Thuốc chống viêm đường hô hấp
Các thuốc chống viêm đường hô hấp phá vỡ sinh bệnh học của viêm
phế quản. Các thuốc này có thể ngǎn ngừa hoặc biến đổi phản ứng viêm đang
diễn ra ở đường hô hấp.
Các thuốc chống viêm đường hô hấp được dùng trong nhiều bệnh cảnh lâm
sàng khác nhau, khi viêm là một thành tố của quá trình bệnh, hay gặp nhất là trong
hen và viêm mũi dị ứng, nhưng cũng dùng điều trị bổ trợ trong viêm phổi do
Pneumocysitis carinii (PCP), hội chứng tǎng bạch cầu ưa eosin phổi, chứng viêm
tắc thanh quản và bệnh sarcoid. Ibuprofen làm chậm tốc độ giảm chức nǎng phổi ở
bệnh nhân xơ nang.
Viêm đường hô hấp là một yếu tố quan trọng trong đợt hen. Các hướng dẫn
chẩn đoán và xử trí hen đề cập đến vai trò của những thuốc chống viêm đường hô
hấp khác nhau. Mức độ nặng của bệnh và tuổi bệnh nhân là những yếu tố xác định
nên bắt đầu liệu pháp nào. Cả người lớn và trẻ em bị hen nhẹ mạn tính đều có thể
ngǎn ngừa hiệu quả cơn hen bằng cromolyn.
Nếu bệnh nhân có triệu chứng, bước tiếp theo là dùng thêm chất chủ vận
beta. Các corticosteroid hít, mặc dù được xem là an toàn hơn liệu pháp toàn thân,
vẫn có nguy cơ tác dụng phụ. Liệu pháp corticosteroid hít kéo dài ở trẻ em bị hạn
chế vì nguy cơ gây giảm tǎng trưởng, ức chế thượng thận, hoặc loãng xương.
Cromolyn là liệu pháp đầu bảng để dự phòng vì thuốc được dung nạp tốt và chỉ có
những tác dụng nhẹ.
Để điều trị lâu dài hen vừa, cromolyn tiếp tục là thuốc chống viêm đường
hô hấp lý tưởng, còn corticosteroid là một lựa chọn có thể chấp nhận được ở người
lớn. Nếu triệu chứng vẫn tồn tại hoặc tiến triển ở người lớn, có thể dùng một liệu
trình corticosteroid uống ngắn ngày. Bước tiếp theo ở trẻ em là corticosteroid hít
phối hợp hoặc không phối hợp với cromolyn.
Khi bệnh tiếp tục nặng lên, liệu pháp điều trị phải tích cực hơn.
Corticosteroid hít là thuốc hàng đầu cho cả người lớn và trẻ em, cùng hoặc không
cùng cromolyn hoặc các thuốc khác. Nếu vẫn không kiểm soát được các triệu
chứng một cách hiệu quả, nên cân nhắc dùng thêm một đợt ngắn corticosteroid
uống hoặc một liệu pháp thay thế lâu dài khác.
Nếu trẻ có triệu chứng nặng, có thể tính đến liệu pháp corticosteroid toàn
thân; cần cân nhắc nguy cơ-lợi ích khi quyết định dùng liệu pháp này. Chỉ dùng
corticosteroid tiêm tĩnh mạch để điều trị đợt hen nặng cấp tính ở bệnh nhân cấp
cứu hoặc bệnh nhân đã nằm viện.
Cromolyn được khuyến nghị dùng để phòng cơn hen do gắng sức, không
dùng thuốc để điều trị các triệu chứng sau khi gắng sức. Dung dịch nhỏ mũi được
chỉ định để điều trị và phòng viêm mũi dị ứng. Nedocromil chỉ được chỉ định để
điều trị duy trì hen phế quản. Nedocromil tương đương với cromolyn trong phòng
ngừa hen do gắng sức, mặc dù cromolyn có thời gian tác dụng dài hơn. Khi hướng
dẫn được soạn thảo khi chưa có nedocromil, nhưng có thể thay thế cho cromolyn.
Nedocromil có độ an toàn và hiệu quả tương tự cromolyn.
Các corticosteroid dùng đường mũi tại chỗ có tác dụng chống viêm trực
tiếp tại chỗ với tác dụng phụ toàn thân tối thiểu. Các chế phẩm đường mũi chủ yếu
được dùng để phòng và điều trị các triệu chứng viêm mũi theo mùa hoặc viêm mũi
quanh nǎm. Nên nghĩ đến corticosteroid dùng đường mũi trước khi dùng
corticosteroid toàn thân vì có nhiều nguy cơ liên quan đến việc dùng toàn thân.
Nhiều corticosteroid hít đường miệng có dạng dùng đường mũi, như fluticason.
Budesonid là một corticosteroid được bán ở châu Âu dưới dạng hít, nhưng chỉ
được Mỹ cho phép dùng ở dạng nhỏ mũi.
Có rất ít sự khác nhau giữa các chế phẩm corticosteroid dùng đường mũi
hiện có. Tất cả các chế phẩm này được chỉ định điều trị viêm mũi dị ứng.
Dexamethason cũng có lợi trong điều trị polyp và beclomethason giúp ngǎn ngừa
tái phát polyp mũi sau phẫu thuật cắt polyp.
Không dùng triamcinolon và fluticason cho trẻ em dưới 12 tuổi, và không
nên dùng các chế phẩm corticosteroid đường mũi khác cho trẻ dưới 6 tuổi. Cả
fluticason, budesonid và triamcinolol đều có thể dùng một lần/ngày, nhưng cũng
có thể chia nhiều liều. Beclomethason, dexamethason và flunisolid đều được dùng
ít nhất 2 lần tới 3-4 lần/ngày.