TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Đề tài số 3:
Tóm lược lý thuyết về mối quan hệ giữa lạm
phát và bội chi ngân sách nhà nước
GVHD: Trương Minh Tuấn
Lớp VB2KT02- Nhóm số 18
STT Họ và tên Chữ ký
32
Đ
ặ
ng Th
ị
Ng
ọ
83 Lưu Lệ Ngọc
89
Tr
ầ
n Th
ị
Thanh Nhiên
102
Bùi Th
ị
Lan Phương
Tóm lược LT về mối quan hệ giữa lạm phát & bội chi ngân sách nhà nước GVHD: Trương Minh Tuấn
Trang 2
TP.Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2012
LỜI MỞ ĐẦU
Lạm phát và bội chi ngân sách nhà nước hiện nay là một trong những
vấn đề nóng mà xã hội đang quan tâm vì nó ảnh hưởng rất nhiều đến tình hình
kinh tế xã hội ở giác độ vĩ mô cũng như vi mô. Chính vì thế, việc nghiên cứu mối
quan hệ giữa lạm phát và bội chi cũng như liệu hai vấn đề này có quan hệ ảnh
hưởng lẫn nhau không của các nhà kinh tế học, các nhà hoạch định chính sách
cũng nhận được sự quan tâm không kém. Thông qua lý thuyết về môn học Nhập
Môn Tài Chính Tiền Tệ và tìm hiểu thêm các đề tài nghiên cứu về vấn đền này
của các nhà kinh tế học, các nhà hoạch định chính sách, chúng tôi sẽ phân tích và
làm rõ hơn những lý thuyết cơ bản và những quan điểm, nhận định khi áp dụng
chúng vào thực tiễn.
Tóm lược LT về mối quan hệ giữa lạm phát & bội chi ngân sách nhà nước GVHD: Trương Minh Tuấn
Trang 3
TÁC ĐỘNG CỦA LẠM PHÁT ĐẾN BỘI CHI
Theo PGS-TS. Sử Đình Thành, TS. Vũ Thị Minh Hằng, GS-TS. Dương Thị
Bình Minh, ThS. Phạm Đặng Huấn, ThS. Nguyễn Anh Tuấn, TS. Bùi Thị Mai
Hoài, TS. Diệp Gia Luật “Lạm phát gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước bằng việc
bào mòn giá trị thực của những khoản công phí. Ngoài ra lạm phát cao kéo dài và
không dự đoán trước được làm cho nguồn thu ngân sách nhà nước bị giảm do sản
xuất bị suy thoái.”
Trước tiên, cần nhìn nhận một cách đúng đắn rằng, lạm phát không phải lúc nào
cũng là một tai họa. Lạm phát có tác động tích cực đối với nền kinh tế kéo theo sự tăng
trưởng của các năng lực sản xuất và là đòn bẩy có khả năng sinh lợi tài chính. Tuy
nhiên, những mặt tích cực ấy chỉ là bề nổi của lạm phát vừa phải khi nền kinh tế chưa
đạt tới mức toàn dụng. Nếu tốc độ lạm phát tăng cao thì nền kinh tế sẽ có những biến
động hết sức nghiêm trọng ảnh hưởng xấu đến quá trình phát triển đi lên của một quốc
gia, trong đó bao gồm cà việc mất cân đối của ngân sách nhà nước làm tăng sự phồng
lên của tiền tệ do những đợt bơm tiền mặt kho bạc thực hiện.
Thực vậy, cùng với sự xuất hiện của lạm phát, sự lớn lên nhanh chóng của cung
tín dụng mang đến thêm nhiều cơ hội đầu tư cho các nhà kinh doanh nhưng khi lạm
phát giảm khiến cho lao động và vốn bị bỏ không, năng lực của nền kinh tế không được
sử dụng hết thì ngân sách nhà nước sẽ bị thiệt hại nghiêm trọng. Lúc này, các món nợ
của ngân hàng và các chủ nợ khác đều dễ dàng thu hồi và ngân hàng tư nhân không hề
bị thiệt hại mà thiệt hại thuộc về phía người gửi tiền. Trong khi đó, ngân hàng Nhà nước
hoạt động chủ yếu bằng vốn ngân sách thì thật nguy cơ khi có lạm phát xảy ra: vốn
được cấp sẽ bị hao mòn dần nhưng càng bổ sung thêm vốn thì tốc độ lạm phát lại càng
tăng lên nhanh.
Tất nhiên, lạm phát tăng lên thì tiền lương và chi phí sản xuất cũng hòa cùng xu
hướng ấy. Tuy nhiên, những khoản chi tiêu công như tiền lương thường tăng nhiều và
nhanh hơn những khoản thu nhập về thuế. Đáng kể đầu tiên là sự tác động của lạm phát
Tóm lược LT về mối quan hệ giữa lạm phát & bội chi ngân sách nhà nước GVHD: Trương Minh Tuấn
Trang 4
lên lãi suất. Khi tỷ lệ lạm phát tăng cao, nếu muốn giữ cho lãi suất thực ổn định thì lãi
suất danh nghĩa phải tăng lên cùng với tỷ lệ lạm phát. Hơn nữa, lạm phát không chỉ làm
giảm giá trị thực của những tài sản không có lãi (tiền mặt) mà còn làm hao mòn giá trị
những tài sản có lãi (giảm thu nhập thực tế từ các khoản lãi, lợi tức). Điều này xảy ra là
do chính sách thuế của chính phủ được tính dựa trên thu nhập danh nghĩa. Khi lạm phát
tăng cao, người đi vay tăng lãi suất danh nghĩa để bù vào tỷ lệ lạm phát tăng cao khiến
cho số tiền thuế thu nhập mà người có tiền cho vay phải nộp tăng cao mặc dù thuế suất
vẫn không tăng. Kết quả là thu nhập ròng (thu nhập sau thuế) và thu nhập thực (sau khi
đã loại trừ tác động của lạm phát) mà người cho vay nhận được giảm đi. Cuối cùng, nền
kinh tế bị suy thoái, thất nghiệp gia tăng, đời sống nhân dân ngày càng khó khăn. Điều
này dẫn đến sự mất cân đối trong ngân sách nhà nước khi mà chi ngân sách nhà nước
lớn hơn thu ngân sách nhà nước.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang có những biến động lớn như giá dầu tăng
cao, khủng hoảng tài chính tại Mỹ, tình trạng lạm phát diễn ra nhiều nước trên thế giới,
vấn đề kiềm chế lạm phát đặt ra vô cùng cấp bách tại không chỉ ở Việt Nam. Kiềm chế
lạm phát tức là tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước đối với quản lý ngân sách nhà
nước nói chung và xử lý bội chi ngân sách nói riêng.
Tóm lược LT về mối quan hệ giữa lạm phát & bội chi ngân sách nhà nước GVHD: Trương Minh Tuấn
Trang 5
TÁC ĐỘNG CỦA BỘI CHI ĐẾN LẠM PHÁT
“ Theo PGS., TS. Lê Quốc Lý ( 2008), Bội chi ngân sách nhà nước trong
mối quan hệ với lạm phát ở Việt Nam, Nghiên cứu – Trao đổi số 10 năm 2008.”
- NSNN có mối quan hệ nhân quả với lạm phát. Nếu thâm hụt NSNN quá mức có
thể dẫn đến lạm phát cao. Đặc biệt, nếu bù đắp thâm hụt NSNN bằng việc phát hành
tiền sẽ tất yếu dẫn đến lạm phát.
- Tăng chi NSNN để kích thích tiêu dùng và tăng cầu tiêu dùng, sẽ kích thích đầu
tư phát triển và tăng đầu tư phát triển sẽ đưa đến tăng trưởng cao. Tuy nhiên, nếu tăng
chi quá mức cho phép, tức là tăng chi đến mức làm cho thâm hụt NSNN quá cao và để
bù đắp thâm hụt này phải đi vay nợ quá lớn thì sẽ đưa đến gánh nặng nợ. Kết quả là
đưa đến kích thích tiêu dùng (kích cầu quá mức) thì ở chu kỳ sau sẽ kéo theo lạm phát,
mà lạm phát cao lại làm giảm đầu tư phát triển và giảm đầu tư phát triển kéo theo
giảm tăng trưởng. Như vậy, thực tế ở đây là cần có liều lượng của chi tiêu NSNN ở mức
cho phép nhằm đẩy đầu tư phát triển tăng lên và tiếp theo là đưa tăng trưởng kinh tế
lên cao mà không kéo theo lạm phát cao.
Lạm phát nhìn từ góc độ thu, chi ngân sách
Xét về mặt thu ngân sách : Thất thu ngân sách hằng năm dẫn đến một
lượng tiền không nhỏ chưa được thu vào ngân sách nhà nước để đáp ứng chi ngân
sách, làm mất cân đối thu, chi ngân sách, tức là bội chi ngân sách. Bội chi ngân sách
làm tăng số nợ của Chính phủ (nếu Chính phủ phải vay trong nước và vay nước ngoài
để bù đắp) hoặc phải phát hành tiền. Lượng tiền không nhỏ còn thất thu ở trên cộng
với lượng tiền mới đưa ra lưu thông sẽ tạo sức ép đối với lạm phát.
Xét về mặt chi ngân sách : có một số tiền không nhỏ đã bị lãng phí, thất
thoát thông qua việc đầu tư công, thông qua việc chi tiêu của các cơ quan nhà
nước, thông qua việc làm ăn kém hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước. Đầu tư, chi