ƯỜ

Ạ Ọ

NG Đ I H C BÁCH KHOA HÀ

Ọ

Ậ

Ỹ

Ệ

TR N IỘ            VI N K  THU T HÓA H C

ậ

ề

ế ủ

ề t c a các em v

ể ế

ể Đ  tài ti u lu n Trình bày các hi u bi các hormone tuy n yên

ễ

Sinh viên trình bày:  ề ị Nguy n Th  Thu Huy n MSSV: 20174789

ụ ụ M c L c:

I.M đ uở ầ

ọ  đ ộ  Hormone) là m t ch t hóa h c

ộ ế ặ t t ộ ượ ế ề  t

ậ ấ  và chúng tác đ ng lên các t ủ

ệ ừ ế ậ ổ  t ế c ti t   bào  ỏ ng nh    bào. Nó  ế ế  bào

c dùng trong quá trình ề ọ ậ  sinh v t đa bào

ườ ượ ế bào ph n ng đ

c truy n trong máu. Các t ậ ề ế

ự ậ ả i v i hormon khi chúng ti p nh n hormon đó. Hormon  ặ ớ  protein ti p nh n (receptor), t o ra s  kích ho t c ạ ơ

ạ ế ả ứ ẫ ổ

ệ

ế ự ế c ti

ừ t tr c ti p vào dòng  ố ẫ ế t vào các  ng d n  ề ừ ế    đó chúng có th  ch y vào máu ho c chúng truy n t t

ể ả ằ ế ộ ế ố (ti ng Anh N i ti  bàoế ở ra b i m t ho c nhi u ộ ỉ ộ ượ trong các b  ph n khác nhau c a sinh v t. Ch  m t l ượ ấ ủ ế hormon đ  trao đ i ch t c a t ụ  bào này đ n t là công c  hóa h c truy n các tín hi u t ấ ề ả ấ ả  đ u s n xu t hormon;  khác. T t c  các ự ậ ơ hormon th c v t là phytohormon.Các hormone trong c   ậ  th ộ thể đ ng v t ứ ạ ớ ng l ế ắ g n ch t v i ố ệ  và cu i cùng d n đ n các ph n  ng  ể chế chuy n đ i tín hi u ạ ế ừ t trên t ng lo i t riêng bi  bào. ượ ộ ế  đ ế Các phân tử hormon tuy n n i ti t ạ ế  đ máu, trong khi các hormon ngo i ti t và t bào này qua t c ti ượ ặ ế  khu ch tán. bào khác b ng cách

ộ ấ ả ế ộ ế là m t tuy n n i ti

ặ ầ ệ ủ

ề ộ ề ọ ứ t (s n xu t hormone). Đây là  ệ ủ ơ ể

ủ ơ ể ằ ộ ế ố c g i là n i ti

ể ế ế ơ t t ) vào máu. Các hormone c v n chuy n vào trong máu đ  đ n các c  quan

ườ i các c  quan đích, chúng làm

ứ ượ ọ ể ạ ng t ứ ơ ơ ể

ế ơ ể ư

ế Tuy n yên ộ ệ ố t, giúp  m t ph n quan tr ng c a m t h  th ng tín hi u đ c bi ế đi u hòa nhi u ch c năng khác nhau c a c  th . Tuy n yên có  ể vai trò ki m soát ch c năng c a c  th  b ng cách phóng thích  các hormone (còn đ ượ ậ tuy n yên đ đích (target). Thông th ộ phóng thích m t hormone th  hai. C  quan đích có th  là tuy n  ạ ặ ệ ộ ế ặ t ho c là các lo i mô khác nhau trong c  th  nh t đ c bi n i ti ế ộ ố  bào. m t s  nhóm t

ầ ế ế ướ ở c (  phía

ở ầ

ế ắ t t Tuy n yên tr . Hai ph n này phóng thích   khác nhau nh m đ n các c  quan đích khác nhau

ướ

ơ ấ ế c tuy n yên s n xu t các hormone có tác  ạ ộ ả ủ ơ ể ạ

ề ướ ế ạ c tuy n yên có c

ế ấ ấ ộ nhi uề  lo i hormone khác nhau đ ượ ạ ỉ ả ế t ra trong khi đó thùy sau tuy n yên ch  s n xu t hai lo i

Tuy n yên có hai ph n (thùy) chính: ế c)ướ  và tuy n yên sau (  phía sau) tr ế ộ ế ố ti t n i ti ủ ơ ể Thùy tr c a c  th . ụ d ng đi u hòa các ho t đ ng c a c  th  trên ph m vi r t r ng.  Thùy tr ti hormone.

ộ II. N i dung

Ị

Ể

Ấ

Ặ

Ạ C A Ủ

Đ C ĐI M C U T O

ế ặ

ế ả ủ ươ ướ ộ ừ ng kính kho ng 1 cm, n ng t ng b m thu c

ầ ồ ồ th i k  bào

ố ấ ạ ừ ờ ỳ ướ c và thùy sau .

ế ườ i đ i qua đ ng

ướ ồ ồ ế ớ t v i vùng d ng th n kinh đó là h  th ợ   ệ ống đ i­ yên và bó s i

ạ ầ

1.V  TRÍ VÀ Ế TUY N YÊN Ế Ủ Ị 1.1 V  TRÍ C A TUY N YÊN ỏ ườ ế ộ Tuy n yên là m t tuy n nh  đ ố ằ 0,5 ­ lg. Tuy n yên n m trong h  yên c a x ề ọ n n s . ế Tuy n yên g m hai ph n có ngu n g c c u t o t thai hoàn toàn khác nhau đó là thùy tr Tuy n yên liên quan m t thi m ch máu và đ th n kinh d

ậ ườ ầ ướ ồ i đ i­ yên.

ế

ả

ị Hình  nh: V  trí tuy n yên

ệ ử ử ướ ồ

ạ ệ ố ở

ồ ạ ạ ượ ấ c c u  ạ ừ ộ  đ ng m ch yên  ữ

ồ ậ

ổ ồ ế ướ

ấ ạ

ế ạ ng máu còn l c tuy n yên. L

ắ ầ ừ ạ ố ạ ướ ắ

ứ

ế ủ ủ ơ ế

ạ i gi a r i theo h  th ng c a d

i gi a (Median  ử ạ ỏ c tuy n yên t a thành  ng máu cho thùy  ử  các tĩnh m ch c a  ạ ướ . i  ướ ồ ượ c bài  i đ i đ ữ ẽ ấ ồ i gi a s  th m  ử ướ ồ i đ i ­  ế ề

ồ ể ự ướ ồ ầ ồ

ơ

ằ ở ủ ư ậ ấ ở ợ ị  hai nhóm nhân trên th  và   thùy sau

i đ i­ yên (h  c a Popa­Fielding) đ ­ H  th ng c a d ấ ứ ấ ạ ạ t o b i m ng mao m ch th  nh t xu t phát t ỏ ỏ trên. M ng mao m ch này t a ra   vùng l ữ Eminence) r i t p trung thành nh ng tĩnh m ch c a dài đi qua  ế cu ng tuy n yên r i xu ng thùy tr ượ ứ m ng mao m ch th  hai cung c p 90% l ừ ạ ượ i là t tr ủ ộ ạ ng n b t đ u t  m ng mao m ch c a đ ng m ch yên d ả i phóng và  c ch  c a vùng d Các hormon gi ậ ủ ế ừ  các t n cùng c a n ron vùng l t ch  y u t ti ệ ố ữ ồ ạ vào m ng mao m ch l ủ ế yên xuống đi u khi n s  bài ti t hormon c a tuy n yên. ợ ầ ­ Bó s i th n kinh d i đ i ­ yên là bó th n kinh g m các s i  ụ ủ tr c c a các n ron mà thân n m  ạ c nh não th t còn t n cùng c a chúng thì kh  trú  ế tuy n yên .

ị ạ

ầ ế ự ữ t s  theo bó s i th n kinh này đ n d  tr

ế ợ ệ

ặ ế ể ế t hai hormon ủ ế ẽ ậ i đ i ho c thùy sau tuy n yên đ u gây bài ti

ố ệ ữ ướ ế

ờ ộ ắ ắ

ế

ế ả ộ ườ ế

i bình th

ế

t vì nh ng hormon này đ

ữ ị ạ c

ế

ơ ồ ố

ệ ữ

ế

ả

ướ

Hình nh. S  đ  m i quan h  gi a tuy n yên và vùng d

i

ợ ụ ế ỏ ể ể ơ Hai hormon do các n ron c a nhóm nhân trên th  và c nh não  ợ ấ ổ th t t ng h p và bài ti ở  thùy sau tuy n yên do v y các tínhi u kích thích vào vùng  ướ ồ d này. ế i  N u tách r i m i liên h  gi a thùy sau tuy n yên và vùng d ế   ố ồ ằ đ i b ng m t nhát c t qua cu ng tuy n yên (c t phía trên tuy n yên) thì hormon thùy sau tuy n yên gi m thoáng qua trong vài  ồ ồ ỏ ạ i bình th ng. N ng đ  hormon thùy sau tuy n  ngày r i tr  l ầ ườ ỏ ạ ậ ả yên tr  l ng không ph i do các t n cùng th n kinh  ị ắ ằ ở  ầ ế ằ ở t mà là do các đ u b  c t n m   thùy sau tuy n yên bài ti n m  ướ ồ ợ ở ượ ổ ế   c t ng h p  vùng d i đ i bài ti ượ ấ ủ ơ thân n ron c a nhân trên th  và nhân c nh não th t sau đó đ chuy n theo s i tr c đ n các thùy sau tuy n yên. Quá trình di  chuy n này đòi h i vài ngày.

ườ

ạ

ườ

ồ đ i qua đ

ng m ch máu và đ

ầ ng th n kinh

Ủ

Ặ

Ấ

Ể

Ế

Ạ 1.2. Đ C ĐI M C U T O C A TUY N YÊN

ế ế ở c c u t o b i nh ng t

ữ ạ ổ ượ ấ ạ ạ ề

ả ế

ế  bào tuy n yên bài ti ắ acid m nh nên còn đ ữ ế  t hormon GH, nh ng t ượ ọ ạ c g i

ổ ế ế ữ ế  bào  a  ả ợ bào t ng h p và bài bào tuy n yên là nh ng t

ế ướ ủ c

ư

ỉ ấ ế ổ t các hormon khác c a thùy tr ả ừ ỗ  3­5% nh ng chúng có kh   ế ứ ể ề t hormon r t m nh đ  đi u hòa ch c năng tuy n

ợ  bào t ng h p và bài ti ế ạ ạ ế ụ

ầ

ế ố bào gi ng

ế

ế ế ỉ

ộ ượ ợ ụ ậ

ớ ế ụ ở

ằ ở ủ ạ ấ ậ

ứ

ướ c tuy n yên (thùy tuy n) 1.2.1 Thùy tr ướ ế ế ế ế  bào ch  ti Thùy tr t.  c tuy n yên đ ế ợ ỗ ế ữ Nh ng t  bào này có nhi u lo i, m i lo i t ng h p và bài ti t  ạ ộ m t lo i hormon. ế Kho ng 30­40% t ộ bào này khi nhu m chúng b t màu  ư acid. là t ế Kho ng 20% t ế t ACTH. ti ế Các t ế tuy n yên m i lo i ch  chi m t năng bài ti ế giáp, tuy n sinh d c và tuy n vú. ế 1.2.2 Thùy sau tuy n yên (thùy th n kinh) ủ ế ế ượ ấ ạ ở Thùy sau tuy n yên đ c c u t o ch  y u b i các t ữ ầ ế ệ (glial like cell). Nh ng t  bào th n kinh đ m  t  bào này không  ư ộ ấ có khảtăng ch  ti ứ t hormon mà ch  làm ch c năng nh  m t c u  ỗ ợ ợ trúc h  tr  cho m t l ng l n các s i tr c và cúc t n cùng s i  ị ư  nhân trên th    thùy sau tuy n yên mà thân n m  tr c kh  trú  ầ ợ ữ và nhân c nh não th t. Trong cúc t n cùng c a nh ng s i th n  oxytocin. kinh này có các túi ch a hai hormon là ADH và

ơ ồ

ế

ả

ớ

ơ

Hình  nh: S  đ  tuy n yên v i các hormon và các c  quan đích

Ế

2.  CÁC HORMON TRONG TUY N YÊN

ƯỚ

ướ ế ổ

 Hormon phát tri n c  th  ­ GH

2.1 CÁCHORMON THÙY TR ợ ế c tuy n yên t ng h p và bài ti Thùy tr ể ơ ể Ế C TUY N YÊN t 6 hormon đó là: (Human Growth Hormone ­

hGH)

 Hormon kích thích tuy n giáp ­ TSH

ế (Thyroid Stimulating

Hormon)

 Hormon kích thích tuy n v  th

ỏ ượ ậ ng th n ­ ACTH (Adreno

ế Corticotropin Hormon).

 Hormon kích thích nang tr ng ­

ứ FSH (Follicle Stimulating

Hormon)

(Luteinizing Hormon)

 Hormon kích thích hoàng th  ­ LH   Hormon kích thích bài ti

t s a ­ PRL

ạ ừ ề

ủ ể ạ

ệ ặ

ộ ể ề ứ

t này đ  đi u hòa các ch c năng  FSH, LH và

ọ ớ

ế

ả

Hình  nh: hoocmon tuy n yên (theo sinh h c l p 8)

ể ế ữ (Prolactin). ứ ự ế ụ Ngo i tr  GH là hormon có tác d ng đi u hòa tr c ti p ch c  ộ ơ ể ỉ năng chuy n hóa c a toàn b  c  th , các hormon còn l i ch  tác  ộ ặ ế ụ d ng đ c hi u lên m t tuy n ho c m t mô nào đó, và thông qua ụ ộ ế ế tác d ng lên các tuy n n i ti ủ ơ ể ư ể chuy n hóa c a c  th  nh  hormon TSH, ACTH,  PRL.

ả

ơ ồ

ướ

ế

ớ c tuy n yên v i các hormon

Hình  nh: S  đ  thùy tr ơ và các c  quan đích

Ể Ơ Ể

ấ

acid amin trong m t ộ

ượ ỗ ơ là 22.005.

ưở ữ ể ế ầ ng

ướ ế c t ọ ế bào do đó làm tăng tr ng l ả ừ  bào v a làm tăng  ơ ể ượ ng c  th ,

2.1.1 HORMON PHÁT TRI N C  TH  ­ GH h cọ ả 2.1.1.1 B n ch t hóa  ỏ ứ ử protein nh  ch a 191  ộ   ­GH là m t phân t ử ọ chu i đ n và có tr ng l ng phân t 2.1.1.2 Tác d ngụ ­GH gây phát tri n h u h t nh ng mô có kh  năng tăng tr ừ ơ ể trong c  th . Nó v a làm tăng kích th quá trình phân chia t làm tăng kích th ­Kích thích mô s n và x

c các ph  t ng. ươ ướ ụ ể ủ ạ ng phát tri n.

ầ ế ể

ấ ệ

ả ế ủ ưở ụ ả ấ ả ư ủ ơ ể ươ ng c a GH lên x ng. K t qu  này là do  nh h

ế ế ng.

protein  ả ế bào t o x ạ ươ ạ ươ ạ ươ ng. ng.

ể

ươ ể ụ ở ầ ươ ng

ỏ ươ ầ ươ ụ  bào s n và t ế ụ  bào t o x  bào s n và t ế  bào s n thành các t  bào t o x ơ ế ờ ng phát tri n nh  hai c  ch  chính: ng: GH làm phát tri n s n  ự ng tách kh i thân x đ u x ng. S  phát tri n này

ụ c

ươ ươ

ụ ẽ ượ ồ ẽ ng s  dài ra r i mô  ệ ể

ầ

ươ ế ng không  ấ ạ ớ i v i

ng m i do đó thân x ờ ớ ồ c t o thành. Đ ng th i v i vi c phát tri n mô  ầ ượ ố c c t hóa sao cho đ n   nó cũng d n d n đ ụ ở ầ ươ  đ u x (adolescence) thì mô s n  ẽ ợ ầ ươ ng s  h p nh t l ng và thân x ng không dài ra n a.

ng và

ể ầ ươ ươ ư ng nh ng khi mà đ u x

ng thì GH không còn kh  năng làm dài x ơ ế ươ ả ng: Trong x

ươ ạ ươ  bào t o x ằ ở ế ng n m

ủ ươ ữ ớ ng l ạ ế i ti

bào h y x ấ ủ

ề ặ ủ ươ ấ t ra nh ng ch t nh m hòa  ng.  ươ ờ ế ợ ứ ắ ứ ủ ề ọ ng

ạ ươ ế ạ Nh  trên đã trình bày, GH có tác d ng phát tri n h u h t các  ể mô c a c  th  trong đó hi u qu  th y rõ nh t là làm phát tri n  ươ ng  khung x nh :ư ắ ở ọ  các t + Tăng l ng đ ng  ế ố ộ + Tăng t c đ  sinh s n các t ể ụ + Tăng chuy n các t ươ ­ GH làm x ơ ế + C  ch  làm dài x ể ơ dài, n i mà đ u x ể ằ ắ ầ b t đ u b ng tăng phát tri n mô s n, sau đó mô s n s  đ ớ ể chuy n thành mô x ụ ố ạ ượ ạ s n m i l i đ ụ ự ụ s n thì mô s n t ổ ị tu i v  thành niên  ữ còn n a, lúc này đ u x ữ ươ nhau và x ư ậ ụ ầ ươ ả ự Nh  v y, GH kích thích c  s  phát tri n mô s n đ u x ấ ớ ề ợ ng h p nh t v i thân  chi u dài x ữ ươ ươ ng n a. x ạ ế  bào có tác  + C  ch  làm dày x ng có hai lo i t ủ ươ ế ượ ụ ng và t ng.  c nhau, đó là t  bào h y x d ng ng ề ặ ươ ườ ế ạ ươ ng và trong   trên b  m t x ng th T  bào t o x ọ ắ ụ ế ộ ố ố ươ ng. T  bào này có tác d ng tăng l ng đ ng các  m t s  h c x ợ ấ ng cũ.  h p ch t calci và phosphat m i trên b  m t c a x ằ ồ Đ ng th i, t ươ tan các h p ch t calci và phosphat và làm phá h y mô x ơ Khi m c l ng đ ng tăng h n m c phá h y thì chi u dày x tăng lên. ụ Hormon GH có tác d ng kích thích m nh t bào t o x ng, do

ặ ủ ế ụ t là

ng c a GH, đ c bi ả ng ti p t c dày ra d ụ ng. Tác d ng này đ

ưở ể ệ ươ

ề ở ữ ươ ượ ế ườ ng nh  nh  x c ti i

ươ

ầ ng bàn chân hay

ệ ướ ả ậ ươ i  nh h v y x ơ ể ượ ươ c th  hi n ngay c  khi c  th   màng x ư ươ ẹ ệ ố ớ ặ ưở ng  ng d t nh  x t đ i v i các x ng thành đ c bi đã tr ỏ ư ươ ọ ữ ươ ng bàn tay và  ng s , và nh ng x hàm, x ầ ươ t ra quá nhi u   nh ng ng ng bàn ch n. KhiGH đ x ẩ ằ ưở ng hàm dày lên và đ y c m nhô ra,  ng thành thì x đã tr ươ ọ ươ x ng s  cũng dày lên làm cho đ u to ra, x bàn tay cũng dày lên làm bàn chân bàn tay to ra.

somatomedin hay còn

ườ i ta tìm th y GH kích thích

ạ ấ ố ậ ử protein đ

insulin (insulin like growth). ấ somatomedin, ch t ấ ủ ượ ọ c g i là  ề ươ

ng. Nhi u tác d ng c a  ố ụ ụ ủ insulin nên nó

insulin" (IGF).

ườ

i ta đã chi ấ ọ ượ ọ ụ  GH tác d ng thông qua ch t trung gian là  ọ ể ế ố  phát tri n gi ng  g i là y u t ộ ệ ừ T  thí nghi m trên đ ng v t, ng ề gan t o ra nhi u phân t ụ này gây ra các tác d ng trên x ể ự somatomedin lên s  phát tri n gi ng tác d ng c a  ấ còn có tên là “ch t làm phát tri n gi ng  ế t tách đ Ng quan tr ng nh t là ố ể ạ somatomedin trong đó lo iạ   ượ ố c b n lo i  somatomedin C (đ c g i là IGF­I).

ả

Hình  nh: somatomedin

C, nhân.

ng phân t ử ủ somatomedin C vào kho ng 7500 và

ế Ở ữ c a  ng t ả t GH. ứ  v i m c bài ti

nh ng  ng ỷ ệ ớ ộ somatomedin trong huy t t

ườ ườ ồ ả

ườ ế ươ ặ ng ho c cao. ư ấ ả l i lùn pygmy n ng đ   ng th p ngay c  khi n ng đ  GH bình th ằ ặ ầ t c  ho c h u nh  t ồ i ta cho r ng t

ủ ự

ụ ả ứ

ặ

ằ

ộ ượ ể ể

ự ế

ỉ

ữ ộ ơ ế ứ ấ

ổ

ể ộ ả ợ protein. ể ụ ượ ọ Tr ng l ộ ủ ồ n ng đ  c a nó th ườ ng ộ ấ ườ th ấ ả ở ậ t c  các tác  B i v y, ng ủ ể ơ ể ụ d ng c a­ GH lên s  phát tri n c  th  chính là do tác d ng c a  somatomedin C và các somatomedin khác ch  không ph i là tác  ươ ự ế ủ ụ ng ho c các mô khác. d ng tr c ti p c a GH trên x ế ể ạ ộ ố   i cho r ng có th  GH kích thích Tuy nhiên, m t s  ý ki n khác l ể ủ ở ộ ự ạ  m t mô nào đó đ   s  t o thành m t l ng  somatomedin C đ   ư ụ ự  nó có tác d ng  làm mô này phát tri n nh ng cũng có th  GH t ụ ộ ố qua  tr c ti p làm phát tri n m t s  mô khác và tác d ng thông  ể ơ ể somatomedin ch  là m t trong nh ng cách làm phát tri n c  th   ủ c a GH ch  không ph i là m t c  ch  duy nh t. ­Kích thích sinh t ng h p  ụ ề +GH có nhi u tác d ng lên chuy n hóa ữ protein, nh ng tác d ng

ẫ bào.

ế ế  bào.  ổ ộ acid amin trong t

ậ

ậ

ế ụ ế ụ ộ ế ủ ế protein c a t ể acid amin qua màng t ế  bào: GH làm tăng  ừ ể acid amin t  máu vào trong t ế ẽ ẫ  bào s  d n đ n tăng t ng   ế ể acid amin qua màng t ể glucose  t.

ổ ừ

ồ ộ acid amin trong t

ể

ươ ượ ổ ử protein đ c t ng h p t

ủ ể ạ  bào đ  t o RNA:

ơ ậ ừ ụ ế ờ ủ 24 gi ự

­ 48 gi ) c a GH là kích thích s ẽ ế ượ

ể ế ố ng,

ụ ấ ụ g

ế này d n đ n tăng  ậ + Tăng v n chuy n  ự ế ố ộ ậ tr c ti p t c đ  v n chuy n  ồ ự S  tăng n ng đ   h p ợ protein. Tác d ng tăng v n chuy n  ụ ư ố ủ bào c a GH cũng gi ng nh  tác d ng tăng v n chuy n  ủ insulin do tuy n t y n i ti ế t bài ti  bào c a  qua màng t ợ protein t ị ể +Tăng quá trình d ch mã RNA đ  làm tăng t ng h p  ế ả  bào không  ribosome. Ngay c  khi n ng đ   ố ượ ị ng  tăng thì GH cũng làm tăng d ch mã RNA đ  làm tăng s  l ủ ế ợ ừ ribosome ở bào t   ng c a t phân t bào. +Tăng quá trình sao chép DNA c a nhân t ờ Tác d ng ch m h n (t ẩ ự ể ạ sao chép DNA trong nhân đ  t o RNA. RNA s  thúc đ y s   ấ   ẩ ự ợ protein, thúc đ y s  phát tri n n u đ ổ c cung c p sinh t ng h p  ượ ầ ủ đ  năng l  khác c n cho  acid amin, vitamin và các y u t ể ự s  phát tri n. ọ ẽ  đây là tác d ng quan tr ng nh t trong các tácd n Có l ủ c a GH ả protein và acid amin.

ượ

ừ ỡ ự ữ    các môm d  tr ,do acid béo t

ụ ồ

ượ

ng. Do v y, d ượ ướ ề ồ ử ể acid béo thành acetyl­CoA r i s   ậ ủ   ụ i tác d ng c a ơ ng nhi u h n là glucid c s  d ng đ  t o năng l

ộ

ụ ọ ữ ấ ằ + Gi m quá trình thoái hóa  ồ ừ ạ  Tăng t o năng l ng t  ngu n lipid. ả i phóng   GH có tác d ng tăng gi ộ acid béo trong máu. đó làm tăngn ng đ   Ở    mô, nó làm tăng chuy n  ụ ụ d ng cho m c đích sinh năng l ể ạ ượ ử ụ GH, lipid đ và protein. ườ ụ  Chính vì tác d ng này mà ng ộ ủ c a GH là m t trong nh ng tác d ng quan tr ng nh t nh m ti i ta coi tác d ng huy đ ng lipid  ế ụ t

ậ ự ể ể ụ

ờ

ể ụ ưố ả ng x y ra ch m  ợ protein có   trong khi tác d ng làm tăng sinh t ng h p  ệ i tác d ng c a GH.

ể ụ ấ ụ ủ ố :GH có b n tác d ng trên

.

ượ ụ glucose ở t

ế ư ng. ế  bào d ư ể ả ơ ế ụ ử ụ glucose cho m c đích sinh năng l ụ ự ả ẫ

ộ ử

ượ ể ạ

ụ

ế

bào

ể

ể ẽ ế  bào s   ị

ể ự ữ ế c đ   c ch  quá trình thoái hóa  ở ế  t glucose và glycogen không th  thoái hóa  ượ ậ c v n chuy n vào t ế  bào nhanh chóng b  bão hòa  ượ ữ c n a. ồ  bào và tăng n ng đ ể glucose vào t ộ glucose

ượ ậ ậ ấ c v n

ế ồ ầ glucose đ ộ glucose trong máu gi m ả

ế ả

ả ả ả do t

ồ

ử ụ ả ể bào.

i 50% ho c h n, tình tr ng này đ ợ ế ặ ơ ườ ạ ế ề ể ơ ể ki m ệ protein đ  dùng nó cho s  phát tri n c  th . ườ Tuy nhiên, tác d ng trên chuy n hóa lipid th ổ ụ sau vài gi th  xu t hi n sau vài phút d ­Tác d ng trên chuy n hóa glucid  chuy n hóa glucid +Gi m s  d ng  ướ C  ch  chính xác gây ra s  gi m tiêu th   i  ủ tác d ng c a GH đ n nay v n ch a rõ. Tuy nhiên, ng òi ta cho  ầ ẽ ộ ụ ằ r ng tác d ng này có l  m t ph n là do GH tăng huy đ ng và s ụ d ng ụ acid béo đ  t o năng l ng. Chính tác d ng này đã làm  ồ ề ộ tăng n ng đ  acetyl­CoA, sau đó acetyl­CoA có tác d ng đi u  ượ ể ứ hòa ng glucose và glycogen. ự ữ glycogen  +Tăng d  tr   ộ ồ Khi n ng đ  GH tăng,  ượ ể glucose đ ng,  đ  sinh năng l ợ trùng h p thành  glycogen do đó t ứ ế glycogen đ n m c không th  d  tr  thêm đ ậ ả + Gi m v n chuy n  trong máu. ộ Khi tiêm GH cho đ ng v t th y lúc đ u  ể  bào tăng lên và n ng đ   chuy n vào t ỉ ẹ ư ờ ụ nh  nh ng tác d ng này ch  kéo dài kho ng30 phút đ n 1 gi ể ồ ự ậ ượ ạ ụ r i sau đó tác d ng x y ra ng i nghĩa là s  v n chuy n  c l ẽ ế ụ ế  bào gi m. Tác d ng này x y ra có l glucose vào t  bào  ế ộ khó s  d ng glucose nên n ng đ  glucose trong t  bào tăng lên  ế ậ đã làm gi m v n chuy n glucose vào t ả ự ử ụ Do s  s  d ng glucose trong t ố trong máu tăng t ế ườ ng tuy n yên. Tr tháo đ ộ ồ  bào gi m nên n ng đ  glucose  ượ ọ   c g i là đái ị ằ ng h p này n u đi u tr  b ng

ớ ộ ượ

ả ớ ng l n insulinm i ậ ườ ng ph i dùng m tl ồ cóthể ườ ng

ạ

ồ ụ ướ ủ i tác d ng c a GH đã kích

ờ ộ ế ụ ộ ế t bài ti

ụ t insulin, đ ng th i chính GH  ế ế ế

ẽ ươ ị ổ ng và s  gây ra b nh đái tháo

ậ ệ ườ ng t y. Do v y, GH là hormon gây đái tháo đ ng.

ầ ư ể i s  đi u khi n g n nh

ề ạ

ế ế ế i ch  do nhi u vùng não và  t GH. ộ ng tiêu hoá bài ti

ộ

ộ ế t GH.

ế ướ ự ề t d ướ ồ i đ i là GHRH và GHIH  ỗ ụ ứ t cũng có tác d ng  c ch  bài ti ồ ẽ ệ ậ ế ứ ẽ ặ ấ ắ ng, luy n t p g ng s c s  làm tăng

ệ ồ ố ạ t GH. i Vi

ẻ ơ t Nam, n ng đ  GH trong máu cu ng r n tr  s     2,09 ố ng thành là 3,94 ± ườ ưở i tr

ả insulin th ộ làm gi m n ng đ  glucose trong máu, vì v y đái tháo đ ớ ạ ả lo i này ít nh yc mv i insulin. ế + Tăng bài ti t insulin. N ng đ  glucose trong máu tăng d ế ồ thích tuy n t y n i ti ụ ủ ế ự ế  bào bêta c a tuy n  cũng có tác d ng kích thích tr c ti p lên t ạ ả ụ t y. Đôi khi c  hai tác d ng này gây kích thích quá m nh đ n t bào bêta làm chúng b  t n th ụ ườ đ ế ề t 2.1.1.3 Đi u hòa bài ti ượ ướ ồ i đ i: GH đ ­Vùng d c bài ti ủ hoàn toàn c a hai hormon vùng d ­Somatostatin là m t hormon t ườ đ ả ồ ­N ng đ  glucose trong máu gi m, n ng đ  acid béo trong máu  ả gi m, thi u protein n ng và kéo dài s  làm tăng bài ti ươ ­Tình tr ng stress, ch n th ế bài ti Ở ườ ộ  ng sinh là 28,38 ± 10,03 ng/ml, ng ng/ml.

ơ ồ ề

ế

Hình  nh:ả

S  đ  đi u hòa bài ti

t GH

Ế

ấ ả

ọ ử ượ 28.000. ng phân t

ố ượ ế ế ỗ ế  thích t ng và kích bào tuy n giáp trong m i nang

ừ ạ ế ố ạ bào nang giáp t d ng kh i sang d ng tr ụ

ế ạ

ổ t). ể ệ ố ủ ế ạ

ụ ế 2.1.2 HORMON KÍCH THÍCH TUY N GIÁP TSH ọ 2.1.2.1 B n ch t hóa h c ộ  ­TSH là m t glycoprotein, có tr ng l 2.1.2.2 Tác d ngụ ấ ụ ­Tác d ng lên c u trúc tuy n giáp +Tăng s  l giáp. ế +Tăng bi n đ i các t (d ng bài ti +Tăng phát tri n h  th ng mao m ch c a tuy n giáp. ứ ­Tác d ng lên ch c năng tuy n giáp.

ả ạ ộ

ế ỷ ệ  l ủ  bào ơ  bào tuyên giáp. Đôi khi làm cho t

ế ầ  bào tăng g p 8 l n so v i bình th ắ ữ  iod gi a trong t ớ ng.

ắ ế

ả ượ ự ữ ể ạ i thyroglobulin đ c d  tr  trong lòng nang giáp

ế ả i phóng hormon tuy n giáp vào máu và do đó làm gi m

ế t

ế t TSH c a tuy n yên ch u s  đi u khi n c a t trên

ị ự ề ồ ị ự ề ư

ế ế +Tăng ho t đ ng b m iod do đó làm tăng kh  năng b t iod c a  ế t ườ ấ giáp và ngoài t +Tăng g n iod vào tyrosin đ  t o hormon tuy n giáp. +Tăng phân gi ể ả đ  gi ấ ch t keo trong lòng nang giáp. ề 2.1.2.3 Đi u hòa bài ti ể ủ ừ ủ ế ­M c bài ti xu ng c a hormon TRH vùng d ói đ i và ch u s  đi u hòa  ng tuy n đích là tuy n giáp. ứ ố ủ ượ ừ c t

Ế Ậ Ỏ ƯỢ NG TH N ­

ấ ả

ỗ

ỉ ồ  ACTH ch  g m 24 acid

ư ủ ấ ả ử t c  các tác d ng nh  c a ACTH.

ế ng th n.

ậ t là t ế

ủ ớ ế ỏ ượ  bào bài ti

ậ ệ ặ ng th n đ c bi t cortisol và  ỏ ượ ế ng

i. ứ ng th n.

ỏ ượ ế ớ ỏ ượ ng th n s  g n v i receptor trên màng

ự bào và ho t hóa men adenyl cyclase r i gây ra s  hình thành

ọ ạ ỏ ứ ố  m c t

ươ

ỉ c x y ra trong bào t ế ướ ả ự ề ậ 2.1.3 HORMON KÍCH THÍCH TUY N V  TH ACTH ọ 2.1.3.1 B n ch t hóa h c ồ ử ộ t g m 39 acid amin, chu i   polypepti ­ACTH là m t phân t ừ ỏ ơ ượ  phân t polypeptid nh  h n đ c tách t ụ ư amin nh ng cũng có t 2.1.3.2 Tác d ngụ ỏ ượ ấ ụ ­ Tác d ng lên c u trúc tuy n v  th ế ế ACTH làm tăng sinh t  bào tuy n v  th ế ữ ướ i là nh ng t bào c a l p bó và l ế ế androgen do đó làm tuy n to. Thi u ACTH tuy n v  th ạ ậ ẽ ị th n s  b  teo l ụ ­Tác d ng lên ch c năng v  th ế ACTH đ n tuy n v  th ế t AMP vòng  ấ ủ nh t c a các b ACTH là đi u hòa s  bài ti ậ ậ ẽ ắ ồ ụ i đa ch  sau 3 phút. Tác d ng quan tr ng  ủ ướ ng d ạ ỏ ượ t hormon v  th i kích thích c a  ng th n do ho t

ượ

ể

ổ ợ ả ứ ủ

ậ ặ ượ

ế bào s c t

ỗ ắ ố ủ ử ủ ACTH

ỗ a MSH nên ACTH có tác d ng ụ

ế t không

ố ủ ữ i, thùy gi a teo nh , l ụ ủ

c bài ti ậ ấ ắ ượ ng MSH đ ả  bào s c t s n xu t s c

ồ

ắ ố ả ề ặ ư ẽ ạ

ể ắ ố  (ng òi b ch t ng). Ng ữ ừ ả ạ ắ ố i th a ACTH làm cho trên da có nh ng m ng s c t .

ế t

ế ị ồ ồ

ượ ạ c ho t hóa  hóa men proteinkinase A. Chính men này sau khi đ ẩ ẽ s  thúc đ y ph n  ng chuy n cholesterol thành pregnenolon ­ là  ầ ỏ ch ng đ u tiên c a quá trình sinh t ng h p các hormon v   th ng th n. ụ ­Tác d ng lên não. ụ ­ Tác d ng lên t Do trong 39 acid amin c a chu i polypeptid c a phân t có 13 acid amin gi ng chu i  ố ụ gi ng tác d ng c a MSH. Ở ườ ỏ ượ  ng ể đáng k  và tác d ng c a MSH do ACTH đ m nh n. Chính  ế ụ ACTH có tác d ng kích thích t ế tốmelanin r i phân tán s c t này trên b  m t bi u bì da. Thi u  ắ ố ượ   c ACTH s  làm cho da không có s c t ạ l ề 2.1.3.3 Đi u hòa bài ti ủ ộ  Do n ng đ  CRH c a vùng d CRH tăng thì ACTH đ ướ ồ ộ i đ i quy t đ nh, khi n ng đ   ề . ế t nhi u c bài ti

ả

ế

ơ ồ ề Hình  nh: S  đ  đi u hòa bài ti

t ACTH

Ế Ụ FSH VÀ LH

ả ấ

ượ ắ

ng carbonhydrat g n  ề ữ ổ  ử FSH và LH thay đ i trong nh ng đi u

ủ ổ

ượ ấ ạ ử

ố ọ ượ ọ ượ ng phân t là

2.1.4HORMON KÍCH THÍCH TUY N SINH D C:  ọ 2.1.4.1 B n ch t hóa h c ề ­C  ả FSH và LH đ u là glycoprotein. L vói protein trong phân t ạ ệ ki n khác nhau và khi đó ho t tính c a chúng cũng thay đ i. ở ng phân t c c u t o b i 236 acid amin v i tr ng l FSH đ ử 32.000, còn LH có 215 acid amin và tr ng l 30.000. 2.1.4.2  Tác d ngụ

ế ụ ụ

ố ằ ở bào Sertoli n m

ấ ế

ế

ặ ệ ủ

ố ằ ẽ ế ữ  bào k  Leydig (n m gi a các  ng sinh tinh) phát

ồ ế ứ ụ ụ ữ

ế ớ i chín .

ể FSH làm phát tri n noãn nang ti n t ệ ượ ố ợ ố ợ ớ FSH gây hi n t

ỉ ắ ầ ượ

ở ứ ổ ổ ế ế ừ  tuy n yên  t t t hai hormon này

ổ ậ ứ ấ

ụ ụ

c c a hormon sinh d c. Tác d ng  ủ ế ượ ủ ủ ụ ề c âm tính c a testosteron ch  y u là tác d ng lên

ủ ế ồ t GnRH c a vùng d ói đ i và thông qua hormon gi

ả i  FSH và LH còn tác

ụ ứ

ặ ­ Tác d ng trên tuy n sinh d c nam (tinh hoàn). + FSH ể ố  Kích thích  ng sinh tinh phát tri n. ể ế  thành  ng sinh tinh phát tri n   Kích thích t ả t các ch t tham gia vào qúa trình s n sinh tinh trùng.  và bài ti ể ở ụ ử ẽ  s  không th  tr   N u không có tác d ng kích thích này tinh t ả ượ c. Tuy nhiên trong quá trình sinh s n tinh  thành tinh trùng đ trùng, ngoài FSH còn có vai trò c a hormon khác đ c bi t là  testosteron. + LH  Kích thích t tri nể ­ Tác d ng trên tuy n sinh d c n  (bu ng tr ng). +FSH Kích thích các noãn nang phát tri n ể + LH Ph i h p vói  ng phóng noãn. Ph i h p v i  c bài ti Hai hormon FSH và LH ch  b t đ u đ ế ượ ẻ ủ c a tr  em  ng bài ti  l a tu i 9­10 tu i. L ầ tăng d n và có m c cao nh t vào tu i d y thì. ế ề t 2.1.4.3 Đi u hòa bài ti ụ ­Do tác d ng đi u hòa ng ượ ề đi u hòa ng ự ư s  bài ti ể ề ế phóng này đ  đi u hòa bài ti t hai hormon  ấ ế ế ự ế ụ d ng tr c ti p lên tuy n yên thì r t y u. ủ estrogen và progesteron. ượ ề ụ ­Tác d ng đi u hòa ng c âm tính c a  ế FSH  ế ề C  ả estrogen và progesteron đ u có tác d ng  c ch  bài ti t  ế ủ ụ ứ và LH tuy nhiên khi có m t progesteron thì tác d ng  c ch  c a

ượ ề ầ

ớ ụ i có tác d ng

ụ ượ t ự c lên s  bài ti

ế

ướ ồ ế t G

ụ ổ ầ ố ng tính c a

ụ ờ c khi phóng noãn n ng đ ộ estrogen

ế FSH và đ c ặ ồ t

ượ ọ ế ể ề t là LH v i n ng đ  r t cao. Ki u đi u hòa này đ c g i là

ệ ề

ể ế t có

i. Tác d ng

ữ ớ ề ằ

ố

ở ờ ể c nhân lên nhi u l n. estrogen đ ụ ữ ạ Khác v i testosteron, hai hormon sinh d c n  l ề ằ ế FSH và LH b ng cách tác d ng  đi u hòa ng ế ự ế i đ i thì y u  tr c ti p lên tuy n yên còn tác d ng lên vùng d ủ ế ị ể ơ h n và ch  y u là đ  làm thay đ i t n s  nh p bài ti 11RH. ủ estrogen. ượ ươ ề c d ­Tác d ng đi u hòa ng ờ ướ ể Vào th i đi m 24­48 gi  tr ấ trong máu r t cao đã kích thích tuy n yên bài ti ộ ấ ớ ồ bi ượ ươ đi u hòa ng c d ng tính. ế ủ ụ ứ ­Tác d ng  c ch  c a inhibin. ế ế ạ ủ  bào  Inhibin do t Sertoli và t  bào h t c a hoàng th  bài ti ụ ụ ứ ế FSH  ế ỏ ả tác d ng  c ch  bài ti t   c  nam và n  gi ề ượ ả ể ệ c s n sinh nhi u nh m đi u hòa  này th  hi n khi tinh trùng đ ệ ả quá trình s n sinh tinh trùng và vào cu i chu kì kinh nguy t hàng tháng đ  làm gi m ả FSH và LH ể  th i đi m này.

Ế Ữ PROLACTIN

ả

ố ọ protein có 198 acid amin v i tr ng

ấ ộ  22.500.

ế ữ ị   ế t s a trên tuy n vú đã ch u

ụ ủ

ượ ng đ

c bài ti ồ i ph  n  có thai, n ng đ  prolactin đ ư t tăng

ụ ữ ứ ớ ộ ấ ấ t v i n ng đ  r t th p nh ng  ế ượ c bài ti ộ ồ i lúc sinh. N ng đ

ầ ớ

ụ ứ ườ 2.1.5 HORMON KÍCH THÍCH BÀI TI T S A ­  (PRL) ọ 2.1.5.1 B n ch t hóa h c ­Prolactin là m t hormon  ử ượ ng phân t l 2.1.5.2 Tác d ngụ ụ Prolactin có tác d ng kích thích bài ti tác d ng c a estrogen và progesteron. ườ ế ớ ồ Prolactin bình th ộ ườ khi ng ủ ầ ừ ầ  tu n th  5 c a thai nhi cho t d n t ấ ờ ỳ prolactin trong th i k  này tăng g p 10­20 l n so v i bình  ng. Tuy nhiên do estrogen và progesteron có tác d ng  c  th

ộ ế

ỉ

ệ ề ữ ượ ng s a đ ứ ả

ụ ế t

ở ồ i t Nam bình th ộ ng, n ng đ  prolactin

ườ ở ữ ớ  n  gi

ồ ở ạ i

ồ ầ ế

ẫ ề ự c đi u hoà d

ủ ế ướ ồ t prolactin đ i đ i và m t s  y u t khác.

ủ ượ ộ ố ế ố ớ i đ i: Khác v i các hormon khác

ủ ế

ươ

ị ụ ứ ạ i ch u tác d ng  c ch  m nh c a PIH ổ ướ ồ i đ i. Khi t n th ử ướ ồ ế ướ ồ i đ i, prolactin l ế ừ t t ươ vùng d ệ ạ ự ng h  m ch c a d

ủ ủ ế ạ ướ ồ i đ i  ng vùng d ế i đ i ­ yên s  bài ti t  ủ ế ạ i

ả

ượ ủ ế ừ t t

nhân cung (arcuate nuclei) c a vùng  ế ế ộ ể t prolactin đ  duy trì m t

ng. Khi đang cho con bú

ộ ấ ạ ế ườ t prolactin.

ả

ế ế ạ t

ự ế t khi có các kích thích tr c ti p vào núm c bài ti

ế ủ ẻ ế ữ ặ ồ ch  bài ti t s a nên trong khi có thai m c dù n ng đ  prolactin  ả ấ ế ượ ư c bài ti t ch  kho ng vài mililit  r t cao nh ng l ả ẻ ượ ỗ c sinh ra, c  hai hormon  m i ngày. Ngay sau khi đ a tr  đ ộ ộ ạ estrogen và progesteron gi m đ t ng t t o đi u ki n cho  ế ữ prolactin phát huy tác d ng ti t s a. ề 2.1.5.3 Đi u hoà bài ti ớ Ở ườ ệ i Vi  nam gi  ng ả i là 80­ 600 mU/l. Khi có thai  vào kho ng 110­510 và  ộ ộ ồ n ng đ  tăng cao, sau khi sinh vài tu n n ng đ  prolactin tr  l ộ ứ ơ ở ế m c c  s  n u không cho con bú, n u cho con bú n ng đ   ướ ả i  nh  prolactin v n cao. S  bài ti ưở h ng c a hormon vùng d ướ ồ ­ Vai trò c a hormon vùng d ụ ủ c a tuy n yên ch  y u ch u tác d ng kích thích c a hormon  ị vùng d ượ c bài ti đ ặ ổ ho c t n th prolactin tăng lên trong khi các hormon khác c a tuy n yên l gi m đi. ­ Dopamin đ c bài ti ụ ứ ướ ồ d i đ i có tác d ng  c ch  bài ti ạ ồ n ng đ  th p trong tình tr ng bình th i kích thích bài ti dopamin l ụ ­ TRH ngoài tác d ng gi i phóng hormon TSH nó còn là hormon  ệ ụ có tác d ng m nh trong vi c kích thích tuy n yên bài ti prolactin. ượ ­ Prolactin đ ộ vú (đ ng tác mút vú c a tr ).

Ế

ượ ế

ế ừ t t ượ ơ thùy sau tuy n yên có ngu n c bài ti ế ừ t t

c bài ti i đ i. Chúng đ ấ ể ồ  g cố  từ  ư  các n ron mà thân kh   ợ ị ượ ổ ợ ụ ế  các túi n m

ở

2.2 CÁC HORMON THÙY SAU TUY N YÊN Hai hormon đ ướ ồ vùng d ạ ở c t ng h p   nhân c nh não th t và nhân trên th .Sau khi đ trú  ằ ứ ở ượ ậ c v n chuy n theo s i tr c đ n ch a  chúng đ ế ư ầ ậ trong t n cùng th n kinh kh  trú   thùy sau tuy n yên. Hai  hormon đó là hormon oxytocin và ADH.

ơ ồ ố

ệ ữ

ế

Hình ảnh: S  đ  m i quan h  gi a thùy sau tuy n yên và  vùng d

ướ ồ i đ i

ả ấ

ộ 2.2.1HORMON ADH ọ 2.2.1.1 B n ch t hóa h c ADH hay còn có tên là vasopressin là m t peptid có 9 acid amin

ư

ớ ấ v i c u trúc nh  sau: Cys­ Tyr­ Phe­ Gin­ Asn­ Cys­ Pro­ Arg­ Gly­ NH2.

ế ơ ị c bài ti

ủ ế ừ t ch  y u t ả ộ  các n ron thu c nhân trên th ,  ớ ư ế oxytocin nh ng v i t

ượ ượ ơ ỉ ằ ng ch  b ng 1/6 l

ADH đ ữ nh ng n ron này cũng có kh  năng bài ti ượ ng hormon chính. l 2.2.1.2 Tác d ngụ

ồ ộ ạ ạ ể

ụ ế

vasopressin. ế t

ề

ạ ấ

ị ở su t ấ th m th u ấ ẩ ươ ế ng vào đ ng m ch cung c p máu cho vùng d t ADH

ố ệ

ố

ố ượ ị ả t tăng t ươ ế ng ADH đ i khi tiêm d ch nh ướ ộ i  ấ ậ  nhân trên th  và nhân c nh não th t l p  i phóng ADH  ầ i 20 l n  ộ ng vào đ ng

ậ ế

ạ ờ ế c bài ti ượ c tr t ADH. ồ ể

ỉ ờ ấ ế ộ ả ổ ừ ứ ấ

ế ể ượ ấ ẩ ấ t ADH do áp su t th m th u có th  đ c tóm

ặ ị ị

ể ậ ệ ấ ẽ

ế ậ

ầ c

ể ố ệ ố ệ c tái h p thu trong khi đó các ch t đi n gi ặ ướ c cô đ c. c ti u đ

ướ ể ằ

ể ể ộ

ạ ế t ADH  ừ ả

ạ ể ầ ố ộ ơ ệ t m nh khi th  tích máu gi m t ể i 50 l n cao h n bình

ng.

ặ ả t tâm nhĩ ph i có nhi u

ề ả

ườ tâm nhĩ đ c bi ổ ề ề ề ề c l

ế t ADH. Ng ấ ư ạ ề receptor v  s c căng. Khi  ề ứ ệ   ấ ị ư receptor này b  h ng ph n, tín hi u ượ ạ ế i n u máu v  nhĩ ít,  ế   ụ t i có tác d ng kích thích bài ti

ặ ả ở ộ ề ứ ạ ­V iớ  n ng đ  cao, ADH có tác d ng làm co m nh các ti u đ ng m ch  ộ ơ ể ở  toàn c  th  do đó làm tăng huy t áp. Chính vì lí do này mà ADH còn  ứ có tên th  hai là  ề 2.2.1.3 Đi u hòa bài ti ằ ­Đi u hòa b ng áp  ị ư Khi tiêm d ch  u tr ạ ơ ồ đ i, các n ron bài ti ể ứ t c chuy n tín hi u xu ng thùy sau tuy n yên và gây gi ầ ượ vào máu tu n hoàn, đôi khi l ư ượ ạ so v i bình tty òng. Ng c l ừ ẽ ệ m ch trên thì s  làm d ng tín hi u g y bài ti ả ủ ủ Th i gian bán h y c a ADH kho ng 15­20 phút. N ng đ  ADH có th ứ ấ  m c r t th p đ n m c r t cao ch  trong kho ng th i gian  thay đ i t vài phút. ơ ế ề C  ch  đi u hòa bài ti ư ắ t nh  sau: t ẩ ị ấ Khi d ch th  đ m đ c (áp su t th m th u tăng), nhân trên th  b  kích  ế ế ề thích, các tín hi u kích thích s  truy n đ n thùy sau tuy n yên và gây  ư ế ế ượ  bào  ng th n làm tăng tính  bài ti c máu đ a đ n t t ADH. ADH đ ủ ế ậ ặ ậ ổ ố ớ ư ấ  bào  ng th n đ c bi th m đ i v i n óc c a t t  ng góp do v y h u  ả ẫ ượ ấ ấ ượ ế ư i v n đ h t n óc đ ể ượ ế ụ ư ti p t c đ a ra n c ti u do đó n ­Đi u hòa b ng th  tích máu ả  Th  tích máu gi m là m t tác nhân kích thích m nh gây bài ti ặ ụ (vasopressin). Tác d ng này đ c bi ồ 15­25%, khi đó n ng đ  ADH có th  tăng t th Ở ệ máu đ  v  tâm nhĩ ph i nhi u, các  ứ truy n v  não làm  c chê bài ti các receptor này không h ng ph n thì l ADH. ủ   Ngoài tâm nhĩ các receptor v  s c căng có m t c   đ ng m ch ch  và

ề ế ổ ủ ữ receptor này cũng tham gia đi u hòa bài ti t

ấ

ộ ỉ acid amin, ch  có acid amin th  8 ứ

ằ ADH (thay arginin b ng leucin)

các vùng c a ph i. Nh ng  ADH. 2.2.2 OXYTOCIN ọ ả 2.2.2.1 B n ch t hóa h c Oxytocin cũng là m t peptid có 9  ử khác vói phân t Cys­ Tyr­ Phe ­ Gill­ Asn­ Cys­ Pro­ Leu­ Gly­ NH2.

ặ ệ ử cung m nh khi đang mang thai đ c bi

ầ ử ủ cung. ụ ờ ỳ

ề ụ ườ i cho r ng oxytocin có liên quan

ộ ố t   cung c a oxytocin càng  ằ ậ ế

ệ nh ng ng

ườ ườ ẻ ể ộ i n ng đ  oxytocin tăng trong  ố Ở ữ i đ  khó do  ề   truy n oxytocin đ  làm tăng

ế  cung y u ng ẻ ỉ  cung (đ  ch  huy). ấ ữ ụ ế ể ơ

ế ữ ữ ế

ế ẩ

ứ ố

ẻ ấ ữ ế ữ bào bi u mô c  (myoepithelial cells) là  ằ ế   bào n m thành hàng rào bao quanh nang tuy n s a. Nh ng t ớ ự ạ ẽ i s  ép vào nang tuy n v i áp l c 10 – 20 mmHg và đ y  ủ   ụ ậ ượ ữ ế c s a. Tác d ng này c a ụ ượ ọ t s a  c g i là bài xu t s a, khác v i tác d ng gây bài ti

ế

ế ươ ồ ng là 1 ­ 4 pmol/l. Oxytocin

ơ ọ

t do kích thích c  h c và tâm lý. ộ ề ữ ồ

ạ ơ ề ỷ ố c truy n v  tu  s ng r i vùng  ấ  nhân c nh não th t và nhân trên

2.2.2.2 Tác d ngụ ử ụ ­ Tác d ng lên t ạ Oxytocin có tác d ng co t ụ ố càng g n cu i th i k  có thai tác d ng co t ạ m nh. Vì tác d ng này mà nhi u ng ế ơ ế ẻ ộ đ n c  ch  đ . Trên m t s  loài đ ng v t n u không có oxytocin  ẻ ượ Ở ườ ồ ậ ộ  ng đ ng v t này không đ  đ c.  ạ ẻ ặ khi đ  đ c bi t tăng trong giai đo n cu i.  ườ ử ơ c n co t ng tiêm i ta th ử ơ c n co t ụ ­ Tác d ng bài xu t s a. Oxytocin có tác d ng co các t ữ nh ng t bào này co l ữ s a ra  ng tuy n, khi đ a tr  bú thì nh n đ ớ oxytocin đ ủ c a PRL. ề 2.2.2.3 Đi u hòa bài ti t ườ ộ ng n ng đ  oxytocin huy t t Bình th ế ượ c bài ti đ ự ế ủ ứ   ­ Kích thích tr c ti p vào núm vú: Chính đ ng tác mút núm vú c a đ a ượ ệ ẻ tr  là nh ng tín hi u kích thích đ ở ướ ồ i đ i làm kích thích các n ron  d th .ị

ỳ ố ể ề ế ượ c truy n xu ng thu  sau tuy n yên đ  gây bài

ế ệ ữ t oxytocin.

ặ

ướ ồ ậ ượ i đ i luôn nh n đ ả ệ ệ ừ ệ c các tín hi u t t c

h  limbic do v y t ế

ưở i đ i làm tăng bài ti

ả ặ ệ ướ ồ ế ng đ n vùng d ấ ữ ữ

ả ậ ặ ể ứ ế

ấ ữ ở ẹ Nh ng tín hi u này đ ti ­ Kích thích tâm lý ho c kích thích h  giao c m. ậ ấ ả  Vùng d ạ ộ ữ nh ng kích thích tâm lý ho c h  giao c m có liên quan đ n ho t đ ng  ế ề ả c m xúc đ u có  nh h t  ế oxytocin và do v y tăng bài xu t s a. Tuy nhiên n u nh ng kích thích  ế t oxytocin và làm  này quá m nh ho c kéo dài thì có th   c ch  bài ti m t s a ạ  các bà m  đang nuôi con.

Ạ Ộ

Ố

Ạ

3.R I LO N HO T Đ NG

Ế TUY N YÊN

ộ ả

ế ể ỉ ộ ượ

ạ ả ế ạ ể ế ả ế ấ ả c dùng đ  ch  tình tr ng  t c  các hormon tuy n yên. Tình tr ng này có th  do

ả ắ ể

ợ ườ ế ế ờ   ng h p lùn đ u do thi u hormon tuy n yên trong th i

ế ư ế

ỉ ằ ứ ể ẻ ố ẻ  10 tu i ch  b ng đ a tr  4­5 tu i,

ỉ ằ ứ ổ

ướ ụ

ể ổ ệ ổ i 20 tu i ch  b ng đ a tr  7­10 tu i. i lùn tuy n yên không có d y thì và hormon h ậ ế ủ ụ

ầ

ng thành bình th ỉ ả ả ậ

ậ ng sinh d c  ứ ể t đ  do v y ch c năng sinh d c không phát tri n  ữ ộ ườ ng. Có kho ng m t ph n ba nh ng  ụ ứ ế i lùn lo i này ch  gi m bài ti t GH do v y ch c năng sinh d c  ẫ ế c bài ti i tr ạ ể ả ả 3.1. Suy gi m tuy n yên toàn b ữ ậ Thu t ng  suy gi m tuy n yên toàn b  đ t t gi m bài ti ố ẩ ồ ngu n g c b m sinh cũng có th  do m c ph i sau này. ệ 3.1.1. B nh lùn tuy n yên ế ầ ề H u h t các tr ứ ộ ơ ể ỳ k  niên thi u. Nhìn chung c  th  phát tri n cân đ i nh ng m c đ   ổ ứ ả phát tri n thì gi m rõ r t, đ a tr ườ ẻ ng ườ Ng ượ không đ ư ườ ưở nh  ng ườ ng v nẫ   phát tri n và v n có kh  năng sinh s n.

ệ

ế

ả

Hình  nh: b nh lùn tuy n yên

ệ ế

ộ ườ ng ộ ở ườ ớ i l n i l n th ng do m t trong ba nguyên ở ườ ớ  ng

ở ắ

ặ ạ ệ ẹ ế ệ ở các bà m  sau tuy n yên (chromophobe tumor). ấ t hay xu t hi n

ế ệ ủ ệ ủ ở ườ ớ ng ể i l n là bi u hi n c a:

ế

ườ

ả ả ế ế ng c a v  th ụ ẫ ớ ủ ỏ ượ ả ấ ể t hormon chuy n hoá đ ướ t các hormon h ậ ng th n. ặ i gi m ho c m t ng sinh d c d n t

ứ

ụ ủ ệ ờ ờ ả ạ ậ ế    đ , ch m ch p do thi u

ạ ỡ ủ

ỏ ượ ế ậ ế ấ ấ ả t c

ứ ụ

ể ượ ị ề c đi u tr

ế ậ ỏ ạ ng th n.

ệ ổ

ế ế t GH tăng c

bào bài ti ả ư ặ ườ  bào  a acid. K t qu  là hormon GH đ

ệ ạ ng ho t  ượ c bài  ạ  ch  xu t hi n khi tình tr ng

ẻ ướ ả ệ ấ ng thành). ổ c tu i tr

ế ồ ỉ ổ ưở ể ệ ủ ệ ứ ủ ấ ể ạ 3.1.2. B nh suy tuy n yên  ế ­ Suy tuy n yên toàn b   nhân sau: ọ ầ + U s  h u (craniopharingioma). ế ế + U t  bào không b t màu  ắ + T c m ch máu tuy n yên, đ c bi sinh con. ể ­ Các bi u hi n c a suy tuy n yên  + Suy tuy n giáp. + Gi m bài ti + Gi m bài ti ch c năng sinh d c. ộ Hình  nh chung c a b nh là m t tình tr ng l ụ ế hormon tuy n giáp; tăng cân do thi u tác d ng thoái hoá m  c a  hormon GH, ACTH, v  th ng th n và hormon tuy n giáp; m t t ch c năng sinh d c. ố ụ ạ ừ ứ Ngo i tr  ch c năng sinh d c, các r i lo n khác có th  đ ỏ ượ ờ kh i nh  hormon tuy n giáp và v  th ồ 3.2. B nh kh ng l ệ Nguyên nhân gây b nh là do các t ộ ủ ế đ ng ho c do u c a t ứ ế t quá m c. Tuy nhiên b nh kh ng l ti này x y ra vào lúc còn tr  (tr Bi u hi n c a b nh là tình tr ng phát tri n nhanh và quá m c c a t t

ồ ả ươ

ườ ườ ườ ượ ọ ơ ể ứ ng nên đ ủ ạ ng và các ph  t ng làm cho  ổ i kh ng  c g i là ng

ữ ườ ế ả ổ i kh ng l ng huy t và kho ng 10%

ế ẻ ế

ng ch t khi còn tr  trong tình  ồ ồ ườ  th ầ ớ ổ

ể

ủ

ế ằ ệ ặ c ngăn ch n b ng vi

ệ

ả

ườ

ồ

Hình  nh : B nh ng

ổ i kh ng l

ẩ ậ ặ ả c  các mô trong c  th  bao g m c  x ng i đó to cao quá m c bình th .ồ l ồ ườ ườ ị ng b  tăng đ Nh ng ng  th ườ ể ị ệ có th  b  b nh đái tháo đ ng. ầ ổ ệ H u h t các b nh nhân kh ng l ộ ế ạ  là  tr ng suy tuy n yên toàn b  vì ph n l n nguyên nhân gây kh ng l ố ế ế t GH, kh i u này càng phát tri n thì càng chèn ép vào  bào bài ti do u t ế ế ế t các hormon khác c a tuy n yên. Tuy nhiên n u  các t  bào bài ti ượ ể ượ ờ ị c ch n đoán k p th i, b nh nhân có th  đ đ ạ ố ẫ ph u thu t bóc tách kh i u ho c tia x .

ầ ư ế ế ổ ưở ả ả ệ 3.3 B nh to đ u ngón N u u t bào  a acid x y ra vào sau tu i tr ng thành nghĩa là x y ra

ệ ẽ ng đã đ

ươ ể c c t hoá thì b nh nhân s  không có  ng

ỏ ượ ố ề ng nh  có th  dày lên.

ẫ  nh ng các mô m m v n phát tri n và các x ể ầ ươ ẽ

ủ ạ

ệ

ả

ầ

Hình  nh: Bàn tay trong b nh to đ u chi

ộ ố ư ụ ở ầ ươ  đ u x khi các s n  ổ ồ ư ệ ể bi u hi n kh ng l ẹ ệ ươ ặ ng d t và x t x đ c bi ả ị ệ ệ B nh nhân b  b nh này s  có hình  nh đ u to, hàm nhô ra, trán nhô ra,  ưỡ mũi to, môi dày, l   i to và dày, bàn tay to, bàn chân to, ph  t ng to, đôi ạ ả ự ế khi có c  s  bi n d ng c t s ng làm l ng gù.

ẽ ả ỳ ng vùng d

ề

ệ ướ ệ ấ ấ t ADH. Tri u ch ng chính c a b nh là đái nhi u nh ng  c ti u l ế i đ i ho c thu  sau tuy n yên s  làm gi m  ủ ệ ư ể ạ ấ i r t th p nên b nh

ệ ặ ứ i trong n ạ ạ ệ 3.4. B nh đái tháo nh t ướ ồ ươ ổ T n th ệ ượ ế ng bài ti l ả ộ ồ n ng đ  các ch t đi n gi ượ ọ đ c g i là b nh đái tháo nh t.

ậ

ế III. K t lu n

bào tuy n khác nhau, m i lo i

ế ạ ồ t ra m t lo i n i ti ế  (hormone) t

ữ ạ ế ạ ộ ế ố t t ế ươ ứ t khác c a c  th .

ộ ế ị ị

ỗ ng  ng và đ ng  ủ ơ ể Các  ổ ể ưở ứ

ứ ữ ị

ặ ặ

ạ ng ạ ả ư ừ ấ ưở ọ ỉ ng nh , cũng mang l i  nh h

ế

ư ậ ế uy n yên có nh ng lo i t Nh  v y, t ộ ế ế  bào tuy n ti t ơ ộ ờ th i tác đ ng lên các c  quan hay tuy n n i ti ễ ả ả hormon đ m b o quá trình này di n ra nh p nhàng và  n đ nh. Hormon  ế ể ng và phát tri n, chuy n hóa th c ăn,  liên quan đ n quá trình tăng tr ỗ ọ ….M i lo i hormon đ u có nh ng ch c  ấ ổ ề trao đ i ch t, nh p sinh h c ế ượ  hormone (d  th a ho c thi u  ế ệ ệ t và đ c hi u. N u l năng riêng bi ỏ ượ ụ ng r t nghiêm tr ng  h t) dù ch  là l ố ớ ơ ể đ i v i c  th .

ệ ả

ả Tài li u tham kh o: Bài gi ng tuy n yên https://www.yhoctructuyen.com/sinhly/lesson/13_Noitiet/13_13_Noitiet.html https://vi.wikipedia.org/wiki/Tuy%E1%BA%BFn_y%C3%AAn https://sites.google.com/site/sinhlynguoikssp2/courses/chuong­9