Tiểu luận:Nhận thức phương pháp luận sáng tạo khoa học kỹ thuật

Chia sẻ: Tulip_12 Tulip_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Toàn bộ các bài nói và bài viết trong cuốn sách này được trích tuyển chọn từ bộ sách: Lê-nin toàn tập, tiếng Việt, Nhà xuất bản Tiến Bộ Mát-xcơ-va. Cuối mỗi bài viết, bài nói có ghi chú thích rõ ràng về tên sách, số tập, số trang có bài đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận:Nhận thức phương pháp luận sáng tạo khoa học kỹ thuật

TRAÀN HUY CÖÔØNG NHAÄN THÖÙC PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN SAÙNG TAÏO KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT (TIEÅU LUAÄN PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN SAÙNG TAÏO KHKT) TP. HCM - 2006 -1-
LÔØI NOÙI ÑAÀU Ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa maø ñaát nöôùc chuùng ta ñang töøng böôùc xaây döïng cuøng vôùi söï phaùt trieån choøng maët cuûa thôøi ñaïi ngaøy nay thôøi ñaïi cuûa kyõ thuaät cao, cuûa töï ñoäng hoùa, vì vaäy con ngöôøi chæ ñeå phuïc vuï neàn “kinh teá haøng hoùa” seõ maõi maõi bò boác loät, ñeå ñaát nöôùc giaøu maïnh moãi ngöôøi phaûi töï naâng caáp mình leân moät taàm môùi taàm cuûa neàn “kinh teá tri thöùc”. Vì sao ñaát nöôùc chuùng ta trong suoát quaù trình daøi phaùt trieån laïi khoâng coù moät phaùt minh, saùng cheá naøo ñöôïc theá giôùi coâng nhaän. Coù phaûi vì chuùng ta khoâng thoâng minh, kieán thöùc keùm? Khoâng, baèng chöùng laø chuùng ta luoân ñöùng ñaàu trong caùc cuoäc thi kieán thöùc phoå thoâng treân theá giôùi. Vaäy thì nguyeân nhaân laø do ñaâu? Ñoù laø do neàn giaùo duïc cuûa chuùng ta hieän nay chæ môùi chuù troïng ñeán vieäc giaùo duïc theo kieåu hoïc coâng ngheä, laøm vieäc theo khuoân maãu, baét chöôùc maø khoâng coù söï phaù caùch, töï do. Ñoù laø do chuùng ta chöa chuù troïng ñeán vieäc giaùo duïc ñeå coù theå “phaùt trieån”, maø reøn luyeän söï saùng taïo laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng trong vieäc giaùo duïc “phaùt trieån” maø chuùng ta ñang laõng queân, thieát nghó vieäc naøy caàn ñöôïc quan taâm nhieàu hôn trong giaùo duïc. Khaû naêng saùng taïo ôû moïi ngöôøi ñeàu coù, dó nhieân moãi ngöôøi coù möùc ñoä saùng taïo khaùc nhau. Maëc duø vaäy, chuùng ta vaãn coù theå caûi thieän khaû naêng saùng taïo cuûa mình thoâng qua quaù trình reøn luyeän khaû naêng saùng taïo baèng caùc phöông phaùp sao cho söï saùng taïo trôû thaønh thoùi quen, thaønh kyõ naêng cuûa moãi ngöôøi. Coù nhieàu phöông phaùp ñeå reøn luyeän saùng taïo, trong quyeån tieåu luaän naøy ngöôøi nghieân cöùu ñöôïc söï taän tình höôùng daãn cuûa Thaày Thaùi Baù Caàn cuøng vôùi noå löïc thu thaäp, toång hôïp taøi lieäu xin ñöôïc giôùi thieäu moät soá phöông phaùp reøn luyeän söï saùng taïo coù hieäu quaû cao. Tieåu luaän bao goàm 4 chöông, trong ñoù 3 chöông ñaàu trình baøy nhaän thöùc cuûa ngöôøi nghieân cöùu ñoái vôùi phöông phaùp luaän saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät, chöông cuoái laø baøi toaùn öùng duïng lyù thuyeát lyù thuyeát giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá ñeå caûi tieán maùy vi tính phuø hôïp hôn vôùi nhu caàu ngaøy caøng khaéc khe cuûa ngöôøi söû duïng nhö tieän lôïi, ña naêng, maïnh meõ, coù caù tính… -2-
Chöông 2 NHAÄN THÖÙC CAÙC THUÛ THUAÄT SAÙNG TAÏO CÔ BAÛN 1.1 CAÙC THUÛ THUAÄT SAÙNG TAÏO CÔ BAÛN Thuû thuaät laø thao taùc tö duy ñôn leû, chæ ra höôùng maø ngöôøi giaûi caàn suy nghó ñöôïc theå hieän ôû choå ñôn giaûn, töông ñoái ñoäc laäp, thöôøng söû duïng vaø phuø hôïp vôùi caùc quy luaät phaùt trieån heä thoáng. Caàn hieåu lôøi phaùt bieåu cuûa caùc thuû thuaät theo nghóa roäng, nghóa khaùi quaùt moät caùch bieän chöùng – heä thoáng coäng vôùi trí töôûng töôïng saùng taïo. Khoâng neân hieåu thuû thuaät moät caùch goø boù, cöùng nhaéc theo ngoân töø phaùt bieåu thuû thuaät. Coù toång coäng 40 thuû thuaät saùng taïo cô baûn tuyø theo töøng baøi toaùn maø ta döïa vaøo 6 böôùc sau ñaây ñeå tìm ra caùc thuû thuaät phuø hôïp : Böôùc 1 : Choïn ñoái töôïng tieàn thaân. Böôùc 2 : So saùnh ñoái töôïng cho tröôùc vôùi ñoái töôïng tieàn thaân. Böôùc 3 : Tìm “Tính môùi”. A1 A2 Böôùc 4 : Traû lôøi caâu hoûi “Nhôø thuû thuaät naøo, ngöôøi giaûi coù theå bieán ñoåi ñoái töôïng tieàn thaân thaønh ñoái töôïng cho tröôùc”. Böôùc 5 : Laëp laïi caùc böôùc töø 1 ñeán 4 ñeå tìm theâm caùc thuû thuaät coù theå coù töø ñoái töôïng cho truôùc. Böôùc 6 : Saép xeáp caùc thuû thuaät moät caùch loâgích, phaûn aùnh quaù trình suy nghó ñeå coù ñöôïc ñoái töôïng cho tröôùc. Caùc nhu caàu Caùc chöùc naêng Caáu truùc heä thoáng cuûa con ngöôøi caàn coù Caùc thuû thuaät. Caùc nguoàn döï tröõ. Caùc kieán thöùc. Thôøi gian -3-
1.2 NHAÄN THÖÙC CUÛA NGÖÔØI NGHIEÂN CÖÙU Caùc thuû thuaät coù vai troø trong phöông phaùp luaän saùng taïo nhö vai troø cuûa caùc chöõ caùi trong ngoân ngöõ, caùc nguyeân toá hoùa hoïc trong hoùa hoïc…do vaäy caùc thuû thuaät coù theå toå hôïp laïi vôùi nhau taïo neân nhöõng yù töôûng saùng taïo phöùc taïp, hieäu quaû hôn. Caùc thuû thuaät coù theå duøng ñoäc laäp, duøng theo caùc toå hôïp nhöng söùc maïnh cuûa caùc thuû thuaät seõ taêng leân khi duøng heä thoáng caùc thuû thuaät nhö laø moät boä phaän hôïp thaønh cuûa ARIZ noùi rieâng vaø cuûa TRIZ noùi chung. Trong 40 thuû thuaät saùng taïo coù nhöõng thuû thuaät “ngöôïc nhau” hoaëc coù nhöõng thuû thuaät döôøng nhö chöùa ñöïng caùc thuû thuaät khaùc, vì vaäy khi xem xeùt giaûi quyeát moät baøi toaùn ta coù theå gaëp tröôøng hôïp cuøng moät giaûi phaùp nhöng nhìn töø höôùng naøy ta thaáy phaûi duøng thuû thuaät A, nhöng khi nhìn töø höôùng khaùc thì laïi thaáy phaûi duøng thuû thuaät B… Sôû dó caùc thuû thuaät khoâng chính xaùc laø do hieän thöïc khaùch quan vaän ñoäng theo qui luaät bieän chöùng, do ñoù baát kyø söï vaät hieän töôïng naøo cuõng laø söï thoáng nhaát caùc maët ñoái laëp khoâng taùch rôøi nhau. Caùc thuû thuaät cô baûn moät maët phaûn aùnh tính bieän chöùng cuûa theá giôùi khaùch quan, maët khaùc giuùp hình thaønh caùc kyõ naêng suy nghó bieän chöùng cuûa ngöôøi hoïc ñeå giaûi caùc baøi toaùn thöïc teá, cuï theå. Do vaäy, khoâng neân quaù baên khoaên vaø cöùng nhaéc veà vaên baûn phaùt bieåu caùc thuû thuaät, veà tính bieän chöùng cuûa chuùng. Vaán ñeà coát loõi trong caùch söû duïng caùc thuû thuaät saùng taïo laø traû lôøi caâu hoûi “Nhôø thuû thuaät naøo, ta coù theå bieán ñoåi ñoái töôïng tieàn thaân thaønh ñoái töôïng cho tröôùc” trong quaù trình tìm ra tính môùi, quaù trình naøy laäp ñi laäp laïi caøng nhieàu chöøng naøo seõ giuùp ta tìm ra ñöôïc nhieàu thuû thuaät chöùng ñoù qua ñoù seõ tìm ra caøng nhieàu lôøi giaûi. So saùnh ñeå tìm ra tính môùi A1 A2 Baèng caùch traû lôøi caâu hoûi : “Thuû thuaät naøo ñeå coù theå töø A1 ñöa ra A2” Töø caùc thuû thuaät saùng taïo ta coù theå tieán ñeán caùc phöông phaùp saùng taïo. Phöông phaùp laø taäp hôïp nhaát ñònh moät soá thuû thuaät cô baûn, ñöôïc söû theo thöù töï nhaát ñònh, goàm nhieàu böôùc hay nhieàu giai ñoaïn ñeå giaûi moät loaïi baøi toaùn nhaát ñònh. Thoâng thöôøng phöông phaùp ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû cuûa moät soá keát luaän hoaëc tieàn ñeà lieân quan ñeán saùng taïo. Sau ñaây laø nhöõng phöông phaùp maïnh, tieâu bieåu giuùp heä thoáng trong baøi toaùn ñi theo caùc quy luaät phaùt trieån moät caùch khaùch quan. -4-
Chöông 2 NHAÄN THÖÙC CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TÍCH CÖÏC HOÙA TÖ DUY 2.1 CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TÍCH CÖÏC HOÙA TÖ DUY Phöông phaùp thöôøng ñöôïc chuùng ta söû duïng ñeå giaûi quyeát vaø ra quyeát ñònh laø phöông phaùp thöû sai, tuy nhieân khi duøng phöông phaùp naøy vieäc tìm ra lôøi giaûi thöôøng dieãn ra moät caùch moø maãm. Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy chuùng ta coù theå duøng caùc phöông phaùp tích cöïc hoùa tö duy ñeå laøm taêng soá löôïng caùc yù töôûng phaùt ra trong moät ñôn vò thôøi gian, nghóa laø taêng naêng suaát phaùt yù töôûng vaø khaéc phuïc tính ì taâm lyù. Caùc phöông phaùp naøy raát thích hôïp ñeå giaûi baøi toaùn caàn nhieàu lôøi giaûi ña daïng, ñôn giaûn vaø khoâng thích hôïp cho nhöõng baøi toaùn ñoøi hoûi söï tö duy, saùng taïo cao. 2.1.1 Phöông phaùp ñoái töôïng tieâu ñieåm : Phöông phaùp phaùt yù töôûng nhôø chuyeån giao nhöõng daáu hieäu cuûa nhöõng ñoái töôïng ñöôïc thu thaäp moät caùch tình côø, ngaãu nhieân cho ñoái töôïng tieâu ñieåm caàn ñöôïc caûi tieán do giaùo sö F. Kunze ñöa ra vaø ñöôïc C.Waiting hoaøn thieän. Phöông phaùp naøy goàm 5 böôùc nhö sau : Böôùc 1 : Choïn ñoái töôïng tieâu ñieåm Böôùc 2 : Choïn 3 – 4 ñoái töôïng ngaãu nhieân vaø laäp danh saùch nhöõng daáu hieäu cuûa nhöõng ñoái töôïng naøy. Böôùc 3 : Keát hôïp töøng daáu hieäu trong danh saùch vôùi ñoái töôïng tieâu ñieåm Böôùc 4 : Phaùt yù töôûng baèng söï lieân töôûng töï do döïa treân töøng keát hôïp. Böôùc 5 : Ñaùnh giaù vaø löïa choïn nhöõng yù töôïng coù tính khaû thi. 2.1.2 Phöông phaùp phaân tích hình thaùi : Phöông phaùp nhaèm ñöa ra vaø nghieân cöùu taát caû caùc phöông aùn moät caùch heä thoáng veà nguyeân taéc, baèng vieäc phaân ñoái töôïng thaønh töøng phaàn sau ñoù ña daïng hoùa chuùng roài keát hôïp chuùng laïi nhaèm choïn ñöôïc nhöõng phöông aùn baát ngôø, ñoäc ñaùo maø chuùng ta coù theå boû queân trong phöông phaùp thöû – sai. Phöông phaùp naøy do F. Zwicky ñöa ra naêm 1942 baøo goàm 5 giai ñoaïn nhö sau : Giai ñoaïn 1 : Phaùt bieåu baøi toaùn moät caùch chính xaùc. Giai ñoaïn 2 : Xaùc ñònh caùc boä phaän – chöùc naêng cuûa ñoái töôïng. Giai ñoaïn 3 : Lieät keâ caùc hình thaùi coù theå cuûa caùc boä phaän – chöùc naêng. Giai ñoaïn 4 : Laäp coâng thöùc hình thaùi. Giai ñoaïn 5 : Phaân tích, ñaùnh giaù vaø löïa choïn nhöõng phöông aùn khaû thi. 2.1.3 Phöông phaùp caùc caâu hoûi kieåm tra : -5-
Phöông phaùp giuùp ngöôøi giaûi quyeát vaán ñeà khoâng sa ñaø vaøo höôùng suy nghó quen thuoäc maø queân ñi nhöõng höôùng giaûi quyeát khaùc coù theå coù, ngoaøi ra caùc caâu hoûi kieåm tra coøn cho nhöõng lôøi khuyeân söû duïng thuû thuaät, phöông phaùp, caùc gôïi yù, caùc kinh nghieäm saùng taïo. Tuy nhieân caùc lónh vöïc khaùc nhau ñoøi hoûi danh saùch caâu hoûi kieåm tra khaùc nhau, do vaäy treân thöïc teá coù raát nhieàu danh saùch caùc caâu hoûi kieåm tra, ñieån hình coù 3 danh saùch caâu hoûi kieåm tra ñöôïc ñaùnh giaù coù hieäu quaû cao nhaát laø : Duøng cho lónh vöïc saùng cheá cuûa A. Osborn (1953) Duøng cho lónh vöïc saùng cheá cuûa T. Eiloart (1969) Duøng ñeå giaûi caùc baøi taäp toaùn hoïc cuûa G. Polya (1945) 2.1.4 Phöông phaùp naõo coâng : Phöông phaùp ñöôïc A. Osborn ñöa ra naêm 1938 vôùi muïc ñích thu ñöôïc thaät nhieàu yù töôûng giaûi baøi toaùn baèng caùch laøm vieäc taäp theå. Phöông phaùp naøy chia moät taäp theå thaønh hai nhoùm phaùt yù töôûng vaø ñaùng giaù yù töôûng ñeå hai nhoùm coù theå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa nhau, bao goàm 4 giai ñoaïn nhö sau : Giai ñoaïn 1 : Phaân nhoùm. Giai ñoaïn 2 : Phaùt yù töôûng töï do, thoaûi maùi. Giai ñoaïn 3 : Phaân tích, ñaùnh giaù töøng yù töôûng. Giai ñoaïn 4 : Choïn lôøi giaûi khaû thi. 2.1.5 Phöông phaùp söû duïng caùc pheùp töông töï : Phöông phaùp do W. Gordon ñöa ra naêm 1952 giaûi quyeát vaán ñeà döïa treân cô sôû “keát hôïp caùc yeáu toá khaùc nhau, khoâng dính daùng gì vôùi nhau”, ñaây laø nhöõng nhoùm ngöôøi coù ngaønh ngheà khaùc nhau, ñöôïc taäp hôïp laïi vôùi muïc ñích coá gaéng giaûi moät caùch saùng taïo caùc baøi toaùn baèng vieäc luyeän taäp khoâng haïn cheá trí töôûng töôïng vaø keát hôïp nhöõng yeáu toá khoâng lieân quan vôùi nhau, quaù trình thöïc hieän traûi qua 4 giai ñoaïn nhö sau : Giai ñoaïn 1 : Thaønh laäp nhoùm. Giai ñoaïn 2 : Luyeän taäp söû duïng caùc pheùp töông töï. Giai ñoaïn 3 : Giaûi quyeát caùc baøi toaùn. Giai ñoaïn 4 : Ñaùnh giaù vaø ra quyeát ñònh vôùi caùc keát quaû thu ñöôïc. -6-
2.2 NHAÄN THÖÙC CUÛA NGÖÔØI NGHIEÂN CÖÙU Caùc phöông phaùp tích cöïc hoùa tö duy coù theå giuùp chuùng ta giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà caàn söï ña daïng nhöng ñôn giaûn vaø khaéc phuïc ñöôïc tính ì taâm lyù cuõng nhö moø maãm trong vieäc tìm lôøi giaûi qua ñoù tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø kinh teá. Ngoaøi ra ñaây coøn coøn moät coâng cuï heäu quaû trong vieäc luyeän taäp trí töôûng töôïng ñoái vôùi moïi löùa tuoåi. Phöông phaùp ñoái töôïng tieâu ñieåm raát hieäu quaû trong vieäc khaéc phuïc tính ì taâm lyù do söï thu thaäp caùc daáu hieäu mang tính ngaãu nhieân seõ cho chuùng ta nhieàu lôøi giaûi khaùc nhau qua ñoù vieäc phaùt yù töôûng seõ khoâng bò goø boù. Phöông phaùp naøy khaù dôn giaûn do ñoù chuùng ta coù theå lónh hoäi nhanh chæ sau 2-3 laàn luyeän taäp. Thích hôïp trong vieäc nhanh choùng tìm nhöõng yù töôûng môùi ñoái vôùi maãu maõ ñoà duøng, haøng hoùa , ñoà chôi… Phöông phaùp phaân tích hình thaùi coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm khoâng theå bao quaùt heát caùc pheùp thöû coù theå coù cuûa phöông phaùp thöû – sai, do ñoù coù theå traùnh ñöôïc vieäc ñeå loït maát lôøi giaûi. Phöông phaùp naøy thích hôïp cho vieäc giaûi caùc baøi toaùn mang tính chaát chung, toång quaùt cuûa moät heä thoáng nhö thieát keá keát caáu, toå chöùc, boá cuïc … Phöông phaùp caùc caâu hoûi kieåm tra coù theå ñöôïc söû duïng trong caùc giai ñoaïn ñaàu cuûa ñaët vaán ñeà hoaëc giaûi caùc baøi toaùn khoâng ñoøi hoûi möùc ñoä phöùc taïp cao. Caùc taùc giaû cuûa caùc baûn danh saùch ñöa ra caùc caâu hoûi ñöôïc ruùt töø kinh nghieäm thöïc teá giaûi caùc baøi toaùn cuûa nhieàu ngöôøi neân coù hieäu quaû toát hôn nhöõng suy nghó töï phaùt vaø khaéc phuïc ñöôïc söï thieáu bao quaùt coù theå boû loït maát lôøi giaûi cuûa phöông phaùp thöû – sai. Phöông phaùp naõo coâng coù theå khaéc phuïc ñöôïc tính ì taâm lyù ñeå coù ñöôïc nhieàu lôøi giaûi ña daïng, thoâng thöôøng nhöõng ngöôøi giaøu trí töôûng töôïng thì yeáu veà maët phaân tích, ñaùnh giaù vaø ngöôïc laïi, do ñoù phöông phaùp naõo coâng seõ giuùp khaéc phuïc nhöôïc ñieåm vaø giuùp phaùt huy toái ña khaû naêng cuûa moãi ngöôøi, thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå giaûi caùc baøi toaùn khoâng ñoøi hoûi ñoä chính xaùc cao hoaëc quaù saâu veà chuyeân moân nhö caùc vaán ñeà laäp döï aùn, thieát keá, kinh teá, quaûng caùo… Phöông phaùp söû duïng pheùp töông töï coù phaàn döïa treân phöông phaùp naõo coâng, taän duïng hai khaû naêng sau ñaây ñeå khaéc phuïc tính ì taâm lyù baèng caùch duøng nhoùm ngöôøi giaûi : Taïo ra khoâng chæ moät phöông phaùp maø taäp hôïp caùc phöông – caùc pheùp töông töï. Phöông phaùp naøy khaùc vôùi phöông phaùp luyeän naõo coâng ôû choå, hoï laø nhöõng nhoùm chuyeân nghieäp, ñöôïc huaán luyeän ñaëc bieät vaø daàn daàn tích luyõ caùc kinh nghieäm caàn thieát veà phöông phaùp luaän giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá. -7-
Chöông 3 NHAÄN THÖÙC LYÙ THUYEÁT GIAÛI CAÙC BAØI TOAÙN SAÙNG CHEÁ 3.1 LYÙ THUYEÁT GIAÛI CAÙC BAØI TOAÙN SAÙNG CHEÁ Coù theå deã daõng nhaän thaáy laø khoâng phaûi taát caû caùc baøi toaùn ñeàu gioáng nhau veà ñoä khoù cuõng nhö veà caùch giaûi, vì vaäy ñoái vôùi nhöõng baøi toaùn coù möùc ñoä khoù cao ta coù theå vaän duïng Lyù thuyeát giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá ñeå tìm ra lôøi giaûi thích hôïp nhaát. Taùc giaû TRIZ laø G. S. Altsuller ñaõ xaây döïng sô ñoà khoái TRIZ ñeå giaûi caùc baøi toaùn kyõ thuaät cuï theå, theo ñoù moät baøi toaùn seõ thuoäc moät trong 2 daïng laø chuaån hoaëc khoâng chuaån. Neáu thuoäc daïng chuaån (ñaõ ñöôïc giaûi roài) thì coù theå söû duïng kho thoâng tin ñeå tìm lôøi giaûi. Neáu baøi toaùn laø khoâng chuaån ngöôøi giaûi phaûi söû duïng “Algoârit giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá” vieát taét laø ARIZ. ARIZ ñaàu tieân ñöa ra vaøo naêm 1959, goïi laø ARIZ-59. Töø ñoù ñeán nay vaø veà sau ARIZ luoân ñöôïc caûi tieán vaø hoaøn thieän ñeå phuïc vuï toát hôn cho caùc nhaø saùng cheá, ñeán nay laø ARIZ-85 coù 7 giai ñoaïn vôùi 38 böôùc cuï theå nhö sau : Neáu laø baøi toaùn chuaån Neáu chöa thoûa lôøi giaûi Giai ñoaïn 1 Giai ñoaïn 2 Giai ñoaïn 3 Giai ñoaïn 4 Giai ñoaïn 5 (9 böôùc) (6 böôùc) (8 böôùc) (7 böôùc) (3 böôùc) Neáu khoâng thu ñöôïc lôøi giaûi Ruùt kinh nghieäm saùng taïo Giai ñoaïn 7 Giai ñoaïn 6 (2 böôùc) (3 böôùc) Sô ñoà khoái ARIZ – 85 Giai ñoaïn 1 (9 böôùc): Phaân tích tình huoáng xuaát phaùt. Giai ñoaïn 2 (6 böôùc): Phaân tích baøi toaùn. Giai ñoaïn 3 (8 böôùc): Phaân tích moâ hình baøi toaùn. Giai ñoaïn 4 (7 böôùc): Giaûi quyeát maâu thuaãn lyù hoïc. Giai ñoaïn 5 (3 böôùc): Phaân tích caùch khaéc phuïc maâu thuaãn lyù hoïc. Giai ñoaïn 6 (3 böôùc): Phaùt trieån maâu thuaãn lyù hoïc thu ñöôïc. Giai ñoaïn 7 (2 böôùc): Phaân tích quaù trình giaûi. -8-
3.2 NHAÄN THÖÙC CUÛA NGÖÔØI NGHIEÂN CÖÙU Nhìn vaøo lòch söû 200 naêm “tieán hoaù” cuûa chaân vòt taøu thuûy ta môùi thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa lyù thuyeát giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá cuûa taùc giaû G. S. Altsuller. Vieäc saùng taïo chaân vòt taøu thuûy ban ñaàu chæ laø söï moø maãm cuûa phöông phaùp thöû – sai. Nghieân cöùu xeáp loaïi caùc baèng taùc giaû saùng cheá theo 5 möùc saùng taïo töø thaáp ñeán cao, ngöôøi ta ruùt ra caùc con soá thoáng keâ nhö sau : Khoaûng 95% soá baèng saùng cheá laø ôû töø möùc 1 ñeán möùc 3, chæ coù khoaûng 5% soá baèng saùng cheá laø ôû 4 vaø möùc 5. Maø nhöõng baèng saùng cheá ôû möùc cao chính laø nguoàn taïo ra nhöõng böôùc ngoaëc trong coâng ngheä. Do vaäy, vieäc saùng cheá ra nhöõng “coâng cuï” giaûi caùc baøi toaùn möùc cao phaûi baét nguoàn töø Lyù thuyeát giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá cuûa taùc giaû G. S. Altsuller. Trong 7 giai ñoaïn cuûa ARIZ – 85 thì giai ñoaïn 7 laø giai ñoaïn ñaëc bieät so vôùi nhöõng phöông phaùp khaùc, ñoøi hoûi ngöôøi giaûi phaûi phaân tích laïi quaù trình giaûi ñeå toång keát ruùt kinh nghieäm saùng taïo cho baûn thaân bôûi vì thöôøng khi giaûi xong baøi toaùn, moïi vieäc trôû neân roõ raøng hôn, töï ngöôøi giaûi coù theå ñaùnh giaù ñöôïc mình ñuùng choå naøo, choå naøo coøn bò aûnh höôûng cuûa tính ì taâm lyù ñeå coù kinh nghieäm ôû nhöõng laàn giaûi sau. Lòch söû 200 naêm “tieán hoaù” cuûa chaân vòt taøu thuûy -9-
Chöông 4 ÖÙNG DUÏNG LYÙ THUYEÁT GIAÛI CAÙC BAØI TOAÙN SAÙNG CHEÁ 4.1 BAØI TOAÙN Caûi tieán maùy vi tính xaùch tay : Truyeàn taûi tín hieäu töø coù daây sang khoâng daây nhaèm muïc ñích taêng toác ñoä xöû lyù vaø giaûm troïng löôïng qua ñoù taêng tính tieän lôïi cho maùy tính xaùch tay. 4.2 ÖÙNG DUÏNG ARIZ-85 GIAÛI BAØI TOAÙN Giaûi baøi toaùn theo caùc böôùc vaø sô ñoà khoái cuûa vaên baûn ARIZ-85 : Neáu laø baøi toaùn chuaån Neáu chöa thoûa lôøi giaûi Giai ñoaïn 1 Giai ñoaïn 2 Giai ñoaïn 3 Giai ñoaïn 4 Giai ñoaïn 5 (9 böôùc) (6 böôùc) (8 böôùc) (7 böôùc) (3 böôùc) Neáu khoâng thu ñöôïc lôøi giaûi Ruùt kinh nghieäm saùng taïo Giai ñoaïn 7 Giai ñoaïn 6 (2 böôùc) (3 böôùc) Sô ñoà khoái ARIZ – 85 Giai ñoaïn 1 : Buôùc 1 : Muïc ñích cuoái cuøng cuûa lôøi giaûi baøi toaùn - Ñaëc tröng caàn thay ñoåi : Taêng toác ñoä xöû lyù, goïn nheï baèng caùch thay ñoåi truyeàn taûi tín hieäu töø coù daây sang khoâng daây. - Ñaëc tröng giöõ nguyeân : Vaãn ñaày ñuû chöùc naêng. - Chi phí : Daây truyeàn taûi tín hieäu. - Chæ tieâu kyõ thuaät : Truyeàn taûi tín hieäu nhanh hôn. Buôùc 2 : Kieåm tra ñöôøng voøng * Heä treân : - Ñaëc tröng caàn thay ñoåi : Taêng toác ñoä xöû lyù, goïn nheï baèng caùch thay ñoåi vaät lieäu cheá taïo. - Ñaëc tröng giöõ nguyeân : Vaãn ñaày ñuû chöùc naêng. - Chi phí : Giaûm vaät lieäu coù khoái löôïng rieâng lôùn. - Chæ tieâu kyõ thuaät : Khaû naêng chòu löïc cuûa vaät lieäu môùi. - 10 -
* Heä döôùi : - Ñaëc tröng caàn thay ñoåi : Taêng toác ñoä xöû lyù, goïn nheï baèng caùch taêng toác xöû lyù cuûa boä vi xöû lyù. - Ñaëc tröng giöõ nguyeân : Vaãn ñaày ñuû chöùc naêng. - Chi phí : Taêng thieát bò giaûi nhieät. - Chæ tieâu kyõ thuaät : Khaû naêng giaûi nhieät toát. Buôùc 3 : Giaûi baøi toaùn ban ñaàu hôïp lyù hôn. Buôùc 4 : Chæ tieâu : Taêng toác ñoä vaø giaûm troïng löôïng. Buôùc 5 : Taêng cöôøng chæ tieâu : Giaûm thôøi gian nhaäp döõ lieäu. Buôùc 6 : Chính xaùc caùc yeâu caàu : Chuyeån töø truyeàn taûi tín hieäu coù daây sang khoâng daây vaø coù theå saûn xuaát ñaïi traø. Buôùc 7 : Ñaây khoâng phaûi laø baøi toaùn thuoäc chuaån Buôùc 8 : Khoâng coù thoâng tin naøo cuûa Patent phuø hôïp vôùi baøi toaùn. Buôùc 9 : Söû duïng toaùn töû KTG : - Kích thöôùc giaûm ñeán zeâroâ : AÙp duïng thuû thuaät phaân nhoû chia maùy vi tính thaønh töøng phaàn nhoû roài giaûm nhoû kích thöôùc. - Vaän toác taêng ñeán voâ cöïc : AÙp duïng thuû thuaät thay theá sô ñoà cô hoïc chuyeån maùy vi tính töø truyeàn tín hieäu coù daây sang truyeàn tín hieäu khoâng daây. - Giaù thaønh taêng ñeán voâ cöïc : AÙp duïng thuû thuaät töï phuïc vuï bieán maùy vi tính thaønh thieát bò ña naêng. Giai ñoaïn 2 : Phaân tích baøi toaùn Buôùc 1 : Heä kyõ thuaät goàm 3 khoái : Khoái nhaäp, Khoái xöû lyù, Khoái xuaát. - Maâu thuaãn kyõ thuaät 1 (MK-1) : Trieät tieâu khoái nhaäp Heä kyõ thuaät giaûm toác ñoä vì nhaäp döõ lieäu khoù khaên. - Maâu thuaãn kyõ thuaät 2 (MK-2) : Thay theá kyõ thuaät truyeàn taûi tín hieäu töø coù daây sang khoâng daây Khoái xöû lyù giaûm toác ñoä vì tín hieäu truyeàn töø khoái nhaäp khoù nhaän daïng qua gioïng noùi (microâ). Buôùc 2 : Ñoâi yeáu toá xung ñoät : Maùy vi tính giaûm toác ñoä khi ngöôøi söû duïng taêng toác ñoä nhaäp döõ lieäu qua gioïng noùi (microâ). - 11 -
Buôùc 3 : Sô ñoà : - MK-1 : Trieät tieâu khoái nhaäp seõ laøm giaûm toác ñoä xöû lyù chung cuûa khoái do vieäc nhaäp döõ lieäu gaëp khoù khaên. KHOÁI NHAÄP KHOÁI XÖÛ LYÙ KHOÁI XUAÁT Sô ñoà khoái maâu thuaãn kyõ thuaät 1 - MK-2 : Thay theá kyõ thuaät truyeàn taûi tín hieäu töø coù daây sang khoâng daây gaëp khoù khaên trong vieäc nhaän bieát döõ lieäu nhaäp nhöng toác ñoä khoâng bò aûnh höôûng do truyeàn taûi tín hieäu laø khoâng daây. KHOÁI NHAÄP KHOÁI XÖÛ LYÙ KHOÁI XUAÁT Sô ñoà khoái maâu thuaãn kyõ thuaät 2 Buôùc 4 : So saùnh 2 sô ñoà : Choïn sô ñoà MK-2. Buôùc 5 : Traïng thaùi giôùi haïn : Toác ñoä nhaäp döõ lieäu caøng cao caøng laøm giaûm toác ñoä chung cuûa heä. Buôùc 6 : Caûi tieán maùy vi tính xaùch tay : Truyeàn taûi tín hieäu töø coù daây sang khoâng daây nhaèm muïc ñích taêng toác ñoä xöû lyù vaø vaãn giöõ nguyeân caùc chöùc naêng tieän lôïi cuûa maùy sao cho toác ñoä nhaäp döõ lieäu taêng khoâng laøm giaûm toác ñoä xöû lyù cuûa maùy. Giai ñoaïn 3 : Phaân tích moâ hình baøi toaùn Buôùc 1 : Yeáu toá deã thay ñoåi : Heä thoáng truyeàn taûi tín hieäu. Buôùc 2 : Keát quaû lyù töôûng cuoái cuøng KLC -1 : Maùy vi tính xaùch tay truyeàn taûi tín hieäu khoâng daây. Buôùc 3 : Vuøng haønh ñoäng : Heä thoáng truyeàn taûi tín hieäu. Buôùc 4 : Thôøi gian haønh ñoäng : Khi truyeàn taûi tín hieäu. - 12 -
Buôùc 5 : Taêng cöôøng lôøi phaùt bieåu : Khoâng theå truyeàn taûi khoâng daây trong toaøn boä heä thoáng maø chæ coù theå thay ñoåi khoái nhaäp vôùi chöùc naêng nhaäp döõ lieäu baèng gioïng noùi. Buôùc 6 : Maâu thuaãn lyù hoïc ôû möùc vó moâ : Neáu taêng toác ñoä ôû Khoái nhaäp döõ lieäu seõ laøm giaõm toác ñoä xöû lyù cuûa toaøn boä heä thoáng. Buôùc 7 : Maâu thuaãn lyù hoïc ôû möùc vi moâ : Khi toác ñoä nhaäp döõ lieäu töø microâ ñeán boä vi xöû lyù caøng nhieàu seõ caøng laøm giaõm toác ñoä xöû lyù. Buôùc 8 : Keát quaû lyù töôûng cuoái cuøng KLC - 2 : Maùy vi tính xaùch tay truyeàn taûi tín hieäu khoâng daây vaãn ñaûm baûo ñöôïc caùc yeáu toá kyõ thuaät cuûa toaøn boä heä thoáng khi taêng toác ñoä xöû lyù cuûa CPU. Giai ñoaïn 4 : Giaûi quyeát maâu thuaãn lyù hoïc Buôùc 1 : Lôøi giaûi ñaõ ñöôïc thaáy roõ ôû noäi dung KLC – 2. Chuyeån sang böôùc 1 cuûa giai ñoaïn 5. Giai ñoaïn 5 : Phaân tích caùch khaéc phuïc maâu thuaãn lyù hoïc Buôùc 1 : Ñaùnh giaù sô boä lôøi giaûi thu ñöôïc - Thöïc hieän ñöôïc yeâu caàu chính cuûa KLC – 1. - Khaéc phuïc maâu thuaãn giaõm toác ñoä cuûa toaøn heä thoáng khi truyeàn taûi tín hieäu khoâng daây. - Yeáu toá ñieàu khieån : CPU. - Thích hôïp moâ hình truyeàn taûi khoâng daây. Buôùc 2 : Tính môùi thu ñöôïc döïa treân thoâng tin Patent laø : Truyeàn taûi tín hieäu khoâng daây. Buôùc 3 : Baøi toaùn thieát keá heä thoáng truyeàn tín hieäu khoâng daây. Giai ñoaïn 6 : Phaùt trieån lôøi giaûi thu ñöôïc Buôùc 1 : Heä treân thay ñoåi thaønh heä truyeàn tín hieäu khoâng daây. Buôùc 2 : Heä treân coù theå söû duïng coâng ngheä khoâng daây. Buôùc 3 : Coù theå söû duïng cho caùc baøi toaùn khaùc baèng caùch thay ñoåi caùch truyeàn tín hieäu coù daây sang khoâng daây vaø taêng khaû naêng xöû lyù cuûa toaøn boä heä thoáng. Giai ñoaïn 7 : Phaân tích quaù trình giaûi Buôùc 1 : Coù söï khaùc bieät so vôùi caùc phöông phaùp khaùc laø coù quaù trình quay trôû laïi ñeå coù ñöôïc lôøi giaûi hoaøn haûo nhaát. Buôùc 2 : AÙp duïng caùc thuû thuaät döïa vaøo 40 thuû thuaät coù saún trong kho thoâng tin, khoâng aùp duïng thuû thuaät môùi trong quaù trình giaûi. - 13 -
KEÁT LUAÄN Trong suoát quaù trình tieán hoùa, boä oùc con ngöôøi ñaõ thích nghi giaûi nhöõng baøi toaùn ôû möùc 1 vaø möùc 2, nhöng khoâng coù hieäu quaû khi giaûi nhöõng baøi toaùn cao hôn, vì vaäy caàn phaûi aùp duïng nhöõng thuû thuaät saùng taïo, phöông phaùp saùng taïo, lyù thuyeát saùng taïo ñeå laøm taêng soá löôïng vaø tyû troïng caùc saùng cheá ôû möùc cao. Söû duïng caùc thuû thuaät cô baûn chæ coù taùc duïng naâng cao hieäu suaát tö duy saùng taïo ñoái vôùi caùc baøi toaùn möùc 1 vaø möùc 2, caùc phöông phaùp tích cöïc hoùa tö duy coù taùc duïng ñeán giöõa möùc 3 vaø chæ coù lyù thuyeát giaûi caùc baøi toaùn saùng cheá môùi coù theå giaûi caùc baøi toaùn ôû möùc 4 vaø möùc 5 qua ñoù môùi coù theå thay ñoåi ñöôïc dieän maïo cuûa coâng ngheä, cuûa theá giôùi. Theo caùc nhaø nghieân cöùu nguyeân nhaân thaønh coâng veà kinh teá ôû theá kyû 21 laø do coù nguoàn nhaân löïc toát hôn nhöõng ngöôøi xung quanh, maø toát hôn laø toát hôn veà khaû naêng saùng taïo. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø boài döôõng caùc kyõ naêng cuûa löïc löôïng lao ñoäng ñeå tieáp thu, söû duïng toát caùc nguoàn voán, taøi nguyeân thieân nhieân, coâng ngheä tieân tieán vaø laøm taêng caùc giaù trò thaëng dö baèng con ñöôøng saùng taïo vaø ñoåi môùi. Khaû naêng saùng taïo cuûa con ngöôøi khoâng phaûi hoaøn toaøn döïa vaøo baûn naêng saún coù maø phaàn lôùn cuûa quaù trình saùng taïo laø do luyeän taäp môùi coù ñöôïc, do ñoù neàn giaùo duïc Vieät Nam caàn chuù troïng hôn nöõa vieäc giaùo duïc khaû naêng saùng taïo cho ngöôøi hoïc, coù nhö vaäy neàn giaùo duïc môùi coù theå vöôït leân taàm theá giôùi ñeå ñaøo taïo ra nhöõng con ngöôøi coù khaû naêng phaùt minh, saùng cheá ñöa ñaát nöôùc vöôït khoûi taàm khu vöïc vöôn leân taàm cuûa theá giôùi. Chuùng ta chæ thöïc söï suy nghó khi gaëp phaûi vaán ñeà vaø caûm thaáy khoù khaên khi caàn ra quyeát ñònh, nghóa laø chuùng ta ñaõ bieát ñöôïc muïc ñích caàn ñaït ñöôïc nhöng chöa coù lôøi giaûi vaø ña phaàn theo thoùi quen, kinh nghieäm chuùng ta luoân giaûi quyeát vaán ñeà baèng phöông phaùp Thöû – Sai, nhöng caùi giaù phaûi traû cho vieäc aùp duïng phöông phaùp naøy ñoâi khi laø quaù ñaét. Moân hoïc Phöông phaùp luaän saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät coù theå giuùp cho chuùng ta traùnh nhöõng sai laàm ñoù baèng caùc thuû thuaät, caùc phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch khoa hoïc. “Ñöøng ñeå treã taøu theâm laàn nöõa” laø lôøi nhaén nhuû cuûa Tieán só Phan Duõng muoán göûi gaém ñeán nhöõng ai coøn thôø ô vôùi neàn “kinh teá tri thöùc” cuûa theá kyû 21. Chuùng ta ñaõ treã taøu “coâng nghieäp hoùa”, ñaõ treã taøu “coâng ngheä thoâng tin”, coøn baây giôø thì sao? Chuùng ta ñaõ kòp chuaån bò gì cho thôøi ñaïi saùng taïo vaø ñoåi môùi, lieäu chuùng ta coù phaûi moät laàn nöõa treã chuyeán taøu cuûa thôøi ñaïi saùng taïo vaø ñoåi môùi? Ngöôøi nghieân cöùu hy voïng quyeån tieåu luaän naøy coù theå ñaùnh thöùc nhöõng ngöôøi coøn ñang bò huùt vaøo voøng xoaùy cuûa quaù trình laøm vieäc, vui chôi maø queân ñi cuoäc soáng raát caàn quaù trình suy nghó, saùng taïo. Baïn seõ goùp phaàn ñeå chuùng ta nhöõng ngöôøi cuûa theá heä hoâm nay khoâng bò treã chuyeán taøu cuûa thôøi ñaïi saùng taïo vaø ñoåi môùi. - 14 -
DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Phan Duõng, Algoârit saùng cheá, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc vaø kyõ thuaät, TP.HCM. 2001. 2. Phan Duõng, Caùc thuû thuaät cô baûn, Sôû khoa hoïc, coâng ngheä vaø moâi tröôøng, TP.HCM, 1994. 3. Phan Duõng, Laøm theá naøo ñeå saùng taïo, UÛy ban khoa hoïc vaø saùng taïo, TP.HCM, 1992. 4. Phan Duõng, Phöông phaùp luaän saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät (giaùo trình sô caáp) , Sôû khoa hoïc, coâng ngheä vaø moâi tröôøng, TP.HCM, 1997. 5. Phan Duõng, Phöông phaùp luaän saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät (giaùo trình toùm taét) , Trung taâm saùng taïo khoa hoïc kyõ thuaät, TP.HCM, 2002. 6. Caùc trang web : A. http://www.hcmuns.edu.vn TRƯỜNG ðH KHTN B. http://www.hcmuns.edu.vn/cstc/CREATIVE/Thinking/Creato-v.htm C. http://www.aitriz.org/ai/index.php D. http://www.triz.org - 15 -