Tiểu luận Tài chính tiền tệ: Chiến lược thâm nhập của các công ty đa quốc gia vào các nước đang phát triển và các hình thức thủ đoạn “chuyển giá” của các công ty đa quốc gia ở các nước nhận đầu tư

TR

NG Đ I H C NGO I TH

NG

ƯỜ

Ạ Ọ

Ạ

ƯƠ

================

TI U LU N TÀI CHÍNH – TI N T

Ậ

Ể

Ề

Ệ

CHI N L

Ế ƯỢ

Ố C THÂM NH P C A CÁC CÔNG TY ĐA QU C

Ậ Ủ

GIA VÀO CÁC N

C ĐANG PHÁT TRI N VÀ CÁC HÌNH

ƯỚ

Ể

TH C TH ĐO N CHUY N GIÁ C A CÁC CÔNG TY ĐA

Ứ

Ủ

Ủ

Ạ

Ể

QU C GIA

CÁC N

C NH N Đ U T

Ố

Ở

ƯỚ

Ầ Ư

Ậ

Sinh viên th c hi n:

ự

ệ

Hán Thu Th oả

12 1111 0594 12 1111 0507 12 1111 0635

STT: 113 STT: 92 STT: 116

Lê Th Ph ng Nhung ị ươ Tr n Th Giang Thu ị ầ L pớ : Pháp 3 - K51 – KTĐN

Gi ng viên h

ng d n

ả

ướ

ẫ : Nguy n Th Lan. ễ

ị

PH N M Đ U

Ở Ầ

Ầ

Hà N i, tháng 10 năm 2013

ộ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Ngày nay, v i s phát tri n m nh m c a l c l ng s n xu t và cách m ng khoa ẽ ủ ự ượ ớ ự ể ạ ả ấ ạ

(Multinational h c-công ngh , ho t đ ng c a các Công ty đa qu c gia – MNCs ọ ủ ệ ạ ộ ố

Coporations) hay MNEs (Multinational enterprises) đã, đang và s là l c l ự ượ ẽ ủ ạ ng ch đ o

ộ thúc đ y quá trình toàn c u hoá, tác đ ng đ n m i lĩnh v c c a đ i s ng kinh t - xã h i ế ự ủ ờ ố ế ẩ ầ ộ ọ

trên toàn th gi i. Chúng là l c l ng ch ch t trong truy n t i khoa h c công ngh và ế ớ ự ượ ủ ố ề ả ệ ọ

kĩ thu t tiên ti n, c c u l i n n kinh t i và cũng là hình m uc a các t ơ ấ ạ ề ế ậ th gi ế ế ớ ẫ ủ ổ ứ ch c

s n xu t hàng hoá hi n đ i.Vì v y, các công ty đa qu c gia đang càng ngày càng thâm ả ệ ậ ấ ạ ố

nh p m t cách m nh m vào t ẽ ậ ạ ộ ấ ả t c các qu c gia, đ c bi ố ặ ệ ề t là nh ng qu c gia có n n ố ữ

kinh t đang và kém phát tri n. ế ể

Quá trình toàn c u hoá đã thúc đ y s phát tri n và ph thu c l n nhau c a n n kinh ủ ề ẩ ự ộ ẫ ụ ể ầ

t ế ữ ề gi a các qu c gia, đ ng th i d n đ n nh ng thay đ i sâu s c và l n lao trong nhi u ữ ờ ẫ ế ắ ố ồ ổ ớ

i.Các Công ty đa qu c gia đã ngày càng phát huy đ lĩnh v c c a n n kinh t ự ủ ề th gi ế ế ớ ố ượ c

vai trò to l n c a mình trong n n kinh t th gi i. ớ ủ ề ế ế ớ Các Công ty l n m nh có ngu n tài ạ ớ ồ

chính d i dào đ ph c v cho quan h công chúng và v n đ ng hành lang chính tr , có ụ ụ ể ệ ậ ồ ộ ị

các nhà chính tr đ i di n cho nêncũng có th có nh h ng l n đ n quan h qu c t và ị ạ ệ ể ả ưở ố ế ế ệ ớ

khu v c. , các Công ty đa n n kinh t ề ế ự Nói cách khác, trong quá trình toàn c u hoá kinh t ầ ế

qu c gia đóng vai trò then ch t. ố ố

i, Công ty đa qu c gia là đ ng l c quan tr ng cho Trong toàn c u hoá kinh t ầ th gi ế ế ớ ự ố ộ ọ

s phát tri n s n xu t và trao đ i hàng hoá trên toàn th gi ự ể ả ế ớ ấ ổ ố i nói chung và cho t ng qu c ừ

gia nói riêng. Đ i v i n n kinh t m i qu c gia, chúng góp ph n nâng cao trình đ khoa ố ớ ề ế ỗ ầ ố ộ

ngành thông qua chuy n giao và nâng cao h c k thu t, làm bi n đ i c c u kinh t ế ọ ổ ơ ấ ậ ỹ ế ể

ng, nâng cao trình đ qu n lý góp ph n tăng tr trình đ công ngh , m r ng th tr ệ ở ộ ị ườ ộ ả ầ ộ ưở ng

cho các n n kinh t ề ế ạ . Các Công ty đa qu c gia cũng có tác đ ng tích c c đ n các ho t ự ế ố ộ

đ ng th ộ ươ ng m i, đ u t ạ ầ ư ự tr c ti p, nghiên c u khoa h c và phát tri n công ngh cũng ọ ứ ế ể ệ

nh phát tri n các ngu n l c khác. ồ ự ư ể

M t trong s nh ng v n đ mà ng ữ ề ấ ộ ố ườ i ta nghĩ đ n khi nh c đ n các Công ty đa ắ ế ế

qu c gia chính là hi n t ng chuy n giá. Chuy n giá là m t trong nh ng v n đ còn ệ ượ ố ấ ề ữ ể ể ộ

khá m i m trong ho t đ ng ng m i Vi t Nam, nh ng g n đây các giao d ch có ạ ộ th ẻ ớ ươ ạ ở ệ ư ầ ị

n c ngoài ngày càng y u t ế ố ướ xu t hi n nhi u d u hi u c a hi n t ấ ệ ượ ủ ệ ề ệ ấ ng chuy n giá. ể

Hi n t ng này không ch gây thi t h i cho chính ph n ệ ượ ỉ ệ ạ ủ ướ ế c ch nhà do b th t thu thu , ị ấ ủ

c thâm nh p các n

ậ

ế ượ

ố

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá gi m ph n l ả

i nhu n c a c ch nhà (do giá tr góp v n c a h ầ ợ ậ ủ bên góp v n c a n ủ ố ướ ủ ủ ố ị ọ

th p) mà còn nh h ng tiêu ng m i qu c t . Do các quy lu t c a th ấ ả ưở c c đ n th ế ự ươ ố ế ạ ậ ủ ị

tr ng t do nên chuy n giá đã gây ra không ít nhi u lo n trong quá trình l u thông. ườ ự ư ể ễ ạ

Đi u này d n đ n tình tr ng c nh tranh không lành m nh. ề ế ạ ẫ ạ ạ

các S thâm nh p c a các Công ty đa qu c gia ngày càng nhi u vào n n kinh t ố ự ủ ề ề ậ ế

ng t t y u, góp ph n thúc đ y tăng tr ng và phát n ướ c đang phát tri n là m t xu h ể ộ ướ ấ ế ầ ẩ ưở

tri n kinh t ; đ ng th i, cũng đ t n n kinh t các n c này, trong đó có Vi t Nam, tr ể ế ồ ặ ề ế ờ ướ ệ ướ c

nhi u thách th c.Bên c nh nh ng nh h ng không t ng và ứ ữ ề ả ạ ưở ố t (h du nh p nh ng ý t ậ ữ ọ ưở

hình nh khi n cho m t s chính ph và tôn giáo lo ng i v s b t n cho xã h i), thì ạ ề ự ấ ổ ộ ố ủ ế ả ộ

các Công ty đa qu c gia l i mang l i m t l i ích to l n cho các qu c gia s t ố ạ ạ ộ ợ ở ạ ớ ố i nh đóng ư

thu , t o công ăn vi c làm, cung c p s n ph m và d ch v mà tr c đó không có, trên ấ ả ế ạ ụ ệ ẩ ị ướ

hóa ho t đ ng kinh doanh h t là ngu n v n, công ngh và ki n th c. Chính s qu c t ế ố ế ứ ự ệ ế ồ ố ạ ộ

c a các Công ty đa qu c gia mà nguyên nhân ch y u tác đ ng đ n s hình thành và phát ủ ế ự ủ ế ố ộ

tri n c a các lu ng v n đ u t tr c ti p n c ngoài (FDI). ể ủ ầ ư ự ế ướ ồ ố

V i các câu h i đ t ra nh : Chi n l c thâm nh p c a các Công ty đa qu c gia tác ỏ ặ ế ượ ư ớ ậ ủ ố

i n n kinh t các n t Nam nh th nào? Chúng đ ng t ộ ớ ề ế ướ c đang phát tri n, trong đó có Vi ể ệ ư ế

ta c n có gi i pháp gì đ h n ch nh ng tác đ ng tiêu c c và khai thác có hi u qu tác ầ ả ế ữ ể ạ ự ệ ả ộ

các Công ty đa qu c gia?Các hình th c và th đo n “chuy n giá” mà đ ng tích c c t ộ ự ừ ứ ủ ể ạ ố

các Công ty đa qu c gia áp d ng vào các n ụ ố ướ c nh n đ u t ? Làm rõ đ ầ ư ậ ượ ộ c nh ng n i ữ

dung này th c s là v n đ quan tr ng và c p thi ự ự ề ấ ấ ọ ế ự t, có ý nghĩa c v lý lu n và th c ả ề ậ

ti n.ễ Chính vì lí do đó, nhóm em đã ch n đ tài: ề ọ ”Chi nế l ượ c thâm nh p c a các Công ậ ủ

tyđa qu c gia vào các n c đang phát tri n và ố ướ ể ủ các hình th c th đo n “chuy n giá” c a ạ ứ ủ ể

các Công ty đa qu c gia các n c nh n đ u t . ố ở ướ ầ ư” làm ti u lu n môn Tài chính ti n t ề ệ ể ậ ậ

Bài ti u lu n bao g m ba ch ng: ch ng I khái quát, đ a ra nh ng nh n đ nh ể ậ ồ ươ ươ ư ữ ậ ị

chung nh t v Công ty đa qu c gia, đ t đó hi u đ c và có cái nhìn t ng th v các ấ ề ể ừ ố ể ượ ể ề ổ

chi n l c đang phát tri n và th đo n chuy n giá c a chúng ế ượ c thâm nh p vào các n ậ ướ ủ ủ ể ể ạ

c gi i thi u trong ch s đ ẽ ượ ớ ệ ươ ư ữ ng II và III, v i nh ng tác đ ng tích c c cũng nh nh ng ộ ữ ự ớ

h l y mà chúng mang l ệ ụ ạ i cho n n kinh t ề th gi ế ế ớ i cũng nh n n kinh t ư ề ế các qu c gia ố

mà chúng có tr s . ụ ở

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Ụ

Ụ

I. T ng quan v công ty Đa qu c gia ổ ề

M C L C ố

II.

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Ph n Iầ

T ng quan v Công ty đa qu c gia

ố

ổ

ề

1. Khái quát v Công ty đa qu c gia: ố ề

1.1. Nguyên nhân ra đ i c a Công ty đa qu c gia: ờ ủ ố

Ti n thân c a các Công ty đa qu c gia là Công ty qu c gia.Công ty qu c gia này ủ ề ố ố ố

mang qu c t ch c a m t n ố ị ộ ướ ủ c và v n đ u t ố ầ ư ề ở ữ vào Công ty này thu c quy n s h u ộ

b n n i.Vi c kinh doanh c a h ngày càng phát tri n, hàng c a các nhà t ủ ư ả c s t ướ ở ạ ủ ọ ệ ể

c s n xu t ra ngày càng nhi u và ch t l hóa và d ch v đ ị ụ ượ ả ấ ượ ề ấ ừ ậ ng cao h n. T th p ơ

niên 80, cùng v i xu th h i nh p qu c t ế ộ ố ế ậ ớ ế và toàn c u hóa, các Công ty qu c gia ti n ầ ố

hành sáp nh p v i nhau t o thành Công ty đa qu c gia, nh m m c đích: ụ ằ ạ ậ ớ ố

Ph c v m c tiêu l n nh t là t i đa hóa giá tr tài s n Công ty nh vi c khai thác các ụ ụ ụ ấ ớ ố ờ ệ ả ị

ti m năng t ề ạ ớ i ch nh : không ng ng tìm ki m các ngu n nguyên li u và nhân công v i ư ừ ế ệ ỗ ồ

giá c so sánh, tìm ki m nh ng u đãi v thu , b o v tính đ c quy n đ i v i công ố ớ ế ả ư ữ ế ề ệ ề ả ộ

ngh hay bí quy t s n xu t m t ngành không mu n chuy n giao cũng là lý do m ế ả ấ ở ộ ệ ể ố ở

r ng khu v c s n xu t. ộ ự ả ấ

S liên k t gi a các Công ty qu c gia nh m tăng kh năng b o v tr ệ ướ ữ ự ế ằ ả ả ố ủ c nh ng r i ữ

ro. Ví d , r i ro trong mua bán hàng hóa nh v n chuy n, b o hi m, chu kỳ cung c u,… ư ậ ụ ủ ể ể ả ầ

R i ro trong chuy ủ ị ển d ch tài chính nh : r i ro khi chính sách c a chính quy n đ a ư ủ ủ ề ị

ph ng thay đ i, các r i ro v t ươ ề ỷ ủ ổ ế giá l m phát, chính sách, qu n lý ngo i h i, thu , ạ ố ạ ả

ố kh ng ho ng n … Gi m thi u s không n đ nh c a chu kỳ kinh doanh n i đ a, ch ng ổ ể ự ộ ị ủ ủ ả ả ợ ị

các n l ạ i chính sách b o h m u d ch ả ộ ậ ị ở ướ c, b o v th ph n, gi m chi phí trung gian đáp ả ả ệ ị ầ

ng nhanh nhu c u ng i tiêu dung. ứ ầ ườ

ự Cu i cùng là, các Công ty đa qu c gia có th s d ng các công ngh ch t o tr c ệ ế ạ ể ử ụ ố ố

ằ ti p s n xu t theo b ng sáng ch (m t bên là nhà cung c p cho phép s d ng b ng ế ả ử ụ ế ấ ấ ằ ộ

sáng ch , m t bên tr phí đ nh kỳ c đ nh và gia tăng theo s n xu t), đi u này cho ố ị ế ề ả ấ ả ộ ị

c ngoài. phép h đ c quy n s n xu t và tr c ti p bán s n ph m ấ ự ế ề ả ọ ộ n ẩ ở ướ ả

C nh tranh gay g t thúc đ y s phát tri n khoa h c k thu t, nhi u ngành k ngh ể ẩ ự ọ ỹ ề ậ ạ ắ ỹ ệ

m i ra đ i nh công ngh sinh h c, đi n t , ng i máy…đòi h i nhi u v n, nhi u k ệ ử ư ệ ờ ớ ọ ườ ề ề ố ỏ ỹ

c thâm nh p các n

ậ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ế ượ

ướ

ủ

ể

ạ

ậ

ố

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ờ ủ thu t cao c p, Công ty m t qu c gia không th đ s c đáp ng cho nên s ra đ i c a

ể ủ ứ ứ ự ậ ấ ộ ố

t. Công ty đa qu c gia là c n thi ố ầ ế

• KN1: MNC (Multinational Corporation): Là khái ni m đ ch các Công ty

1.2. Khái ni m Công ty đa qu c gia: ố ệ

ể ỉ ệ

ít nh t t là MNC, có ngân s n xu t hay cung c p d ch v ả ụ ở ấ ấ ị ấ hai qu c gia. Vi ố t t ế ắ

sách v t c ngân sách c a nhi u qu c gia. Công ty đa qu c gia có nh h ượ ả ủ ề ả ố ố ưở ớ ng l n

c a các qu c gia. Các Công ty đa đ n các m i quan h qu c t ế ố ế ệ ố và các n n kinh t ề ế ủ ố

• KN2: Công ty đa qu c gia là Công ty có ho t đ ng s n xu t kinh doanh

qu c gia đóng m t vai trò quan tr ng trong quá trình toàn c u hóa. ọ ầ ộ ố

ạ ộ ả ấ ố

ộ ho c cung c p d ch v thông tin không ch n m gói g n trong lãnh th c a m t ổ ủ ỉ ằ ụ ặ ấ ọ ị

qu c gia mà ho t đ ng s n xu t kinh doanh và cung c p d ch v tr i dài ít nh t ạ ộ ụ ả ấ ở ấ ấ ả ố ị

• KN3: Công ty đa qu c gia (MNC) là t

hai qu c gia và có Công ty có m t lên đ n h n trăm qu c gia khác nhau ế ơ ặ ố ố

ch c s n xu t kinh doanh d ch ố ổ ứ ả ấ ị

v và khoa h c k thu t đ ọ ụ ậ ượ ỹ ặ c thành l p d a trên các hi p đ nh Chính ph ho c ủ ự ệ ậ ị

nhân các n c khác nhau. h p đ ng h p tác kinh doanh gi a các t ợ ữ ồ ợ ch c t ổ ứ ư ở ướ

• Công ty đa qu c gia “theo chi u ngang” s n xu t các s n ph m cùng

1.3. Các lo i hình Công ty đa qu c gia (c u trúc): ố ạ ấ

ề ả ấ ả ẩ ố

• Công ty đa qu c gia “theo chi u d c” có các c s s n xu t

lo i ho c t ng t các qu c gia khác nhau (ví d : ặ ươ ạ ự ở ụ McDonalds). ố

ơ ở ả ề ố ọ ấ ở ộ ố m t s

c nào đó, s n xu t ra s n ph m là đ u vào cho s n xu t c a nó m t s n n ướ ấ ủ ẩ ầ ả ả ấ ả ở ộ ố ướ c

• Công ty đa qu c gia “nhi u chi u” có các c s s n xu t

khác (ví d : ụ Adidas).

các n ơ ở ả ấ ở ề ề ố ướ c

khác nhau mà chúng h p tác theo c chi u ngang và chi u d c (ví d : ả ề ọ ụ Microsoft) ề ợ

2. Đ c đi m c a Công ty đa qu c gia: ủ ố ể ặ

2.1. Quy mô, doanh thu và ph m vi ho t đ ng l n ạ ộ ớ ạ

S h u c a các Công ty đa qu c gia là s h u có tính ch t đa ch và đa qu c t ch ở ữ ủ ở ữ ố ị ủ ấ ố

th hi n s tham gia c a nhi u ch s h u các n ể ệ ở ự ủ ở ữ ở ủ ề ướ ả c khác nhau đ i v i tài s n ố ớ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá c a Công ty đ ủ

ượ ạ ổ ệ c phân b trên ph m vi toàn c u. S liên k t gi a các doanh nghi p ự ữ ế ầ

trong Công ty đa qu c gia nh m m c tiêu quan tr ng nh t là gi i quy t nh ng khó ụ ấ ằ ố ọ ả ữ ế

khăn v v n ph c v kinh doanh. Vì v y sau khi thành l p Công ty đa qu c gia, các ụ ụ ề ố ậ ậ ố

Công tythành viên phát tri n nhanh h n, tài s n có quy n s h u cũng tăng lên khá ề ở ữ ể ả ơ

nhanh, t ừ đó t ng tài s n cũng tăng lên đáng k . ể ả ổ

Các Công ty đa qu c gia th ng s h u các y u t có tính c t lõi và quy t đ nh ố ườ ở ữ ế ố ế ị ố

, bí quy t công ngh , các k năng qu n tr và đ i v i quy trình s n xu t: v n đ u t ả ố ớ ầ ư ấ ố ế ệ ả ỹ ị

i ho t đ ng toàn c u. Do đó, t o kh năng sinh l i r t l n và mang tính tiên m ng l ạ ướ ạ ộ ả ạ ầ ợ ấ ớ

i th c nh tranh v phong nh m t o l ằ ạ ợ ế ạ ượ ộ ố t tr i so v i các đ i th . Các Công ty đa qu c ủ ớ ố

gia cũng th ng thu hút m t l ng l n lao đ ng chính qu c và các qu c gia khác. ườ ộ ượ ớ ộ ở ố ố

ề 2.2. Các Công ty đa qu c gia là Công ty đa ngành, t c là ho t đ ng trong nhi u ạ ộ ứ ố

ngành, nhi u lĩnh v c: ề ự

ả Ho t đ ng trong nhi u ngành ngh , nhi u lĩnh v c nh tài chính, ngân hàng, b o ề ạ ộ ự ư ề ề

hi m, nghiên c u ng d ng v khoa h c công ngh …là xu h ề ứ ứ ụ ể ệ ọ ướ ậ ng có tính quy lu t

cùng v i s phát tri n c a các Công ty đa qu c gia. Ví d , Mitsubishi ban đ u ch ớ ự ủ ụ ể ầ ố ỉ

ự ho t đ ng trong lĩnh v c c khí ch t o nh ng nay đã ho t đ ng trong các lĩnh v c ự ơ ạ ộ ạ ộ ế ạ ư

nh khai khoáng, luy n kim, hóa ch t, luy n kim, ngân hàng,… ư ệ ệ ấ

ạ ộ V i s k t h p ngày càng ch t ch gi a các lĩnh v c có liên quan trong ho t đ ng ớ ự ế ợ ẽ ữ ự ặ

s n xu t kinh doanh và s liên k t gi a nghiên c u khoa h c và s n xu t đã tăng thêm ả ự ứ ữ ế ấ ả ấ ọ

i th so sánh cho các Công ty đa qu c gia trong vi c m r ng đ a bàn ho t đ ng và l ợ ạ ộ ở ộ ệ ế ố ị

gia tăng l i nhu n. ợ ậ

ch c và s h u v n: 2.3. S đa d ng v c c u t ạ ề ơ ấ ổ ứ ở ữ ố ự

V c c u t ch c, đ c hình thành theo nguyên t c t nguy n và hi p th ng. ề ơ ấ ổ ứ ượ ắ ự ệ ệ ươ

C n nh n m nh, Công ty đa qu c gia không ph i là m t doanh nghi p, không có t ệ ả ầ ấ ạ ộ ố ư

cách pháp nhân đ c l p. Do đó các m nh l nh hành chính không đ c s d ng trong ộ ậ ệ ệ ượ ử ụ

đi u hành các Công ty đa qu c gia. Các doanh nghi p là thành viên c a Công ty đa ủ ề ệ ố

ư ộ ồ qu c gia đ u có pháp nhân đ c l p, có c quan quy n l c cao nh t nh h i đ ng ơ ề ự ộ ậ ề ấ ố

thành viên, đ i h i c đông. ạ ộ ổ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

S h u v n c a Công ty đa qu c gia cũng r t đa d ng. Tr c h t v n trong Công ở ữ ố ủ ấ ạ ố ướ ế ố

ty đa qu c gia là do các Công ty thành viên làm ch s h u, bao g m c v n t nhân ủ ở ữ ả ố ư ố ồ

và v n nhà n c. Quy n s h u v n trong Công ty đa qu c gia cũng tùy thu c vào ố ướ ề ở ữ ố ố ộ

m c đ ph thu c c a các Công ty thành viên vào Công ty m . ẹ ứ ộ ụ ộ ủ

2.4. Đ c đi m xu h ng phát tri n: ể ặ ướ ể

Thay đ i trong lĩnh v c đ u t ự ầ ư ổ : trong ho t đ ng đ u t ạ ộ ầ ư ủ ể c a mình có s chuy n ự

công nghi p khai thác tài nguyên sang công nghi p ch bi n s n ph m, đem d ch t ị ừ ế ế ả ệ ệ ẩ

i giá tr cao h n; t vào l ạ ơ ị ừ công nghi p thâm d ng lao đ ng nhi u chuy n sang đ u t ộ ầ ư ụ ệ ề ể

ụ ệ các ngành s d ng nhi u kĩ thu t và công ngh m i và sang các ngành d ch v đi n ệ ớ ử ụ ề ậ ị

, d ch v th ng m i, tài chính ngân hàng, y t , giáo d c… t ử ị ụ ươ ạ ế ụ

ể ủ Các Công ty đa qu c gia ngày càng chi m v trí quan tr ng trong s phát tri n c a ự ế ố ọ ị

kinh t th gi ế ế ớ i: Hi n nay các Công ty đa qu c gia chi m đ n 2/3 tr giá th ố ệ ế ế ị ươ ạ ng m i

qu c t FDI; 9/10 thành qu nghiên c u khoa h c và ố ế , chi m 4/5 t ng giá tr đ u t ổ ị ầ ư ế ứ ả ọ

chuy n giao kĩ thu t c a th gi i; chi m 95% ho t đ ng XNK lao đ ng qu c t … và ậ ủ ế ớ ể ạ ộ ố ế ế ộ

các Công ty đa qu c gia đóng vai trò tr ng y u trong đ y nhanh qu c t ố ế ế ẩ ố ọ ờ ố hóa đ i s ng

kinh t toàn c u, bi n m i n c tr thành m t b ph n c a kinh t i. ế ỗ ướ ế ầ ộ ộ ậ ủ ở th gi ế ế ớ

M r ng các hình th c liên k t kinh t đ tăng c ng kh năng c nh tranh: Đ ở ộ ứ ế ế ể ườ ả ạ ể

m r ng ph m vi th l c, tăng s c c nh tranh phù h p v i b ứ ạ ở ộ ế ự ớ ướ ạ ợ ớ ủ c phát tri n m i c a ể

kinh t và kĩ thu t, cùng v i chi n l c sáp nh p, các Công ty đa qu c gia l n còn ế ế ượ ậ ớ ậ ố ớ

đ y m nh ho t đ ng liên h p. Đó là s thi ẩ ạ ộ ự ạ ợ ế ậ ề t l p quan h h p tác gi a hai ho c nhi u ệ ợ ữ ặ

Công ty đa qu c gia ngang s c cùng ho c khác qu c t ch nh m th c hi n m c tiêu ố ị ứ ự ụ ệ ặ ằ ố

nào đó.

Đa d ng hóa và chuyên môn hóa cao đ là m t xu h ng chi n l ạ ộ ộ ướ ế ượ ỗ c m i c a m i ớ ủ

ầ Công ty đa qu c gia: Các Công ty thông qua s n xu t nhi u ch ng lo i s n ph m ạ ả ủ ề ả ấ ố

ơ ộ ho c th a mãn nhi u lĩnh v c d ch v khác nhau đ gi m b t r i ro, tìm ki m c h i ể ả ớ ủ ự ị ụ ề ế ặ ỏ

kinh doanh m i, đ i phó v i tình tr ng kinh t i tăng tr ng ch m, nhu c u th ạ ớ ố ớ th gi ế ế ớ ưở ậ ầ ị

tr ng gi m sút. M t s khác l ườ ộ ố ả ạ ả i “ thu h p chi n tuy n”, lo i b các ho t đ ng s n ạ ộ ạ ỏ ẹ ế ế

xu t “ngo i vi”, d c toàn l c phát huy th m nh chuyên môn c a mình. ế ạ ự ủ ấ ạ ố

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

3. Vai trò c a các Công ty đa qu c gia: ủ ố

•

3.1. Vai trò tích c c c a các Công ty đa qu c gia: ự ủ ố

Thúc đ y Th ẩ ươ ng m i qu c t phát tri n: ố ế ể ạ

M t trong nh ng vai trò n i b t c a Công ty đa qu c gia là thúc đ y th ổ ậ ủ ữ ẩ ộ ố ươ ạ ng m i

qu c t phát tri n, thúc đ y nhanh quá trình nh t th hóa n n kinh t th gi ố ế ề ể ể ấ ẩ ế ế ớ Công ty i.

ư đa qu c gia chi ph i h u h t chu chuy n hàng hoá gi a các qu c gia b i các kênh l u ố ầ ữ ế ể ố ở ố

M t đ c đi m n a là trao đ i gi a các chi nhánh thông xuyên qu c gia c a mình. ố ủ ộ ặ ữ ữ ể ổ

trong n i b Công ty đa qu c gia c a các n c ngày càng tăng nhanh và chi m t ộ ộ ủ ố ướ ế ỷ

tr ng l n trong t ng giá tr th ng m i nhi u n ị ươ ổ ớ ọ ề ạ ướ ớ c. Trong nh ng năm g n đây, v i ữ ầ

chi n l c đa qu c gia và t o ra các liên k t gi a th ng m i và đ u t gi a các ế ượ ữ ế ạ ố ươ ầ ư ữ ạ

•

c v i nhau. n ướ ớ

n Thúc đ y đ u t ẩ ầ ư ướ ố c ngoài: thông qua vi c các Công ty đa qu c ệ

gia đ u t v n vào các n c đang phát tri n: ầ ư ố ướ ể

Trên th c t , h u h t các ho t đ ng đ u t n c ngoài đ ự ế ầ ạ ộ ầ ư ướ ế ượ c th c hi n qua kênh ệ ự

n đ u t ẩ ư ướ ẩ c ngoài c a các Công ty đa qu c gia. Các Công ty đa qu c gia thúc đ y ủ ố ố

nhanh quá trình t do hóa đ u t n c ngoài thông qua tham gia sâu r ng vào quá ự ầ ư ướ ộ

trình qu c t do hóa đ u t đã đ c tháo ố ế hóa s n xu t. Các c n tr v đ y m nh t ả ở ề ẩ ạ ả ấ ự ầ ư ượ

c trên th gi i cùng đ c tham gia vào quá trình t do hóa kinh t b , đ các n ỏ ể ướ ế ớ ượ ự ế ố qu c

t . V i l ế ớ ợ ạ i th c a mình v nhi u v n, k thu t hi n đ i, qu n lý tiên ti n và m ng ậ ế ủ ề ề ệ ế ạ ả ố ỹ

i th tr ng r ng l n, các Công ty đa qu c gia luôn tích c c đ u t ra n c ngoài l ướ ị ườ ự ầ ư ộ ớ ố ướ

i đa hóa l i nhu n trên ph m vi toàn c u. Xu h i và thôn nh m t ằ ố ợ ạ ầ ậ ướ ng sát nh p, mua l ậ ạ

tính các Công ty khác c a các Công ty đa qu c gia tăng nhanh h n là hình th c xây ứ ủ ố ơ

ra th tr ng ngoài n c. Chính xu th d ng doanh nghi p m i đ m r ng đ u t ự ớ ể ở ộ ầ ư ệ ị ườ ướ ế

gia tăng này là nguyên nhân quan tr ng gây bùng n đ u t n c ngoài. ổ ầ ư ướ ọ

Ngoài ra chúng ta cũng ph i nói t i s tích lũy v v n các n ả ớ ự ề ố ở ướ c ch nhà. ủ V iớ

th m nh v v n các Công ty đa qu c gia đóng vai trò là đ ng l c thúc đ y tích lu ế ạ ề ố ự ẩ ố ộ ỹ

vào v n c a n ố ủ ướ c ch nhà. N c ch nhà có th tăng c ủ ướ ủ ể ườ ng thu hút v n FDI đ u t ố ầ ư

c mình. Vai trò này c a Công ty đa qu c gia cũng đ c th hi n qua nhi u khía n ướ ủ ố ượ ể ệ ề

c nh.ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Tóm l i, Công ty đa qu c gia đóng vai trò r t to l n trong ho t đ ng đ u t ạ ạ ộ ầ ư ố qu c ấ ố ớ

. Xét trên góc đ n n kinh t toàn c u thì Công ty đa qu c gia thúc đ y l u thông t ế ộ ề ế ẩ ư ầ ố

trên ph m vi toàn th gi i. M t khác, dòng v n FDI ố ế ớ ạ ặ ở góc đ t ng qu c gia riêng thì ố ộ ừ

•

Công ty đa qu c gia góp ph n làm tăng tích lu v n cho n ầ ỹ ố ố ướ c ch nhà. ủ

Làm thay đ i c c u th ng m i qu c t ổ ơ ấ ươ : ố ế ạ

Ngày nay, kinh t i càng phát tri n thì vai trò c a các Công ty đa qu c gia th gi ế ế ớ ủ ể ố

cũng ngày càng cao. V i t i thì các Công ty đa ớ ỷ ọ tr ng l n trong th ớ ươ ng m i th gi ạ ế ớ

qu c gia chính là ch th chính làm thay đ i c c u hàng hoá và c c u đ i tác trong ổ ơ ấ ủ ể ơ ấ ố ố

•

th i. ươ ng m i th gi ạ ế ớ

Phát tri n ngu n nhân l c và t o vi c làm: ự ồ ệ ể ạ

ự Các Công ty đa qu c gia đóng vai trò quan tr ng đ i v i phát tri n ngu n nhân l c ố ớ ể ố ọ ồ

và t o vi c làm các n c đang phát tri n. M t vai trò quan ệ ạ ở ướ c phát tri n và các n ể ướ ể ộ

tr ng khác ph i nh c t ắ ớ ả ọ ự i là Công ty đa qu c gia t o ra nhi u c h i vi c làm cho l c ề ơ ộ ệ ạ ố

ng lao đ ng ph n các n c đang phát tri n.H n n a ti n l l ượ ụ ữ ở ộ ướ ơ ữ ề ươ ể ệ ng và đi u ki n ề

các Công ty đa qu c gia th lao đ ng ộ ở ố ườ ng cao h n ti n l ơ ề ươ ộ ng và đi u ki n lao đ ng ệ ề

các Công ty n i đ a. ở ộ ị

• Công ty đa qu c gia v i ho t đ ng chuy n giao công ngh : ệ

ạ ộ ố ớ ể

quy t đ nh năng l c c nh tranh, chi m lĩnh th tr ng và gi Công ngh là y u t ệ ế ố ự ạ ế ị ị ườ ế ứ

th đ c quy n. Do đó, trong quá trình th c hi n đ u t ra n c ngoài các Công ty đa ế ộ ầ ư ự ề ệ ướ

qu c gia th ng có nh ng ph ố ườ ữ ươ ạ ộ ng th c và nh ng kênh riêng đ th c hi n ho t đ ng ể ự ứ ữ ệ

chuy n giao công ngh c a mình.Không ch n m gi ệ ủ ỉ ắ ể ữ trong tay ph n l n công ngh ầ ớ ệ

i các Công ty đa qu c gia còn bi t cách s d ng và khai thác các tiên ti n c a th gi ế ủ ế ớ ố ế ử ụ

công ngh đó m t cách có hi u qu nh t nh m duy trì v trí đ c quy n trên th ấ ệ ệ ề ả ằ ộ ộ ị ị

tr ng, m r ng ph m vi nh h ng và kh năng lũng đo n th tr ng. ườ ở ộ ạ ả ưở ị ườ ả ạ

ng m i các Công ty đa qu c gia đã không Thông qua ho t đ ng s n xu t, th ạ ộ ấ ả ươ ạ ố

ng ng có nh ng phát minh, sáng ch và ph bi n nh ng kinh nghi m v qu n lý, các ổ ế ừ ữ ữ ế ệ ề ả

ý t ng m i, và các sáng t o khác trên ph m vi toàn c u. Có th nói tính sáng t o là ưở ể ạ ầ ạ ạ ớ

ch c nào có đ c. Tuy đ c tr ng riêng c a các Công ty đa qu c gia mà không t ặ ư ủ ố ổ ứ ượ

ng đi kèm v i quá trình đ c quy n hoá. nhiên, quá trình chuy n giao công ngh th ể ệ ườ ề ớ ộ

Do đó, các n ướ c đang phát tri n trong quá trình ti p nh n công ngh c n nh n th c rõ ế ệ ầ ứ ể ậ ậ

c thâm nh p các n

ậ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ế ượ

ướ

ủ

ể

ạ

ậ

ố

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ể ừ vai trò c a các Công ty đa qu c gia đ ng th i có nh ng đ i sách thích h p đ v a

ữ ủ ố ờ ố ợ ồ

phát huy t i đa tác d ng tích c c c a Công ty này đ i v i n n kinh t v a h n ch s ố ố ớ ề ự ủ ụ ế ừ ạ ế ự

kìm hãm c a chúng. ủ

3.2. nh h ng tiêu c c: Ả ưở ự

Tác đ ng tiêu c c t c a các Công ty đa qu c gia đ i v i các ự ừ ộ ngu n v n đ u t ố ầ ư ủ ố ớ ồ ố

c đang phát tri n đ c th hi n qua nhi u khía c nh: n ướ ể ượ ể ệ ề ạ

Th nh t i nhu n các n c đang phát ấ , các Công ty đa qu c gia g t hái nhi u l ố ề ợ ứ ặ ậ ở ướ

tri n nh v trí siêu đ c quy n c a h trong các n n kinh t này.Tuy nhiên ph n l n các ề ủ ọ ờ ị ề ể ộ ế ầ ớ

kho n l c ngoài cho Công ty m ch không đ c tái ả ợ i nhu n này đ ậ ượ c chuy n ra n ể ướ ẹ ứ ượ

n đ u t ầ ư ở ướ c ch nhà. ủ

, các Công ty đa qu c gia còn tính giá phí quá cao khi chuy n giao công ngh Th haiứ ể ố ệ

t b , linh ph cho Công ty con.Các Công ty con ph i ph thu c nhi u vào máy móc, thi ả ụ ề ộ ế ị ụ

ki n h n so v i các Công ty trong n ệ ớ ơ ướ ộ c. Các Công ty đa qu c gia làm tăng s ph thu c ự ụ ố

các n c a n n kinh t ủ ề ế ướ c đang phát tri n vào v n, k thu t và m ng l ố ể ậ ạ ỹ ướ i tiêu th hàng ụ

hóa c a các Công ty này. Các Công ty đa qu c gia ti n hành đ u t ầ ư ậ , l p nhi u khu công ề ủ ế ố

nghi p, các nhà máy ch t o s n ph m. Các quy trình đ u do các Công ty m n m gi ế ạ ả ẹ ắ ệ ề ẩ ữ

và đ c đang phát tri n. Đ ng th i các Công ty đa ượ c chuy n giao d n d n cho các n ầ ể ầ ướ ể ồ ờ

qu c gia cũng n m gi nh ng đ ng dây tiêu th hàng hóa t các n ắ ố ữ ữ ườ ụ ừ ướ c phát tri n.Chính ể

c đang phát tri n càng d a nhi u vào đ u t n c ngoài c a các Công ty đa vì v y n ậ ướ ầ ư ướ ự ể ề ủ

qu c gia thì s ph thu c v kinh t ngày càng l n. ự ụ ộ ề ố ế ớ

, các Công ty đa qu c gia th ng đ ngân hàng c ch Th baứ ố ườ ượ c vay u đãi t ư ừ n ở ướ ủ

c.Đây cũng đ nhà nhi u h n so v i các Công ty trong n ớ ề ơ ướ ượ ữ c coi là m t trong nh ng ộ

nguyên nhân d n đ n kh năng c nh tranh c a Công ty trong n c luôn kém h n các ủ ế ạ ẫ ả ướ ơ

vào các n Công ty đa qu c gia này. M t khía c nh khác n a là đ u t ộ ầ ư ữ ạ ố ướ ể c đang phát tri n

i phá c a các Công ty đa qu c gia có th x y ra tình tr ng khi n các Công ty n i đ a đi t ủ ể ả ộ ị ế ạ ố ớ

s n do các Công ty đa qu c gia có th m nh v tài chính, k thu t và đôi khi còn đ ả ế ạ ề ậ ố ỹ ượ c

c này c n ph i xây h ưở ng nh ng u đãi l n h n so v i Công ty nôi đ a.Nh v y các n ớ ữ ư ư ậ ớ ơ ị ướ ầ ả

d ng môi tr ự ườ ệ ng c nh tranh bình đ ng, c ch lu t pháp đ m b o cho doanh nghi p ế ậ ẳ ả ả ạ ơ

trong n c không b b t l i h n các doanh nghi p n c ngoài. ướ ị ấ ợ ơ ệ ướ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Th tứ ư, nhi u Công ty đa qu c gia còn không góp ph n thúc đ y k năng kinh doanh ề ẩ ầ ố ỹ

c ch nhà, b i l ng các n c đang phát tri n b ng con n ở ướ ở ẽ ọ h thâm nh p vào th tr ậ ị ườ ủ ướ ể ằ

đ ng mua l i doanh nghi p trong n c ho c s d ng ngu n l c v t tr i c a mình đ ườ ạ ệ ướ ặ ử ụ ồ ự ượ ộ ủ ể

c. lo i b đ i th c nh tranh trong n ủ ạ ạ ỏ ố ướ

, nhi u nhà máy khai thác tài nguyên thu c các Công ty đa qu c gia còn gây Th nămứ ề ộ ố

ô nhi m môi tr ng cho các n c đang phát tri n.VDoanh nghi ph ng i dân Ilo, ễ ườ ướ ệ ư ể ườ ở

ng hô h p và nhi u v n đ s c kh e khác do ô nhi m không Peru b m c b nh v đ ị ắ ệ ề ườ ề ứ ề ễ ấ ấ ỏ

khí và ngu n n m t nhà máy đúc đ ng thu c 3 t p đoàn l n c a M , m i ngày c t ồ ướ ừ ộ ớ ủ ậ ồ ộ ỗ ỹ

nhà máy này th i vào không khí 2000 t n Sunphuadioxit, g p 10 – 15 l n so v i m c cho ứ ấ ấ ầ ả ớ

phép M . Các nhà phê bình còn cho r ng nhân công các nhà máy này ch đ c tr ở ỹ ằ ở ỉ ượ ả

ng r t th p, đi u ki n làm vi c, quy đ nh v y t , an toàn lao đ ng đ u th p h n so l ươ ề ệ ệ ề ấ ấ ị ế ề ấ ộ ơ

ng h p cũng thông qua đ u t v i M . Các Công ty đa qu c gia trong m t s tr ớ ộ ố ườ ố ỹ ầ ư ướ c n ợ

ng t các n ngoài đ “ xu t kh u ô nhi m môi tr ẩ ễ ể ấ ườ ừ ướ c phát tri n – n i mà lu t pháp và ơ ể ậ

các bi n pháp c ng ch b o v môi tr ng khác ch t ch - sang các n c đang phát ệ ưỡ ế ả ệ ườ ẽ ặ ướ

tri n – n i mà lu t pháp và các bi n pháp c ng không ể ệ ậ ơ ưỡ ng ch , lu t b o v môi tr ậ ả ế ệ ườ

h u hi u. ữ ệ

tình tr ng phân ph i thu nh p không đ u các n c nh n đ u t cũng là Th sáu, ứ ề ở ậ ạ ố ướ ầ ư ậ

m t tác đông tiêu c c c n ph i nh c t i đây.Th ng ti n l ng c a nhân công, lao ự ầ ắ ớ ở ả ộ ườ ề ươ ủ

đông làm trong các Công ty liên doang bao gi cũng cao h n m c trung bình ờ ứ ơ ở ị đ a

ph ng. ươ

Th b y ứ ả , m t tác đ ng tiêu c c khác c a các Công ty đa qu c gia là can thi p vào ự ủ ệ ộ ộ ố

c nh n đ u t n n chính tr c a các n ề ị ủ ướ ầ ư ậ ậ thông qua m t s cách khác nhau. Tuy v y, ộ ố

th ng thì các Công ty đa qu c gia đánh giá cao s n đ nh chính tr c a m t n c, nh ườ ị ủ ộ ướ ự ổ ố ị ư

vào n v y h có th yên tâm đ t lòng tin và đ u t ậ ầ ư ể ặ ọ ướ ố c đó. Ngoài ra các Công ty đa qu c

gia còn có nh h ng t i c c u xã h i c a n c nh n đ u t ả ưở ớ ơ ấ ộ ủ ướ ầ ư ậ ố . Khi các Công ty đa qu c

gia đ u t vào m t n c thì s t o ra vi c làm, thu nh p cho s đông ng i dân n ầ ư ộ ướ ẽ ạ ệ ậ ố ườ ướ c

đó, nh ng ng ữ ườ i đó có thu nh p và đ a v n đ nh trong xã h i, còn l ị ổ ậ ộ ị ị ạ ầ ớ i m t ph n l n ộ

nh ng ng i không hòa nh p vào xã h i công nghi p và do đó t o ra s phân c p trong ữ ườ ự ệ ạ ấ ậ ộ

xã h i khá rõ r t. ệ ộ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Ph n IIầ

Chi n l

c thâm nh p th tr

ng c a Công ty đa qu c gia

ế ượ

ị ườ

ậ

ủ

ố

Trong nh ng th p k v a qua các Công ty đa qu c gia (MNCs) đã đ u t hàng t ỷ ừ ầ ư ữ ậ ố ỷ

USD ra n c ngoài theo hình th c đ u t song ph ng: Hoa Kỳ đ u t ướ ứ ầ ư ươ ầ ư ồ vào C ng đ ng ộ

kinh t Châu Âu và ng vào Hoa Kỳ và ng ế c l ượ ạ i; Nh t B n đ u t ậ ả ầ ư c l ượ ạ ầ i; Canada đ u

tr c ti p vào Hoa Kỳ và ng i,…. t ư ự ế c l ượ ạ

ng đ u t vào các n Tuy nhiên, trong th i gian g n đây, MNCs đã chuy n h ầ ể ờ ướ ầ ư ướ c

c đang chuy n t n n kinh t t p trung sang n n kinh t đang phát tri n và nh ng n ể ữ ướ ể ừ ề ế ậ ề ế

th tr ng. Ví d trong giai đo n 1991-1995, Công ty Volkswagen đã đ u t 6 t USD ị ườ ầ ư ụ ạ ỷ

vào nhà s n xu t ô tô Skoda c a C ng Hoà Czech; ho c Opel (Đ c) đã đ u t ầ ư ứ ủ ặ ả ấ ộ ự xây d ng

m t nhà máy s n xu t ô tô tr giá 680 tri u USD t i Đông Đ c. S chuy n h ệ ả ấ ộ ị ạ ự ứ ể ướ ầ ng đ u

này b t ngu n t m t s lý do nh sau: tri n v ng sinh l i nh ng th tr ng này t ư ồ ừ ộ ố ư ể ắ ọ i t ờ ạ ị ườ ữ

cao dù r ng nh ng r i ro v kinh t và chính tr còn l n; các ch ng trình t nhân hóa ữ ủ ề ằ ế ớ ị ươ ư

đ c ti n hành r ng kh p t i các n c Nam M và đây là m t c h i cho MNCs thâm ượ ắ ạ ế ộ ướ ộ ơ ộ ỹ

nh p vào khu v c này; m t khác, s tăng tr ự ự ậ ặ ưở ậ ng m nh m và đ y tri n v ng c a Nh t ủ ể ẽ ầ ạ ọ

B n trong th p niên 80 c a th k 20 đã d n đ n vi c đ u t v n c a Nh t ra th ế ỷ ầ ư ố ủ ủ ế ệ ẫ ậ ả ậ ị

tr ng n ườ ướ c ngoài. V i s phát tri n m nh m c a l c l ể ẽ ủ ự ượ ớ ự ạ ạ ng s n xu t, cách m ng ả ấ

khoa h c - công ngh , ho t đ ng c a MNCs đang và s là l c l ạ ộ ự ượ ủ ệ ẽ ọ ẩ ng ch đ o thúc đ y ủ ạ

quá trình toàn c u hoá, tác đ ng đ n m i lĩnh v c c a đ i s ng kinh t ế ự ủ ờ ố ầ ộ ọ ế - xã h i trên ộ

ph m vi qu c t . Chúng là l c l ng ch ch t trong truy n t i khoa h c, k thu t và ố ế ạ ự ượ ủ ố ề ả ậ ọ ỹ

công ngh , c c u l i n n kinh t i, và là m u hình th c hi n ki u t ệ ơ ấ ạ ề th gi ế ế ớ ể ổ ứ ả ch c s n ự ệ ẫ

xu t hàng hoá hi n đ i. ệ ạ ấ

V i các câu h i đ t ra nh : Quá trình thâm nh p c a MNCs tác đ ng t i n n kinh t ậ ủ ỏ ặ ư ớ ộ ớ ề ế

các n t Nam nh th nào? Chúng ta c n có gi i pháp ướ c đang phát tri n, trong đó có Vi ể ệ ư ế ầ ả

gì đ h n ch nh ng tác đ ng tiêu c c và khai thác có hi u qu tác đ ng tích c c t ể ạ ự ừ ữ ự ế ệ ả ộ ộ

MNCs? Làm rõ đ c nh ng n i dung này th c s là v n đ quan tr ng và c p thi t, có ượ ự ự ữ ề ấ ấ ộ ọ ế

ý nghĩa c v lý lu n và th c ti n. ự ễ ả ề ậ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

ng: 1. Khái quát v thâm nh p thi tr ề ậ ườ

ng c a MNCs là chi n l Thâm nh p th tr ậ ị ườ ế ượ ủ ệ c c a nh ng Công ty (doanh nghi p) ủ ữ

nhi u qu c gia b ng vi c m r ng th tr ng d l n, có ph m vi ho t đ ng ớ ạ ộ ạ ở ở ộ ị ườ ề ệ ằ ố ướ ề i nhi u

hình th c, nh m h ng t ứ ằ ướ ớ i m c tiêu chi m lĩnh th tr ế ị ườ ụ ng s n ph m đ thu l ẩ ể ả ợ ậ i nhu n

đ c quy n. ộ ề

MNCs hoàn toàn khác bi ệ ớ t v i nh ng Công ty n i đ a (nh ng Công ty gi ộ ị ữ ữ ớ ạ ạ i h n ho t

ng n i đ a) ch MNC không bao gi gi đ ng c a mình ch ộ ủ th tr ỉ ở ị ườ ộ ị ở ỗ ờ ớ ạ ạ ộ i h n ho t đ ng

ng n i đ a.MNC đ a ra quy t đ nh d a trên c s vì l i ích c a mình trên c s th tr ủ ơ ở ị ườ ộ ị ế ị ơ ở ự ư ợ

i ích qu c gia. Th m chí MNC s n sàng chuy n giao ngân qu và t o ra c a nó h n là l ủ ơ ợ ể ạ ẵ ậ ố ỹ

công ăn vi c làm t i qu c gia nó ra đ i n u nh nó tìm đ ệ ạ ả i h i ngo i thay vì t ạ ạ ờ ế ư ố ượ ợ i c l

nhu n h p d n h n ng n t phái kho ng 120 chuyên th tr ơ ở ị ườ ậ ẫ ấ ướ c ngoài. Ví d IBM đã bi ụ ệ ả

gia và 10 t USD sang EC đ đ u t cho ho t đ ng kinh doanh vi n thông t i đây trong ỷ ể ầ ư ạ ộ ễ ạ

vòng m t năm (Robert B. Reich, “Who is them?” Harvard Business review, March-April ộ

1991, p.77) thay vì đ u t t i Hoa Kỳ. ầ ư ạ

Chi n l c này không ch đ c m t mình IBM áp d ng. Nhi u Công ty khác trong ế ượ ỉ ượ ụ ề ộ

qúa trình đ u t c a mình đã t o nên nhi u công ăn vi c làm t i th tr ng h i ngo i. Ví ầ ư ủ ệ ề ạ ạ ị ườ ả ạ

i Nh t B n, Xerox đã có trên 12.000 lao đ ng, Texas Instrument có h n 5.000 lao d t ụ ạ ậ ả ộ ơ

đ ng, Hewlett – Parkard có trên 3.000 lao đ ng. Nói chung nhi u Công ty Hoa Kỳ đã thuê ộ ộ ề

m t l c l i Nh t m t cách đáng k . Tình tr ng c a các Công ty ộ ự ượ ng lao đ ng là ng ộ ườ ủ ể ậ ạ ộ

ngo i qu c kinh doanh t i th tr ng Hoa Kỳ cũng đã nói lên m t đi u t ng t ạ ố ạ ị ườ ề ươ ộ ự ụ ể . C th ,

năm 1990 có kho ng 640 Công ty t ả ạ ầ i Hoa Kỳ thu c s h u hoàn toàn, ho c m t ph n ộ ở ữ ặ ộ

b i ng ở ườ i Nh t, và nh ng Công ty này đã s d ng kho ng 160.000 công nhân là ng ử ụ ữ ả ậ ườ i

M , và h n 100 liên doanh Nh t – M cũng đã thi t l p trong năm 1990. Đ n cu i th ậ ơ ỹ ỹ ế ậ ế ố ế

k th 20, có trên 800.000 nhân công Hoa Kỳ làm vi c t ỷ ứ ệ ạ ế i các Công ty Nh t B n. N u ậ ả

xét t ng quát thì các Công ty có ngu n g c n ổ ồ ố ướ ử ụ c ngoài cho đ n năm 1989 đã s d ng ế

kho ng 3 tri u nhân công ng i M . Cũng trong năm 1989, s l ng công vi c đ ệ ả ườ ố ượ ỹ ệ ượ c

c ngoài đã cao h n s l ng công t o ra b i các Công ty s n xu t có ngu n g c n ả ạ ấ ở ồ ố ướ ố ượ ơ

vi c đ c t o ra b i các Công ty có ngu n g c Hoa Kỳ. ệ ượ ạ ở ồ ố

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Đôi khi m t s d án kinh doanh qu c t i s d ng nhân công t l hàng lo t n ộ ố ự ố ế ạ ử ụ ừ ạ ướ c

khác. Ví d , m t lo i xe h i th thao c a Mazda, lo i MX – 5 Miata, đ c thi ụ ủ ể ạ ạ ơ ộ ượ ế ế ạ t k t i

California, nh ng chi ti c t o ra t t đ i Michigan và Mehico, lo i xe ư ế ượ ạ ạ i Anh, l p ráp t ắ ạ ạ

i s d ng các b ph n đi n t đ c sáng ch t i New Jersey và đ h i này l ơ ạ ử ụ ệ ử ượ ậ ộ ế ạ ượ ế ạ c ch t o

i Nh t B n. T ng t t ạ ậ ả ươ ự nh v y, lo i xe ăn khách c a Chevrolet – Geo Metro – đ ủ ư ậ ạ ượ c

thi i Nh t B n, và ch t o t i Canada b i m t nhà máy do Công ty Suzuki s t k t ế ế ạ ế ạ ạ ậ ả ộ ở ở

ng h p c a Boeing thì lo i máy bay này đ c thi i bang h u. Ho c trong tr ặ ữ ườ ủ ạ ợ ượ t k t ế ế ạ

i Seatle v i chóp đuôi làm t Canada, m t s Washington và Nh t B n, nh ng l p ráp t ậ ả ư ắ ạ ớ ừ ộ ố

chi ti t ph n đuôi l c s n xu t t i đ i Trung Qu c và Italy, và đ u máy thì đ c làm ế ầ ạ ượ ả ấ ạ ầ ố ượ

Anh. Nói cách khác, MNC ti n hành các ho t đ ng và tho thu n sao cho nó có l t ừ ạ ộ ế ậ ả ợ i

3 cho đ n 4 nh t, th m chí đi u này s d n đ n s h p tác c a nhi u Công ty thu c t ế ự ợ ẽ ẫ ộ ừ ủ ề ề ấ ậ ế

qu c gia khác nhau. Đi u này là m t th c t hi n nhiên đ ự ế ể ề ố ộ ượ ấ c ti n hành b i MNCs b t ở ế

k quy mô c a nó là l n hay nh . ỏ ể ủ ớ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

2. Các hình th c thâm nh p th tr ng: ị ườ ứ ậ

Quá trình này th ng th hi n qua m t trong 6 hình th c sau: xu t kh u ườ ể ệ ẩ ; d án trao ự ứ ấ ộ

tay (turnkey project), nh ng quy n ng kèm theo bí quy t kinh ượ ề (licencing); chuy n nh ể ượ ế

doanh (franchising); liên doanh; doanh nghi p hoàn toàn s h u n c ngoài ở ữ ệ ướ (100% v nố

c ngoài) nh m đánh d u s có m t c a MNCs trong quá trình thâm nh p th tr ng. n ướ ấ ự ặ ủ ị ườ ậ ằ

Nh v y, đ ti n hành quá trình thâm nh p thì tr ể ế ư ậ ậ ườ ọ ng, MNCs có nhi u cách l a ch n ề ự

hình th c s h u, t vi c s h u 100% v n cho đ n vi c mua c ph n t ứ ở ữ ừ ệ ở ữ ầ ừ ế ệ ố ổ ố ế đa s đ n

thi u s . V i s c nh tranh qu c t ngày càng mãnh li t, r i ro khi b c vào th tr ng, ể ố ớ ự ạ ố ế ệ ủ ướ ị ườ

s phát tri n s n ph m ngày càng đa d ng…, nhi u Công ty xem xét vi c h p tác hay ự ể ả ệ ề ạ ẩ ợ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá liên minh qu c t

gi a các Công ty nh là m t c u cánh đ gi m thi u r i ro. Các hình ố ế ữ ể ủ ể ả ộ ứ ư

th c ho t đ ng đó s đ c phân tích sau đây: ạ ộ ẽ ượ ứ

2.1. S h u 100% v n: ở ữ ố

i pháp l p m t chi nhánh 100% v n là m t gi i pháp đ Đ i v i nhi u MNC gi ề ố ớ ả ậ ộ ố ộ ả ượ c

tr c ti p. Đi u này xu t phát t nghĩ đ n đ u tiên khi ti n hành ho t đ ng đ u t ế ạ ộ ầ ư ự ế ề ế ấ ầ ừ ộ m t

ng v t c khi đ nh h ng chi n l c kinh doanh qu c t ; (ii) V n đ s lý do: (i) T t ố ư ưở ị ộ ị ướ ế ượ ố ế ấ ề

ầ ở ữ tài chính. Ví d , m t s qu n tr gia c a IBM cho r ng n u h chia s m t ph n s h u ụ ộ ố ẻ ộ ủ ế ằ ả ọ ị

c ngoài, h s t o ra m t ti n l cho vi c chia s quy n s c a h cho phía đ i tác n ủ ọ ố ướ ộ ề ệ ọ ẽ ạ ề ở ệ ẻ

ng d n đ n m t s gia h u và ki m soát v i đ n v kinh doanh b n x và đi u này th ữ ả ứ ớ ơ ề ể ị ườ ộ ự ế ẫ

tăng phí t n cao h n là nh ng l i ích có th có đ c. ữ ổ ơ ợ ể ượ

ề ở ữ Đ có th có m t quy t đ nh h p lý khi quy t đ nh m c đ m r ng quy n s h u, ứ ộ ở ộ ế ị ế ị ể ể ộ ợ

qu n tr gia c a MNCs th ủ ả ị ườ ầ ng ph i xem xét m t m c đ ki m soát nh th nào là c n ứ ộ ể ư ế ả ộ

thi t cho s thành công c a Công ty trong ho t đ ng kinh doanh và marketing qu c t ế ạ ộ ố ế . ủ ự

Thông th ườ ng vi c s h u 100% v n là m t đi u mong đ i nhi u nh t nh ng không ề ệ ở ữ ư ề ấ ố ộ ợ

ph i lúc nào cũng nh t thi t nh v y. Th t ra vi c s h u 100% v n th t s c n thi ả ấ ế ệ ở ữ ậ ự ầ ư ậ ậ ố ế t

khi có m t m i liên h r t m t thi ệ ấ ậ ộ ố t t n t ế ồ ạ i gi a các đ n v trong m t MNC. ị ữ ơ ộ

ộ Tuy nhiên m t đi u mà MNCs c n l u ý đó là hình th c 100% v n có th g p m t ầ ư ể ặ ứ ề ộ ố

ng qu c t : Nhà n c có th s tr ng i xu t phát t ố ở ạ ấ ừ ự s không thi n c m c a môi tr ệ ả ủ ườ ố ế ướ ể

gi i h n ho t đ ng kinh doanh trong m t s lĩnh v c, có chính sách phân bi ớ ạ ạ ộ ộ ố ự ệ ố t trong đ i

i nhu n tr v n c…. x , h n ch vi c chuy n giao l ử ạ ế ệ ể ợ ở ề ướ ậ

2.2. Liên minh chi n l c: ế ượ

Liên minh chi n l ế ượ ữ c là m t hình th c h p tác chính th c hay phi chính th c gi a ứ ợ ứ ứ ộ

hai hay nhi u h n hai Công ty có cùng m t m c tiêu kinh doanh. Liên minh chi n l ộ ế ượ c ụ ề ơ

• C s :ơ ở

có th th c hi n theo các m c đ t phi chính th c cho đ n cùng tham gia c ph n. ứ ộ ừ ể ự ệ ổ ầ ứ ế

Lý do đ th c hi n m t liên minh chi n l c cũng r t đa d ng: (i) Mong mu n xâm ể ự ế ượ ệ ộ ấ ạ ố

nh p và m r ng th tr ng i Nh t B n, Motorola đã ph i h p ho t đ ng v i Toshiba ở ộ ị ườ : t ậ ạ ậ ả ạ ộ ố ợ ớ

trong vi c s n xu t chip đi n t nh m giành l y m t th ph n l n h n; (ii) ệ ả ệ ử ấ ầ ớ ằ ấ ộ ơ ị ả Nh m b o ằ

ng n i đ a v th tr ệ ị ườ ộ ị : Ví d , do không có nh ng đ n hàng xây d ng các nhà máy năng ơ ụ ữ ự

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá l ượ

ng h t nhân, Bechtel Group đã liên k t v i Siemens c a Đ c đ cung c p các d ch v ạ ứ ể ế ớ ủ ấ ị ụ

cho các nhà máy hi n h u t i Hoa Kỳ; (iii) ữ ạ ệ ỗ ự ả Chia s các r i ro trong nh ng n l c s n ủ ữ ẻ

xu t và phát tri n ể ể : Texas Instrument và Hitachi đã thành l p chung m t nhóm phát tri n ậ ấ ộ

nh ng lo i chip b nh th h m i; (iv) Th c hi n liên minh chi n l c nh m ngăn ớ ế ệ ớ ữ ạ ộ ế ượ ự ệ ằ

ch n và v t qua đ i th c nh tranh : Ví d , Caterpillar đã thi ặ ượ ủ ạ ố ụ ế ậ ớ t l p m t liên doanh v i ộ

Mitsubishi trong vi c s n xu t các thi t b trong công nghi p n ng đ ph n công l ệ ả ấ ế ị ệ ể ặ ả ạ ố i đ i

th c nh tranh ch y u trên toàn c u c a mình là Công ty Komatsu ngay trên quê h ầ ủ ủ ế ủ ạ ươ ng

• Hình th c:ứ

c a nó. ủ

- H p tác phi chính th c

Các hình th c c a liên minh chi n l c bao g m: ứ ủ ế ượ ồ

ứ : Theo hình th c này các đ i tác s làm vi c v i nhau ệ ớ ứ ẽ ợ ố

theo m t th a thu n ràng bu c (có th di n ra theo hình th c trao đ i thông ể ễ ứ ậ ộ ỏ ộ ổ

tin v s n ph m m i, công ngh , k thu t, trao đ i chuyên gia). S h p tác ệ ỹ ự ợ ề ả ậ ẩ ớ ổ

theo hình th c này th ứ ườ ọ ng thích h p cho nh ng đ i tác th c s không đe d a ố ự ự ữ ợ

i th tr ng c a m i n c và quy mô c a nh ng đ i tác này l n nhau t ẫ ạ ị ườ ỗ ướ ủ ủ ữ ố ở

- H p tác theo h p đ ng

d ng trung bình. ạ

ợ ồ : Theo hình th c này, các đ i tác có th ký các h p ứ ể ợ ợ ố

đ ng h p tác trên lĩnh v c s n xu t, nghiên c u và phát tri n, marketing… ồ ự ả ứ ể ấ ợ

Th a thu n này cho phép c hai có th th c hi n đ c các m c tiêu c a c ể ự ệ ả ậ ỏ ượ ủ ả ụ

ể ỗ đôi bên. Các Công ty cũng có th th c hi n các th a thu n hai chi u đ m i ể ự ệ ề ậ ỏ

bên có th khai thác th tr ng l n nhau. Ví d , AT & T và Olivetti đã có ị ườ ể ụ ẫ

nh ng th a thu n v marketing chéo cho nhau t i c hai th tr ng Hoa Kỳ ữ ề ậ ỏ ạ ả ị ườ

ỏ và Châu Âu. Trong lĩnh v c d ch v , các hãng hàng không đã có nh ng th a ự ị ữ ụ

thu n cho phép đ i tác s d ng các trung tâm bay c a nhau, ph i h p l ch ố ợ ị ử ụ ủ ậ ố

- Mua c ph n: Nhi u MNC đã th c hi n vi c mua c ph n thi u s t ự

bay, và s d ng chung lo i vé. ử ụ ạ

ố ạ i ề ệ ệ ể ầ ầ ổ ổ

nh ng Công ty có t m quan tr ng chi n l ầ ế ượ ữ ọ ệ c v i h nh m đ m b o vi c ớ ọ ằ ả ả

g n bó l ắ ợ ầ ủ i ích v i nh ng nhà cung c p. Ví d IBM đã mua 12% c ph n c a ữ ụ ấ ớ ổ

ế ụ Intel; Ford đã mua 25% c ph n c a Mazda. Các đ i tác này v n ti p t c ủ ầ ẫ ổ ố

ho t đ ng m t cách riêng l ộ ạ ộ ẻ ư ộ nh m t th c th đ c l p nh ng s th h ể ộ ậ ẽ ụ ưở ng ự ư

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

c cung c p t th m nh đ ế ạ ượ ấ ừ ố ớ đ i tác c a mình. Ví d , nh vào s h p tác v i ụ ự ợ ủ ờ

Mazda, Ford đã có m t s h tr r t t t trong vi c thi ộ ự ỗ ợ ấ ố ệ ế ế t k và s n xu t các ả ấ

lo i xe, trong khi đó Mazda đã gia tăng kh năng xâm nh p th tr ng t ị ườ ậ ả ạ ạ i

Hoa Kỳ. T ng t nh v y, trong lĩnh v c xe h i, Mitsubishi Motor đã s ươ ự ư ậ ự ơ ở

h u 10.2% c ph n c a Chrysler, Honda s h u 20% c ph n c a Rover ữ ở ữ ủ ủ ầ ầ ổ ổ

(Anh)

2.3. Liên doanh:

Liên doanh là m t hình th c mà hai hay nhi u h n hai Công ty cùng góp v n đ hình ứ ề ể ộ ố ơ

thành nên m t đ n v kinh doanh, m c đ ki m soát c a m i bên tùy thu c vào m c đ ứ ộ ể ộ ơ ứ ộ ủ ỗ ộ ị

góp v n c a h và h s chia s r i ro trong ph m vi ph n góp v n c a mình. Các lý do ố ủ ọ ố ủ ọ ẽ ẻ ủ ạ ầ

c s khi n m t MNC ph i th c hi n hình th c liên doanh là do: (i) Lu t pháp c a n ứ ủ ướ ở ự ệ ế ậ ả ộ

t ạ ố i bu c MNC ph i th c hi n hình th c liên doanh trong m t s ngành; (ii) M t phía đ i ộ ố ự ứ ệ ả ộ ộ

tác ph i c n đ n k năng ho c các tài s n h u hình và vô hình c a phía bên kia; (iii) ả ầ ủ ữ ế ả ặ ỹ

vi c th c hi n liên doanh cho phép các đ i tác có th th c hi n đ ể ự ự ệ ệ ệ ố ượ ế c m c tiêu chi n ụ

c c a mình thông qua vi c t n d ng l l ượ ủ ệ ậ ụ ợ i th l n nhau. Ví d liên doanh gi a GMC ụ ế ẫ ữ

(Hoa Kỳ) và Toyota trong vi c thành l p nhà máy New United Motor đã cho phép Toyota ệ ậ

có th thâm nh p vào th tr ng c a Hoa Kỳ, ng i GMC có th t n d ng đ ị ườ ể ậ ủ c l ượ ạ ể ậ ụ ượ ỹ c k

phía đ i tác Nh t B n. thu t và các cách ti p c n trong qu n tr t ế ậ ị ừ ả ậ ậ ả ố

M t liên doanh ch đ c xem là có hi u qu m t khi s h p nh t ngu n l c c a các ỉ ượ ộ ồ ự ủ ả ộ ự ợ ệ ấ

c a t ng đ i tác.Ví đ i tác có th t o ra m t k t qu cao h n so v i năng l c riêng l ả ố ộ ế ể ạ ự ơ ớ ẻ ủ ừ ố

d m t Công ty có th có nh ng ti n b k thu t m i nh ng l ụ ộ ộ ỹ ữ ư ế ể ậ ớ ạ i thi u v n đ đ u t ố ể ầ ư ế

c ngoài có th dùng hình th c liên doanh đ áp d ng các ti n b k tr c ti p ra n ế ự ướ ộ ỹ ứ ụ ế ể ể

thu t này nhanh h n ho c xâm nh p th tr ng m t cách d dàng h n. Hình th c liên ị ườ ậ ậ ặ ơ ứ ễ ộ ơ

doanh cũng cho phép m t Công ty n c ngoài có th thi ộ ướ ể ế ậ t l p m t m i quan h t ố ệ ố ơ t h n ộ

c và các t i (ví d nh công đoàn, ho c các t ch c tài chính); v i Nhà n ớ ướ ch c s t ổ ứ ở ạ ư ụ ặ ổ ứ

t n u m t liên doanh đ c thi t l p gi a m t MNC và đ i tác s t đ c bi ặ ệ ế ộ ượ ế ậ ở ạ ữ ố ộ ộ i là m t

doanh nghi p thu c s h u Nhà n c thì liên doanh này càng có nh ng thu n l i nh ộ ở ữ ệ ướ ậ ợ ữ ư

đ c h ượ ưở ộ ng nh ng u đãi v tài chính, s h tr c a chính ph . M i quan h gi a m t ự ỗ ợ ủ ữ ư ệ ữ ủ ề ố

c v i các t ch c tài chính đ a ph ng cũng cho phép liên doanh có th đ i tác trong n ố ướ ớ ổ ứ ị ươ ể

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ti p c n v i th tr ế

ng tài chính t i ch .Ngoài nh ng thu n l i nêu trên, hình th c liên ị ườ ạ ậ ớ ậ ợ ữ ỗ ứ

doanh còn cho phép MNCs có th chia s r i ro khi ti n hành kinh doanh t ẻ ủ ế ể ạ i m t th ộ ị

tr ng m i. ườ ớ

Tuy nhiên, trong th c ti n nhi u liên doanh đã b th t b i. Các nguyên nhân gây ra ị ấ ạ ự ề ễ

ng là: s mâu thu n v quy n l i, s b t đ ng trong vi c phân ph i l th t b i th ấ ạ ườ ề ợ ự ấ ồ ố ợ i ự ệ ề ẩ

nhu n, m i quan h truy n thông gi a các đ i tác không t t, t m nhìn chi n l c khác ữ ệ ề ậ ố ố ố ầ ế ượ

nhau, s mâu thu n v ph ng di n văn hóa… Đ ti n hành thi ự ề ẩ ươ ể ế ệ ế ậ ộ t l p và qu n lý m t ả

liên doanh thành công, nhi u nhà qu n lý đã đ ra m t s khuy n cáo nh trong quá trình ộ ố ư ế ề ề ả

th ng l ươ ượ ng đ l p liên doanh nh sau: (i) Ph i tìm đúng đ i tác đ thi p l p liên ả ế ậ ể ậ ư ể ố

doanh; (ii) Xác đ nh rõ m c tiêu c a liên doanh và th i gian kéo dài c a nó; (iii) Gi ụ ủ ủ ờ ị ả i

quy t và xác đ nh rõ ràng v n đ quy n s h u, ki m soát, và qu n lý; (iv) Xác đ nh rõ ề ở ữ ế ề ể ả ấ ị ị

ự c u trúc tài chính và các chính sách tài chính; (v) Xác đ nh chính sách s d ng nhân s và ấ ử ụ ị

đào t o; (vi) Xây d ng nhi m v s n xu t rõ ràng; (vii) Xác đ nh các n i dung, quan ấ ụ ả ự ệ ạ ộ ị

đi m c a ho t đ ng marketing; (viii) Xác đ nh ho t đ ng chuy n giao công ngh theo ị ạ ộ ạ ộ ủ ể ể ệ

m c đ nào và các ràng bu c c a ho t đ ng này; (ix) v n đ h ch toán và ki m soát; (x) ứ ộ ộ ủ ạ ộ ề ạ ể ấ

Vi c gi ệ ả ự i quy t các tranh ch p và b t đ ng; (xi) V n đ b o h trong ngành và lĩnh v c ấ ồ ề ả ế ấ ấ ộ

kinh doanh; (xii) Xác đ nh rõ các h tr t ỗ ợ ừ ị phía Nhà N c (n u có). ướ ế

3. Yêu c u thi t k chi n l c thâm nh p th tr ầ ế ế ế ượ ị ườ ậ ố ng c a các Công ty đa qu c ủ

gia:

- Nh n th c đ ậ

-

có kh năng sinh l ứ ượ c các d án đ u t ự ầ ư ả i ờ

- Vi c ki m soát, đánh giá hi u qu c a mô hình thâm nh p ậ ệ

L a ch n mô hình thâm nh p ậ ự ọ

-

ả ủ ệ ể

S d ng các tiêu chu n đánh giá h p lý ử ụ ẩ ợ

- D tính tu i th c a m t l ổ

i th c nh tranh ọ ủ ộ ợ ự ế ạ

4. Cách th c th c hi n chi n l c thâm nh p th tr ế ượ ứ ự ệ ị ườ ậ ố ng c a Công ty đa qu c ủ

- Đa d ng hóa các lo i hình kinh doanh

gia:

- Xu h

ạ ạ

- Xu h

ướ ng h p nh t ấ ợ

ng liên minh chi n l ướ c ế ượ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

- Đ c quy n v công ngh đ chi m lĩnh th tr

ng ề ề ệ ể ị ườ ế ộ

5. Kinh nghi m c a m t s n c Châu Á thu hút s thâm nh p c a các Công ty ộ ố ướ ủ ệ ậ ủ ự

đa qu c gia: ố

Trong xu h ng chung c a th gi i, v i t cách là n c đang phát tri n và đ ướ ế ớ ủ ớ ư ướ ể ượ c

đánh giá là qu c gia có nhi u kinh nghi m thu hút ngu n v n FDI nói chung và khai thác ề ệ ố ố ồ

s thâm nh p c a MNCs nói riêng thì Malaixia, Trung Qu c… là nh ng ví d đi n hình. ự ậ ủ ụ ể ữ ố

Xu t phát đi m là n ể ấ ướ c có n n kinh t ề ế ấ nông nghi p l c h u, tích lu n i đ a th p, ỹ ộ ị ệ ạ ậ

Malaixia và Trung Qu c luôn coi tr ng ngu n v n t n ố ừ ướ ố ọ ồ ể c ngoài đ i v i s phát tri n ố ớ ự

kinh t c và coi đây nh y u t “then ch t” đ th c hi n CNH,HĐH đ t n đ t n ế ấ ướ ư ế ố ể ự ấ ướ c. ệ ố

D a trên quan đi m nh v y, Malaixia và Trung Qu c đã t ng b c c i thi n môi ư ậ ự ừ ể ố ướ ệ ả

tr ng đ u t đ thu hút đ u t n c ngoài, đ c bi t là thu hút s có m t c a MNCs. ườ ầ ư ể ầ ư ướ ặ ệ ặ ủ ự

c s tăng tr ng nhanh trong nhi u năm. Nh đó mà Trung Qu c và Malaixia đã có đ ố ờ ượ ự ưở ề

5.1. Kinh nghi m c a Malaixia: ệ ủ

Sau khi giành đ c l p vào năm 1957, Chính ph Malaixia đ c s giúp đ c a WB ộ ậ ủ ượ ự ỡ ủ

c công nghi p hoá (CNH) n n kinh t , nh ng th c t đã xây d ng chi n l ự ế ượ ề ệ ế ự ế ư đã đ t ra ặ

khó gi i quy t. Trong đó, n i b t là nhu c u v v n, công nhi u v n đ mà n n kinh t ề ề ề ấ ế ả ổ ậ ề ố ế ầ

ngh tiên ti n, ki n th c qu n lý và quy mô th tr ng. ị ườ ứ ệ ế ế ả

Vì th :ế

ặ - Chính ph Malaixia đã tích c c, ch đ ng đ t m c tiêu thu hút FDI và đ c ủ ộ ụ ủ ự ặ

bi t coi s thâm nh p c a MNCs vào n n kinh t ệ ậ ủ ự ề ế là m t công c quan tr ng, ụ ộ ọ

ấ có tính quy t đ nh đ n s thành công c a quá trình th c hi n CNH,HĐH đ t ế ự ế ị ự ủ ệ

c.ướ n

- Malaixia n l c c i thi n môi tr ỗ ự ả

ng đ u t , duy trì s n đ nh v kinh t ệ ườ ầ ư ự ổ ề ị ế -

xã h i, và có nhi u bi n pháp chuy n h ể ệ ề ộ ướ ầ ng l n trong quá trình thu hút đ u ớ

t , t ư ừ ữ ngành s n xu t s d ng nhi u tài nguyên và lao đ ng sang nh ng ấ ử ụ ề ả ộ

ngành có trình đ khoa h c, k thu t cao đòi h i có môi tr ng đ u t ậ ộ ỏ ọ ỹ ườ ầ ư ậ thu n

- Malaixia có s thích ng nhanh chóng đáp ng yêu c u c a th tr

i, th tr ng n c s t i, l n th tr ng khu v c) l ợ ị ườ ng r ng l n (c th tr ớ ả ị ườ ộ ướ ở ạ ẫ ị ườ ự

ng và xu ầ ủ ị ườ ự ứ ứ

ng thâm nh p c a MNCs, đ h ướ ủ ậ ượ ệ c th hi n qua 5 giai đo n th c hi n ể ệ ự ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

CNH: CNH thay th nh p kh u (1957-1970); CNH h ế ậ ẩ ướ ẩ ng vào xu t kh u ấ

(su t th p k 70); Chi n l ỷ ế ượ ậ ố ẩ c thay th nh p kh u l n II (1980-1985); đ y ẩ ầ ế ậ

m nh h ng vào xu t kh u (1986-1995); đ n nay là chi n l c CNH phát ạ ướ ế ượ ế ẩ ấ

tri n b n v ng ể ề ữ

5.2. Kinh nghi m c a Trung Qu c: ủ ố ệ

Trung Qu c đã T khi th c hi n c i cách m c a đ n nay (năm 1978), n n kinh t ở ử ế ệ ả ự ừ ề ế ố

phát tri n nhanh chóng, liên t c v i t c đ tăng tr ng cao và n đ nh (GDP năm 2006: ụ ớ ố ể ộ ưở ổ ị

ứ 10,5%; GDP trung bình m i năm trên 9,5%), đ a GDP c a Trung Qu c đ ng hàng th 4 ố ứ ư ủ ỗ

th gi ng kinh t đ u th k XXI”1. S thành ế ớ i. Trung Qu c đã tr thành “m t hi n t ở ệ ượ ố ộ ế ầ ế ỷ ự

công này có ph n đóng góp r t l n c a MNCs trong n n kinh t ; trong đó có trên 400 ấ ớ ủ ề ầ ế

Công ty xuyên qu c trong 500 Công ty l n nh t th gi i. Trung Qu c coi vi c h p tác ế ớ ấ ố ớ ệ ố ợ

-

v i MNCs là h t nhân c a m c tiêu đi u ch nh c c u kinh t ụ ớ ơ ấ ủ ề ạ ỉ . ế

Tr c h t là đ i m i trong t ướ ế ổ ớ ư ớ duy. Trung Qu c đ a ra quan đi m: “đ i m i ố ư ể ổ

t ư duy – thí đi m – và t ng b ể ừ ướ ệ c m c a m nh m h n”. Kinh nghi m ẽ ơ ở ử ạ

Trung Qu c cho th y đ phát tri n thì đi u quan tr ng nh t là đ ng i dân ể ườ ể ể ề ấ ấ ố ọ

đ do suy nghĩ và th c hi n ý t ng c a mình. Ch khi ng i dân đ c t ượ ự ự ệ ưở ủ ỉ ườ ượ c

-

do suy nghĩ thì chính sách t do hoá th c đ y m nh. t ự ự ươ ng m i m i đ ạ ớ ượ ẩ ạ

Trong chính sách thu hút ngu n v n đ u t n ầ ư ướ ồ ố ừ c ngoài, Trung Qu c v a ố

khuy n khích thu hút ngu n v n v a và nh , v a đ t tr ng đi m vào thu hút ỏ ừ ặ ọ ố ừ ế ể ồ

c a MNCs. Trên c s chính sách “L y th tr ngu n v n l n đ u t ố ớ ầ ư ủ ơ ở ị ườ ấ ồ ổ ng đ i

l y k thu t”, Chính ph cho phép MNCs chi m lĩnh m t ph n th tr ấ ị ườ ng ủ ế ầ ậ ộ ỹ

trong n c thông qua các hình th c thâm nh p: liên doanh, mua bán, sáp ướ ứ ậ

-

nh p…ậ

Trên c s H th ng lu t đ ơ ở ệ ố ậ ượ c th ng nh t, Chính ph Trung Qu c cho phép ủ ấ ố ố

ng đ c l p trong cách tri n khai th c hi n lu t trên tiêu chí các đ a ph ị ươ ộ ậ ự ể ệ ậ

khuy n khích lu ng v n đ u t ầ ư ủ ấ c a MNCs. Trung Qu c th c hi n phân c p ố ự ế ệ ồ ố

- Cùng v i vi c nâng cao trình đ phát tri n kinh t

cho các đ a ph ng v th m đ nh d án và c p phép đ u t . ị ươ ề ẩ ầ ư ự ấ ị

ệ ể ớ ộ ế ệ , xây d ng và hoàn thi n ự

th ch kinh t ng, các bi n pháp thu hút ngu n v n n ể ế th tr ế ị ườ ố ướ ệ ồ ủ c ngoài c a

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

ng t Trung Qu c d n chuy n h ố ầ ể ướ ừ ự ự d a vào chính sách u đãi thu sang d a ư ế

-

vào môi tr ng đ u t và th tr ườ ầ ư ị ườ ng m . ở

Th c hi n các bi n pháp khuy n khích đ u t ầ ư ự ệ ế ệ nh mi n gi m thu thu ả ư ế ễ

nh p doanh nghi p, thu thuê đ t theo các lĩnh v c đ u t và đ a bàn đ u t ự ầ ư ế ệ ấ ậ . ầ ư ị

6. Qúa trình thâm nh p c a Công ty đa qu c gia vào Vi t Nam: ậ ủ ố ệ

• Thành t u:ự

6.1. Ti n đ : ề ề

T khi th c hi n m c a n n kinh t thì lu ng v n FDI đ vào n c ta ngày càng ở ử ề ừ ự ệ ế ồ ổ ố ướ

nhi u, k c v m t s l ng cũng nh ch t l ng. C th là năm 2007, Vi t Nam đã ể ả ề ặ ố ượ ề ư ấ ượ ụ ể ệ

thu hút đ c m t l USD và trong năm 2008 là 64 t USD. Đây ượ ộ ượ ng FDI k l c là 20,3 t ỷ ụ ỷ ỷ

là m t k t qu ngoài s mong đ i. V i s có m t c a nhi u Công ty đa qu c gia t ộ ế ặ ủ ớ ự ự ề ả ợ ố ạ i

Vi t Nam nh Coca Cola, Pepsi, Intel, Microsoft, Unilever, P&G, Nestle, Metro, PWC, ệ ư

Kao, Avon, Mercedes Benz… cùng v i s bành tr ớ ự ướ ố ng ra kh i ph m vi chính qu c ạ ỏ

(Home Country) b ng ngu n v n FDI. ằ ố ồ

N u năm 2007, Vi t Nam thu hút đ c 20,3 t USD t FDI và đ c coi là m c k ế ệ ượ ỷ ừ ượ ứ ỷ

khi m c a thu hút v n đ u t năm 1988 đ n năm 2006. Trong năm 2008, l l c t ụ ừ ở ủ ầ ư ố ế ượ ng

tr c ti p n v n đ u t ố ầ ư ự ế ướ ớ c ngoài đã nâng lên g p 3 l n năm 2007 và l p m c k l c m i ố ỷ ụ ậ ầ ấ

là 64 t USD và ỷ USD. Trong đó đáng chú ý là các d án d u khí có t ng giá tr trên 10 t ự ầ ổ ị ỷ

USD. d án c a Formosa v i 7,8 t ự ủ ớ ỷ

vào Vi t Nam trong năm 2008 thì Malaysia là qu c gia Trong các qu c gia đ u t ố ầ ư ệ ố

USD v i 55 d án . K ti p là các qu c gia Đài Loan (8,64 t USD) d n đ u v i 14,9 t ẫ ầ ớ ỷ ế ế ự ớ ố ỷ

USD) v i 101 v i 132 d án, Nh t B n (7,28 t USD) v i 105 d án, Singapore (4,46 t ớ ậ ả ự ự ớ ỷ ỷ ớ

USD) v i 19 d án. d án, Brunei (4,4 t ự ỷ ự ớ

ng thu hút v n đ u t tr c ti p n Các đ a ph ị ươ ầ ư ự ế ướ ố c ngoài nhi u nh t trong năm 2008 ấ ề

ớ ậ là Ninh Thu n do có d án liên doanh s n xu t thép v i t p đoàn Lion Malaysia v i t p ớ ậ ự ấ ả ậ

đoàn Vinashin có t ng m c đ u t đăng ký là 9,79 t USD. Đ ng th hai là t nh Bà R a- ứ ầ ư ổ ỷ ứ ứ ỉ ị

Vũng Tàu có 4 d án v i t ng m c v n đăng ký lên đ n 9,35 t USD, TP.HCM, Hà Tĩnh ứ ố ớ ổ ự ế ỷ

ệ và Thanh Hóa. Nh v y chúng ta có th th y c c u các t nh thành d n đ u trong vi c ể ấ ư ậ ơ ấ ẫ ầ ỉ

có thay đ i và các t nh Mi n Trung đã có nh ng b c ti n đáng chú thu hút v n đ u t ố ầ ư ữ ề ổ ỉ ướ ế

c thâm nh p các n

ậ

ế ượ

ướ

ậ

ố

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ý. Trong đó đáng chú ý là t nh Bà R a – Vũng tàu thu hút đ n 9,35 t

ế ị ỉ ỷ USD (g n b ng c ầ ằ ả

năm 2006 thu hút v n đ u t c a c n c 10,2 t ). ầ ư ủ ả ướ ố ỷ

Tình hình thu hút v n đ u t FDI t năm 2006 đ n 2008: ầ ư ố ừ ế

Năm 2006 2007 2008

Tri u USD 10.2 20.3 64 ệ

(theo Vietpartners)

• L i th và nh ng khó khăn c a Vi ữ

ủ ợ ế ệ ồ ố t Nam trong vi c thu hút ngu n v n ệ

đ u t t các Công ty đa qu c gia: ầ ư ừ ố

- Môi tr

L i th : ế ợ

ng chính tr - xã h i n đ nh: ườ ộ ổ ị ị

n đ nh chính tr - xã h i là yêu c u đ u tiên quy t đ nh s c hút c a Vi Ổ ị ế ị ứ ủ ầ ầ ộ ị ệ ố t Nam đ i

ạ v i MNCs. S n đ nh v chính tr là c s tránh b t tr c, r i ro trong kinh doanh, t o ớ ấ ắ ơ ở ự ổ ủ ề ị ị

i nhu n ch c ch n cho doanh nghi p. đ tin c y, đ m b o l ộ ả ợ ậ ả ệ ắ ắ ậ

- Đ ng l ườ

i đ i ngo i r ng m , tích c c: ố ố ạ ộ ự ở

t Nam có đ ng l Cùng v i s n đ nh v chính tr - xã h i, Vi ề ớ ự ổ ộ ị ị ệ ườ ố ố ạ ộ i đ i ngo i r ng

m , đa ph ng hoá, đa d ng hoá; là b n, là đ i tác tin c y c a các n ở ươ ủ ạ ậ ạ ố ướ ộ c trong c ng

. Năm 1990 đã bình th ng hóa quan h v i EU (ngày 22-10-1990); đ ng qu c t ồ ố ế ườ ệ ớ

28/7/1995 là thành viên chính th c c a ASEAN; 3/1996 tham gia ASEM v i t cách là ứ ủ ớ ư

thành viên sáng l p; 11/1998 là thành viên c a APEC; năm 2000 ký hi p đ nh th ủ ệ ậ ị ươ ạ ng m i

- Nh ng l

Vi t - M ; 7/11/2006 chính th c là thành viên th 150 c a WTO. ệ ứ ứ ủ ỹ

i th so sánh: ữ ợ ế

Vi t Nam v i v trí đ a lý thu n l i, ti m năng đ t đai, khoáng s n, khí h u, lao ệ ớ ị ậ ợ ị ề ấ ả ậ

đ ng, th tr ộ ị ườ ng… c a m t n ủ ộ ướ ầ c đang phát tri n luôn n m trong t m ng m các nhà đ u ể ằ ầ ắ

, đ c bi t là yêu c u c a MNCs nh m khai thác và m r ng th tr ng. t ư ặ ệ ầ ủ ở ộ ị ườ ằ

-

Khó khăn:

Vi th tr ệ t Nam đang trong giai đo n đ u hoàn thi n th ch kinh t ầ ể ế ệ ạ ế ị ườ : ng

Ngu n g c c a MNCs ch y u qu c gia có n n kinh t ng t ủ ế ở ố ủ ồ ề ố th tr ế ị ườ ươ ng đ i hoàn ố

thi n, nên đ MNCs ho t đ ng hi u qu thì c n có th tr ng n đ nh và đ ng d ng đ ạ ộ ị ườ ệ ể ệ ả ầ ạ ổ ồ ị ể

đ m b o các cho các y u t ả ế ố ả , các khâu c a quá trình ho t đ ng kinh doanh c a MNCs ạ ộ ủ ủ

di n ra bình th ng. Trong khi đó, Vi ễ ườ ệ t Nam đang hoàn thi n d n th ch kinh t ệ ể ế ầ ế ị th

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá tr

ng, lu t l hay b đi u ch nh do n y xung đ t l i ích gi a các ch th kinh t ậ ệ ị ề ườ ộ ợ ả ỉ ủ ể ữ ế ố , m i

ng hàng hoá và d ch v còn l ng và ch a th ng nh t. liên k t gi a các th tr ữ ị ườ ế ụ ư ấ ỏ ố ị

- Đ i tác Vi ố

t Nam còn ệ ở ộ ấ : trình đ th p

Đ i tác Vi t Nam hi n nay v n ch y u t p trung vào các doanh nghi p nhà n ố ệ ủ ế ậ ệ ệ ẫ ướ c,

ho c doanh nghi p nhà n c đã đ c c ph n. Do quy mô nh bé, l ệ ặ ướ ượ ổ ầ ỏ ạ ế ộ i y u v trình đ , ề

năng l c công ngh ; kinh nghi m t ch c kinh doanh, kh năng h p tác, liên k t còn ự ệ ệ ổ ứ ế ả ợ

nhi u h n ch ; tính c nh tranh ch a cao… nên doanh nghi p Vi ư ệ ề ế ạ ạ ệ ố t Nam ch a ph i là đ i ư ả

tác, là doanh nghi p ph tr cho MNCs. Đây là tiêu chí quan tr ng c a môi tr ng kinh ụ ợ ủ ệ ọ ườ

doanh mà các nhà đ u t l a ch n khi thâm nh p th tr ng. ầ ư ự ị ườ ậ ọ

- C c u kinh t ơ ấ

và c ch qu n lý còn chuy n bi n ch m: ế ơ ế ả ế ể ậ

C c u kinh t và c ch qu n lý kinh t thích h p v i phân công lao đ ng qu c t ơ ấ ế ơ ế ả ế ố ế , ợ ộ ớ

phù h p v i các quy t c và thông l ắ ớ ợ ệ ố ớ chung là đi u ki n đ tăng s c h p d n đ i v i ứ ề ệ ể ấ ẫ

MNCs. Nh ng Vi l n c ch qu n lý kinh t ư ở ệ t Nam, c v c c u kinh t ả ề ơ ấ ế ẫ ơ ế ả ế và b máy ộ

qu n lý kinh t c còn chuy n bi n ch m, ch a th c s t o s c hút ả ế vĩ mô c a Nhà n ủ ướ ự ự ạ ứ ư ế ể ậ

- K t c u h t ng kinh t

là MNCs. đ i v i nhà đ u t ố ớ ầ ư

k thu t còn y u kém: ế ấ ạ ầ ế ỹ ế ậ

H t ng v t ch t k thu t c a ta nh ng năm g n đây đã đ ậ ủ ấ ỹ ạ ầ ữ ầ ậ ượ ể c chú tr ng phát tri n, ọ

nh ng đ n nay v n còn kho ng cách khá xa so v i các n ả ư ế ẫ ớ ướ ộ c trong khu v c. Ngoài m t ự

s ti n b đ t đ ố ế ộ ạ ượ c, đ c bi ặ ệ ế ấ t trong lĩnh v c b u chính vi n thông, nhìn chung, k t c u ễ ự ư

k thu t còn y u kém. Đó là tr ng i l n nh t trong vi c thu hút MNCs. h t ng kinh t ạ ầ ế ỹ ạ ớ ệ ế ấ ậ ở

- Các Công ty đa qu c gia

6.2. Quá trình thâm nh p c a các Công ty đa qu c gia vào Vi t Nam: ậ ủ ố ệ

t Nam có ngu n g c t các n c đang phát ố Vi ở ệ ố ừ ồ ướ

- MNCs Nh t, M , châu Âu đang có xu h

tri n Châu Á là ph bi n nh t. ổ ế ể ấ

• Quá trình thâm nh p c a MNCs

ng tăng. ậ ỹ ướ

t Nam ậ ủ Vi ở ệ

Tr c khi Vi t Nam th c hi n ch tr ướ ệ ủ ươ ự ệ ấ ng «đ i m i» (1986), MNCs đã d n xu t ầ ớ ổ

hi n ch y u thông qua giao l u văn hoá, h p tác phát tri n khoa h c k thu t. T sau ợ ủ ế ừ ư ể ệ ậ ọ ỹ

năm 1986, tuỳ vào t ng giai đo n, cách th c thâm nh p th tr ạ ị ườ ừ ứ ậ ứ ng c a MNCs v i m c ủ ớ

d ng thăm dò th tr ng s khai hay thâm nh p b ng 100% đ khác nhau, nh ng dù ộ ư ở ạ ị ườ ằ ậ ơ

c thâm nh p các n

ậ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ế ượ

ướ

ủ

ể

ạ

ậ

ố

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ề v n ch s h u thì MNCs cũng ph i tr i qua quá trình tìm hi u, th nghi m b ng nhi u ố

ủ ở ữ ả ả ử ể ệ ằ

cách th c khác nhau, có th là tr c ti p hay gián ti p qua các t ự ế ứ ể ế ổ ứ ố ch c hay liên minh kh i

• Lo i hình c a các Công ty đa qu c gia ho t đ ng t

(ví d : EC). ụ

i Vi t Nam ạ ộ ủ ố ạ ạ ệ

i Vi Các Công ty đa qu c gia ho t đ ng t ố ạ ộ ạ ệ t Nam ph n l n đ u thu c lo i hình ề ầ ớ ạ ộ

doanh nghi p v a và nh ệ ừ ỏ.

Xét trên ch tiêu v quy mô v n, trình đ công ngh , ph m vi nh h ng trên th ề ệ ạ ả ố ộ ỉ ưở ị

tr ng th gi i… thì Vi t Nam còn quá ít MNCs l n. Ngoài 106 t p đoàn đa qu c gia ườ ế ớ ệ ậ ớ ố

trong danh sách 500 Công ty l n nh t th gi ế ớ ấ ớ i - theo x p h ng c a t p chí Fortune năm ủ ạ ế ạ

2006, v i 214 d án, 11,09 t USD v n đăng ký và 8,59 t ự ớ ỷ ố ỷ ố USD v n th c hi n2 (v n ự ệ ố

đăng ký trung bình 50 tri u USD/d án), còn l i ph n l n FDI do trên 400 MNCs không ự ệ ạ ầ ớ

i đ u t v n d i 20 tri u USD/d án. n m trong danh sách 500 MNCs l n nh t th gi ằ ế ớ ầ ư ố ướ ấ ớ ự ệ

Trong khi d a trên quy mô c a các d án đ đánh giá lo i hình MNCs, thì l ự ự ủ ể ạ ượ ầ ng v n đ u ố

• Lĩnh v c thâm nh p th tr

nh h n 20 tri u USD/d án, MNCs đó đ i. t ư ỏ ơ ự ệ ượ ế c x p vào d ng v a và nh trên th gi ừ ế ớ ạ ỏ

ng c a các Công ty đa qu c gia t i Vi ị ườ ự ậ ủ ố ạ ệ t

Nam:

MNCs tham gia h u h t vào các ngành c a n n kinh t : công nghi p khai thác, công ủ ề ế ầ ế ệ

nghi p s n xu t hàng tiêu dùng ph c v th tr ng n i đ a và khách s n du l ch đ c coi ụ ụ ị ườ ệ ả ấ ộ ị ạ ị ượ

ệ là các lĩnh v c h p d n và thu hút nhi u MNCs nh t. Ngoài ra, lĩnh v c công nghi p ự ự ề ấ ấ ẫ

phân ph i hàng tiêu dùng, tài chính – ngân hàng, ch bi n nông – lâm – h i s n… cũng ế ế ả ả ố

• Hình th c thâm nh p th tr

đ c MNCs r t quan tâm đ u t . ượ ầ ư ấ

ng c a các Công ty đa qu c gia t i Vi ị ườ ứ ậ ủ ố ạ ệ t

- Hình th c liên doanh chi m u th l n trong nh ng năm đ u:

Nam:

ế ư ế ớ ứ ữ ầ

t Nam, nh ng năm đ u m c a và h p tác v i n c ngoài (tính t khi ban Vi Ở ệ ở ử ớ ướ ữ ầ ợ ừ

hành lu t đ u t n c ngoài 12/1987), vi c thu hút đ u t n c ngoài d ậ ầ ư ướ ầ ư ướ ệ ướ ứ i hình th c

khác. Phía Vi liên doanh có nhi u n i tr i so v i hình th c đ u t ổ ộ ứ ầ ư ề ớ ệ ố t Nam có th góp v n ể

b ng quy n s d ng đ t; ho t đ ng theo nguyên t c nh t trí H i đ ng qu n tr , nên các ằ ề ử ụ ộ ồ ạ ộ ắ ấ ả ấ ị

thành viên phía Vi t Nam và đ i tác có quy n ngang nhau. Qua đó, nhà kinh doanh Vi ệ ề ố ệ t

Nam có c h i đ h c h i tr c ti p các nhà đ u t n c ngoài; đ c tham gia vào ơ ộ ể ọ ỏ ự ầ ư ướ ế ượ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá ho ch đ nh chính sách, t

ch c, ki m soát ho t đ ng kinh doanh, r i ro đ c phân chia ổ ứ ể ạ ị ạ ộ ủ ượ

- Hình th c đ u t

v hai bên…nên hình th c này tr thành hình th c thu hút MNCs ch y u. ề ủ ế ứ ứ ở

100% v n n c ngoài đang tr nên ph bi n, thay cho hình ầ ư ứ ố ướ ổ ế ở

th c liên doanh: ứ

Xu h ng này là các chi nhánh MNCs khi đ u t vào Vi t Nam mu n t ướ ầ ư ệ ố ự qu n lý, ả

quy t đ nh chi n l ế ị ế ượ ự c kinh doanh, ch đ ng h n trong vi c l a ch n đ a đi m th c ệ ự ủ ộ ể ơ ọ ị

hi n d án, trong vi c t ch c kinh doanh và ti p c n th tr ệ ổ ự ệ ị ườ ứ ế ậ ng. H n n a, khi Vi ữ ơ ệ t

Nam ban hành lu t đ u t n ậ ầ ư ướ ẳ c ngoài s a đ i (năm 1996), chính sách đ i x bình đ ng ử ổ ố ử

gi a doanh nghi p liên doanh và doanh nghi p 100% v n n c ngoài đã khi n cho các ữ ệ ệ ố ướ ế

doanh nghi p n c ngoài không còn c bám vào các doanh nghi p trong n ệ ướ ệ ố ướ c đ tìm ể

ki m các chính sách u đãi. ư ế

6.3. Đánh giá quá trình thâm nh p c a các Công ty đa qu c gia vào n n kinh t ậ ủ ố ề ế

Vi t Nam: ệ

• Nh ng tác đ ng c b n c a quá trình thâm nh p: ơ ả ủ

- Tác đ ng tích c c c a Công ty đa qu c gia đ i v i n n kinh t

ữ ộ ậ

t Nam ố ớ ề ự ủ ộ ố Vi ế ệ

Trên t ng th , ngu n v n do MNCs đ u t vào Vi t Nam trong h n 20 năm qua đã ầ ư ể ố ồ ổ ệ ơ

góp ph n tích c c vào vi c th c hi n các m c tiêu kinh t ự ự ụ ệ ệ ầ ế - xã h i, t o d ng đ ộ ạ ự ượ ơ ở c c s

quan tr ng cho s nghi p CNH, HĐH đ t n c. ấ ướ ự ệ ọ

C th : ụ ể

+ Cung c p m t ngu n v n quan tr ng cho s nghi p CNH, HĐH đ t n ọ

+ Góp ph n duy trì nh p đ tăng tr

c. ấ ướ ự ệ ấ ộ ồ ố

+ Góp ph n tích c c trong vi c chuy n d ch c c u kinh t

ng cao và n đ nh. ầ ộ ị ưở ổ ị

theo h ơ ấ ự ể ệ ầ ị ế ướ ng

+ M r ng xu t kh u, tăng thu ngân sách ẩ

CNH, HĐH.

ở ộ ấ

+ Nâng cao trình đ công ngh , ch t l ộ

ng s n ph m và k năng qu n lý ấ ượ ệ ả ẩ ả ỹ

+ T o vi c làm, giúp phát tri n ngu n nhân l c, nâng cao thu nh p cho

kinh doanh

ự ể ệ ậ ạ ồ

ng i lao đ ng ườ ộ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

+ Nhân t

ng m ố chính thúc đ y s nghi p chuy n đ i sang kinh t ệ ẩ ự ể ổ th tr ế ị ườ ở

- Nh ng v n đ đ t ra: ấ

c a Vi t Nam. c a và h i nh p kinh t ử ậ ộ ế ủ ệ

ề ặ ữ

Bên c nh vai trò tích c c đó thì MNCs dù tr c ti p hay gián ti p cũng có nh h ự ế ự ế ả ạ ưở ng

+ D gây m t cân đ i gi a các ngành, các vùng kinh t ữ

nh t đ nh đ n chính sách kinh t c a Nhà n c, đ n tình hình kinh t - xã h i qu c gia ấ ị ế ế ủ ướ ế ế ộ ố

+ Tăng s c ép c nh tranh đ i v i doanh nghi p trong n

ễ ấ ố ế

+ M t s MNCs l m d ng các u th v v n, công ngh đ thao túng và

ố ớ ứ ệ ạ c ướ

ế ề ố ộ ố ệ ể ụ ư ạ

gây h u qu x u cho liên doanh, th m chí có MNCs gây s c ép v i c quan ớ ơ ả ấ ứ ậ ậ

•

qu n lý Nhà n c. ả ướ

S chuy n bi n c a n n kinh t đ thích ng s thâm nh p c a các ế ủ ề ự ể ế ể ậ ủ ứ ự

Công ty đa qu c gia: ố

n c ngoài vào Vi t Nam ngày càng l n, đ c bi Ngu n v n đ u t ố ầ ư ướ ồ ệ ặ ớ ệ ả ể ế t ph i k đ n

s có m t c a MNCs. Đi u đó kh ng đ nh n n kinh t ề ự ặ ủ ề ẳ ị ế ờ đã có s c h p d n; đ ng th i ứ ấ ẫ ồ

cũng ch ng t s chuy n bi n c a n n kinh t thích ng v i xu h ứ ỏ ự ế ủ ề ể ế ứ ớ ướ ng h i nh p kinh t ậ ộ ế

qu c t . Trong nh ng năm qua, Nhà n c ta đã có nhi u n l c trong vi c c i cách và ố ế ữ ướ ệ ả ỗ ự ề

ng đ u t nh m thu hút ngày càng l n các ngu n đ u t n c ngoài, hoàn thi n môi tr ệ ườ ầ ư ằ ầ ư ướ ồ ớ

- Nh ng chuy n bi n v khung kh pháp lu t ậ ế ề

t Nam. đ c bi ặ ệ t là s thâm nh p c a MNCs vào Vi ậ ủ ự ệ

ữ ể ổ

T khi b t đ u công cu c đ i m i kinh t (năm 1986) đ n nay, Chính ph Vi t Nam ộ ổ ắ ầ ừ ớ ế ủ ệ ế

đã xây d ng và hoàn thi n khung kh pháp lu t nh m chuy n đ i n n kinh t ổ ề ự ể ệ ậ ằ ổ ế ế ạ k ho ch

hóa t p trung sang n n kinh t ng: ề ậ th tr ế ị ườ ng, trên c s phát tri n đ ng b các th tr ể ơ ở ị ườ ồ ộ

th tr ng hàng hoá - d ch v , th tr ng ti n t , th tr ng khoa h c - công ngh , th ị ườ ị ườ ụ ị ề ệ ị ườ ệ ọ ị

tr ng ch ng khoán, th tr ng b t đ ng s n…m r ng quy n t ườ ị ườ ứ ấ ộ ở ộ ề ự ả ủ do kinh doanh c a

m i t ch c, cá nhân trong n c và n c ngoài. T o đà cho các thành ph n kinh t phát ọ ổ ứ ướ ướ ầ ạ ế

tri n, t ng b c h i nh p vào n n kinh t i, v i m c tiêu đ t đ c s tăng ừ ể ướ ề ậ ộ th gi ế ế ớ ạ ượ ự ụ ớ

- Hình thành và phát tri n th tr

tr ng kinh t b n v ng. ưở ế ề ữ

ng tài chính Vi t Nam ị ườ ể ệ

Ch tr ng thành l p th tr ng tài chính đ c th c hi n t ủ ươ ị ườ ậ ượ ệ ừ ự ế năm 1993, theo Quy t

c Vi t Nam. đ nh s 132/QĐ - NH14 ngày 10/7/1993 c a Th ng đ c Ngân hàng Nhà n ị ủ ố ố ố ướ ệ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá Đ n h t năm 1994, th tr ế

ng ti n t l n l t ra đ i. S ra đ i c a các th tr ng này ị ườ ế ề ệ ầ ượ ờ ủ ị ườ ự ờ

có ý nghĩa đ c bi t đ i v i n n kinh t ng Vi t Nam; m t m t t o ra th tr ặ ệ ố ớ ề th tr ế ị ườ ệ ặ ạ ị ườ ng ộ

v n ng n h n cho n n kinh t ố ề ắ ạ ế ; m t khác t o ra các công c gián ti p đ Ngân hàng Nhà ụ ế ể ặ ạ

- Ki m soát kinh t

c có th thay đ i ph ng th c đi u hành chính sách ti n t theo c ch th tr ng. n ướ ể ổ ươ ề ệ ứ ề ơ ế ị ườ

vĩ mô, thúc đ y tăng tr ng ể ế ẩ ưở

Vi t Nam ti n hành đ i m i kinh t g p nhi u khó ệ ế ổ ớ ế trong đi u ki n n n kinh t ệ ề ề ế ặ ề

khăn. L m phát tăng nhanh vào đ u nh ng năm 1980 (30-50% /năm); cu i năm 1985 lên ữ ầ ạ ố

đ n 587,2% và siêu l m phát đ t đ nh đi m vào năm 1986 (774,7%). Tr ế ạ ỉ ể ạ ướ ố ả c b i c nh

ế ạ siêu l m phát, Chính ph đã có nh ng n l c tích c c trong vi c ki m ch l m ỗ ự ủ ữ ự ệ ề ạ

phát.Năm 1992 tr đi, chính sách tài chính, ti n t Vi ề ệ ở ệ ạ t Nam trên bình di n ch ng l m ệ ố

phát đã th c s có nh ng chuy n bi n rõ nét so v i tr ự ự ớ ướ ữ ể ế ệ c đó.L n đ u tiên (1992), vi c ầ ầ

in ti n nh m bù đ p thâm h t ngân sách nhà n ụ ề ằ ắ ướ c đã th c s ch m d t. ự ự ấ ứ

Đông Nam Á, trong đi u ki n n n kinh Sau cu c kh ng ho ng tài chính - ti n t ả ề ệ ủ ộ ề ệ ề

t Nam tăng tr i, hi n t ng gi m phát và th m chí thi u phát (- 1,6% t Vi ế ệ ƣở ng ch ng l ữ ạ ệ ượ ể ả ậ

năm2000 và - 0,4% năm 2001) xu t hi n; chính sách lãi su t đã đ ệ ấ ấ ƣợ ử ụ ƣ ộ c s d ng nh m t

bi n pháp kích c u c a Chính ph (t ầ ủ ủ ừ ữ gi a năm 1999) qua 7 l n c t gi m lãi su t. T ầ ệ ắ ả ấ ừ

năm 2004 đ n nay, t l m phát c a Vi l t Nam t ế ỷ ệ ạ ủ ệ ƣơ ng đ i n đ nh ố ổ ị ở ứ ố m c m t con s : ộ

năm 2004 là9,5%, năm 2005 là 8,4% và năm 2006 là 8,2%, d ki n năm 2007 d i 9%. ự ế ướ

Cân b ng cán cân th ng m i đ c đi u ch nh và t ng b ằ ươ ạ ượ ừ ề ỉ ướ c hoàn thi n chính sách ệ

do hóa th ng m i trong th i gian qua đã t ng b c đi u ch nh cán cân th ng m i. t ự ươ ừ ạ ờ ướ ề ỉ ươ ạ

- C iả cách theo h

ng t do hoá th ướ ự ươ ng m i ạ

ng t do hoá th ng m i đ c th hi n các khía Chính sách c i cách theo h ả ướ ự ươ ạ ượ ể ệ ở

c nh: xoá b đ c quy n ngo i th ạ ỏ ộ ề ạ ươ ng, m r ng th ở ộ ươ ạ ng quy n hay quy n tham gia ho t ề ề

do hoá đ ng xu t nh p kh u c a các doanh nghi p thu c m i thành ph n kinh t ộ ủ ệ ầ ấ ậ ẩ ộ ọ ; t ế ự

giá thu quan và phi thu quan; xoá b d n ki m soát ngo i h i và áp d ng chính sách t ể ạ ố ỏ ầ ụ ế ế ỷ

- Chính sách ki m soát ngo i h i và t

ng th tr ng nhi u h n. h i đoái mang đ nh h ố ị ướ ị ườ ề ơ

ạ ố ể ỷ giá h i đoái ố

Chính sách ki m soát ngo i h i đ c Nhà n c ban hành t năm 1988. Ngh đ nh ạ ố ượ ể ướ ừ ị ị

161/HĐBT (18/10/1988) quy đ nh m i t ch c, cá nhân ph i g i t t c ngo i t t i ngân ọ ổ ứ ả ử ấ ả ạ ệ ạ ị

hàng. Khách hàng có th s d ng kho n ngo i t này đ thanh toán hàng hóa và d ch v ể ử ụ ạ ệ ả ể ị ụ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá nh p kh u, s còn l ẩ

i ph i bán cho Chính ph theo giá th tr ậ ạ ố ị ườ ủ ả ả ng và m i chuy n kho n ể ọ

ra n c ngoài ph i đ c phép c a Ngân hàng Nhà n c, ph i đ ướ ả ượ ủ ướ ả ượ c th c hi n theo tài ệ ự

- Nh ng thay đ i trong chính sách thu hút đ u t

kho n đ i ng. ố ứ ả

+ Đ i v i th t c đăng ký kinh doanh

n c ngoài ầ ư ướ ữ ổ

ố ớ ủ ụ : Các quy đ nh m i đã gi ị ớ ớ ạ ấ i h n th i h n c p ờ ạ

gi y phép và gi m thi u các gi y phép trung gian. Th t c xin phép kinh doanh ủ ụ ể ấ ả ấ

đ ượ c phân c p; s l ấ ố ượ ng các c quan liên quan đ n quá trình c p gi y phép đã ế ấ ấ ơ

gi m, ti n t i th c hi n “chính sách m t c a”. L a ch n các hình th c kinh ế ớ ả ộ ử ự ệ ứ ự ọ

doanh: M c dù vi c th c hi n nh ng quy đ nh pháp lý v hình th c kinh doanh ự ữ ứ ề ệ ệ ặ ị

c đó, nh ng hi n nay đã đ c c i thi n trên r t kh t khe trong nh ng năm tr ấ ữ ắ ướ ư ệ ượ ả ệ

quan đi m đa d ng hình th c đ u t , cho phép đ u t vào nhi u lĩnh v c mà ầ ư ứ ể ạ ầ ư ự ề

tr c đây cho là nh y c m (ngân hàng, hàng không, cho phép doanh nghi p n ướ ạ ả ệ ướ c

+ V n đ đ t đai:

ngoài huy đ ng v n trên th tr ng. ị ườ ộ ố

năm 1999, có hai c i ti n quan tr ng đã t o đi u ki n ề ấ ấ t ừ ả ế ệ thu nậ ề ạ ọ

i v đ t đai. nhân Vi t Nam đ c phép góp l ợ ề ấ Th ứ nh t, các doanh nghi p t ệ ư ấ ệ ượ

v n vào các liên doanh b ng quy n s d ng đ t. Th hai, quy n s d ng đ t có ố ề ử ụ ề ử ụ ứ ằ ấ ấ

th đ c trao cho các Công ty n c ngoài đ u t vào các khu công nghi p, khu ể ượ ướ ầ ư ệ

t Nam góp v n đ u t b ng quy n s d ng đ t thì có ch xu t. Th ba, n u Vi ứ ế ế ấ ệ ầ ư ằ ề ử ụ ấ ố

trách nhi m đ n bù, gi i th ho c phá ề ệ ả i phóng m t b ng; trong tr ặ ằ ườ ng h p gi ợ ả ể ặ

i c a quy n s d ng đ t đã góp v n thu c tài s n thanh lý s n thì giá tr còn l ả ị ạ ủ ề ử ụ ả ấ ố ộ

c a doanh nghi p. ủ ệ

+ Chính sách giá c : ả Chính ph Vi

t Nam có k ho ch t ng b c áp d ng m c giá ủ ệ ừ ế ạ ướ ứ ụ

th ng nh t cho c các doanh nghi p trong và ngoài n c. ệ ả ấ ố ướ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

PH N III Ầ

TH ĐO N CHUY N GIÁ C A CÁC CÔNG TY ĐA QU C GIA

Ố

Ủ

Ủ

Ạ

Ể

1. Khái ni m chuy n giá: ể ệ

Chuy n giá đ ể ượ ụ c hi u là vi c th c hi n chính sách giá đ i v i hàng hóa, d ch v và ố ớ ự ể ệ ệ ị

tài s n đ c chuy n d ch gi a các thành viên trong t p đoàn qua biên gi i không theo giá ả ượ ữ ể ậ ị ớ

th tr i thi u hóa s thu c a các Công ty đa qu c gia (Multi Nations ị ườ ng nh m t ằ ố ế ủ ể ố ố

Company) trên toàn c u.ầ

Hàng hóa, d ch v và tài s n đ c chuy n trong n i b MNC ả ượ ụ ị ộ ộ ể ở đây bao g m c các ồ ả

tài s n s h u trí tu , v n góp liên doanh, v n cho vay. D a trên c s quy n t do kinh ả ở ữ ệ ố ơ ở ề ự ự ố

doanh, các Công ty liên k t có t đ nh giá nh ng hàng hóa này trong quá trình giao d ch, ế ự ị ữ ị

i nhu n gi a các Công ty (nh ng không làm thay t ừ đó t o ra chênh l ch v chi phi hay l ệ ề ạ ợ ữ ư ậ

i nhu n) đ thay đ i m c thu ph i đóng. đ i t ng chi phí & l ổ ổ ợ ế ả ứ ể ậ ổ

Chuy n giá hình thành t hai c s căn b n: th nh t, là s ra đ i cua cac tâp đoan ể ừ ơ ở ự ứ ờ ấ ả ̉ ́ ̣ ̀

kinh tê v i nhiêu thanh viên h p thanh ma l i ich tao ra đ c xem la môt thê thông nhât, ́ ớ ợ ̀ ợ ượ ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ́

th hai, la s khac biêt trong cac chinh sach điêu tiêt l i ich cua cac Nhà n c. ̀ ự ́ ợ ứ ướ ́ ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ̉ ́

Nh v y, có th th y chuy n giá là m t hành vi c ý c a các công ty đa qu c gia, ể ấ ư ậ ủ ể ố ộ ố

hành vi này mang tính t t y u và có xu h ng gia tăng trong hoàn c nh n n kinh t phát ấ ế ướ ề ả ế

tri n m nh và t c đ m c a, toàn c u hóa ngày càng nhanh nh hi n nay. ầ ố ộ ở ử ư ệ ể ạ

2. Các d u hi u nh n bi t hi n t ệ ấ ậ ế ệ ượ ng chuy n giá: ể

Hành vi chuy n giá ngày càng tinh vi và núp d ể ướ ỏ i nhi u hình th c khác nhau, đòi h i ứ ề

trong quá trình ki m tra, cán b thu c n t nh táo và khách quan đ nh n bi ế ầ ỉ ể ể ậ ộ t đ ế ượ ệ c hi n

ng chuy n giá trong các doanh nghi p. Tuy nhiên, các doanh nghi p chuy n giá t ượ ể ệ ể ệ

• Doanh nghi p kê khai giá v tài s n c đ nh, nguyên li u đ u vào và các chi

th ng có m t s bi u hi n chung nh sau: ườ ộ ố ể ư ệ

ả ố ị ề ệ ệ ầ

• Doanh nghi p liên t c báo l ệ

phí cao b t th ng so v i các doanh nghi p cùng quy mô và cùng ngành ấ ườ ệ ớ

ụ ỗ ẫ trong nhi u năm, nh ng doanh thu tăng và v n ư ề

ti p t c m r ng s n xu t. Ho c các năm lãi l liên t c xen k , nh ng ch ế ụ ở ộ ả ấ ặ ỗ ư ụ ẽ ỉ

có lãi ít và lũy k v n l . ế ẫ ỗ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

• Doanh nghi p ph i tr chi phí lãi ti n vay cho Công ty m quá cao

• Doanh nghi p có t

ả ả ẹ ề ệ

ệ su t l ỷ ấ ợ ệ i nhu n chênh l ch l n so v i các doanh nghi p ệ ậ ớ ớ

• Doanh nghi p có t

khác trong cùng ngành

su t l ệ su t l ỷ ấ ợ i nhu n th p h n nhi u so v i t ơ ớ ỷ ấ ợ ề ậ ấ ậ i nhu n

• Các bên thanh toán ph n l n theo quan h bù tr ho c qua trung gian v i b

c a các doanh nghi p khác trong cùng m t t p đoàn. ủ ộ ậ ệ

ừ ặ ầ ớ ớ ộ ệ

• Doanh nghi p ch n m t s qu c gia, vùng lãnh th trên th gi

ph n “ch bi n hóa đ n” th c hi n theo s đi u hành c a Công ty m . ẹ ự ề ế ế ủ ự ệ ầ ơ

ộ ố ế ớ ệ ọ ổ ố ứ i có m c

s đăng ký thu su t thu nh p doanh nghi p th p đ làm đ a đi m đ t tr ệ ế ấ ặ ụ ở ể ể ấ ậ ị

vào n c nh n đ u t đ u t ầ ư ướ ầ ư ậ nh m l ằ ợ ụ i d ng s khác bi ự ệ ữ t thu su t gi a ế ấ

các qu c gia, khu v c đ tr n thu . ế ự ể ố ố

Trên đây là m t s d u hi u tham kh o khi b ộ ố ấ ệ ả ướ ầ c đ u đi u tra m t doanh nghi p có ộ ề ệ

c chính xác hành vi chuy n giá b coi là chuy n giá hay không. Tuy nhiên, đ xác đ nh đ ị ể ể ị ượ ể

ho t đ ng c a các c a m t doanh nghi p, ta c n có b ng ch ng v s li u th c t ủ ề ố ệ ự ừ ứ ệ ằ ầ ộ ạ ộ ủ

Công ty m t c ngoài và các c s pháp lý đ y đ đ ti n hành đi u tra và x lý. i n ẹ ạ ướ ủ ể ế ơ ở ử ề ầ

Ho t đ ng này trên th c t hi n nay còn g p r t nhi u khó khăn trong b i c nh các giao ạ ộ ự ế ệ ặ ấ ố ả ề

đa d ng, ph c t p trên ph m vi toàn c u và không ph i t t c các c quan d ch qu c t ị ố ế ứ ạ ả ấ ả ạ ầ ạ ơ

thu các n ế ướ ị c đ u s n sàng h p tác đ cung c p thông tin m t cách chính xác và k p ề ẵ ể ấ ợ ộ

th i.ờ

3. Ph m vi chuy n giá: ể ạ

ả Chuy n giá v i ý nghĩa chuy n giao giá tr trong quan h n i b nên hành vi ph i ệ ộ ộ ể ể ớ ị

đ ượ c xem xét trong ph m vi giao d ch c a các ch th liên k t. Đi u 9 Công ủ ủ ể ề ế ạ ị ướ ẫ c m u

ệ c a OECDoanh nghi păm 2009 v đ nh giá chuy n giao ghi nh n “Hai doanh nghi p ủ ề ị ệ ể ậ

• M t doanh nghi p tham gia vào qu n lý, đi u hành hay góp v n vào doanh ả

đ c xem là liên k t (associated enterprises) khi: ượ ế

ề ệ ộ ố

• Hai doanh nghi p có cùng m t ho c nhi u ng

nghi p kia m t cách tr c ti p ho c gián ti p ho c qua trung gian; ặ ự ế ệ ế ặ ộ

ề ệ ặ ộ ườ i hay nh ng th c th ữ ự ể

ế (entities) khác tham gia qu n lý, đi u hành hay góp v n m t cách tr c ti p ự ề ả ộ ố

ho c gián ti p ho c thông qua trung gian”. ế ặ ặ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá Trên th c t

i không ch trong các giao d ch qu c t mà còn c , vi c chuy n giá t n t ể ồ ạ ự ế ệ ố ế ị ỉ ả ở

•

trong các giao d ch qu c n i: ố ộ ị

Trong các giao d ch qu c t t gi a các qu c gia là ố ế ị : m c thu su t khác bi ế ấ ứ ệ ữ ố

đi u ki n đ doanh nghi p c có thu su t cao liên k t (ho c m Công n ệ ở ướ ề ể ệ ế ấ ế ặ ở

ty con) v i doanh nghi p n ệ ở ướ ớ ư c có thu su t th p ho c có chính sách u ế ấ ặ ấ

đó chuy n l i nhu n t n c đánh đãi v thu , t ề ế ừ ể ợ ậ ừ ướ c đánh thu cao sang n ế ướ

•

thu th p đ ph i ch u kho n thu th p h n ị ể ả ế ấ ế ấ ả ơ

Trong các giao d ch qu c n i: ch đ thu gi a các doanh nghi p khác nhau, ố ộ ế ữ ế ộ ệ ị

là c s đ doanh nghi p có m c thu cao liên k t v i các doanh nghi p có ế ơ ở ể ế ớ ứ ệ ệ

m c thu u đãi h n đ h ng l chính sách thu ế ư ể ưở ứ ơ i t ợ ừ ế

4. Các th đo n chuy n giá ph bi n: ủ ạ ổ ế ể

Các chiêu th c chuy n giá c a các doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài ngày ầ ư ướ ứ ủ ể ệ ố

càng tinh vi và phong phú, núp d i nhi u hình th c khác nhau, nh ng nhìn chung hành ướ ứ ư ề

ng d a trên nguyên t c tăng t i đa chi phi, gi m t i đa l vi chuy n giá th ể ườ ự ắ ố ả ố ợ i nhu n đ ậ ể

c nh n đ u t và chuy n lãi ra Công ty m c ngoài. gian l n thu ậ n ế ở ướ ầ ư ậ n ẹ ở ướ ể

• Nâng cao giá tr tài s n góp v n: khi m i thành l p, các Công ty kê khai giá

Giai đo n đ u: ạ ầ

ả ậ ố ớ ị

nh p máy móc, thi t b ,… t Công ty m v i giá r t cao, t ậ ế ị ừ ẹ ớ ấ ừ ị ả đó t o giá tr o ạ

t b … t đó cũng b đ i lên khi n chi v v n, m c kh u hao máy móc, thi ề ố ứ ấ ế ị ừ ị ộ ế

r t cao, tri t tiêu l i nhu n khi n doanh nghi p b phí s n xu t trên gi y t ấ ấ ờ ấ ả ệ ợ ệ ế ậ ị

• Nâng cao giá tr tài s n vô hình: các Công ty con khi thành l p

.ỗ l

c s t n ậ ở ướ ở ạ i ả ị

th ng s ph i mua bí quy t kinh doanh, bí m t công ngh , … c a Công ty ườ ủ ế ẽ ệ ậ ả

m ho c tr phí b n quy n hàng năm cho Công ty m . Qua đó, l i nhu n t ề ẹ ẹ ả ặ ả ợ ậ ừ

ho t đ ng kinh doanh s đ c chuy n ra Công ty m c ngoài, còn ạ ộ ẽ ượ n ẹ ở ướ ể

Công ty con i s đ i chi phí s n xu t lên khi n doanh nghi p l n c s t ở ướ ở ạ ẽ ộ ệ ỗ ế ấ ả

trên s sách. ổ

Giai đo n đi vào ho t đ ng: ạ ộ ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

• Nh p kh u nguyên, ph li u t

Công ty m c ngoài: Công ty n ụ ệ ừ ậ ẩ n ẹ ở ướ ở ướ c

i không th t s n xu t đ s t ở ạ ể ự ả ấ ượ c m t s nguyên li u nên s ph i nh p t ệ ộ ố ậ ừ ẽ ả

Công ty m c ngoài. Giá c a nh ng nguyên, ph li u này th n ẹ ở ướ ụ ệ ữ ủ ườ ng

•

đ c kê khai v ng lên đ tăng chi phí đ u vào c a doanh nghi p. ượ ủ ệ ể ầ ố

Tăng các chi phí xây d ng th ng hi u s n ph m, chi phí nghiên c u và phát ự ươ ệ ả ứ ẩ

tri n s n ph m, d ch v n i b c a t p đoàn,…: MNCs s xây d ng các ụ ộ ộ ủ ậ ự ẽ ể ả ẩ ị

phòng nghiên c u và phát tri n s n ph m t i các qu c gia có thu su t thu ể ả ứ ẩ ạ ế ấ ố ế

thu nh p doanh nghi p cao, t ệ ậ ấ ả ả t c các chi phí nghiên c u phát tri n s n ứ ể

ph m s do thành viên MNC t i qu c gia có thu su t cao này gánh ch u. ẽ ẩ ạ ế ấ ố ị

Nh ng k t qu c a vi c nghiên c u và phát tri n s n ph m thì các thành ả ủ ư ứ ệ ể ế ẩ ả

viên khác v n đ c áp d ng nh nhau. Ho c m t ch ng trình qu ng cáo ẫ ượ ư ụ ặ ộ ươ ả

nh m xây d ng th ng hi u cho s n ph m trên ph m vikhu v c, nh ng chi ự ằ ươ ư ự ệ ả ạ ẩ

phí l c phân b h t v cho thành viên có tr i qu c gia có thu i đ ạ ượ ổ ế ề s t ụ ở ạ ố ế

c ngoài, su t cao. Ho c các Công ty c tình s d ng làm qu ng cáo ố ử ụ ả ặ ấ n ở ướ

ạ các d ch v đ t đ c a Công ty m đ đ i chi phí s n ph m lên. Bên c nh ẹ ể ộ ụ ắ ỏ ủ ả ẩ ị

ư đó, có m t s Công ty m cung c p d ch v pháp lý cho công ty con nh ng ị ộ ố ụ ẹ ấ

ng, do v y làm tăng cao chi tính giá d ch v cao g p nhi u l n so v i th tr ấ ề ầ ị ườ ụ ớ ị ậ

• Đi u ti

phí c a doanh nghi p khi kê khai thu . ế ệ ủ

ề ế ấ t giá mua hàng hóa: Công ty con s n xu t s n ph m v i chi phí r t ả ấ ả ầ ớ

i cho Công ty m v i m c giá r đ h th p doanh thu. T đó cao r i bán l ồ ạ ẻ ể ạ ấ ẹ ớ ừ ứ

•

Công ty m thu l i nh bán s n ph m ng n c ngoài. ẹ ờ th tr ẩ ở ị ườ ả ờ ướ

S d ng chi phí tr lãi ti n vay: Công ty m đ a nguyên v t li u, v t t linh ậ ệ ử ụ ẹ ư ậ ư ề ả

ki n đ u vào mà c nh n đ u t ch a s n xu t đ c ho c ch t l ệ ầ n ở ướ ầ ư ư ả ấ ượ ậ ấ ượ ng ặ

ch a đ m b o, Công ty con báo cáo không có ti n l y hàng, Công ty m cho ư ả ề ấ ẹ ả

tr ch m đ sau khi bán s tr , th i gian tr ch m đó ph i có lãi. Vi c này ả ậ ẽ ả ể ệ ả ậ ả ờ

đ c doanh nghi p coi là tr lãi ti n vay. Nên khi doanh nghi p bán hàng ra ượ ệ ề ệ ả

có lãi đ u tính vào chi phí tr lãi ti n vay, d n t ẫ ớ ế ự i h t lãi. Còn ph n lãi th c, ề ề ả ầ

thông qua tr lãi, đã chuy n h t ra ngoài cho Công ty m . ẹ ể ế ả

c thâm nh p các n

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

ậ

ố

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá 5. Đ ng c c a vi c chuy n giá:

ơ ủ ộ ệ ể

•

5.1. Đ ng c bên ngoài: ơ ộ

S chênh l ch v thu su t gi a các qu c gia: m i qu c gia có chính sách ế ấ ự ữ ệ ề ỗ ố ố

v thu khác nhau, l ề ế ợ ụ ự i d ng s chênh l ch đó, các doanh nghi p FDI th c ự ệ ệ

hi n chuy n giá đ gi m thi u t i đa kho n thu ph i n p, đ ng th i t i đa ể ả ể ố ệ ể ả ộ ờ ố ế ả ồ

hóa l ợ ể i nhu n sau thu . Khi có chênh l ch v thu su t thì th thu t chuy n ế ấ ủ ệ ế ề ậ ậ

giá mà MNCs th ườ ậ ng s d ng đó là nâng giá mua đ u vào các nguyên, v t ử ụ ầ

li u, hàng hóa và đ nh giá bán ra hay giá xu t kh u th p t i các Công ty con ấ ạ ệ ẩ ấ ị

đóng trên các qu c gia có thu su t thu thu nh p doanh nghi p cao. ế ấ ệ ế ậ ố

• M c tiêu b o toàn v n đ u t ả

theo nguyên t ầ ư ụ ố ệ , kỳ v ng v s bi n đ i trong ề ự ế ổ ọ

giá và trong chi phí c h i đ u t t ỷ ơ ộ ầ ư ủ ụ c a các doanh nghi p FDI: v i m c ệ ớ

đích là b o toàn và phát tri n ngu n v n đ u t ầ ư ể ả ố ồ ẽ ế ban đ u, MNCs s ti n ầ

hành đ u t vào m t qu c gia n u h d đoán r ng trong t ầ ư ọ ự ế ằ ộ ố ươ ồ ng lai đ ng

ti n c a qu c gia này s m nh lên nghĩa là s v n đ u t ban đ u c a h ề ủ ẽ ạ ố ố ầ ư ố ầ ủ ọ

đ c b o toàn và phát tri n, ng i h s rút đ u t c l ượ ể ả ượ ạ ọ ẽ ầ ư ố ra kh i m t qu c ỏ ộ

gia n u h d đoán r ng trong t ng lai đ ng ti n c a qu c gia này s b ọ ự ế ằ ươ ề ủ ẽ ị ố ồ

•

y u đi nghĩa là v n đ u t ế ầ ư ố ban đ u c a h b gi m đi. ầ ủ ọ ị ả

Tình hình kinh t , chính tr - xã h i và các c h i đ u t thu n l n i ế ơ ộ ầ ư ộ ị ậ ợ ở ướ c

: các chính sách kinh t ng đ n quy n l ti p nh n đ u t ậ ầ ư ế ế thay đ i nh h ổ ả ưở ề ợ i ế

c a các Công ty con c a MNC thì MNC s th c hi n các hành vi chuy n giá ủ ẽ ự ủ ể ệ

nh m ch ng l ằ ố ạ ể ả i các tác đ ng. Ho c n u tình hình chính tr b t n, đ gi m ị ấ ổ ặ ế ộ

r i ro và b o t n v n kinh doanh b ng cách chuy n giá thì MNC mu n thu ủ ả ồ ể ằ ố ố

h i v n đ u t ồ ố ầ ư ớ ả s m. Ngoài ra ho t đ ng chuy n giá cũng nh m làm gi m ạ ộ ể ằ

ng c a l c l ng lao đ ng, các kho n lãi t ả ừ đó gi m áp l c đòi tăng l ự ả ươ ủ ự ượ ộ

• Chính sách pháp lý và lu t pháp c a các n

c s t i. cũng nh gi m s chú ý c a các c quan thu c a n ủ ế ủ ướ ở ạ ư ả ự ơ

(th ng là ủ ậ ướ c ti p nh n đ u t ậ ầ ư ế ườ

các n i d ng đ ướ c đang phát tri n) còn l ng l o cũng là k h cho MNCs l ẻ ẽ ở ể ỏ ợ ụ ể

chuy n giá. Bên c nh đó là m c đ x ph t còn th p và ch a đ s c răn đe ứ ộ ử ạ ư ủ ứ ể ấ ạ

đ i v i doanh nghi p. ố ớ ệ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá 5.2. Đ ng c bên trong: ơ

ộ

Ngoài các đ ng c bên ngoài, ho t đ ng chuy n giá còn xu t phát t ạ ộ ể ấ ơ ộ ừ ộ chính các đ ng

c bên trong c a các doanh nghi p FDI: ơ ủ ệ

Chuy n giá giúp cho MNCs san s thua l gi a các thành viên v i nhau trong tr ẻ ể ỗ ữ ớ ườ ng

đó làm gi m các kho n thu ph i n p và t o nên h p tình hình kinh doanh đi xu ng, t ợ ố ừ ả ộ ế ả ả ạ

t h n khi đ ng tr c các c đông và gi b c tranh k t qu kinh doanh t ứ ế ả ố ơ ứ ướ ổ i đ u t . ớ ầ ư

Bên canh đó, m c tiêu c a m i doanh nghi p khi theo đu i m t th tr ị ườ ụ ủ ệ ộ ỗ ổ ế ng là chi m

lĩnh th tr ng, giành l i th c nh tranh, h ng t ị ườ ợ ế ạ ướ ớ ị ế ộ i v th đ c quy n. Do v y, hành vi ề ậ

chuy n giá giúp doanh nghi p có l i th v chi phí s n xu t và l đó có ể ệ ợ ế ề ả ấ ợ i nhu n, t ậ ừ

nhi u u th và ti m l c h n so v i các doanh nghi p trong n ự ơ ề ư ệ ề ế ớ ướ ạ c đ đ y m nh ho t ể ẩ ạ

ng và tri t tiêu các doanh đ ng kinh doanh, gi m giá s n ph m, giành u th trên th tr ộ ị ườ ư ế ẩ ả ả ệ

nghi p khác cùng ngành. ệ

ặ Ngoài ra, m t s doanh nghi p kinh doanh trong các lĩnh v c nh y c m, có tính đ c ạ ả ộ ố ự ệ

thù cao và yêu c u g t gao v vi c b o m t nh : công ngh thông tin, công ngh sinh ậ ề ệ ư ệ ệ ả ầ ắ

h c, d u khí, y d ọ ầ ượ c… Các s n ph m thu c nh ng ngành này khi giao d ch th ữ ẩ ả ộ ị ườ ả ng ph i

ứ ch u r i ro v rò r công ngh r t cao, do v y các doanh nghi p FDI l a ch n hình th c ậ ị ủ ệ ấ ự ề ệ ọ ỉ

chuy n giá v a đ b o toàn công ngh , đ ng th i tăng l i nhu n cho doanh nghi p. ừ ể ả ệ ồ ể ờ ợ ệ ậ

6. Tác đ ng c a vi c chuy n giá: ủ ộ ể ệ

6.1. Đ i v i MNCs: ố ớ

Ho t đ ng chuy n giá đem l i cho MNCs nh ng l i th to l n v m t kinh doanh: ạ ộ ể ạ ữ ợ ớ ề ặ ế

Vi c chuy n giá giúp MNCs không nh ng gi m thi u đ c m t s l ể ượ ữ ệ ể ả ộ ố ượ ả ng l n kho n ớ

thu ph i n p mà còn giúp doanh nghi p thu v m t kho n l i nhu n kh ng l sau thu ế ả ộ ề ộ ả ợ ệ ậ ổ ồ ế

và trong m t s tr ng h p còn đ c hoàn thu GTGT. ộ ố ườ ợ ượ ế

Trên th c t , các kho n l i nhu n c a các Công ty đa qu c gia ch có th chuy n v ự ế ả ợ ậ ủ ể ể ố ỉ ề

c sau khi k t thúc năm tài chính và sau khi đ n ướ ế ượ ị c ki m tra c a c quan thu và ch u ủ ơ ế ể

c a c quan qu n lý ngo i h i. Do v y, các doanh nghi p s s ki m soát ngo i t ự ể ạ ệ ủ ơ ạ ố ệ ử ả ậ

d ng chuy n giá nh công c đ có th th c hi n nh ng k ho ch kinh doanh m t cách ụ ể ự ụ ể ữ ư ế ệ ể ạ ộ

nhanh chóng, không b l các c h i kinh doanh. Tr ng h p này th ng đ c MNCs ỏ ỡ ơ ộ ườ ợ ườ ượ

th c hi n t i các qu c gia có chính sách ti n t th t ch t. ệ ạ ự ề ệ ắ ặ ố

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

ng di n tài chính, khi th c hi n vi c xâm chi m th tr H n n a, đ ng trên ph ứ ơ ữ ươ ị ườ ng ự ệ ệ ệ ế

thì chi phí s đ c chia s cho các Công ty con khác và c Công ty m , do v y MNCs s ẽ ượ ẻ ẹ ả ậ ẽ

không b áp l c nhi u v tình tr ng thua l ề ự ề ạ ị , t ỗ ừ ế đó giúp cho MNCs nhanh chóng chi m

lĩnh th tr ng n i đ a, đánh b t và thâu tóm các Công ty nh l trong n ị ườ ộ ị ỏ ẻ ậ ướ c d a vào ự

ngu n l c tài chính d i dào c a mình. ồ ự ủ ồ

Các doanh nghi p chuy n giá thông qua giao d ch các tài s n, thi t b , máy móc có ệ ể ả ị ế ị

th t n d ng vi c này đ gi m thi u chi phí thay đ i công ngh m i ể ệ ớ ở ể ả ể ậ ụ ệ ổ ẹ Công ty m ,

t i các n , t o l đ ng th i v n có th thu h i nhanh v n đ u t ồ ờ ẫ ầ ư ạ ể ồ ố ướ c ti p nh n đ u t ậ ầ ư ạ ợ i ế

th v c nh tranh l n cho doanh nghi p ệ ớ ế ề ạ

Bên c nh đó, Thông qua vi c mua bán qua l i thì MNCs có th tránh đ c các r i ro ệ ạ ạ ể ượ ủ

trong ho t đ ng nghiên c u và phát tri n s n ph m vì các ho t đ ng này th ể ạ ộ ạ ộ ứ ả ẩ ườ ố ng t n

nhi u chi phí và kh năng thành công cũng không cao.MNC s gi m đ ẽ ả ề ả ượ ủ c m t s các r i ộ ố

ro v t giá, r i ro v th tr ng tiêu th s n ph m, r i ro v tính n đ nh c a nhà cung ề ỷ ề ị ườ ủ ụ ả ủ ủ ề ẩ ổ ị

ng nguyên v t li u và m t s r i ro khác. c p nguyên v t li u và ch t l ấ ậ ệ ấ ượ ộ ố ủ ậ ệ

Tuy v y, n u b phát hi n chuy n giá, MNCs cũng s ph i gánh ch u nh ng hình ữ ế ệ ể ẽ ả ậ ị ị

ph t r t nghiêm kh c: doanh nghi p có th b ph t n ng hành chính, rút gi y phép kinh ể ị ạ ặ ạ ấ ệ ấ ắ

i qu c gia đó. Bên c nh đó uy doanh và ch m d t m i ho t đ ng s n xu t kinh doanh t ạ ộ ứ ả ấ ấ ọ ạ ạ ố

tín c a MNC trên th ng tr ng qu c t cũng s b nh h ủ ươ ườ ố ế ẽ ị ả ưở ng nghiêm tr ng và là tâm ọ

đi m chú ý c a các c quan thu c a các qu c gia khác mà MNC có tr s . ụ ở ế ủ ủ ể ơ ố

6.2. Tác đ ng đ i v i các qu c gia có liên quan: ố ớ ộ ố

• Xét

• Tác đ ng đ i v i qu c gia ti p nh n v n đ u t : ậ ố ầ ư ố ớ ộ ố ế

ở ấ ạ c p đ vi mô, th đo n chuy n giá t o ra c nh tranh thi u lành m nh ủ ạ ể ế ạ ạ ộ

gi a các doanh nghi p FDI v i doanh nghi p trong n c: ữ ệ ệ ớ ướ

V i ti m l c m nh m và l ớ ề ự ẽ ạ ợ ệ i th c nh tranh khi chuy n giá, MNCs có đi u ki n ể ế ạ ề

đ ti n hành các chiêu th c khuy n mãi, qu ng cáo, marketing… đ giành th ph n và ả ể ế ứ ế ể ầ ị

ng.Trong khi đó, các doanh nghi p trong n lũng đo n th tr ạ ị ườ ệ ướ c có ti m l c y u h n và ự ế ề ơ

đóng thu đ y đ s không th c nh tranh đ ế ầ ủ ẽ ể ạ ượ ặ c, d n d n b m t th ph n, phá s n ho c ị ầ ị ấ ầ ầ ả

ph i chuy n h ể ả ướ ể ng kinh doanh.Các doanh nghi p FDI d n chi m th đ c quy n, ki m ế ộ ệ ế ề ầ

soát giá c và lũng đo n th tr ng. Nh v y, xét v ng n h n, ng ị ườ ả ạ ư ậ ề ắ ạ ườ ộ ị i tiêu dùng n i đ a

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá s đ ẽ ượ ưở

ng l c h t tiêu đ c đ i th i t ợ ừ ả ạ giá c c nh tranh nh ng m t khi MNC đã tri ư ộ ệ ượ ố ủ

và thao túng đ c th tr ng thì ng ượ ị ườ ườ ụ ộ i tiêu dùng s bu c ph i s d ng d ch v đ c ả ử ụ ẽ ộ ị

quy n c a MNC. ề ủ

Thông qua ho t đ ng chuy n giá, MNCs s th c hi n k ho ch thôn tính các doanh ẽ ự ạ ộ ế ệ ể ạ

nghi p trong n c.V i ti m l c tài chính m nh, MNCs s ti n hành liên doanh v i các ệ ướ ớ ề ẽ ế ự ạ ớ

c v i t doanh nghi p trong n ệ ướ l ớ ỷ ệ ố ắ v n góp cao đ n m quy n qu n lý. Khi đã n m ể ắ ề ả

đ c quy n qu n lý MNCs s th c hi n hành vi chuy n giá nh m làm cho k t qu kinh ượ ẽ ự ề ế ể ệ ả ằ ả

doanh thua l ỗ kéo dài. Khi k t qu ho t đ ng kinh doanh b thua l ạ ộ ế ả ị ỗ ả thì b t bu c ph i ắ ộ

c không đ ti m l c tài chính s ph i bán l tăng v n góp lên, n u các đ i tác trong n ế ố ố ướ ủ ề ự ẽ ả ạ i

ph n v n góp c a mình và nh v y là t Công ty liên doanh chuy n thành Công ty 100% ư ậ ủ ầ ố ừ ể

•

c ngoài. K ho ch thôn tính doanh nghi p trong n c đã thành công. v n n ố ướ ế ạ ệ ướ

góc đ vĩ mô, v n đ “chuy n giá” c a các doanh nghi p FDI có th gây Ở ủ ể ề ể ệ ấ ộ

th t thoát cho ngu n thu ngân sách qu c gia và nh h ả ấ ồ ố ưở ấ ng đ n n n s n xu t ề ả ế

hàng hóa n i đ a: ộ ị

liên Ho t đ ng chuy n giá là hành vi gian l n thu , các doanh nghi p FDI kê khai l ậ ạ ộ ệ ế ể ỗ

ti p trong khi l i nhu n th c t , khi n cho các qu c gia ti p nh n đ u t ế ợ ự ế ậ là kh ng l ổ ồ ầ ư ế ế ậ ố

ố th t thu m t kho n thu l n trong ngân sách qu c gia. Theo Andrew Hogg, Giám đ c ế ớ ấ ả ộ ố

truy n thông c a t ch c t thi n Công giáo Christian Aid, tính ra r ng do không thu ủ ổ ề ứ ừ ệ ằ

đ c thu c a các đ i Công ty, m i năm các n c đang phát tri n b m t đi kho ng 160 ượ ế ủ ạ ỗ ướ ị ấ ể ả

c nghèo nh n đ c. t đô la M , b ng 1,5 l n s ti n vi n tr mà các n ỉ ầ ố ề ỹ ằ ệ ợ ướ ậ ượ

Thông qua ho t đ ng chuy n giá, MNCs đ nh giá cao các y u t đ u vào t đó ạ ộ ế ố ầ ể ị ừ

MNCs này rút ng n th i gian thu h i v n, vì v y mà các lu ng v n có xu h ồ ố ậ ắ ờ ồ ố ướ ả ng ch y

ng c ra kh i qu c gia ti p nh n đ u t ượ ầ ư ế ậ ố ỏ ồ ố . Các hành đ ng chuy n giá nh m thu h i v n ể ằ ộ

nhanh h n so v i k ho ch đ u t ớ ế ầ ư ạ ơ ủ ề ban đ u s làm cho thay đ i c c u v n c a n n ổ ơ ấ ầ ẽ ố

kinh t ế qu c gia ti p nh n đ u t ế ầ ư ậ ạ . H u qu là t o ra s ph n ánh sai l ch k t qu ho t ự ả ế ệ ả ạ ả ậ ố

, t o ra m t b c tranh kinh t không trung đ ng s n xu t kinh doanh c a n n kinh t ộ ủ ề ấ ả ế ạ ộ ứ ế

th c.ự

Bên c nh đó, hành vi này cũng tr c ti p làm tăng nh p siêu, bòn rút ngo i t ế ạ ệ ự ậ ạ ố qu c

gia và nh h ng không nh t i cán cân th ng m i xu t – nh p kh u: tr ả ưở ỏ ớ ươ ậ ạ ẩ ấ ườ ợ ng h p

th t b , công ngh ,... t ườ ng th y là Công ty con ph i nh p kh u hoàn toàn máy móc, thi ậ ẩ ấ ả ế ị ệ ừ

c thâm nh p các n

ậ

ế ượ

ướ

ậ

ố

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá Công ty m v i giá cao, sau đó xu t kh u v i giá th p (s l

ng ngo i t ẹ ớ ấ ẩ ấ ớ ố ượ ạ ệ ậ dùng đ nh p ể

kh u nguyên li u v t t luôn l n h n s l ng thu v khi xu t kh u s n ph m, vì giá ậ ư ệ ẩ ơ ố ượ ớ ẩ ả ề ẩ ấ

ậ ệ bán th p h n giá v n). Ho t đ ng này gây ra tình tr ng không t n d ng nguyên v t li u ậ ụ ạ ộ ạ ấ ố ơ

và v t t có s n trong n c, d n đ n tình tr ng lãng phí, d th a và nh h ậ ư ẵ ướ ư ừ ế ẫ ạ ả ưở ế ng đ n

n n s n xu t n i đ a. ề ả ấ ộ ị

Ngoài ra, các Công ty FDI (có hi n t ng kê khai t l ệ ượ ng chuy n giá) th ể ườ ỷ ệ ữ ổ gi a t ng

ti n l ng, ti n công tr cho ng ề ươ ề ả ườ i lao đ ng Vi ộ ệ ế ủ ọ t Nam, trên doanh thu khai thu c a h ,

l khá cao so v i các doanh nghi p s n xu t trong n c, nh ng trên th c t , s đ t t ạ ỷ ệ ệ ả ấ ớ ướ ự ế ố ư

ti n l i lao đ ng nh n đ các Công ty FDI l ề ươ ng tuy t đ i mà ng ệ ố ườ ậ ộ c t ượ ừ ạ ơ i th p h n ấ

nhi u so v i các doanh nghi p trong n c (do các Công ty FDI đã t i thi u hóa doanh thu ề ệ ớ ướ ố ể

và t i thi u hóa thu nh p phát sinh t i Vi ố ể ậ ạ ệ t Nam). Ðây cũng là m t trong nh ng nguyên ộ ữ

nhân x y ra các cu c đình công c a công nhân t i các Công ty FDI, gây nh h ủ ả ộ ạ ả ưở ế ng đ n

tr t t xã h i. ậ ự ộ

Trên th gi i, có các tr ng h p qu c gia ti p nh n đ u t ế ớ ườ ầ ư ế ậ ợ ố áp d ng m c thu doanh ứ ụ ế

ng đ c g i là thiên đ ng thu ) do v y các nghi p r t th p, th m chí b ng 0% (th ậ ệ ấ ằ ấ ườ ượ ọ ườ ế ậ

i th v s thu thu thông qua chuy n giá. Tuy nhiên, l i th doanh nghi p FDI s có l ệ ẽ ợ ế ề ố ế ể ợ ế

này không b n v ng khi mà các qu c gia khác có liên quan tăng c ng các bi n pháp ữ ề ố ườ ệ

qu n lý v giá chuy n nh ng.Đây là nguyên nhân d n t i các ề ể ả ượ ẫ ớ i kh ng ho ng kinh t ả ủ t ế ạ

thiên đ ườ ng thu này. ế

Đ ng trên góc đ pháp lý, chuy n giá còn làm suy gi m hi u l c qu n lý nhà n ệ ự ứ ể ả ả ộ ướ c

trong vi c th c hi n các ch tr ng kêu g i đ u t đ phát tri n kinh t , t o ti n l ủ ươ ự ệ ệ ọ ầ ư ể ể ế ạ ề ệ

v sau. x u cho các d án đ u t ấ ầ ư ề ự

Nh v y, Các ho t đ ng chuy n giá s làm phá s n k ho ch phát tri n n n kinh t ạ ộ ư ậ ể ẽ ế ể ề ả ạ ế

. N u không b ngăn ch n k p th i thì v lâu qu c dân c a các qu c gia ti p nh n đ u t ố ầ ư ế ủ ế ề ậ ặ ố ờ ị ị

dài các qu c gia ti p nh n đ u t s ph i ph thu c v m t kinh t và ti p theo sau đó ầ ư ẽ ộ ề ặ ụ ế ả ậ ố ế ế

ố là s chi ph i v m t chính tr . Ho t đ ng chuy n giá s gây ra tình tr ng m t cân đ i ố ề ặ ạ ộ ự ể ẽ ạ ấ ị

trong cán cân thanh toán qu c t ố ế ủ c a qu c giá đó. ố

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá •

: Tác đ ng đ i v i qu c gia xu t kh u đ u t ố ố ớ ầ ư ộ ấ ẩ

n u thu su t Chuy n giá làm th t thu thu c a qu c gia xu t kh u đ u t ế ủ ầ ư ế ế ấ ở ể ẩ ấ ấ ố ố qu c

gia này cao h n thu su t c a qu c gia ti p nh n đ u t , làm m t cân đ i trong k ấ ủ ầ ư ế ế ậ ơ ố ấ ố ế

ho ch thu c a qu c gia này. Trong m t s tr ộ ố ườ ế ủ ạ ố ố ng h p nghi m tr ng h n thì các qu c ọ ệ ợ ơ

gia này còn b MNCs “móc túi” ti n thu thu đ các Công ty làm ăn l ề ế ị c t ượ ừ ươ ệ ng thi n

khác đã n p. ộ

Ho t đ ng chuy n giá s làm cho dòng v n đ u t ẽ ạ ộ ầ ư ị ố d ch chuy n không theo ýmu n ể ể ố

qu n lý c a chính ph c a qu c gia xu t kh u đ u t , vì v y m c tiêu qu n lý kinh t ủ ủ ầ ư ủ ấ ẩ ả ố ụ ả ậ ế

vĩ mô s g p nhi u khó khăn. Tuy hành vi chuy n giá c a MNC mang l ẽ ặ ủ ể ề ạ i nh ng tác ữ

t c cho n và n đ ng không t ộ ố ả ướ c ti p nh n đ u t ậ ầ ư ế ướ c xu t kh u đ u t ẩ ầ ư ư ộ nh ng có m t ấ

i ích riêng c a mình (kêu g i đ u t s qu c gia vì l ố ố ợ ọ ầ ư ạ , t o công ăn vi c làm cho dân c ệ ủ ư

trong n ướ c…) đã t o đi u ki n thu n l ề ậ ợ ệ ạ ằ i cho MNCs th c hi n hành vi chuy n giá nh m ự ệ ể

chuy n l i nhu n c a MNCs t i các qu c gia khác v . Hành vi này đã gây ra khó khăn ể ợ ậ ủ ạ ề ố

trong công tác qu n lý các ngu n v n, qu n lý vĩ mô v kinh t ồ ề ả ả ố ế cho các qu c gia có liên ố

quan.

7. Các ph ng pháp ch ng chuy n giá: ươ ố ể

Đ tránh đ c hi n t ể ượ ệ ượ ả ng chuy n giá, các giao d ch gi a các Công ty liên k t ph i ữ ế ể ị

đ c đ nh giá theo giá gi a hai doanh nghi p đ c l p - nguyên t c đ nh giá sòng ph ng. ượ ị ộ ậ ắ ị ữ ệ ẳ

Tuy nhiên, trên th c t v p ph i r t nhi u khó khăn trong quá trình tìm ki m các ự ế ấ ả ấ ế ề

nghi p v mua bán hàng hoá gi a các Công ty đ c l p có cùng các đi u ki n t ộ ậ ệ ươ ng ữ ụ ề ệ

đ ươ ng v i các nghi p v chuy n giao n i b đ có th so sánh v i nhau, và có th áp ộ ộ ể ụ ệ ể ể ể ớ ớ

ng, MNCs th d ng tr c ti p nguyên t c căn b n giá th tr ụ ị ườ ự ế ả ắ ườ ng áp d ng các ph ụ ươ ng

pháp tính giá chuy n giao n i b khác nhau, tuỳ thu c vào các đ c đi m c a nghi p v ộ ộ ủ ể ể ệ ặ ộ ụ

chuy n giao hàng hoá và các đ c tính c a hàng hoá. ủ ể ặ

Các ph ng pháp đ nh giá theo h c MNCs áp d ng ph ươ ị ướ ng d n c a OECD đ ủ ẫ ượ ụ ổ

•

bi n là: ế

Ph ươ ng pháp đ nh giá chuy n giao trên c s giá t ể ơ ở ị ự do có th so sánh đ ể ượ c

•

(Comparable Uncontrolled Price - CUP)

Ph ng pháp giá bán l i (Resales Price Method) ươ ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

•

•

Ph ng pháp giá v n c ng Lãi (Cost Plus Method). ươ ố ộ

•

Ph ng pháp chi t tách l i nhu n (Profit Split Method) ươ ế ợ ậ

Ph ng pháp l i nhu n ròng c a nghi p v chuy n giao (Transactional Net ươ ợ ụ ủ ể ệ ậ

Margin Method - TNMM)

7.1. Ph ươ ng pháp đ nh giá chuy n giao trên c s giá t ể ơ ở ị ự do có th so sánh đ ể ượ c

(Comparable Uncontrolled Price - CUP):

Ph ng pháp CUP so sánh giá c c a hàng hoá, d ch v , tài s n c đ nh h u hình và ươ ả ố ị ả ủ ữ ụ ị

vô hình trong các giao d ch gi a các bên đ c l p và liên k t. Tuỳ vào m i quan h so sánh ộ ậ ữ ệ ế ố ị

mà ta có th chia ph ng pháp CUP ra thành hai lo i: ể ươ ạ

Ph ng pháp CUP n i b ươ ộ ộ: Ph ươ ng pháp này dùng giá c a các s n ph m hàng ủ ả ẩ

hoá,d ch v đ c chuy n giao gi a các Công ty con c a m t MNC (hay gi a Công ty ụ ượ ị ủ ữ ữ ể ộ

M và Công ty con) v i giá c hàng hoá, d ch v mà m t thành viên c a MNC bán ra bên ụ ủ ẹ ả ớ ộ ị

ngoài cho m t Công ty hoàn toàn đ c l p trong cùng các đi u ki n so sánh đ ộ ậ ề ệ ộ ượ ớ c v i

nhau.

Ph ng pháp CUP đ i ngo i ươ ạ : Ph ố ươ ụ ủ ng pháp này s d ng giá hàng hoá, d ch v c a ử ụ ị

nghi p v chuy n giao mua bán gi a n i b các Công ty c a MNC và giao d ch gi a hai ữ ộ ộ ệ ụ ữ ủ ể ị

ch th hoàn toàn đ c l p khác nh ng ph i cùng đi u ki n t ng đ ng. ộ ậ ủ ể ệ ươ ư ề ả ươ

Ph ng pháp này đ c áp d ng kèm theo đi u ki n là các giao d ch đem ra so sánh ươ ượ ụ ệ ề ị

không có các khác bi t nào tr ng y u nh h ệ ế ả ọ ưở ấ ng đáng k đ n giá c , ví d nh : ch t ể ế ư ụ ả

l ượ ng hàng hóa, nhãn hi u hàng hóa, đi u ki n giao hàng, th i h n chuy n giao, quan h ệ ờ ạ ề ệ ể ệ

t này ph i đ c tính toán và đi u ch nh thanh toán. N u có s khác bi ế ự ệ t thì s khác bi ư ệ ả ượ ề ỉ

cho phù h p.ợ

Ph ng pháp này không đ c s d ng trong tr ng h p có s khác bi ươ ượ ử ụ ườ ự ợ ệ t quá l n và ớ

c (khác bi t th tr không đi u chình đ ề ượ t v ch t l ệ ề ấ ượ ng s n ph m, khác bi ẩ ả ệ ị ườ ề ặ ng v m t

t v c p đ th tr ng…). đ a lý, khác bi ị ệ ề ấ ộ ị ườ

7.2. Ph ng pháp giá bán l i (Resales Price Method): ươ ạ

Ph ng pháp giá bán l i này d a vào giá bán l i (hay giá bán ra) c a s n ph m do ươ ạ ự ạ ủ ả ẩ

ẩ c s kinh doanh bán cho bên đ c l p đ xác đ nh giá (chi phí) mua vào c a s n ph m ơ ở ủ ả ộ ậ ể ị

đó t bên liên k t. Nh v y, ph i (hay giá ừ ư ậ ế ươ ng pháp này b t đ u b ng vi c l y giá bán l ằ ắ ầ ệ ấ ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá bán ra) tr (-) l

i nhu n g p tr (-) các chi phí khác. Trong đó l ừ ừ ậ ộ ợ ợ ồ i nhu n g p bao g m ộ ậ

các kho n chi t kh u mà Công ty đ c l p này đ c h ng và t ng các kho n chi ả ế ộ ậ ấ ượ ưở ả ổ ế t

kh u này ph i đ bù đ p cho các chi phí bán hàng, chi phí qu n lý và đi u hành doanh ả ủ ề ả ấ ắ

nghi p cũng nh m t m c l i nhu n h p lý. Các kho n chi phí khác là các chi phí liên ư ộ ứ ợ ệ ậ ả ợ

ả quan đ n vi c mua s n ph m và v n chuy n s n ph m nh thu nh p kh u, chi phí h i ể ả ư ệ ế ế ẩ ậ ẩ ậ ẩ ả

hai y u t l quan, chí phí b o hi m, chi phí v n chuy n.Nh v y sau khi lo i tr ậ ư ậ ạ ừ ể ể ả ế ố ợ i

nhu n g p và chi phí khác thì ph n còn l i có th đ c xem nh là giá c theo nguyên ầ ậ ộ ạ ể ượ ư ả

ng (ALP). t c th tr ắ ị ườ

giao d ch liên k t đ c xác đ nh d a trên công th c sau: Giá tr s n ph m mua vào t ẩ ị ả ừ ế ượ ị ứ ự ị

Giá tr s n ph m mua vào = [Dt - (Dt x td)] - Ck ị ả ẩ

Trong đó:

a) Dt: Doanh thu thu n;ầ

ể b) Ck: Chi phí khác có liên quan đ n vi c mua s n ph m (ví d : chi phí v n chuy n, ụ ế ệ ả ẩ ậ

thu , phí khâu nh p kh u...) phát sinh ngoài ph m vi giao d ch liên k t. ế ế ạ ậ ẩ ị

c) td: T su t l i nhu n g p trên doanh thu thu n đ c xác đ nh theo công th c: ỷ ấ ợ ầ ượ ậ ộ ứ ị

ố Doanh thu thu n - Giá v n ầ T su t l ỷ ấ ợ ậ i nhu n = x 100% g pộ trên doanh thu thu nầ

•

Ph ng pháp giá bán l c s d ng v i các đi u ki n: i đ hàng bán Doanh thu thu nầ ệ ươ ạ ượ ử ụ ề ớ

Th nh t, các bên giao d ch ph i đ c l p v i nhau, không có b t c ràng ả ộ ậ ấ ứ ứ ấ ớ ị

bu c nào. Vì n u có t n t ồ ạ ế ộ ả i các ràng bu c, liên k t thì giá bán ra c a các s n ủ ế ộ

ph m này s không còn mang tính khách quan và tuân theo qui lu t th ẽ ậ ẩ ị

•

tr ườ ng n a. ữ

Th hai, không có s khác bi ứ ự ệ t quá l n v đi u ki n giao d ch khi so sánh ệ ề ề ớ ị

gi a giao d ch đ c l p và giao d ch liên k t gây nh h ng tr ng y u đ n t ộ ậ ữ ế ả ị ị ưở ế ỷ ế ọ

su t l i nhu n g p bán ra (doanh thu thu n). Các nghi p v mua hàng đ ấ ợ ệ ụ ầ ậ ộ ượ c

ch n ph i có liên quan đ n nghi p v chuy n giao mà ta c n xác đ nh giá th ệ ụ ể ế ầ ả ọ ị ị

•

tr ng. ườ

ng h p có khác bi t thì các khác bi Th ba,n u x y ra tr ế ứ ả ườ ợ ệ ệ ả t này c n ph i ầ

đ c lo i b tr c khi đem ra so sánh. Trong th c t có các tr ượ ạ ỏ ướ ự ế ườ ợ ng h p

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

không t n t i các nghi p v hoàn toàn phù h p v i nhau đ có th so sánh, ồ ạ ụ ể ệ ể ớ ợ

vì v y có th tính toán giá c theo nguyên t c th tr ng b ng cách d a trên ị ườ ể ắ ả ậ ự ằ

t kh u có ngu n g c t chính Công ty th ng m i m t th kho n chi ả ế ố ừ ấ ồ ươ ạ ộ ị

tr ng t ng t . ườ ươ ự

Do m u ch t c a ph ng pháp này là xác đ nh m c chi ố ủ ấ ươ ứ ị ế t kh u (t ấ l ỷ ệ ộ lãi g p) m t ộ

cách h p lý nên trong tr ng h p có nh ng y u t ợ ườ ế ố ữ ợ tác đ ng đ n m c chi ế ứ ộ ế t kh u (t ấ ỷ ệ l

lãi g p) và các chi phí khác thì ph ng pháp này không th th c hi n đ c. ộ ươ ể ự ệ ượ

7.3. Ph ng pháp giá v n c ng lãi (Cost Plus Method or Mark Up Method): ươ ố ộ

Ph ng pháp giá v n c ng thêm d a vào giá v n hay giá thành c a s n ph m đ xác ươ ố ộ ủ ả ự ể ẩ ố

ố đ nh giá bán ra c a s n ph m cho các bên liên k t.Giá bán ra c a s n ph m b ng giá v n ị ủ ả ủ ả ế ẩ ằ ẩ

i nhu n h p lý. M c nâng l c a s n ph m c ng thêm cho m t kho n l ủ ả ả ợ ẩ ộ ộ ứ ậ ợ ợ i nhu n này ậ

ph i đ c xem xét t t c các y u t nh h i t ả ượ ớ ấ ả ế ố ả ưở ẩ ng đ n quá trình s n xu t ra s n ph m ả ế ấ ả

ồ nh giá tr t ng v n tr c ti p tham gia vào quá trình s n xu t ra s n ph m đó bao g m ị ổ ư ự ế ả ấ ả ẩ ố

c TSCĐ h u hình và TSCĐ vô hình, các r i ro có liên quan. L i nhu n nâng lên này ủ ả ữ ậ ợ

ph i đ c tính toán sao cho giá c chuy n giao trong nghi p v này có th so sánh căn ả ượ ụ ể ệ ể ả

ng trong các nghi p v mua bán chuy n giao gi a m t Công ty là thành b n giá th tr ả ị ườ ụ ữ ệ ể ộ

ộ viên c a MNC và m t Công ty đ c l p ho c là giao d ch gi a hai Công ty hoàn toàn đ c ộ ậ ủ ữ ặ ộ ị

l p v i nhau. ớ ậ

Giá bán ra c a s n ph m trong giao d ch liên k t đ c xác đ nh d a trên công th c: ủ ả ế ượ ẩ ị ứ ự ị

Giá bán ra = Z + (Z x tc)

Trong đó:

a) Z: Giá v n (ho c giá thành) c a s n ph m đ ủ ả ẩ ặ ố ượ ấ c bán ra bao g m chi phí s n xu t ả ồ

tr c ti p và gián ti p; ự ế ế

Trong tr t, đ đ m b o tính t ng đ ườ ng h p c n thi ợ ầ ế ể ả ả ươ ươ ữ ng v s li u k toán gi a ề ố ệ ế

giao d ch đ c l p đ c ch n đ so sánh và giao d ch liên k t: ộ ậ ượ ị ể ế ọ ị

Z = Giá v n hàng bán + Chi phí bán hàng + Chi phí qu n lý doanh nghi p ệ ả ố

b) tc: T su t l i nhu n g p trên giá v n đ c tính theo công th c: ỷ ấ ợ ố ượ ậ ộ ứ

T su t l ỷ ấ ợ ậ ộ i nhu n g p Doanh thu thu n - Z ầ = x 100% Z trên giá v nố

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Cách tính l ng h p doanh thu ạ i Z căn c vào ph ứ ươ ng pháp giá v n c ng lãi trong tr ố ộ ườ ợ

đã ph n ánh theo giá th tr ng: ị ườ ả

Doanh thu thu nầ Z = 1+ tc

Ph ng pháp giá v n c ng lãi th ng đ c s d ng trong các tr ươ ố ộ ườ ượ ử ụ ườ ng h p: ợ

ồ • Giao d ch gi a các bên liên k t th c hi n h p đ ng liên doanh, h p đ ng ự ữ ế ệ ợ ồ ợ ị

ặ h p tác kinh doanh đ s n xu t, l p ráp, ch t o, ch bi n s n ph m, ho c ợ ế ế ả ấ ắ ể ả ế ạ ẩ

th c hi n các tho thu n v cung c p các y u t ậ ế ố ầ ả đ u vào và bao tiêu s n ự ề ệ ấ ả

• Giao d ch cung c p d ch v cho các bên liên k t. ị

ph m đ u ra. ẩ ầ

• Đ i v i Công ty s n xu t, ch bi n, l p ráp, ch t o và bán cho các bên liên

ụ ế ấ ị

ế ế ố ớ ế ạ ấ ắ ả

doanh liên k t, gia công ch bi n s n ph m và phân ph i. ế ế ả ế ẩ ố

7.4. Ph ng pháp chi t tách l i nhu n (Profit Split Method): ươ ế ợ ậ

Ph ng pháp chi t tách l m t giao d ch liên c t ươ ế ợ i nhu n d a vào l ậ ự ợ i nhu n thu đ ậ ượ ừ ộ ị

k t t ng h p do nhi u thành viên c a MNC liên k t th c hi n, t ế ổ ự ủ ế ệ ề ợ ừ đó th c hi n tính toán ệ ự

i nhu n thích h p cho t ng thành viên tham gia vào liên k t đó theo cách mà các bên l ợ ừ ế ậ ợ

i nhu n trong đi u ki n t ng đ giao d ch đ c l p phân chia l ộ ậ ị ợ ệ ươ ề ậ ươ ế ng. Giao d ch liên k t ị

t ng h p do nhi u c s kinh doanh (các thành viên c a MNC) liên k t tham gia th ổ ề ơ ở ủ ế ợ ườ ng

là các giao d ch mang tính đ c thù, duy nh t bao g m nhi u giao d ch liên k t có liên ấ ế ề ặ ồ ị ị

ụ quan ch t ch v i nhau v đ c tính c a s n ph m. Ví d : các s n ph m chuyên d ng ủ ả ề ặ ẽ ớ ụ ẩ ả ẩ ặ

hay các s n ph m mang tính đ c quy n, ho c các giao d ch liên k t khép kín gi a các ữ ề ế ặ ả ẩ ộ ị

bên có liên quan. Các m i liên k t này th ng kéo dài c vòng đ i s n ph m t lúc mua ế ố ườ ờ ả ả ẩ ừ

ố nguyên v t li u đ u vào, đ n s n xu t, l p ráp s n ph m cho đ n c khâu phân ph i ế ả ậ ệ ấ ắ ế ẩ ả ả ầ

i tiêu dùng. s n ph m đ n tay ng ả ế ẩ ườ

Công th c phân b l chi phí đóng góp: ổ ợ ứ i nhu n theo t ậ l ỷ ệ

Ph n chi phí đóng góp L i nhu n phân b ậ ợ ổ cho ầ i nhu n T ng l ổ ợ ậ = x T ng chi phí đóng góp ổ c a doanh nghi p ủ ệ doanh nghi pệ

Trong đó:

a) Chi phí đóng góp c a doanh nghi p: bao g m chi phí b ng ti n, b ng d ch v và ụ ủ ề ệ ằ ằ ồ ị

c quy đ i thành giá tr b ng ti n. các tài s n khác đ ả ượ ị ằ ề ổ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

b) T ng chi phí đóng góp: t ng s chi phí đóng góp c a các bên tham gia trong giao ủ ổ ố ổ

d ch. ị

i nhu n: lãi (l ) tr c thu thu nh p doanh nghi p đ c t o ra t giao c) T ng l ổ ợ ỗ ướ ậ ệ ế ậ ượ ạ ừ

d ch liên k t. ị ế

Ph ng pháp chi t tách l i nhu n này trong th c t ng đ c áp d ng trong các ươ ế ợ th ự ế ườ ậ ượ ụ

tr ườ ặ ng h p các bên liên k t cùng tham gia nghiên c u và phát tri n s n ph m m i ho c ể ả ứ ế ẩ ợ ớ

ả phát tri n s n ph m là tài s n vô hình đ c quy n ho c các giao d ch trong quy trình s n ể ả ề ặ ẩ ả ộ ị

khâu nguyên v t li u đ n thành xu t, kinh doanh chuy n ti p gi a các bên liên k t t ế ế ừ ữ ể ấ ậ ệ ế

ề ở ữ ph m cu i cùng đ l u thông s n ph m g n li n v i vi c s h u ho c quy n s h u ắ ệ ở ữ ể ư ề ẩ ặ ẩ ả ố ớ

trí tu duy nh t. ệ ấ

7.5. Ph ng pháp l i nhu n ròng c a nghi p v chuy n giao (Transaction Net ươ ợ ệ ụ ủ ể ậ

Margin Method - TNMM):

L i nhu n thu đ ậ ợ c t ượ ừ các bên liên k t sau khi đã tr đi các đ nh phí và bi n phí liên ừ ế ế ị

quan, đ c xem xét theo theo t ượ l ỷ ệ ụ ph n trăm c a m t kho n m c c s nào đó, ví d là ụ ơ ở ủ ầ ả ộ

doanh s bán hàng, t ng giá v n hàng bán ra hay t ng giá tr tài s n… thích h p nh t là ả ấ ố ổ ố ổ ợ ị

khi l c so sánh v i l i nhu n c a các ho t đ ng giao d ch đ c l p khác ợ i nhu n này đ ậ ượ ớ ợ ậ ủ ạ ộ ộ ậ ị

có th so sánh đ c c a cùng Công ty mà chúng ta đang đ c p đ n. Trong tr ể ượ ủ ề ậ ế ườ ợ ng h p

i các giao d ch đ c l p có th so sánh đ i v i Công ty con c a MNC thì n u không t n t ế ồ ạ ố ớ ộ ậ ủ ể ị

ta có th l y l c trong các chuy n giao có th so sánh đ c c a hai ể ấ ợ i nhu n thu đ ậ ượ ể ể ượ ủ

Công ty không liên k t khác làm c s . Trong m t s tr ộ ố ườ ơ ở ế ng h p c n ph i áp d ng các ả ợ ầ ụ

đi u ch nh mang tính đ nh l ng cho các khác bi t v m t v t ch t gi a các chuy n giao ề ỉ ị ượ ệ ề ặ ậ ữ ể ấ

liên k t và các chuy n giao đ c l p. ộ ậ ế ể

Ph ng pháp này s b g p khó khăn trong tr ươ ẽ ị ặ ườ ng h p các nghi p v phát sinh có ệ ụ ợ

ạ m i quan h ràng bu c ch t ch v i nhau ho c các chuy n giao mang tính ch t đa d ng ẽ ớ ệ ể ặ ấ ặ ộ ố

và ph c t p s khó tìm đ c các giao d ch t ng ng đ có th so sánh đ c. ứ ạ ẽ ượ ị ươ ứ ể ể ượ

8. Liên h th c t t i Vi t Nam: ệ ự ế ạ ệ

Th c tr ng hành vi tr n thu c a các doanh nghi p FDI t i Vi t Nam: ự ạ ế ủ ố ệ ạ ệ

đang khá Theo s li u c a B Tài chính, hi n t ộ ố ệ ệ ượ ủ ng doanh nghi p FDI kê khai l ệ ỗ

ph bi n, chi m kho ng 50% t ng s doanh nghi p FDI đang ho t đ ng trên c n ạ ộ ổ ế ả ướ c, ế ệ ả ổ ố

c thâm nh p các n

ậ

ế ượ

ố

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá trong đó có nhi u doanh nghi p kê khai l

liên t c 3 năm, ệ ề ỗ ụ ướ ệ c tính có 1172 doanh nghi p

báo l có d u hi u chuy n giá. Tuy v y, có m t ngh ch lý là m c dù làm ăn thua l trong ỗ ệ ể ậ ặ ấ ộ ị ỗ

th i gian dài, th m chí s l v ố ỗ ượ ậ ờ ẫ t quá v n ch s h u nh ng nhi u doanh nghi p v n ủ ở ữ ư ệ ề ố

không ng ng m r ng đ u t , t c đ tăng doanh thu hàng năm v n cao. ở ộ ầ ư ố ộ ừ ẫ

Theo báo cáo c a Thanh tra Chính ph đ u năm 2013, các tr ủ ầ ủ ườ ng h p đi n hình t ể ợ ạ i

Hà N i có th k đ n nh Công ty TNHH Sumitomo Bakelite Vi ể ể ế ư ộ ệ ậ t Nam, 100% v n Nh t ố

B n, tr s t i KCN Thăng Long (Đông Anh, Hà N i) có s l lũy k 3 năm lên t ụ ở ạ ả ố ỗ ộ ế ớ ơ i h n

777 t đ ng. Ti p theo là Công ty TNHH đi n t Meiko Vi t Nam, l ỷ ồ ệ ử ế ệ ỗ 3 năm h n 300 t ơ ỷ

đ ng.ồ

Trong s nh ng doanh nghi p trong danh sách khai l ố ữ ệ ỗ ữ đó là Nestlé - m t trong nh ng ộ

doanh nghi p FDI có th ph n l n t i Vi ầ ớ ạ ệ ị ệ ẫ t Nam, song sau 18 năm ho t đ ng Nestlé v n ạ ộ

đang kinh doanh thua l và ch có lãi trong 4 năm. ỗ ỉ

Không ch riêng gì Nestlé, Coca cola - m t trong nh ng "ông l n" FDI t i Vi t Nam, ữ ộ ớ ỉ ạ ệ

cũng liên t c kêu l 188 t ụ ỗ ả ụ c ch c năm li n. C th , ch riêng năm 2010, Coca cola l ỉ ụ ể ề ỗ ỉ

i 180 tri u USD.Kêu đ ng (g n 9 tri u USD) và l ồ ệ ầ ỗ ỹ ế lu k trong 1 th p k g n đây lên t ậ ỷ ầ ớ ệ

là v y nh ng trong k ho ch phát tri n s n xu t kinh doanh, Coca cola l l ỗ ể ả ư ế ấ ậ ạ ạ ự ế ẽ i d ki n s

t Nam. Gi i thích cho đi u này, ông Irial Finan – Phó đ u t ầ ư thêm 300 tri u USD vào Vi ệ ệ ả ề

Ch t ch T p đoàn Coca cola, kh ng đ nh Coca cola v i truy n th ng 127 năm t n t i s ồ ạ ẽ ủ ị ề ẳ ậ ớ ố ị

có chi n l i th tr ng Vi t Nam là dài ế ượ c kinh doanh riêng. M c tiêu c a Coca cola t ụ ủ ạ ị ườ ệ

10 năm hay 20 năm là chuy n bình th ng. h i nên chuy n có l ơ ệ ỗ ệ ườ

M t tên tu i l n n a cũng trong nghi v n chuy n giá là Công ty TNHH Metro ấ ổ ớ ữ ể ộ

Cash v i chu i siêu th Metro: Theo th ng kê c a C c Thu TP.HCM, dù doanh thu tăng ủ ụ ế ỗ ớ ố ị

liên t c qua các năm nh ng k t qu kinh doanh c a Công ty này l ụ ư ủ ế ả ỗ ề ụ ể tri n miên. C th ,

năm 2007 doanh thu đ t h n 6.607 t đ ng, nh ng s l là 157 t đ ng. Năm 2008 doanh ạ ơ ỉ ồ ố ỗ ư ỉ ồ

thu v t lên 8.175 t đ ng, s l lên đ n h n 190 t đ ng. Năm 2009 doanh thu đ t 8.728 t ỉ ồ ố ỗ ọ ế ơ ỉ ồ ạ ỉ

cũng r t n t ng: 160 t đ ng. T khi thành l p (2001) đ n nay, ch duy đ ng, s l ồ ố ỗ ấ ấ ượ ỉ ồ ừ ế ậ ỉ

nh t năm 2010 Công ty này khai có lãi 116 t đ ng, nh ng do đ c chuy n l ỉ ồ ư ấ ượ ể ỗ ủ ữ c a nh ng

năm tr ướ ậ c đó nên đ n nay doanh nghi p này cũng ch a đóng m t đ ng thu thu nh p ộ ồ ư ế ệ ế

i khai l doanh nghi p nào. Đ n năm 2011 Metro l ế ệ ạ ỗ ủ 89 t đ ng. Tuy nhiên trong đ án c a ỉ ồ ề

Metro ngay t ừ khi thành l p thì doanh nghi p này s xây d ng 20 trung tâm bán s trên c ẽ ự ệ ậ ỉ ả

c thâm nh p các n

ậ

ế ượ

ố

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá n ướ

c. Ti n đ xây d ng r t g p rút, đ c bi ấ ấ ự ế ặ ộ ệ ở ớ t nh ng năm g n đây có năm Metro m m i ữ ầ

đ n hai trung tâm.Tính đ n h t năm 2012 Metro đã có 19 trung tâm bán s trên c n ế ả ướ c ế ế ỉ

(t c đ trung bình m i năm m thêm 3-6 đ a đi m m i). ố ộ ể ỗ ở ớ ị

Th c t cho th y, trong r t nhi u tr ng h p, các nhà đ u t n c ngoài đã xác ự ế ề ấ ấ ườ ầ ư ướ ợ

ng. K t qu giám đ nh c a Công ty giám đ nh đ nh giá chuy n giao khác xa giá th tr ị ị ườ ể ủ ế ả ị ị

qu c t Thu Sĩ (SGS) cho th y: “Liên doanh Khách s n Thăng Long (TP H Chí Minh) ố ế ạ ấ ồ ỵ

- giá tr thi t b khai báo 496.906 USD, giá tr th m đ nh khai kh ng là 190.006 USD, ị ế ị ị ẩ ố ị

40,43%. Trung tâm qu c t d ch v văn phòng (Hà N i) - giá tr thi t b khai chi m t ế l ỷ ệ ố ế ị ụ ộ ị ế ị

báo là 1.288.170 USD, giá tr th m đ nh khai kh ng là 260.000 USD, t 21,16%. Công ị ẩ ố ị l ỷ ệ

ty ô tô Hoà Bình (Hà N i) - giá tr thi t b khai báo là 5.823.818 USD, giá tr th m đ nh ộ ị ế ị ị ẩ ị

khai kh ng là 1.602.298 USD, chi m t 27,51%” ế ố l ỷ ệ

Hành vi chuy n giá c a các doanh nghi p FDI đã gây th t thoát cho ngân sách Nhà ủ ệ ể ấ

c hàng ch c t n ướ ụ ỷ ồ đ ng, ví d nh v Công ty Vi n thông đi n l c bán hàng không ễ ệ ự ư ụ ụ

xu t hóa đ n GTGT, không n p ngân sách 37 t đ ng, hay nh tr ng h p Công ty Liên ấ ộ ơ ỷ ồ ư ườ ợ

doanh sân golf Tam Đ o l i d ng vi c nh p kh u thi ả ợ ụ ệ ậ ẩ ế ị t b đã nh p kh u 34 ôtô 49 ch ẩ ậ ỗ

ng i đ tr n thu trên 70 t đ ng... Hay Công ty C ph n t p đoàn Y d c B o Long ồ ể ố ế ỷ ồ ầ ậ ổ ượ ả

i có hành vi gian l n b ng cách c tình không n p h s khai thu , b ngoài s sách l ạ ế ỏ ồ ơ ằ ậ ổ ộ ố

hàng trăm tri u đ ng ti n thu … ồ ế ề ệ

Công tác ch ng chuy n giá c a Vi t Nam: ủ ố ể ệ

Tr c tình hình đó, các c quan Nhà n c đã vào cu c, tăng c ướ ơ ướ ộ ườ ể ng thanh tra, ki m

ng h p nghi chuy n giá: tra nh m phát hi n và x lý các tr ệ ử ằ ườ ể ợ

Năm 2009, T ng c c Thu đã công b không chính th c b ng danh sách các doanh ứ ả ụ ế ổ ố

ể nghi p n m trong di n nghi ng . T năm 2010-2011, c quan qu n lý thu b t đ u tri n ế ắ ầ ệ ằ ờ ừ ệ ả ơ

khai các cu c thanh tra và truy thu đ c hàng ngàn t ộ ượ ỷ ồ đ ng ti n thu . ế ề

Đ n nay, B Tài chính đã phê duy t k ho ch hành đ ng qu c gia nh m qu n lý ệ ế ế ạ ằ ả ộ ộ ố

ớ chính sách ch ng chuy n giá c a các doanh nghi p FDI giai đo n 2012-2015. Cùng v i ủ ể ệ ạ ố

chi n l c thông qua tr c đó, ế ượ c c i cách h th ng thu giai đo n 2011-2020 đã đ ế ệ ố ạ ả ượ ướ

ngành thu s có nhi u c s pháp lý h n đ đ u tranh v i hành vi chuy n giá. ơ ề ơ ở ể ấ ế ẽ ể ớ

Ngoài ra, B Tài chính cũng đang xây d ng các ngh đ nh, thông t ự ộ ị ị ư ề ơ ế ỏ v c ch th a

thu n, ph ậ ươ ắ ầ ng pháp tính giá theo Lu t Qu n lý thu s a đ i. Các quy đ nh này b t đ u ế ử ổ ậ ả ị

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá có hi u l c t

ngày 1-7, khi đó doanh nghi p nào không kê khai theo Thông t 66 có th ệ ự ừ ệ ư ể

kê khai và th c hi n th a thu n theo Lu t Qu n lý thu . ế ự ệ ậ ả ậ ỏ

M i đây, B Tài chính cho bi t Chính ph đã cho phép th c hi n thí đi m c ch ộ ớ ế ủ ự ệ ể ơ ế

th a thu n tr ậ ỏ ướ c v ph ề ươ ng pháp xác đ nh giá tính thu (APA) đ ngăn ng a hành vi ế ừ ể ị

ch ng chuy n giá c a các doanh nghi p có v n đ u t tr c ti p n c ngoài (FDI). ầ ư ự ế ướ ủ ể ệ ố ố

Tuy nhiên, trên th c t ự ế ạ , cu c chi n ch ng chuy n giá còn dai d ng, các th đo n ủ ế ể ẳ ộ ố

chuy n giá tinh vi và ngày càng khó nh n di n, gây khó khăn cho công cu c đi u tra, do ệ ể ề ậ ộ

đó đòi h i c n có các ph ng pháp quy t li ng pháp ch ng t ỏ ầ ươ ế ệ ơ t h n và đ i m i v ph ổ ớ ề ươ ố ộ i

ph m v thu . ế ề ạ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

K T LU N

Ậ

Ế

S hình thành và phát tri n c a các Công ty đa qu c gia là m t t t y u khách quan ể ủ ộ ấ ế ự ố

trong xu th phát tri n c a kinh t toàn c u. Nó đóng vai trò r t quan tr ng trong thúc ể ủ ế ế ầ ấ ọ

ng m i qu c t phát tri n, đ y nhanh quá trình khu v c hóa và toàn c u hóa đ y th ẩ ươ ố ế ạ ự ể ẩ ầ

kinh t i, tăng c ng h p tác kinh t th gi ế ế ớ ườ ợ ế ữ ọ gi a các qu c gia, và nó càng quan tr ng ố

c đang phát tri n. h n v i các n ớ ơ ướ ể

Vi c h i nh p vào n n kinh t i và khu v c s mang l i cho các qu c gia ệ ộ ề ậ th gi ế ế ớ ự ẽ ạ ố

i ích kinh t vô cùng l n, nh ng song song v i nó cũng là nh ng thách th c không l ợ ế ữ ứ ư ớ ớ

ậ nh . M t trong nh ng v n đ đó chính là v n n n chuy n giá -m t hình th c gian l n ấ ữ ứ ể ề ạ ấ ộ ộ ỏ

th ng m i khá tinh vi đã đ lâu c a các t p đoàn đa qu c gi. Nó mang ươ ạ ượ c áp d ng t ụ ừ ủ ậ ố

đ n r t nhi u tiêu c c nh n n tr n thu , c nh tranh không lành m nh nh m thôn tính ế ạ ế ấ ư ạ ự ề ằ ạ ố

c… các đ i th trong n ủ ố ướ

ng tiêu c c t i các ch th M c dù các Công ty đa qu c gia còn có nh ng nh h ố ữ ả ặ ưở ự ớ ủ ể

khác c a n n kinh t nh ng các Công ty này v n gi ủ ề ế ư ẫ ữ ộ ọ m t vai trò và v trí quan tr ng ị

th gi i. trong n n kinh t ề ế ế ớ S hình thành và phát tri n c a các Công ty này là m t t ể ủ ộ ấ t ự

toàn c u. y u khách quan trong xu th phát tri n c a kinh t ế ể ủ ế ế ầ

Vi c phân tích chi n l c xâm nh p và các hình th c th đo n chuy n giá c a các ế ượ ệ ủ ủ ứ ể ạ ậ

c t m nh h Công ty đa qu c gia cho th y đ ố ấ ượ ầ ả ưở ặ ủ ề ng c a chúng đ n m i m t c a n n ủ ế ọ

kinh t c đang phát tri n. th gi ế ế ớ i, đ c bi ặ ệ t là nh ng n ữ ướ ể Chính vì th , chính ph , các ế ủ

thu và h i quan c n ph i chu n b làm quen đ ban ngành mà c th nh t là c quan ụ ể ấ ơ ế ả ẩ ầ ả ị ể

kh c ph c d n nh ng khó ụ ầ ữ ắ ặ khăn, ph i ph i h p ch t ch v i nhau trong vi c ngăn ch n ẽ ớ ố ợ ệ ặ ả

i ích kinh t l n nh t cho đ t n c. n n chuy n giá đ mang l ạ ể ể i l ạ ợ ế ớ ấ ướ ấ

Trên đây là m t s phân tích c a nhóm em v đ tài: “ ộ ố ề ề ủ Chi nế l

ượ

ậ ủ c thâm nh p c a

các Công ty ĐQG vào các n

c đang phát tri n và

ướ

ể

ạ các hình th c th đo n ứ

ủ

“chuy n giá” c a các Công ty ĐQG

các n

c nh n đ u t

ủ

ể

ở

ướ

ầ ư”. Chúng em xin

ậ

chân thành c m n cô đã quan tâm theo dõi bài ti u lu n c a nhóm em. ậ ủ ả ơ ể

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Đánh giá công vi c các thành viên trong nhóm

ệ

-

Nhóm tr

ưở

ng: Hán Thu Th o ả

-

Các thành viên:

•

Tr n Th Giang Thu

ầ

ị

•

Lê Th Ph

ng Nhung

ị

ươ

Đi m m nh

ể

ạ

Nghiêm túc

Thái độ h p tác

Chăm chỉ

Sáng t oạ

ợ

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Thành viên Hán Thu Th oả ị Tr n Th ầ Giang Thu Lê Thị ngươ Ph Nhung

Các thành viên đ u h t mình vì công vi c chung, có tinh th n h p tác,

ế

ề

ệ

ầ

ợ

t ươ

ng tr cao. ợ

c thâm nh p các n

ậ

ố

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá

Danh m c tài li u tham kh o ả

ụ

ệ

•

qu c t Quan h kinh t ệ ế ố ế ươ - H c vi n Ngo i Giao 2008.PGS-TS D ng ệ ạ ọ

•

Văn Qu ng.ả

M t s v n đ kinh t ộ ố ấ ề ế toàn c u hi n nay.Nguy n Ng c Trân (NXB Th ễ ệ ầ ọ ế

•

Gi i 2002). ớ

ớ Các Công ty xuyên qu c gia Khái ni m, đăc tr ng và bi u hi n m i- ư ệ ể ệ ố

•

NXB khoa h c xã h i 2003. ọ ộ

•

Nh ng v n đ c a toàn c u hóa kinh t - Nhà xb KHXH 2001. ề ủ ữ ế ầ ấ

Đ u t tr c ti p c a các Công ty xuyên qu c gia các n c đang phát ầ ư ự ế ủ ố ở ướ

•

tri n- NXB CTQG 1996. ể

. S 328 (9/2005), 331 (12/2005), 348 Nghiên c u kinh t ứ ế qu c t ố ế ố

•

(5/2007). Vi n kinh t t Nam. ệ Vi ế ệ t Nam – Vi n KHXH Vi ệ ệ

i.S 10 (138). 10/2007. Vi n KH – XH Nh ng v n đ KT- CT Th gi ề ế ớ ố ữ ệ ấ

•

Vi t Nam – Vi n KT - CT Th gi i. ệ ế ớ ệ

•

http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_ty_%C4%91a_qu%E1%BB%91c_gia

http://docs.google.com/viewer?

a=v&q=cache:GSOOOLmDAkMJ:www.sdh.ueh.edu.vn/sdh/data/Luan_van_Huynh_T

hien_Phu.pdf+kh%C3%A1i+ni%E1%BB%87m+c%C3%B4ng+ty+%C4%91a+qu

%E1%BB

%91c+gia&hl=vi&gl=vn&pid=bl&srcid=ADGEEShlgNLpY6cW8ax1AL_g04xCT_L5

LvCaoC7iUy3gA9QpDhntPto4RucitUjcQOjVK_rvbXb1WiZpjEVjZleD5zw_U6j2HrL

p2YkriAYU2Y3aqwApKDC1bSLXSMzUcS88D2ycCXTU&sig=AHIEtbTSdcnt3m31

•

XmYLW4TNHkTQPq-lGA

“Chuy n giá trong các công ty đa qu c gia t Nam” – Nguy n Th Quỳnh Giang, ể ố Vi ở ệ ễ ị

•

ĐH Kinh t tp HCM. ế

“Ch ng chuy n giá t Nam ” – Ths. Phan Th Thành D ng, ĐH Lu t Tp H Chí ể ố Vi ở ệ ươ ậ ồ ị

•

Minh – T p chí KHPL s 2 (33)/2006. ạ ố

ố Vi ở ệ ệ ề ệ t Nam: Ti p t c hoàn thi n khung pháp lý và các đi u ki n ệ ự ng, H c vi n Tài chính - ệ ế ụ ọ ườ

“Ch ng chuy n giá ể th c hi n” – TS. Lê Xuân Tr http://www.tapchitaichinh.vn/Nghien-cuu-trao-doi/Chong-chuyen-gia-o-Viet-Nam- Tiep-tuc-hoan-thien-khung-phap-ly-va-cac-dieu-kien-thuc-hien/5672.tctc

c thâm nh p các n

ế ượ

ậ

ướ

ể c đang phát tri n và th đo n chuy n

ủ

ể

ạ

ậ

ố

Ti u lu n TCTT: Công ty đa qu c gia, chi n l ể giá •

http://www.tapchitaichinh.vn/Nghien-cuu-trao-

•

i pháp” – Nguy n Quang ả ả ạ ễ ự ế ớ ạ ế ạ ộ ố

•

t d u hi u chuy n giá” – TS. Phan H u Th ng – Báo đ u t ắ ệ ể ữ ế ấ ầ ư

•

: V n đ đ t ra” – Ths. Quách Đ c Dũng – T p chí Tài chính - ố ế ấ ề ặ ứ ạ

•

•

• Nguy n Anh Tu n, Nguy n Văn L ch (2005). Giáo trình Kinh t

• •

• • •

•

ng trong giao d ch kinh ướ ệ ẫ ị ị 66 “H ng d n th c hi n xác đ nh giá th tr ư ữ ế chính tr : S thâm nh p c a các công ty đa qu c gia ộ ị ự ậ ủ ế ạ ố ấ các công ty đa qu c gia c a Vi i pháp trong thu hút v n đ u t t ầ ư ừ ủ ố ố ệ t “Qu n lý thu v i ho t đ ng chuy n giá: Th c tr ng và gi ể Ti n – T p chí Tài chính s 3/2012. doi/Quan-ly-thue-doi-voi-hoat-dong-chuyen-gia-Thuc-trang-va-giai-phap/5673.tctc “Nh n bi ậ http://baodautu.vn/news/vn/doanh-nhan/blog-doanh-nhan/nhan-biet-dau-hieu-chuyen- gia.html “Chuy n giá qu c t ể http://tapchitaichinh.vn/Nghien-cuu-dieu-tra/Chuyen-gia-quoc-te-Van-de-dat- ra/16224.tctc Thông t ự ị ườ doanh gi a các bên có quan h liên k t” – B Tài chính. ệ Lu n văn Th c sĩ ngành Kinh t ậ t Nam – Lê Tu n Anh vào Vi ệ Th c tr ng và gi ả ạ ự Nam đ i ngo i Vi ễ ễ ấ ị ế ố ạ ệ t ộ

Nam, NXB Chính tr qu c gia, Hà N i. ị ố http://www.gso.gov.vn/Default.aspx?tabid=217 http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx? co_id=30315&cn_id=339055 http://www.mofa.gov.vn/vi/tt_baochi/nr041126171753/ns080401160203 http://www.diaoconline.vn/web/tintuc/tintucdiaoc/2008/12/19/133600/11934/ http://www.tin247.com/toc_do_giai_ngan_von_fdi_qua_cham%2C_vi_sao-3- 103778.html http://svnganhang.vn/diendan/showthread.php?t=5357