoáng v t nh trongậ ư Systema Naturae. Sau khi phát hi n raệ kính hi n viể, các cố
g ng đ c th c hi n nh m x p đ t vi sinh v t vào ho c là gi i th c v t ho cắ ượ ự ệ ằ ế ặ ậ ặ ớ ự ậ ặ
là gi i đ ng v t. Năm 1866,ớ ộ ậ Ernst Haeckel đ xu t h th ng ba gi i v i s bề ấ ệ ố ớ ớ ự ổ
sung Protista nh là gi i m i và ch a ph n l n các vi sinh v t.ư ớ ớ ứ ầ ớ ậ [1] Sau đó, Haeckel
đ xu t gi i th t mà ông g i là Monera (tề ấ ớ ứ ư ọ ừ ti ng Hy L pế ạ : μονήρης, moneres,
nghĩa là đ n gi n). M t trong tám ngành chính trong Protista c a ông đ c g i làơ ả ộ ủ ượ ọ
Moneres. Ti u th lo i Moneres c a Haeckel bao g m các nhóm vi khu n đãể ể ạ ủ ồ ẩ
bi t nhế ư Vibrio. Gi i Protista c a Haeckel cũng bao g m các sinh v t v i nhânớ ủ ồ ậ ớ
chu n mà hi n nay ng i ta g i là Protista (sinh v t nguyên sinh). Sau này ng iẩ ệ ườ ọ ậ ườ
ta th y r ng gi i Protista c a Haeckel là quá đa d ng đ có th coi m t cáchấ ằ ớ ủ ạ ể ể ộ
nghiêm túc nh là m t gi i th t s .ư ộ ớ ậ ự
Năm 1969, Robert Whittaker công b h th ng năm gi i do ông đ xu t đ phânố ệ ố ớ ề ấ ể
lo i các sinh v t.ạ ậ [2] H th ng c a Whittaker đ t ph n l n các sinh v t đ n bàoệ ố ủ ặ ầ ớ ậ ơ
vào trong ho c là Monera v i nhân s hay Protista v i nhân chu n. Ba gi i cònặ ớ ơ ớ ẩ ớ
l i trong h th ng c a ông làạ ệ ố ủ Fungi, Animalia, và Plantae v i nhân chu n.ớ ẩ
D a trên các nghiên c u phát sinh loài m c phân t ,ự ứ ở ứ ử Carl Woese đã đ xu tề ấ
r ng các sinh v t nhân s (Monera) đ c chia thành 2 nhóm tách r i là Bacteriaằ ậ ơ ượ ờ
và Archaea. Trong phát sinh loài do Carl Woese đ xu t năm 1990ề ấ [3], c ba gi iả ớ
này đ u có ngu n g c t m t t tiên chung toàn th gi i và đi u này là phát sinhề ồ ố ừ ộ ổ ế ớ ề
loài th lo i đ c ch p nh n ph bi n nh t ngày nay. Tuy nhiên, di n gi i hi nể ạ ượ ấ ậ ổ ế ấ ễ ả ệ
đ i nh t cho ba gi i này là "Universal and Eukaryote Phylogenetic Tree" (Câyạ ấ ớ
phát sinh loài chung và sinh v t nhân chu n) d a trênậ ẩ ự rADN 16s, nh đ c thư ượ ể
hi n trong Tree of Life Web Project (D án web cây s s ng).ệ ự ự ố [4]
Đi m khác nhau đáng chú ý nh t gi a vi khu n th t s (Eubacteria) và viể ấ ữ ẩ ậ ự
khu n c (Archaebacteria) là các môi tr ng mà chúng có th sinh s ng. Viẩ ổ ườ ể ố
khu n th t s chi m ph n l n trong vi khu n mà con ng i có th ti p xúc.ẩ ậ ự ế ầ ớ ẩ ườ ể ế
Nh ng vi khu n s ng trong hay xung quanh con ng i, nhữ ẩ ố ườ ư Escherichia coli và
các loài t chiừ Salmonella, là vi khu n th t s . Vi khu n c sinh s ng trong cácẩ ậ ự ẩ ổ ố
môi tr ng kh c nghi t h n, ch ng h n trong cácườ ắ ệ ơ ẳ ạ su i n c nóngố ướ có độ axít cao
hay t i các đ sâu hàng d m d i l p băng B c c c. Các nhóm này sau đó đãạ ộ ặ ướ ớ ắ ự
đ c đ i tên thành Bacteria và Archaea.ượ ổ
B.Gi i nguyên sinh:ớ
Đ ng v t nguyên sinhộ ậ (Protozoa-) là nh ngữ sinh v tậ xu t hi n s m nh t trênấ ệ ớ ấ hành tinh,
là sinh v tậ đ n bàoơ (nguyên sinh v tậ-Protista) có kh năngả chuy n đ ngể ộ và d d ngị ưỡ . Chúng
có phân b kh p n i:ố ở ắ ơ đ tấ, n c ng tướ ọ , n c m nướ ặ , trong c thơ ể sinh v tậ khác. Đây là khác
bi t chính so v iệ ớ th c v t nguyên sinhự ậ (protophyta), đ c coi là nh ngượ ữ sinh v tậ đ n bàoơ không
có kh năngả chuy n đ ngể ộ và th c hi n trao đ i ch t qua quá trìnhự ệ ổ ấ quang h pợ. Đ ng v tộ ậ
nguyên sinh có kho ng 20.000 đ n 25.000ả ế loài, trong đó m t s cũng có c kh năng quangộ ố ả ả
h p. Đ ng v t nguyên sinh là m t d ng s ng đ n gi n, m c dù c th ch có m tợ ộ ậ ộ ạ ố ơ ả ặ ơ ể ỉ ộ t bàoế,
nh ng có kh năng th c hi n đ y đ cácư ả ự ệ ầ ủ ho t đ ng s ngạ ộ ố nh m tư ộ c thơ ể đa bào hoàn ch nh,ỉ
chúng có th thu l yể ấ th c ănứ, tiêu hóa, t ng h pổ ợ , hô h pấ, bài ti tế, đi u hòa ionề và đi u hòa ápề
su t th m th uấ ẩ ấ , di chuy nể và sinh s nả. S dĩ chúng có th th c hi n đ c các ho t đ ngở ể ự ệ ượ ạ ộ
s ng đó là vì trong c th cũng có nh ngố ơ ể ữ c u tấ ử gi ng v i các c u t t bào c a c th đaố ớ ấ ử ở ế ủ ơ ể
bào nhưnhân, ty thể, m ng n i ch tạ ộ ấ , h Golgiệ, không bào co bóp và không bào tiêu hóa. M tộ
s nguyên sinh đ ng v t còn cóố ộ ậ bào h uầ n i li nố ề bào kh uẩ v iớ túi tiêu hóa, tiêm
mao ho cặchiên mao ho t đ ng đ c nh th g c. Đ ng v t nguyên sinh th ng có kíchạ ộ ượ ờ ể ố ộ ậ ườ
th c 0.01 - 0.05ướ mm và không ph i là đ ng v t th c s .ả ộ ậ ự ự
G m có 5, 6 ho c 7 ti u lo i tùy theo cách phân lo i tr c đây, ph thu c c quan v nồ ặ ể ạ ạ ướ ụ ộ ơ ậ
chuy n và lo i nhân t bào, tuy nhiên nh ng phân lo i này không th hi n m i quan h th cể ạ ế ữ ạ ể ệ ố ệ ự
s gi a chúng theo quan đi m hi n nay:ự ữ ể ệ
*Sarcomastigophora (g m các loài thu c hai l pồ ộ ớ Sarcodina t cứ Amoeboid - trùng chân
giả và Mastigophora t cứ Flagellate - trùng roi, k t h p l i) bao g m các sinh v t có c quanế ợ ạ ồ ậ ơ
v n chuy n là chiên mao và gi túc ho c m t trong hai lo i đó và có m t lo i nhân đ n gi nậ ể ả ặ ộ ạ ộ ạ ơ ả
*Apicomplexa
*Myxozoa
*Ngoài ra còn có Labyrinthomorpha; Microspora Acetospora và Ciliophora: có c quan v nơ ậ
chuy n là tiêm mao và có hai lo i nhân khác nhau -ể ạ nhân dinh d ngưỡ và nhân sinh d cụ (tr cướ
đây đ c x p vào l pượ ế ớ Ciliata).
C quan v n chuy nơ ậ ể
Có 3 lo i v n chuy n các đ ng v t nguyên sinh: v n chuy n b ngạ ậ ể ở ộ ậ ậ ể ằ gi túcả, b ngằ chiên
mao và b ngằ tiêm mao
Gi túc (ảPseudopod) là ph n nhô ra c a t bào ch t theo h ng di chuy n. Gi túcầ ủ ế ấ ướ ể ả
đ c dùng đ di chuy n và đ b t th c ăn. Gi túc có 4 lo i hình d ng:ượ ể ể ể ắ ứ ả ạ ạ
1. Gi túc hình s iả ợ Filopodia
2. Gi túc hình r câyả ễ Rhizopodia
3. Gi túc hình tiaả Axopodia
4. Gi túc hình chuỳ có đ u trònả ầ
Chiên mao là b ph n ho t đ ng r trong vòng tròn xoáy trong n c nh mũi khoan độ ậ ạ ộ ẽ ướ ư ể
kéo toàn b ĐVNS v phía tr c, v a t o dòng n c cu n th c ăn vào mi ng (bào kh u).ộ ề ướ ừ ạ ướ ố ứ ệ ẩ
M t s ĐVNS có c gi túc trùng l n chiêm mao, th m chí c màng u nộ ố ả ả ẫ ậ ả ố
Tiêm mao: ho t đ ng nh mái chèo đ y sinh v t ti n v phía tr c, làm choạ ộ ư ẩ ậ ế ề ướ
con v t t xoay quanh mình nó khi v n chuy n đ ng th i t o nên dòng n c xoáyậ ự ậ ể ồ ờ ạ ướ
cu n theo th c ăn đ a vào mi ng.ố ứ ư ệ
[s aử]C quan tiêu hoá-Không bào tiêu hoáơ
Các m nh v n th c ăn đ c đ a vàoả ụ ứ ượ ư bào kh uẩ (cytostome, th ng n m m t v trí nh tườ ằ ở ộ ị ấ
đ nh nào đó trên c th đ ng v t nguyên sinh), theo bào kh u vàoị ơ ể ộ ậ ẩ bào h uầ (cytopharynx)
và đ c bao b c trong m t túi g i là không bào tiêu hoá. Cácượ ọ ộ ọ men tiêu hoá đ c ti t vàoượ ế
trong túi đ phân gi i th c ăn. Các ch t dinh d ng t o thành s đ c đ a vàoể ả ứ ấ ưỡ ạ ẽ ượ ư t bàoế
ch tấ còn nh ng ch t không tiêu hoá đ c đ c t bào th i ra ngoài qua b m t.ữ ấ ượ ượ ế ả ề ặ
[s aử]Trao đ i khí, bài ti t và đi u hòa áp su t th m th uổ ế ề ấ ẩ ấ
Ở Paramecium multimicronucleatum:
Không bào tr ng đ y n c v i màng đóng kín l thoát.ươ ầ ướ ớ ỗ
Sau đó: l thoát m ra, không bào d c h t n c ra ngoài.ỗ ở ố ế ướ
Ti p t c: l thoát đ c đóng l i.ế ụ ỗ ượ ạ
Cu i cùng: hai túi nh p l i hình thành không bào tr ng đ y n c.ố ậ ạ ươ ầ ướ
Ở Paramecium trichium: