L I M Đ UỜ Ở Ầ
Cùng v i quá trình phát tri n và h i nh p kinh t c a đ t n c đ i v iớ ể ộ ậ ế ủ ấ ướ ố ớ
khu v c và th gi i, Vi t Nam cũng đang trên con đu ng xây d ng m t n nự ế ớ ệ ờ ự ộ ề
kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN theo ch nghĩa Mac- Lenin và t t ngế ị ườ ị ướ ủ ư ưở
H Chí Minh. Mu n đ t đ c nh ng m c tiêu trên thì phát tri n kinh t là y uồ ố ạ ượ ữ ụ ể ế ế
t quan tr ng nh t và đóng vai trò quy t đ nh. Trong đó, vai trò qu n lí kinh tố ọ ấ ế ị ả ế
c a Nhà n c c n đu c tăng c ng và đ i m i sao cho phù h p v i c chủ ướ ầ ợ ườ ổ ớ ợ ớ ơ ế
kinh t m i. Phát tri n kinh t cũng ph i đi đôi v i b o đ m công b ng vănế ớ ể ế ả ớ ả ả ằ
minh và ti n b xã h i. Tăng cu ng vai trò qu n lý kinh t là m t t t y u kháchế ộ ộ ờ ả ế ộ ấ ế
quan đ đ t đu c m c tiêu do Đ ng ta đã đ ra, đó là: Các ngu n v t ch t – tàiể ạ ợ ụ ả ề ồ ậ ấ
chính c a xã h i đu c huy đ ng t t h n nh m nâng cao đ i s ng v t ch t vàủ ộ ợ ộ ố ơ ằ ờ ố ậ ấ
tinh th n cho nhân dân đ ng th i phát huy n n dân ch XHCN, th c hi n côngầ ồ ờ ề ủ ự ệ
b ng xã h i, t o đi u ki n và môi tr òng thu n l i cho ho t đ ng s n xu tằ ộ ạ ề ệ ư ậ ợ ạ ộ ả ấ
kinh doanh, ki m soát ch t ch và x lí nghiêm minh các hành vi vi ph m phápể ặ ẽ ử ạ
lu t, b o đ m “C ch th tru ng có s qu n lí c a Nhà n c theo đ nh h óngậ ả ả ơ ế ị ờ ự ả ủ ướ ị ư
XHCN tr thành c ch v n hành n n kinh t .”ở ơ ế ậ ề ế
Nh v y, vi c nghiên c u vai trò và các bi n pháp tăng c òng vai tròư ậ ệ ứ ệ ư
kinh t c a Nhà n c là h t s c quan tr ng trong đi u ki n hi n nay. Do đó,ế ủ ướ ế ứ ọ ề ệ ệ
em đã ch n đ tài “ọ ề Tăng c ng vai trò kinh t c a Nhà n c là nhân tườ ế ủ ướ ố
quan tr ng đ hình thành và hoàn thi n c ch qu n lí kinh t m i n cọ ể ệ ơ ế ả ế ớ ở ướ
ta hi n nayệ.”
Nh ng do trình đ và ph m vi đ tài còn h n h p nên bài vi t ch cư ộ ạ ề ạ ẹ ế ắ
ch n s còn nhi u thi u sót. Em cũng chân thành c m n s ch b o t n tìnhắ ẽ ề ế ả ơ ự ỉ ả ậ
c a th y giáo Lê Vi t đã giúp em hoàn thành đ án này.ủ ầ ệ ề
Vai trò kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
1
1
N I DUNGỘ
A.S c n thi t khách quan c a vai trò kinh t c a Nhà nu c nói chungự ầ ế ủ ế ủ ớ :
I.L ch s ra đ i và vai trò kinh t c a Nhà n cị ử ờ ế ủ ứơ
T khiừ ra đ i đ n nay, Nhà n c luôn là trung tâm c a nh ng cu cờ ế ướ ủ ữ ộ
đ u tranh chính tr . Các th l c đ ng phái bao gi cũng đ t m c tiêu caoấ ị ế ự ả ờ ặ ụ
nh t c a mình là giành l y chính quy n Nhà n c. Có nhi u quan đi mấ ủ ấ ề ướ ề ể
quan ni m khái quát v ngu n g c và vai trò c a Nhà nu c nh ng đa s hệ ề ồ ố ủ ớ ư ố ọ
đ u đ a trên các n n t ng là th n tính. ý đ chính tr c a giai c p bóc l t,ề ư ề ả ầ ồ ị ủ ấ ộ
đ ng phái …nên ch a nêu ra đu c đúng và chính xác ngu n g c cũng nhả ư ợ ồ ố ư
vai trò c a Nhà nu c.ủ ớ
1.L ch s ra đ i c a Nhà n c:ị ử ờ ủ ướ
Theo ch nghĩa Mac- Lenin thì Nhà n cc ra đ i t nguyên nhân kinhủ ướ ồ ừ
t , nó là s n ph m c a mâu thu n giai c p không th đi u hoà trong xã h iế ả ẩ ủ ẫ ấ ể ề ộ
có đ i kháng giai c p. Lenin cho r ng Nhà nu c là m t b máy dùng đ duyố ấ ằ ớ ộ ộ ể
trì s th ng tr c a giai c p này v i giai c p khác. Nhà nu c là công c b oự ố ị ủ ấ ớ ấ ớ ụ ả
v quy n l i c a giai c p th ng tr mà tru c h t là quy n l i kinh t .ệ ề ợ ủ ấ ố ị ớ ế ề ợ ế
B t c tính ch t và đ c tr ng nào c a m t nhà m i đ u phù h p v i ýấ ứ ấ ặ ư ủ ộ ớ ề ợ ớ
chí c a giai c p th ng tr . Nhà nu c là s n ph m c a giai c p thông tr vủ ấ ố ị ớ ả ẩ ủ ấ ị ề
kinh t và mu n h p phát hoá s th ng tr đó. Nh ng không ph i Nhà n ocế ố ợ ự ố ị ư ả ứ
ph thu c vào ý trí ch quan c a giai c p th ng tr mà ph i ph thu c vàoụ ộ ủ ủ ấ ố ị ả ụ ộ
tính ch t và trình đ c a l c l ng s n xu t. L ch s đã ch ng minh, do sấ ộ ủ ự ượ ả ấ ị ử ứ ự
phát tri n c a l c l ng s n xu t, loài ng i đã4 l n thay đ i quan h s nể ủ ự ượ ả ấ ườ ầ ổ ệ ả
xu t g n li n v i b ncu c cách m ng xã h i d n đ n s ra đ ì n i ti pấ ắ ề ớ ố ộ ạ ộ ẫ ế ự ơ ư ố ế
nh u c a các hình thái kinh t – xã h i. Cùng v i s phát tri n c a l ch sầ ủ ế ộ ớ ự ể ủ ị ử
v i 5 hình thái kinh t – xã h i. Công xã nguyên thu , chi m h ũ nô l ,ớ ế ộ ỷ ế ư ệ
phong ki n, t b n ch nghĩa là 4 ki u Nhà nu c khác nhau. Nhà nu c chế ư ả ủ ể ớ ớ ủ
nô là hình thái kinh t - xã h i chi m h u nô l . Đây là ki u nhà nu c d n lênế ộ ế ữ ệ ể ớ ầ
cao trong l ch s .ị ử
“ Nhà nu c phong ki n g n li n v i hình thái kinh t – xã h i phongớ ế ắ ề ớ ế ộ
ki n”ế
+ Nhà nu c t s n g n li n v i hình thái kinh t - xã h i t b n chớ ư ả ắ ề ớ ế ộ ư ả ủ
nghĩa. Mac đã nh n m nh r ng đ y nhanh s phát tri n m nh m c a l cấ ạ ằ ẩ ự ể ạ ẽ ủ ự
l ng s n xu t , giai c p t s n đx t o ra cho nhân lo i m t l c l ng m iượ ả ấ ấ ư ả ạ ạ ộ ự ưọ ớ
c a các v t ch t b ng t t c các xã h i tru c c ng l i.ủ ậ ấ ằ ấ ả ộ ớ ộ ạ
+ Nhà n oc XHCN g n li n v i hình thái kinh t XHCN. Nhà nu cứ ắ ề ớ ế ớ
XHCN có b n ch t hoàn toàn v i ki u nhà nu c bóc l t k trên . Nó t n t iả ấ ớ ể ớ ộ ể ồ ạ
trên c s nguyên t c công h u nh ng t li u s n xu t ch y u và lao đ ngơ ở ắ ữ ữ ư ệ ả ấ ủ ế ộ
t nguy n . Đó là s n ph m c a nhân dân lao đ ng, nh m th c hi n sự ệ ả ẩ ủ ộ ằ ự ệ ứ
m nh l ch s là xây d ng m t xã h i không còn áp b c, không còn giai c p.ệ ị ử ự ộ ộ ứ ấ
Vai trò kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
2
2
2.Vai tr ò kinh t c a Nhà n c nói chungế ủ ướ
Vai trò chung nh t c a Nhà n c là t o ra môi tru ng và đi u ki nấ ủ ướ ạ ờ ề ệ
thu n l i cho s phát tri n kinh t , có l i cho l i ích kinh t c a giai c pậ ợ ự ể ế ợ ợ ế ủ ấ
th ng tr . Vai trò chung đó th hi n qua các n i dung sau:ố ị ể ệ ộ
+M t là Nhà nu c gi v ng n đ nh môi tru ng kinh t đ n đ nhộ ớ ữ ữ ổ ị ờ ế ể ổ ị
v chính tr , tránh nh ng bi n đ ng l n trong kinh t s tác d ng x u đ nề ị ữ ế ộ ớ ế ẽ ộ ấ ế
vai trò, đ a v th ng tr c a giai c p đó ho c tác d ng đ n l i ích kinh tị ị ố ị ủ ấ ặ ộ ế ợ ế
c a giai c p th ng tr .ủ ấ ố ị
+ Hai là m i m t Nhà n c đ u ban hành riêng cho mình h th ngỗ ộ ướ ề ệ ố
lu t pháp và các chính sách ph c v cho vi c phát tri n cho kinh t , t t cậ ụ ụ ệ ể ế ấ ả
h th ng đó c b n d a trên n n t ng là ý th c, ý chí c a giai c p th ngệ ố ơ ả ự ề ả ứ ủ ấ ố
tr , và l i ích kinh t c a giai c p đó. ị ợ ế ủ ấ
+ Ba là Nhà n c xác đ nh các lo i thu , xây d ng ngân sách qu cướ ị ạ ế ự ố
gia đ nuôi s ng b máy quy n l c do Nhà nu c l p ra.ể ố ộ ề ự ớ ậ
+ B n là Nhà n c qu n lí và khai thác tài nguyên và môi tru ngố ướ ả ờ
c a qu c gia mình.ủ ố
+Năm là Nhà nu c xây d ng c s h t ng ph c v cho phát tri nớ ự ơ ở ạ ầ ụ ụ ể
kinh t nh c u đu ng, kênh..ế ư ầ ờ
Nh ng vai trò trên là nh ng vai trò chung nh t mà đa s nhà nu cữ ữ ấ ố ớ
nào cũng ph i th c hi n. Tuy nhiên các ki u Nhà n c khác nhau thì vaiả ự ệ ở ể ướ
trò kinh t c a nó cũng có nhi u đi m khác nhau.ế ủ ề ể
II.T ính t t y u khách quan c a vi c hình thành và phát tri n vai tròấ ế ủ ệ ể
kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
Trong hình thái kinh t - xã h i chi m h u nô l thì vai trò c a Nhàế ộ ế ữ ệ ủ
n oc ch nô cũng b c đ u hình thành tuy còn s khai nh ng nó cũng tácứ ủ ướ ầ ơ ư
đ ng l n đ n quá trình phát tri n kinh t trong th i kì đó nh : Xây d ngộ ớ ế ể ế ờ ư ự
đ n đi n, ban hành chính sách b o v quy n l i c a giai c p ch nô, xâyồ ề ả ệ ề ợ ủ ấ ủ
d ng m t s công trình có ý nghĩa to l n v m t tinh th n nh đ n, tu ngự ộ ố ớ ề ặ ầ ư ề ợ
th n thánh…ầỞ nhà n c phong ki n thì vai trò kinh t c a Nhà n c đ c thướ ế ế ủ ướ ượ ể
hi n rõ r t h n. Tuy nhiên, cũng có s khác bi t gi a Nhà nu c phong ki nệ ệ ơ ự ệ ữ ớ ế
ph ng Đông và ph ng Tây. Các nhà n c phong ki n ph ng Tây thìươ ươ ướ ế ươ
đ y m nh buôn bán, tìm l c đ a m i, l p trang tr i, tìm vàng b c các l cẩ ạ ụ ị ớ ậ ạ ạ ở ụ
đ a khác …Trong khi đó, Nhà n c phong ki n ph ng Đông chú tr ng vàoị ướ ế ươ ọ
nông nghi p l p ra các làng ngh truy n th ng, quan tâm t i vi c phátệ ậ ề ề ố ớ ệ
tri n kinh t c a đ t n c mình.ể ế ủ ấ ướ
Còn trong hình thái kinh t t b n ch nghĩa thì vai trò kinh t c aế ư ả ủ ế ủ
Nhà n c t s n có s khác bi t gi a hai th i kì : Th i kỳ CNTB c nhướ ư ả ự ệ ữ ờ ờ ạ
Vai trò kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
3
3
tranh và CNTB đ c quy n. Trong th i kỳ t do c nh tranh v i lí thuy t “ộ ề ờ ự ạ ớ ế
Bàn tay vô hình”các nhà n c t b n h n ch s can thi p c a chính phướ ư ả ạ ế ự ệ ủ ủ
vào kinh t còn trong th i kì CNTB đ c quy n, do nhi u nguyên nhân khácế ờ ộ ề ề
nhau (kh ng ho ng kinh t ,ti n b khoa h c – công ngh , s ra đ i c aủ ả ế ế ộ ọ ệ ự ờ ủ
h th ng ch nghĩa xã h i...) đã khi n Nhà nu c t b n ngày càng canệ ố ủ ộ ế ớ ư ả
thi p sâu h n đ n v n đ kinh t . T đ u nh ng năm 90 , các nhà n oc tệ ơ ế ấ ề ế ừ ầ ữ ứ ư
b n b t đ u th c hi n ch tr ng chính tr can thi p vào kinh t , thả ắ ầ ự ệ ủ ươ ị ệ ế ị
tr ng. Nhà n c t b n r t chú ý d n s d ng vai trò c ch th tru ngườ ướ ư ả ấ ế ử ụ ơ ế ị ờ
và phát tri n t h u hoá, đ ng th i phát tri n các công ty siêu qu c gia v iể ư ữ ồ ờ ể ố ớ
các công c tài chính, chi ph i c a Nhà n c,thu , tín d ng t giá, lãiụ ố ủ ướ ế ụ ỷ
su t..mà đ ng sau là s h tr đ c l c c a chính ph t s n đ đi u ti tấ ằ ự ỗ ợ ắ ự ủ ủ ư ả ể ề ế
kinh t và đi u ti t th tru ng. Chính ph v n d ng chính sách tài chínhế ề ế ị ờ ủ ậ ụ
nhi u h n đ tác đ ng nh h ng đ n kinh t . Chính ph M đã th cề ơ ể ộ ả ưở ế ế ủ ỹ ự
hi n k ho ch ch n h ng n n kinh t , chính ph Anh n i l ng chính sáchệ ế ạ ấ ư ề ế ủ ớ ỏ
không ch l m phát đ m r ng công c ng, kích thích phát tri n kinh t …ế ạ ể ở ộ ộ ể ế
Và cu i cùng cho đ n nay là Nhà n c XHCN. V i vai trò qu n lýố ế ướ ớ ả
kinh t c a Nhà n c , m t s n c xã h i ch nghĩa đã đ t đu c nh ngế ủ ướ ộ ố ướ ộ ủ ạ ợ ữ
thành t u kinh t đáng kính n . Liên Xô th p k 50 có t c đ tăng tr ngự ế ể ở ậ ỉ ố ộ ưở
lên t i 14% năm. Nhà n c XHCN phát tri n thành ph n kinh t qu cớ ướ ể ầ ế ố
doanh và t p th . Tuy tr i qua nhi u giai đo n th thách quy t li t nh ngậ ể ả ề ạ ử ế ệ ư
m t s nhà n c CNXH còn t n t i đ n nay đã đ t đ c nhi u thành t uộ ố ướ ồ ạ ế ạ ượ ề ự
l n v kinh t nh Trung Qu c, Vi t Nam..trong đó có s đóng góp r t l nớ ề ế ư ố ệ ự ấ ớ
b i vai trò qu n lí kinh t c a các Nhà n c XHCN.ở ả ế ủ ướ
Qua ti n trình l ch s trên ta th y r ng vai trò kinh t c a Nhà n cế ị ử ấ ằ ế ủ ướ
nói chung là s c n thi t khách quan và có xu h óng ngày càng đ oc tăngự ầ ế ư ự
c ng trong đi u ki n th gi i có nhi u bi n đ ng nh hi n nay. Chúng taườ ề ệ ế ớ ề ế ộ ư ệ
đang đ ng tr c m t giai đo n m i c a s phát tri n c a cu c Cách m ngứ ướ ộ ạ ớ ủ ự ể ủ ộ ạ
khoa h c- công ngh s bùng n thông tin và xu h óng toàn c u hoá trongọ ệ ự ổ ư ầ
đ i s ng kinh t th gi i. Chính đi u đó là m t s thách th c l n v khoaờ ố ế ế ớ ề ộ ự ứ ớ ề
h c, k thu t, năng su t lao đ ng. Ch t l ng s n ph m tăng thu nh p vàọ ỹ ậ ấ ộ ấ ượ ả ẩ ậ
nâng cao m c s ng… đang thúc đ y, tác đ ng các n c đi u ch nh c c uứ ố ẩ ộ ướ ề ỉ ơ ấ
s n xu t, đ y m nh c nh tranh và h p tác trên th tr ng qu c t . Cùngả ấ ẩ ạ ạ ợ ị ườ ố ế
v i s xu t hi n các ngành công nghi p m i : sinh h c, nhi t l ng m i,ớ ự ấ ệ ệ ớ ọ ệ ượ ớ
đi n t …đã d n đ n s bi n đ ng sâu s c c v kinh t , chính tr , xã h iệ ử ẫ ế ự ế ộ ắ ả ề ế ị ộ
trên quy mô toàn th gi i cũng nh nh h ng l n đ n chi n l c phátế ớ ư ả ưở ớ ế ế ượ
tri n kinh t xã h i, và chi n l c qu n lí vĩ mô n n kinh t th tr ngể ế ộ ế ượ ả ề ế ị ườ
theo đ nh h ng XHCN n c ta.ị ướ ở ứơ
Tóm l i, tăng c ng vai trò kinh t c a Nhà n c nói chung là m tạ ườ ế ủ ướ ộ
s c n thi t khách quan và c n ph i tăng c ng cho phù h p các đi u ki nự ầ ế ầ ả ườ ợ ề ệ
Vai trò kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
4
4
kinh t m i nh hi n nay. Và đ i v i n c ta, m t n c theo đ nh h ngế ớ ư ệ ố ớ ướ ộ ướ ị ướ
xã h i thì vai trò kinh t c a Nhà n c càng ph i đu c coi tr ng đ đ mộ ế ủ ướ ả ợ ọ ể ả
b o v a phát tri n kinh t b n v ng v a đ m b o s công b ng, dân chả ừ ể ế ề ữ ừ ả ả ự ằ ủ
XHCN, vu t qua khó khăn th thách, tin đ nh chính tr , m c a h i nh p đợ ử ị ị ở ử ộ ậ ể
tranh th đ c v n k thu t, công ngh và qu n lí theo đúng nguyên t củ ượ ố ỹ ậ ệ ả ắ
đ i ngo i c a n c ta: H p tác, m c a, hi u qu cao và gi v ng t chố ạ ủ ướ ợ ở ử ệ ả ữ ữ ự ủ
đ c l p qu c gia.ộ ậ ố
B.S hình thành c ch qu n lí kinh t m i Vi t Namự ơ ế ả ế ớ ở ệ
I.C ch qu n lí kinh t cũ c a Vi t Nam ơ ế ả ế ủ ệ
1.S hình c ch qu n lí kinh t cũự ơ ế ả ế
Tr c năm 1986, v i c ch k ho ch hóa t p trung( c ch quanướ ớ ơ ế ế ạ ậ ơ ế
liêu bao c p ) đ qu n lí và đi u hành n n kinh t đã khi n n n kinh tấ ể ả ề ề ế ế ề ế
n c ta đi vào con đ òng thu h p t ng bu c kinh t hàng hoá- ti n t đướ ư ẹ ừ ớ ế ề ệ ể
xây d ng m t xã h i t ng lai không có l u thông hàng hoá. Đó là m t cự ộ ộ ươ ư ộ ơ
ch d a trên th c a Nhà n c, v i h th ng t ch c chính tr - xã h i r tế ự ế ủ ướ ớ ệ ố ổ ứ ị ộ ấ
m nh, có uy quy n l n, c ch . C ch qu n lí đó có xu h óng hành chínhạ ề ớ ơ ế ơ ế ả ư
đ n thu n, không tính đ n đ y đ các quá trình kinh t khách quan, đã viơ ầ ế ầ ủ ế
ph m quy lu t khách quan trên 2 m t:ạ ậ ặ
+M t là không tính đ n m i quan h v s phù h p c c u kinh t vàộ ế ố ệ ề ự ợ ơ ấ ế
c ch kinh t , do đó m t kh năng th c s s d ng các quy lu t kinh t .ơ ế ế ấ ả ự ự ử ụ ậ ế
+Hai là ng p ng ng trong vi c ch p nh n quan h hàng hoá ti n t ,ậ ừ ệ ấ ậ ệ ề ệ
th tr ng và các quy lu t kinh t , ti n t . Chúng ta đã có thành ki n khôngị ườ ậ ế ề ệ ế
đúng trên th c t ch a th a nh n th c s nh ng quy lu t kinh t kháchự ế ư ừ ậ ự ự ữ ạ ế
quan.
2. u và nh c đi m c a c ch kinh t cũƯ ượ ể ủ ơ ế ế
Do nh ng đ c tr ng đó mà c ch qu n lí cũ có nh ng u đi m vàữ ặ ư ơ ế ả ữ ư ể
nh c đi m sau:ượ ể
+ V u di m:ề ư ể
- Do c ch k ho ch hoá t p trung nên chúng ta đã đ ng viên k pơ ế ế ạ ậ ộ ị
th i s c ng i và s c c a cho cu c kháng chi n b o v toàn v n lãnh th .ờ ứ ườ ứ ủ ộ ế ả ệ ẹ ổ
-Bên c nh đó, chúng ta đã b c đ u xây d ng m t s c m côngạ ướ ầ ự ộ ố ụ
nghi p n ng nh hoá ch t Vi t Trì, thép Thái Nguyên, xi măng Thanhệ ặ ư ấ ệ
Hoá..
+ V nh c đi m:ề ượ ể
-Nhà n c ch đ o và th c hi n c i t o XHCN trong m t th iướ ỉ ạ ự ệ ả ạ ộ ờ
gian ch thiên n ng v m nh l nh, c ng ép, t ch c hìnhỉ ặ ề ệ ệ ưỡ ổ ứ
th c, nhi u n i không n m v ng nguyên t c đ ng viên, tứ ề ơ ắ ữ ắ ộ ự
nguy n và không làm đúng quy lu t quan h s n xu t ph i phùệ ậ ệ ả ấ ả
Vai trò kinh t c a Nhà n cế ủ ướ
5
5