TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA SAU ĐẠI HỌC
-------------
TIỂU LUẬN MÔN TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
ĐỀ TÀI :
NỢ CÔNG VÀ TÌNH HÌNH NỢ CÔNG CỦA VIỆT NAM
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: TS. MAI THU HIỀN
NHÓM THỰC HIỆN: NHÓM 13, LỚP : 19A-TCNH
DANH SÁCH NHÓM:
STT HỌ VÀ TÊN
3 NGUYỄN HOÀNG ANH
26 PHẠM THỊ HẢI HẬU
35 NGUYỄN THỊ THU HƯỜNG
43 TRẦN THÙY LINH
45 ĐÀO THỊ LOAN
64 NGUYỄN THU PHƯƠNG
82 BÙI THỊ THU TRANG
HÀ NỘI 2013
Tiểu luận môn Tài chính quốc tê
Nhóm 13 – Lớp 19A-TCNH
1
MỤC LỤC
MỤC LỤC ............................................................................................................................. 1
LỜI M Ở ĐẦU ....................................................................................................................... 2
CHƯƠNG I NỢ CÔNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ...................................... 3
1.1 Tổng quan chung ............................................................................................................ 3
1.1.1 Khái niệm ................................................................................................................. 3
1.1.2 Đặc điểm của nợ công ............................................................................................ 3
1.1.3 Phân loại nợ công .................................................................................................... 5
1.1.4 Các hình thức vay nợ của chính phủ..................................................................... 6
1.1.5 Các vấn đề gặp phải khi tính toán nợ công .......................................................... 7
1.1.6 Tác động của nợ công ............................................................................................. 7
1.2. Tình hình nợ công trên thế giới ................................................................................... 8
1.2.1 Toàn cảnh nợ công thế giới.................................................................................... 8
1.2.2 Nợ công ở các nước châu Âu................................................................................. 9
1.2.3 Nợ công các nước Châu Á và khu vực ............................................................... 10
CHƯƠNG II TÌNH HÌNH QUẢN LÝ NỢ CÔNG Ở VIỆT NAM................................ 13
2.1 Thực trạng nợ công & quản lý nợ công ở Việt Nam ............................................... 13
2.1.1 Thực trạng nợ công giai đoạn 2006-2012 .......................................................... 13
2.1.2 Thực trạng về quản lý nợ công giai đoạn 2006-2012 ....................................... 14
2.2 Đánh giá về quản lý nợ công ở Việt Nam từ 2006 đến 2012 ................................ 16
2.2.1 Những t hành công trong công tác quản lý nợ công .......................................... 16
2.2.2 Một số vấn đề tồn tại trong công tác quản lý nợ công ở Việt Nam ................ 16
2.3 Khuyến nghị về quản lý nợ công của tổ chức IMF................................................. 17
CHƯƠNG III CÁC GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ NỢ CÔNG................................................ 18
3.1 Giải pháp ứng phó của các nước phát triển và bài học cho Việt Nam ................. 18
3.2 Giải pháp cho nợ công của Việt Nam........................................................................ 23
KẾT LUẬN............................................................................................................................ 25
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................................... 26
Tiểu luận môn Tài chính quốc tê
Nhóm 13 – Lớp 19A-TCNH
2
LỜI MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới phát triển mạnh mẽ và có nhiều chuyển biến
khó lường, điển hình là khủng hoảng kinh tế toàn cầu xảy ra từ cuối năm 2008, đầu
năm 2009, khủng hoảng nợ công ở Hy Lạp đang lan sang một số nước Châu Âu thì nợ
công và quản lý nợ công trở thành vấn đề nóng được các nhà lãnh đạo các quốc gia
trên thế giới đặc biệt quan tâm. Chính vì lẽ đó việc nghiên cứu vấn đề Nợ công trên thế
giới và bài học kinh nghiệm quản lý ở Việt Nam trở nên hết sức quan trọng và có một
vai trò vô cùng to lớn. Được sự giúp đỡ nhiệt tình của cô giáo T S M ai Thu Hiền, nhóm
13 xin được lựa chọn đề tài Nợ công và tình hình quản lý nợ công ở Việt Nam để
nghiên cứu. Đề tài được bố cục thành ba phần :
- Chương I: Nợ công và những vấn đề liên quan
- Chương II: Tình hình quản lý nợ công ở Việt Nam
- Chương III: Các giải pháp ứng phó nợ công
Trong phạm vi hẹp của một đề tài tiểu luận không tránh khỏi những t hiếu sót về
nội dung, rất mong nhận được sự quan tâm góp ý của cô giáo và các bạn đọc.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tiểu luận môn Tài chính quốc tê
Nhóm 13 – Lớp 19A-TCNH
3
CHƯƠNG I NỢ CÔNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN
1.1 Tổng quan chung
1.1.1 Khái niệm
Khái niệm nợ công là một khái niệm tương đối phức tạp. Tuy nhiên, hầu hết
những cách tiếp cận hiện nay đều cho rằng, nợ công là khoản nợ mà Chính phủ của
một quốc gia phải chịu trách nhiệm trong việc chi trả khoản nợ đó. Tuy nhiên, nợ công
hoàn toàn khác với nợ quốc gia. Nợ quốc gia là toàn bộ khoản nợ phải trả của một
quốc gia, bao gồm hai bộ phận là nợ của Nhà nước và nợ của tư nhân (doanh nghiệp,
tổ chức, cá nhân). Như vậy, nợ công chỉ là một bộ phận của nợ quốc gia.
Theo cách tiếp cận của Ngân hàng Thế giới, nợ công được hiểu là nghĩa vụ nợ
của bốn nhóm chủ thể bao gồm: (1) nợ của Chính phủ trung ương và các Bộ, ban,
ngành trung ương; (2) nợ của các cấp chính quyền địa phương; (3) nợ của N gân hàng
trung ương; và (4) nợ của các tổ chức độc lập mà Chính phủ sở hữu trên 50% vốn,
hoặc việc quyết lập ngân sách phải được sự phê duyệt của Chính phủ hoặc Chính phủ
là người chịu trách nhiệm trả nợ trong trường hợp tổ chức đó vỡ nợ. Cách định nghĩa
này cũng tương tự như quan niệm của Hệ thống quản lý nợ và phân tích tài chính của
Hội nghị của Liên hiệp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD).
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, Nợ công, còn gọi là Nợ chính phủ hoặc
Nợ quốc gia, là tổng giá trị các khoản tiền mà chính phủ thuộc mọi cấp từ trung ương
đến địa phương đi vay.
M ột cách khái quát nhất, có thể hiểu nợ chính phủ, nợ công hoặc nợ quốc gia là
tổng giá trị các khoản tiền mà chính phủ thuộc mọi cấp từ trung ương đến địa phương
đi vay nhằm tài trợ cho các khoản thâm hụt ngân sách. Việc đi vay này là nhằm tài trợ
cho các khoản thâm hụt ngân sách nên nói cách khác, nợ chính phủ là thâm hụt ngân
sách luỹ kế đến một thời điểm nào đó. Để dễ hình dung quy mô của nợ chính phủ,
người ta thường đo xem khoản nợ này bằng bao nhiêu phần trăm so với Tổng sản
phẩm quốc nội (GDP).
1.1.2 Đặc điểm của nợ công
a) Đặc trưng của nợ công
Tuy có nhiều cách tiếp cận rộng hẹp khác nhau về nợ công, nhưng về cơ bản,
nợ công có những đặc trưng sau đây:
- Nợ công là khoản nợ ràng buộc trách nhiệm trả nợ của Nhà nước
Khác với các khoản nợ thông thường, nợ công được xác định là một khoản nợ
mà Nhà nước (bao gồm các cơ quan nhà nước có thẩm quyền) có trách nhiệm trả
khoản nợ ấy. Trách nhiệm trả nợ của Nhà nước được thể hiện dưới hai góc độ trực tiếp
và gián tiếp. Trực tiếp được hiểu là cơ quan nhà nước có thẩm quy ền sẽ là người vay
và do đó, cơ quan nhà nước ấy sẽ chịu trách nhiệm trả nợ khoản vay (ví dụ: Chính phủ
Tiểu luận môn Tài chính quốc tê
Nhóm 13 – Lớp 19A-TCNH
4
Việt Nam hoặc chính quy ền địa phương). Gián tiếp là trong trường hợp cơ quan nhà
nước có thẩm quy ền đứng ra bảo lãnh để một chủ thể trong nước vay nợ, trong trường
hợp bên vay không trả được nợ t hì trách nhiệm trả nợ sẽ thuộc về cơ quan đứng ra bảo
lãnh (ví dụ: Chính phủ bảo lãnh để N gân hàng Phát triển Việt Nam vay vốn nước
ngoài).
- Nợ công được quản lý theo quy trình chặt chẽ với sự tham gia của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền
Việc quản lý nợ công đòi hỏi quy trình chặt chẽ nhằm đảm bảo hai mục đích:
một là, đảm bảo khả năng trả nợ của đơn vị sử dụng vốn vay và cao hơn nữa là đảm
bảo cán cân thanh toán vĩ mô và an ninh tài chính quốc gia; hai là, để đạt được những
mục tiêu của quá trình sử dụng vốn. Bên cạnh đó, việc quản lý nợ công một cách chặt
chẽ còn có ý nghĩa quan trọng về mặt chính trị và xã hội. Theo quy định của pháp luật
Việt Nam, nguyên tắc quản lý nợ công là Nhà nước quản lý thống nhất, toàn diện nợ
công từ việc huy động, phân bổ, sử dụng vốn vay đến việc trả nợ để đảm bảo hai mục
tiêu cơ bản như đã nêu trên.
- Mục tiêu cao nhất trong việc huy động và sử dụng nợ công là phát triển kinh tế - xã
hội vì lợi ích chung
Nợ công được huy động và sử dụng không phải để thỏa mãn những lợi ích riêng
của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào, mà vì lợi ích chung của đất nước. Xuất phát từ bản
chất của Nhà nước là t hiết chế để phục vụ lợi ích chung của xã hội, Nhà nước là của
dân, do dân và vì dân nên đương nhiên các khoản nợ công được quyết định phải dựa
trên lợi ích của nhân dân, mà cụ thể là để phát triển kinh t ế - xã hội của đất nước và
phải coi đó là điều kiện quan trọng nhất.
b) Bản chất kinh tế của nợ công
Xét về bản chất kinh tế, khi Nhà nước mong muốn hoặc bắt buộc phải chi tiêu
vượt quá khả năng thu của mình (khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác) thì
phải vay vốn và điều đó làm phát sinh nợ công. Như vậy, nợ công là hệ quả của việc
Nhà nước tiến hành vay vốn và Nhà nước phải có trách nhiệm hoàn trả.
Trong lĩnh vực tài chính công, một nguyên tắc quan trọng của ngân sách nhà
nước được các nhà kinh tế học cổ điển hết sức coi trọng và hiện nay vẫn được ghi nhận
trong pháp luật ở hầu hết các quốc gia, đó là nguyên tắc ngân sách thăng bằng. Theo
nghĩa cổ điển, ngân sách thăng bằng được hiểu là một ngân sách mà ở đó, số chi bằng
với số thu. Về ý nghĩa kinh tế, điều này giúp Nhà nước tiết kiệm chi tiêu hoang phí,
còn về ý nghĩa chính trị, nguyên tắc này sẽ giúp hạn chế tình trạng Chính phủ lạm thu
thông qua việc quyết định các khoản thuế.
Các nhà kinh tế học cổ điển như A.Smith, D.Ricardo, J.B.Say là những người
khởi xướng và ủng hộ triệt để nguy ên tắc này trong quản lý tài chính công. Và chính vì
thế, các nhà kinh tế học cổ điển không đồng tình với việc Nhà nước có thể vay nợ để
chi tiêu.